Muaj: Nëntor 2019

Shpeshherë ndodhë që shumë prej nesh pyesin se si të ndihmojmë të tjerët. Pyesin se si mund të jenë të dobishëm, si të shërbejnë… Kjo pyetje lind më shpesh gjatë një krize personale, profesionale, familjare e shoqërore, kur i ashtuquajturi “kuptimi i jetës” paraqitet në mënyrë të brishtë.

Mirishahe Limani Hiler

Dr. Katherine Nelson, psikologe në Universitetin e Southern Tennessee të SHBA-së ka udhëhequr një grup shkencëtarësh, me të cilët mori përsipër të zbulojë nëse përqendrimi tek vetja është më i dobishëm për individin dhe shëndetin emocional të tij, sesa përkushtimi ndaj të tjerëve. Studimi ka nxjerrë si përfundim se njerëzit që përqendrohen tek vetja, nuk kanë prirje të ndjejnë më shumë emocione pozitive. Ndërsa, ata që kujdesen vazhdimisht për të tjerët, janë më të përmbushur emocionalisht.

“Aktet e bujarisë ndaj të tjerëve stimulojnë trurin të lëshojë dopaminën, një neurotransmetues që na bën të lumtur dhe madje euforik.  Edhe ngrënia e një çokollate gjithashtu çliron dopaminën, por nuk fshin emocionet negative. Sidoqoftë, ky studim ka treguar se gjestet bujare lëshojnë dopaminën dhe ulin emocionet negative, duke e bërë këtë moment gëzimi më të qëndrueshëm”.

Është mjaft befasuese, madje edhe e mrekullueshme që në një botë shpeshherë cinike dhe të ngurtësuar, si e jona, ata që admirojmë më shumë dhe madje i nderojmë, nuk janë njerëzit që mund t`i mendojmë si të suksesshëm e që kanë pasuri të jashtëzakonshme. Thellësisht e realisht, ne nderojmë veprat e individëve siç janë, Nënë Tereza, Dalai Lama, Gandhi, Nelson Mandela.

Pse ndodhë kështu? Të lartpërmendurit i njohim si janë njerëz të mirë dhe për këtë shkak, mbase zemrat tona gëzohen e ngazëllohen në praninë e tyre apo veprave të tyre. Thjesht, ata na bëjnë të ndihemi mirë si njerëz.

Secili prej nesh, duke qenë qenie e vetëdijshme njerëzore, në një formë, apo në një tjetër, jemi të krijuar që të bëjmë mirësi. Dikush bënë për Zotin, dikush për Krishtin, dikush për të bërë të tjerët të lumtur, dikush për butësi, urtësi, mirësjellje, dhembshuri, përkujdesje…

 Cili është përdorimi kryesor i një veprimtarie vullnetare?

Për sociologun Sandro Cattacin nga Universiteti i Gjenevës, përdoromi kryesor i një veprimtarie vullnetare, është  një ekuilibër i mirë kolektiv dhe individual. “Përveç kryerjes së detyrave sociale me rëndësi të mëdha, të tilla siç është ndihma ndaj njerëzve në vështirësi, vullnetarizmi apo puna vullnetare u mundëson individëve të rimarrin qetësinë, stabilitetin dhe kështu t’i japin kuptim jetës.”

 Thirrja për dhembshuri është e ngulitur në ADN-në tonë njerëzor.

Lirisht mund të themi se jemi të krijuar që të ndjejmë shqetësim për të tjerët. Kur keni bërë diçka të mirë falas, kur keni qenë i mirë me dikë kur ishte e nevojshme, cili prej jush e ka ndier një ngrohtësi të mrekullueshme brenda vetvetes? Në këtë rast ndihesh vërtet mirë.

Në të kundërtën, kur keni bërë diçka të gabuar, trupi juaj ju tregon. Ju e ndjeni atë…  Zemërimi, pakënaqësia ndikojnë tek ju… Presioni juaj i gjakut rritet, thonë mjekët, sepse vet natyra jonë është e tillë.

Sot, në rastin konkret të nevojave që shfaqen pas dëmeve nga tërmetet në Shqipëri, a doni të shihni vepra të mira për ata që janë në nevojë, në vend të abuzimit?  A doni të shihni paqen, mëshirën? Pothuajse edhe në të gjitha religjionet thuhet njëzëri: “Lum ata që janë luftëtarë për drejtësi, lum ata që kanë një zemër të pastër, lum ata që sjellin paqe e dashuri”.

Fatkeqësisht në çdo zjarr të mjerimit dikush çdo herë i ngroh duart.

Medoemos, poqë se jemi të krijuar që të jemi njerëz të mirë, duhet pra të jemi të sinqertë.  Si njerëz, ne jemi gjithashtu të aftë për egoizëm, zili, vrasje. Ne nuk kemi asnjë problem t’i injorojmë të varfrit, vuajtjet, të pastrehët.  Dhe kjo është dilema jonë.

“Ne duam të besojmë në mirësinë themelore të njeriut, por shumë shpesh shpresa jonë shpartallohet nga veprimet egoiste dhe të dhunshme brenda familjes sonë njerëzore”, thuhet në sociologji.

Sfida jonë është dhembshuri apo egoizëm? Pikërisht këtu qëndron problemi. Ne njerëzit kemi dy natyra që bien ndesh me veten tonë.  Një pjesë prej nesh është shumë e përqendruar në vetvete, e përqendruar në atë që na sjell dobi personale edhe nëse kjo është në dëm të të tjerëve. Pjesa tjetër e jona dëshiron të sakrifikojë sinqerisht veten për të tjerët, pa asnjë zhurmë. Ne qeniet njerëzore kemi një konflikt të brendshëm që mbretëria e kafshëve nuk e njeh.

Por ka një zgjidhje. Gjysma jonë e mirë gjithmonë mund të fitojë. Mund të fitojë jo vetëm nga forcat tona pozitive por ekziston një përparësi në njohjen e dashurisë.  Kur e jetojmë dashurinë,  ajo na sjell përtej përkufizimeve tona njerëzore dhe gjithçka mund të tejkalojmë mirë. /MediaFokus /KultPlus.com

Nga Agim Vinca

Kështu shkruan në hyrje të sallës në të cilën më 28 nëntor të këtij viti u hap ekspozita me sendet personale të veprimtarit të shquar të çështjes kombëtare shqiptare, Adem Demaçit.

Është mirë që edhe në këto ditë zie për shqiptarët, kujtohet e nderohet Njeriu që tërë jetën ia fali Kombit të vet, qoftë edhe me një ekspozitë modeste.

Nuk po flas për ekspozitën në përgjithësi, e cila lë për të dëshiruar, por për titullin e saj, që është jo vetëm i paqëlluar, por edhe paradoksal.

“NI ZO I LIRË”!

Ky titull, që është një përzierje e zhargonit popullor me gjuhën e adoleshentëve tanë, e paraqet Adem Demaçin jo si një figurë të madhe unifikuese të Kombit, por si një patriot lokal.

Adem Demaçi nuk bëri 28 vjet burg për të qenë “ni zo” e as “nji zâ”, por ZËRI i vërtetë, I LIRË, përbashkues e vizionar i të gjithë shqiptarëve, kudo që janë.

Ai ishte Zëri që guxoi të thoshte gjashtëdhjetë e sa vjet më parë se “nëse Serbia e Jugosllavia nuk heqin dorë nga okupimi i Kosovës, atëherë nuk do të ketë paqe në Ballkan, në Jugosllavi e as në Serbi”.

Vetëdija e tij ishte vetëdije mbarëkombëtare, e jo shprehje e ndarjeve politike të tokës së copëtuar shqiptare.

Adem Demaçi ishte mbështetës i madh i gjuhës së përbashkët letrare shqipe, të cilën e fliste dhe e shkruante për mrekulli.

Ndër punët e para që bëri pas daljes nga burgu në vitin 1990, ishte kthimi në gjuhën standarde i kryeveprës së tij, romanit “Gjarpijt e gjakut”, i cili në botimin e rishikuar tridhjetë e sa vjet pas botimit të parë (1958), do të mbajë titullin: “Gjarpinjtë e gjakut”.

Në shënimin e vënë në fund të veprës, autori thekson se ky është “versioni autentik i tekstit të romanit”.

Të gjitha veprat që shkroi e botoi më vonë: nga “Libër për Vetmohimin” (1994) deri te “Alb Prometeu” (2012), i shkroi në gjuhën e njësuar shqipe, duke ruajtur aty-këtu vetëm ndonjë trajtë dialektore për ngjyrim ambiental.

Njeriu që në vitin 1958 themeloi organizatën politike me emrin Lëvizja Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve (LRBSH), kurse në gjyq mbrojti fuqishëm idenë e bashkimit të Kosovës dhe të viseve të tjera shqiptare në ish-Jugosllavi me shtetin amë, Shqipërinë, nuk mund të shenjohet në vitin 2019 me sloganin arkaik, që i vjen era myk: “Ni zo i lirë”!

Adem Demaçi nuk është: “Ni zo i lirë”, por NJË ZË I LIRË!, më i liri, më i artikuluari dhe më vizionari ndër shqiptarë për gati një shekull të tërë.

Ç’është ky “zo”, që krejt ndryshe nga Adem Demaçi dhe dishepujt e tij, i kthen prapa shqiptarët, ”në kohën e baba Qemos” dhe e cenon tiparin themelor të identitetit të tyre, gjuhën shqipe?

Nuk besoj se është bërë në shenjë solidarizimi me të ashtuquajturin “identitet i ri”, siç do të dëshironin disa individë dhe grupe të caktuara, por besoj nga nguti dhe pakujdesia.

Jam i bindur se po të ishtë gjallë Baca Adem, me gjithë zemërgjerësinë që e karakterizonte, nuk do të pajtohej që ekspozita e tij të pagëzohej ndryshe, pos në gjuhën letrare kombëtare.

Nga ekspozita shihet se “Baca” edhe letrat familjare i shkruante në gjuhën letrare. “E dashur motër” – shkruan ai në letrat dërguar të motrës nga burgu, ndërsa në ballë të ekspozitës qëndron trajta e shtirë: “NI ZO I LIRË”!

Ditën që me një mikun tim, ish-i burgosur politik dhe bashkëveprimtar i Bacës Adem, e vizitova ekspozitën në fjalë, kishin ardhur në vizitë një grup nxënësish nga Ferizaj me arsimtarin e tyre kujdestar. Mund ta merrni me mend se ç’efekt bën në sytë e shkollarëve dhe ç’konfuzion krijon në mendjet e tyre pëlhura me shkronjat: “NI ZO I LIRË”!

Përse kjo gjuhë portalesh në një institucion serioz si Muzeu i Kosovës dhe, për më keq, nën firmën e “bacës Adem”?

Adem Demaçi nuk është figurë lokale, por personalitet i përmasave të mëdha, kombëtare e ndërkombëtare, prandaj ai nuk mund të nderohet me gjuhë të stërkequr, që nuk është, madje, as gegërishtja letrare e kohës kur doli në skenë ai.

Ekspozitën e Adem Demaçit në Muzeun e Kosovës e kanë përgatitur familjarët e tij. Mirëpo Adem Demaçi, sikurse edhe personalitetet e tjera të mëdha të historisë dhe kulturës kombëtare, nuk i takon vetëm familjes së vet, por mbarë kombit shqiptar. Prandaj, për trashëgiminë e Adem Demaçit duhet të kujdeset një ekip a institucion i përbërë nga njerëz kompetentë, që e njohin mirë jetën dhe veprimtarinë e tij, në radhët e të cilëve duhet të ketë bashkëluftëtarë dhe bashkëvuajtës të tij (nga ata që janë gjallë), por edhe historianë, politikologë, sociologë, filozofë, juristë e të tjerë, pa harruar kurrsesi as studiuesit e gjuhës dhe të letërsisë shqipe. / KultPlus.com