Qeveria e Kosovës ka ndarë 10 mijë euro për rindërtimin e shkollës fillore së djegur në fshatin Dacaj të Rozhajës në Mal të Zi.
Sipas një njoftimi të Ministrisë së Financave dhe Transfereve, ministri Besnik Bislimi ka vendosur për këtë mbështetje financiare pas kontakteve me autoritetet lokale dhe komunitetin shqiptar në Mal të Zi.
“Ky Vendim është bazuar në kompetencat e tij ligjore të Ministrit të Financave dhe Transfereve, duke u bazuar në Ligjin e Menaxhimit të Financave Publike dhe Përgjegjësitë (LMFPP) dhe Ligjin mbi ndarjet buxhetore për Buxhetin e Republikës së Kosovës për vitin 2020”, thuhet në njoftimin e ministrisë.
Neftalí Ricardo Reyes Basoalto i njohur si Pablo Neruda ishte poet, diplomat dhe politikan kilean. Pablo Neruda konsiderohet një ndër poetët më të mëdhenj të shekullit të XX, shkruan KultPlus.
Si diplomat kaloi shumë vite në Madrid,i cili u shoqërua me Lorcën dhe me poetët e tjerë spanjoll, pastaj kaloi në lëvizjen antifashiste, për shkak të saj u bë i dëbuar nga atdheu. Në fillim shkruante kryesisht poezi të dashurisë, a më vonë kaloi në temat shoqëroro-politike dhe në poezinë e angazhuar politike e cila flet kundër marrëzirave në luftra dhe çdo herë në mbrojtje të të shtypurve.
Botoi 19 përmbledhje të poezive, nga e cila më e njohura është “Spanishtja në zemër” në të cilën jep dridhjet, apo fotografinë e vërtetë të luftës për popullin spanjoll. Jetën dhe botën i ka përjetue, para së gjithash me ndijime, por janë zgjimet, zemrimet, vetmia dhe shoqërimi janë motive të poezisë së tij.
Me stil, kaloi rrugën nga neoromantizmi nëpër nadrealizmëm deri te poezitë e pastërta luftarake dhe sociale. Bazë ishin temat e dashurisë në kohët e hershme të rinisë, më vonë shkretirë, vetëmi, mendime, luftë dhe vdekje. Temperamenti i tij vullkanik, veçanërisht i gatshëm për diçka të reagoj dhe për diçka të luftoi, e bëri atë njërin nga poetët më të plleshëm, dhe të pakrahasueshëm të kohës në të cilën jetoi.
Me punën e tij të përkthyer në shumë gjuhë të huaja, Pablo Neruda konsiderohet një ndër poetët më të mëdhenj të shekullit të XX. Në vitin 1971 Neruda fitoi Çmimin Nobel për Letërsi, një çmim ky i kundërshtuar për shkak të aktivitetit të tij politik. Novelisti Kolumbian Gabriel García Márquez e quajti “Poeti më i madh i shek. XX”.
Më poshtë disa prej shprehjeve të tij më të njohura:
Mund të presin të gjitha lulet, por nuk mund ta ndalin pranverën.
Për trukun tim të ardhshëm kam nevojë të më puthësh dhe, në mënyrë magjike, do të shfaqen flutura në stomakun tënd.
Që asgjë mos të na ndajë asgjë mos na bashkoftë. Nëse asgjë nuk na shpëton nga vdekja, të paktën dashuria të na shpëtojë nga jeta.
Fëmija që nuk luan nuk është fëmijë, por njeriu që nuk luan e humbi përgjithmonë fëmijën që jetonte brenda tij dhe do t’i mungojë shumë. Dashuria lind nga kujtimi, jeton nga inteligjenca dhe vdes nga harresa.
Mos bëj me dashurinë çfarë bën një fëmijë me tullumbacen që kur e ka e injoron dhe kur e humbet e qan.
Është e ndaluar mos t’i buzëqeshësh problemeve, mos të luftosh për çfarë do, të braktisësh gjithçka nga frika, mos të bësh realitet ëndrrat e tua.
Ka një farë kënaqësie të çmenduria, që vetëm i çmenduri e njeh /KultPlus.com
Aktori Shia Labeouf është ballafaquar me kritika të shumta, pasi që e mori një çmim që u dedikohet talenteve në ardhje në botën e kinematografisë.
33-vjeçari ka ngjallur reagimin e disa skenaristëve të rinj, pasi fitoi çmimin “High Scribe” që jepet në festivalin e filmit Sun Valley. Derisa çmimi u jepet skenaristëve të rinj, si shenjë përkrahjeje, ndarja e tij një aktori që ka shkëlqyer në një seri të filmave, ka ngjallur kritikat nga skenaristët e rinj.
“Çdo garë që e nderon me çmimin kryesor një skenarist të njohur të Hollywoodit, nuk i meriton 50 dollarët e mia”, ka thënë skenaristi Kyle Andrews. “Nuk dua të përmend atë, sepse është aktor i mirë, por për një kompani që merr paratë e skenaristëve dhe pastaj çmimin kryesor ia ndan Shia Lebouf, është një nivel i mosmirënjohjes të cilën nuk mund ta kuptoj”, ka shtuar Andrews.
Një tjetër skenarist është tallur, duke thënë se ndihej i nderuar që garoi me një aktor të njohur. “Humba garën ndaj Shia LaBeouf. Shpresoj që ai do të ndajë 1 mijë dollarë për të krijuar diçka të veçantë”, ka thënë ai.
Pasi fitoi çmimin “High Scribe”, aktori i filmave “Transformers”, do të ketë një takim me skenaristët e rinj, me të cilët do t’i ndajë përvojat e tij në filma. Ekipi i aktorit ka sqaruar krejt rastin, duke thënë se edhe ai është i ri në zanatin e skenaristit.
“Është i lumtur që është pjesë e komunitetit dhe i kënaqur me çfarëdo mundësie të fituar brenda punës që bën”, ka sqaruar ekipi i aktorit.
Siç dihet, praktika e përkthimit është mjaft e hershme. Ajo daton që nga periudha e Renesancës. Kur flitet për përkthimet letrare na vjen në mendje shprehja e poetit francez Pol Valeri. “Të përkthesh do të thotë të prodhosh me mjete të ndryshme efekte të ngjashme”, thoshte ai.
Kurse profesori i letërsisë së krahasuar Yves Chevrel, teksa flet për përkthimin thotë se teksti varet nga një tekst tjetër që ka ekzistuar më parë. Ndaj dhe bën klasifikimin në:
a) Teksti që del nën emrin e autorit, i shoqëruar me atë të përkthyesit pa pasur ndonjë shënim, apo ndërhyrje të përkthyesit, dhe
b) Teksti i përkthyer që shoqërohet nga një rrjet pak a shumë i dendur me komente që sipas Zhenetit quhen peritekst. Aty kemi hyrjen, parathënien, shënimet që i përkasin veprimit të përkthyesit. Tutje, profesor Chevreli konsideron se “tekstet e përkthyera përbëjnë një sektor kryesor të këmbimeve kulturore”.
Kur një përkthyes letrar ulet dhe nis të përkthejë një tekst, ai ka parasysh se po hyn në një proces të vështirë për shkak të funksionit gjuhësor figurativ që e dallon tekstin letrar nga ai jo letrar. Teksti letrar kur përkthehet, duhet ta ruajë veç mesazhit që përçon, edhe funksionin stilistik dhe estetik, pra duhet t’i transmetojë edhe efektet letrare.
Kështu, përkthyesi letrar del të jetë rishkrues i tekstit në gjuhën që e përkthen. Ai kërkon ndryshime në bazë të dallimeve mes traditave letrare dhe kulturave duke u përpjekur që t’i përputh me stilin e autorit dhe normat letrare.
Duke qenë se gjuha shqipe është mjaft e pasur, përkthyes të afirmuar ndër vite i kanë sjellë lexuesit shqiptar vepra të rëndësishme të letërsisë botërore. Që nga Fan S. Noli si autori i parë që trasoi rrugën e përkthimit e deri tek përkthyesit e sotëm, korpusi i veprave letrare botërore të përkthyera në shqip është i pasur.
Lista e përkthyesve të afirmuar që i kanë sjellë lexuesve shqiptarë vepra të vlefshme botërore është mjaft e gjatë, që nga Noli, Konica, Kuteli, Kolevica, Çetta, Zheji, Koli, Kadare, Ristani, Kryeziu e të tjerë…
Naim Kryeziu është profesor në Universitetin e Prishtinës në Departamentin e Gjuhës dhe Letërsisë Gjermane. Si përkthyes letrar, deri më sot ai ka sjellë disa prej veprave të rëndësishme të letërsisë gjermane. Me përkushtim të madh dhe njohje të mirë të sintaksës së gjuhës shqipe, Kryeziu solli për publikun shqiptar poetin e madh gjerman Hajnrih Hajne, nobelistin Kaneti, romancierin dhe dramaturgun e shquar zviceran Dyrrenmat, si dhe autorë të tjerë për të cilët flet gjerësisht në këtë intervistë ekskluzive për KultPlus.
Mes tjerash, Kryeziu flet për fillimet e tij në fushën e përkthimeve, modelet që ka ndjekur, autorët që ka përkthyer, fitimin e bursës “Schritte 2015”, lidhjen e tij me letërsinë gjermane, vështirësitë gjatë procesit të përkthimit, e shumë gjëra tjera me interes.
KultPlus: Si filloi karriera juaj në fushën e përkthimeve letrare?
Karrierën time të përkthimit e kam filluar në vitin 1994 dhe këtë vit nuk mund ta harroj, meqë nga ky vit kam filluar të punoi edhe si përkthyes i licencuar në Zvicër, kryesisht në rajonin e Bazelit. Së pari kam filluar të merrem me përkthime të dokumentacioneve të ndryshme të bashkëvendësve, më vonë edhe me përkthime të teksteve komerciale e dikur rreth vitit 2003-2004 edhe me përkthime në fushën e letërsisë.
KultPlus: E mbani mend se cili ka qenë teksti i parë që e keni përkthyer?
Patjetër se më kujtohet. Në fillim të karrierës sime si përkthyes letrar kam përkthyer nga gjuha shqipe në gjuhën gjermane. Veprën e parë që kam përkthyer ka qenë vepra lirike me titullin “Ndiz dritën magjike” e poetit kosovar Sali Bashota. Përveç pasionit tim që kisha për të përkthyer letërsi, dëshira dhe qëllimi im ishin që edhe krijimtaria letrare e krijueseve shqiptarë të promovohej në Perëndim, ku nëpërmjet këtij arti të bukur edhe lexuesi në këtë pjesë të Evropës do të njihej me realitetin e shoqërisë kosovare. Poezia e poetit Bashota në këtë vepër përshkruante në mënyrë të jashtëzakonshme fatin e njeriut dhe fatin e popullit të tij, ajo përfaqësonte idenë dhe konceptin e formësimit të realitetit të përjetuar, ku simbol kryesor kishte dinjitetin e njeriut dhe të pavdekshme bëheshin dashuria, besimi, shpresa, humanizmi dhe liria.
Pastaj vazhdova edhe me përkthime të tjera letrare dhe kështu në vitin 2007 përktheva veprën lirike me titullin “Zogj të plagosur” të poetit nga Maqedonia Agim Vinca, ndërsa në vitin 2007, në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Letërsisë 2005, Bazel, përktheva një cikël të poezive nga Ali Podrimja, Ibrahim Berisha, Sali Bashota dhe Basri Çapriqi, kurse në vitin 2010 përktheva edhe një libër nga fusha e publicistikës me titullin “Shteti i Kosovës – Një realitet i ri ndërkombëtar” të autorit Sylë Arifi. Pas këtyre përkthimeve letrare nga gjuha shqipe në gjuhën gjermane, fillova edhe përkthimin nga gjermanishtja në gjuhën shqipe të veprave të autorëve të ndryshëm gjermanë.
KultPlus: Është më i vështirë përkthimi i një vëllimi poetik apo i një romani?
Është çështje e padiskutueshme se përkthimi i lirikës është shumë më i vështirë sesa përkthimi i epikës, por së pari dua t’i them disa fjalë për përkthim letrar në përgjithësi. Përkthimi letrar është mirëfilli një bartje ose transmetim i frymëzuar i një vepre letrare-artistike nga një gjuhë në një gjuhë tjetër. Përkthimi është një lloj “rikrijimi”, dhe me këtë duhet nënkuptuar ajo lloj vepre që ndodhet njëherazi në varësi të tekstit origjinal, megjithëse ka peshë edhe në letërsinë e përkthyer, ku kërkon njëfarë lirie të përshtatjes e të ndryshimit.
Përkthimi letrar, sipas letërsisë krahasuese, mund të quhet edhe si një shprehje gjuhësore e letrare midis dy kulturave të ndryshme. Përkthimi është një akt leximi, interpretimi e rishkrimi, është rezultat i një game të gjerë shndërrimi e përzgjedhjeje gjuhësore, stilistike dhe estetike.
Prandaj, të përkthesh ashtu siç duhet e me sukses të plotë një vepër letrare do të thotë të shkruash përsëri me frymëzim një vepër në saje të shtysave që merren nga autori i origjinalit. Natyrisht, kalimi i një vepre të një shkrimtari në një letërsi tjetër nuk është kurrsesi ndonjë punë aq e thjeshtë dhe e lehtë. Ndërkaq, ai që ka përkthyer vepra letrare është i vetëdijshëm se me çfarë vështirësish, sfidash e problemesh ballafaqohet përkthyesi në veprimtarinë e vet.
Dihet se gjëja themelore që kërkohet nga përkthyesi është që përkthimi i tij të jetë besnik ndaj origjinalit. Në më të shumtën e rasteve, përkthyesit dhe kritikët e përkthimit nuk kanë mendime të njëjta lidhur me fjalën “besnikëri”, por zakonisht mendohet se, kur përmbushet një kërkesë e tillë, kur janë përcjellë përmbajtja, forma dhe stili i origjinalit, atëherë një vepër në prozë mund të quhet si përkthim i pranueshëm e normal.
Kur përkthen poezi, përkthyesi ballafaqohet me një numër edhe më të madh sfidash e peripecish, për arsye se, sikurse shprehet lidhur me këtë Zhukovski, një specialist rus i kësaj fushe, “përkthyesi i prozës është rob, kurse përkthyesi i poezisë është rival”. Sado paradoksal të tingëllojë ky pohim, këtu ka edhe një të vërtetë. Është më se e qartë dhe dihet përgjithësisht se të përkthesh mirë një poezi do të thotë të krijosh një poezi të re.
Përkthimi i poezisë në tërësi duhet të jetë besnik ndaj përmbajtjes dhe të ketë pak a shumë një formë të njëjtë si origjinali. Përveç kësaj, në përkthimin e poezisë duhet të spikatë edhe një cilësi e veçantë – zëri i përkthyesit. Përkthyesi dhe eseisti i njohur rus Brusov ka dhënë këtë mendim lidhur me përkthimin e poezisë: “Është e pamundur të përcjellësh një poezi nga një gjuhë në një gjuhë tjetër, por njëherazi është po aq e pamundur të heqësh dorë nga një ëndërr e tillë. “I pyetur për këtë çështje, poeti i njohur amerikan Frosti është përgjigjur: “Poezia është ajo që pëson humbjen më të madhe në përkthim.”
Dihet se përkthyesi i poezisë do të hasë në më shumë vështirësi sesa përkthyesi i prozës, sepse ai do të ketë punë me formën, me stilin, me numrin e vargjeve, me vargëzimin, me eufoninë, me ritmin e me rimat, me figurat e me simbolet, me lojën e fjalëve e të tingujve, etj. Ndërsa përkthyesi i prozës mund t’i përmbahet më lehtë tekstit të origjinalit dhe t’i rikrijojë në njëfarë mënyre veçoritë kryesore të veprës së origjinalit në gjuhën e përkthimit, përkthyesi i poezisë nuk ka mundësi që brenda një kohe të caktuar t’i përkthejë të gjitha elementet ose veçoritë e gjuhës së origjinalit, sepse forma e poezisë është më e ndërlikuar, kurse shtresat dhe pjesët përbërëse të saj janë një sfidë e veçantë gjatë procesit të përkthimit.
Përkthimi s’mund të trajtohet vetëm si një kopje e origjinalit, për arsye se Shekspiri i përkthyer është në njëfarë mënyre një Shekspir i ri, Servantesi i përkthyer është po ashtu një Servantes i ri që na flet shqip, Dantja i përkthyer është njëherazi një Dante shqiptar, po njësoj edhe Gëtja i përkthyer është pjesë përbërëse e letërsisë shqipe.
Megjithëse puna e përkthyesit nuk bie në sy dhe nuk bëhet objekt i analizave, vetë përkthyesi ndodhet nganjëherë përballë vështirësish mjaft të mëdha kur merret me përkthimin e ndonjë vepre të një letërsie me traditë shumë të pasur letrare, estetike, kulturore e filozofike. Në raste të tilla, përkthyesi detyrohet të krijojë fjalë, nocione, shprehje e ndërtime të reja gjuhësore. Përballë sfidave të vështira, zakonisht përkthyesi i aftë arrin t’i zgjidhë problemet dhe të japë një përkthim të suksesshëm. Në këtë mënyrë, ai e begaton gjuhën kombëtare, letërsinë dhe kulturën e vendit të vet. Në fund mund të themi se përkthimet i hapin çdo letërsie portat e kulturës e të qytetërimit botëror.
KultPlus: Çfarë e bën një përkthyes që të cilësohet si i mirë?
Meqë përkthimi i poezisë është një lloj arti kompleks, shumë përkthyes që nuk kanë talent në këtë fushë i shmangen përkthimit të poezisë. Sidoqoftë, edhe përkthyesit e rëndomtë që nuk janë poetë, kanë të drejtë të përkthejnë poezi nëse u pëlqen poezia dhe janë lexues e njohës të mirëfilltë të saj.
Këtij lloj përkthyesi të poezisë nuk i mjafton vetëm njohja shumë e mirë e të dy gjuhëve, ai duhet të njohë thellë edhe veçoritë kryesore të gjinisë së poezisë, të poetikës, të traditës letrare të origjinalit, të teorisë së letërsisë dhe të stilistikës.
Përkthimi filologjik i një poezie ose i një cikli poezish kërkon nga filologu jo vetëm erudicion, por edhe njohjen e kontekstit e të traditës letrare nga e cila ai e përkthen poezinë. Puna është se filologët, ndonëse kanë kulturë gjuhësore, duke u orvatur ta përkthejnë në mënyrë sa më besnike poezinë, rrallëherë kanë sukses në përkthimin e formës dhe të stilit të saj. Ka raste kur përkthyesi beson se, duke përkthyer vetëm kuptimin e një poezie, ia ka dalë mbanë detyrës së tij. Mirëpo në këtë mënyrë jo vetëm që nuk është përkthyer origjinali, por në aspektin e poezisë përkthimi ka humbur shumë më tepër nga ç’ka fituar, sepse përkthyesi nuk ka pasur parasysh edhe elemente të tjera të poezisë, elemente që kanë rëndësi për poezinë, siç janë, për shembull, eufonia, figurat, simbolet, etj., dhe, në vend që të marrë një liri të justifikueshme gjatë përkthimit, mundohet t’i mbetet besnik në mënyrë të verbër tekstit të origjinalit, duke shpresuar së në këtë mënyrë do t’u shmanget vështirësive që i dalin gjatë procesit të përkthimit.
Në vend që të bëjë zhvendosje, zëvendësime, shndërrime dhe këmbime të anasjella të figurave ose të leksikut, përkthyesi i poezisë përpiqet nganjëherë të rikrijojë patjetër leksikun dhe domethënien e fjalëve, por në këtë rast harron se poezia nuk përbëhet vetëm prej fjalëve të thjeshta, harron se ajo ka edhe një strukturë emocionale, e cila duhet të riprodhohet në mënyrë dhe formë poetike. Përveç kësaj, përkthyesi i afrohet poezisë së autorit të origjinalit si me ndjenjat emocionale poetike, ashtu edhe me gjykimin e vet kritik. Këto elemente kanë të njëjtën rëndësi, sepse mungesa e çdonjërit prej tyre do ta linte përkthimin pa veçori poetike dhe artistike, meqë dihet që bota poetike e autorit është më e gjerë dhe më e pasur sesa bota poetike e përkthyesit.
Në asnjë mënyrë dhe kurrë s’duhet harruar se përparësia artistike dhe poetike e veprës së përkthyer varet tërësisht nga përkthyesi, nga vullneti e nga dëshira e tij për të shfrytëzuar mundësitë që i ofron origjinali. Një ndër dëshmitë më të sigurta se përkthimi i një poezie ka dalë me sukses, është kur atë poezi e pëlqen ai lexues që, edhe pse nuk e njeh origjinalin e saj, ka shije estetike. Zakonisht, një poezi e përkthyer mirë e bukur lë përshtypje të thellë te lexuesi. Kur e përkthen poezinë duke bërë të mundur që numri më i madh i elementeve, i formave, i figurave dhe i shprehjeve poetike të origjinalit të riprodhohen edhe në versionin e përkthyer, atëherë përkthyesi ka arritur të përcjellë si idenë e autorit, ashtu edhe imazhet dhe shprehjet figurative.
Kësisoj, përkthyesi ka për detyrë të hyjë në thellësi të botës shpirtërore të autorit e të veprës së tij, në mënyrë që t’ia dalë mbanë për të gjetur fjalët e sakta, fjalët e përshtatshme gjatë procesit të përkthimit. Kështu, përveç njohjes së profesionit, të cilin e pasuron pareshtur me përvojën e vet, përkthyesi duhet të ketë edhe prirje, shkathtësi e aftësi të tjera. Në radhë të parë, duhet të jetë i ndjeshëm, të ketë intuitë të mprehtë, të ketë fantazi të pasur, të jetë mendjehollë dhe të ketë kulturë gjuhësore e letrare.
Mirëpo përkthyesi që nuk ka prirje të njëjtësohet, që s’është në gjendje ta përjetojë përmbajtjen e origjinalit, zor se mund të jetë i aftë t’i sjellë në gjuhën e re formën dhe stilin e veprës që përkthen. Si pasojë, përkthyesi letrar duhet të ketë prirje e përvojë të veçantë të përkthimit, të jetë jo vetëm njohës i gjuhës e i letërsisë së origjinalit, por edhe i traditës së vet. Prandaj përkthyesit do t’i duhet të përkthejë jo vetëm fabulën, formën dhe idetë e veprës, por shpeshherë është i detyruar të rikrijojë edhe atmosferën e epokës e të vendit të veprës origjinale.
KultPlus: Mendoni se gjuhës shqipe ende i mungon përkthimi i shumë prej veprave të mëdha botërore?
Dihet që një numër i madh lexuesish njihen me letërsinë e huaj dhe sidomos me kryeveprat e saj vetëm nëpërmjet përkthimeve. Zanafillat e mjaft letërsive kombëtare janë veprat e përkthyera ose të përshtatura. Kështu, edhe zanafillat e letërsisë sonë janë të lidhura me përshtatje veprash të huaja.
Një numër jo i vogël përkthyesish, me veprimtarinë e tyre në fushën e kulturës, kanë zënë një vend të denjë në historinë e letërsisë kombëtare.
Në letërsinë shqipe kanë luajtur një rol të tillë Konica, Mosi, Noli, Luarasi, Zavalani, Caci, Kuteli, Kokona, Shvarci, Klosi, Ristani, etj. Ata kanë dhënë një ndihmesë të madhe edhe në formimin e në zhvillimin e gjuhës letrare.
Duke u ballafaquar me idetë, me dukuritë e me problemet që shpeshherë s’kishin të bënin me problemet e mjedisit ku jetonin, duke u ballafaquar me kulturën e me gjuhën e huaj, duke kërkuar me vëmendje e me përkushtim fjalë e shprehje të reja, duke e përshtatur gjuhën e nisjes me gjuhën e mbërritjes, zakonisht përkthyesit u kanë bërë ballë sfidave të shpeshta dhe kanë arritur që, me forcën e dijes e të fjalës së tyre, të shqipërojnë bukur dhe të shndërrohen kësisoj në virtuozë të gjuhës kombëtare. Prandaj, veprat dhe kryeveprat e përkthyera të letërsisë botërore, me gjithë reagimet, vërejtjet dhe kritikat e herëpashershme, po e zgjerojnë horizontin kulturor të njerëzve, duke u dhënë mundësi të pasurojnë edhe shijen e tyre artistike.
Pothuajse në çdo vend ka shkrimtarë e përkthyes që kanë dhe po zënë një vend të shquar në letërsinë e tyre vetëm në saje të përkthimit, si për shembull Amioi në Francë, Shlegeli në Gjermani, Noli në Shqipëri, etj.
Ne kur dinim vetëm gjuhën tonë amtare dhe s’ishim në gjendje të lexonim vepra në gjuhë të huaja, kemi pasur mundësinë të lexojmë në shqip vepra e kryevepra të letërsisë së huaj vetëm falë përkthyesve. Ndër këto vepra mund të përmendim “Robinson Kruzonë” e Defosë, “Hamletin” e Shekspirit, “Rubairat” e Kajamit, “Zemrën” e De Amiçit, “Tom Sojerin” e Tuenit, “Çajlld Haroldin” e Bajronit, “Sonetet” e Petrarkës, “Komedinë hyjnore” të Dantes, “Don Kishotin” e Servantesit, “Don Zhuanin” e Molierit, “Afritë përzgjedhëse” nga Gëtja, etj.
Prandaj, unë mendoj se gjuha shqipe po pasurohet gjithnjë e më shumë me përkthime të veprave të mëdha të letërsisë evropiane dhe botërore.
KultPlus: Keni qenë fitues i bursës “Schritte 2015”, me projektin e përkthimit të veprës “Vetëdija e fjalëve”, të nobelistit Elias Kaneti. Mund të na flisni më gjerësisht për këtë projekt?
Po, ky ka qenë një projekt shumë i rëndësishëm për një vepër shumë të rëndësishme e laureatit të Çmimit “Nobel”. Nuk njoh as edhe një shkrimtar tjetër që flet aq hapur dhe në mënyrë objektive për çështjet që trajton në veprën e tij me përmbledhje esesh sociologjiko-letrare “Vetëdija e fjalëve”. Kaneti është një ndër të paktët autor që flet pafundësisht hapur për të gjitha fenomenet shoqërore, madje edhe për ngjarjet dhe çështjet familjare.
Me këtë projekt në vitin 2015 kam fituar bursë nga Kolegji Letrar i Berlinit, pra, një qëndrim njëmujor, me bursën “Hapat” nga Fondacioni S. Fischer, në Kolegjin Letrar të Berlinit. Po në këtë vit me këtë projekt kam fituar edhe një bursë nga kolegji ndërkombëtar i përkthyesve “LOOREN” në Wernetshausen të Zvicrës. Kjo bursë kishte të bënte me vazhdimin e përkthimit të veprës së nobelistit Elias Kaneti me titull “Vetëdija e fjalëve”. Dhe në nëntor 2016 m’u dha Çmimi nga Kancelaria Federale e Austrisë. Çmimi i dytë (ndër pesë çmimet vjetore) nga Kancelaria Federale e Austrisë për përkthimin e veprës “Vetëdija e fjalëve”, përmbledhje esesh sociologjike-letrare, të shkrimtarit austriak Elias Kaneti, Laureat i Çmimit “Nobel”.
KultPlus: Keni pasur ndonjë përkthyes që e keni ndjekur si model?
Të gjithë përkthyesit nuk mund të jenë njësoj të shkolluar, nuk mund të kenë përvojë të njëjtë, nuk mund të kenë njësoj kulturë gjuhësore e letrare, nuk kanë qëndrim njësoj e të mjaftueshëm në vendet përkatëse nga ajo gjuhë nga e cila ose në të cilën përkthejnë, prandaj është shumë e natyrshme se të gjithë përkthyesit nuk janë njësoj të aftë. Por një këmbim idesh, mendimesh e përvojash me ndonjë përkthyes me përvojë të gjatë në fushën e përkthimit letrar, pa dyshim se është shumë frytdhënës. Përkthyesit mund të mësojnë shumë nga përkthyesit me përvojë.
Si përkthyes më të njohur shqiptarë që kanë përkthyer vepra artistike nga gjermanisht në gjuhën shqipe njihen: Konica, Mosi, Noli, Luarasi, Poradeci, Shvarci, Klosi dhe Ristani. Sipas mendimit tim, pa u hyr në hak të tjerëve, një ndër përkthyesit më të aftë është Ristani, ai ka përvojë të gjatë në fushën e përkthimit, njeh shkencërisht gjuhën shqipe dhe gjermanishte, njeh gjithashtu shkencërisht edhe gjuhët klasike si dhe ka përkthyer vepra të vështira nga gjermanishtja, një ndër to është edhe kryevepra e Gëtes “Afritë përzgjedhëse”. Përkthimet e zotit Ristani më pëlqejnë jashtëzakonisht shumë, ku nga përkthimet e tij dhe nga krahasimet që mund të bëhen me origjinalin, përkthyesit kanë mundësi ideale të mësojnë artin e përkthimit. Por patjetër duhet thënë se në letërsinë shqipe një kontribut të madh kanë dhënë edhe përkthyes të tjerë, për shembull: Konica, Noli, Shantoja, Zavalani, Caci, Kuteli, Kokona e shumë e shumë të tjerë.
KultPlus: Mund ta përmendni ndonjë vepër nga ato që i keni sjellë në shqip, që e konsideroni si më të veçantë?
Si vepra më të rëndësishme që kam shqipëruar nga gjermanishtja mund të përmendim këto: Romani kriminalistik i Fridrih Dyrrematit “Dyshimi”, përmbledhja me ese sociologjike-letrare me titull “Vetëdija e fjalëve” e nobelistit Elias Kaneti, “Histori e një dashurie” nga letrat e Franc Kafkës për Felicen, nga autorja zvicerane Ivonë-Denize Këhli “Gra, edhe sa vjet doni të prisni?” me nëntitullin, Mishlinë Kalmi-Rej për barazinë e mirëfilltë gjinore, si edhe përkthime ciklesh të ndryshme lirike të poetëve gjermanë e zviceranë.
KultPlus: A mendoni se ka përkthyes të mirë në trojet shqiptare?
Unë mund të flas vetëm për përkthyesit që përkthejnë nga gjermanisht në gjuhën shqipe dhe me siguri se ka përkthyes të mirë, ndër ata janë edhe ata që i zura edhe më herët në gojë: Konica, Mosi, Shantoja, Noli, Poradeci, Shvarci, Klosi, Ristani, etj. Kur shqipërimi i një përkthyesi këndon dhe vallëzon në gjuhën shqipe, atëherë mund të themi se kemi të bëjmë me përkthyes të aftë.
KultPlus: Keni në plan ndonjë krijim tuajin artistik?
Puna e përthyesit është si puna e një shkencëtari, pra, përkthyesi duhet gjithmonë ta ushtrojë zanatin e vet, nëse nuk e ushtron zanatin në mënyrë të përhershme, ai fillon edhe të shuhet. Unë merrem gati çdo ditë me përkthime të ndryshme, por në veçanti me ato letrare. Edhe shkrimtarët më të mëdhenj si Gëtja, Hajne, Mani, Cvajgu, Hese, Kaneti, etj, në fillim të karrierës së tyre letrare janë marrë së pari me artin e përkthimit e pastaj me krijimtarinë letrare. Tani për tani nuk kam synimin për të shkruar, prioritet kam mjeshtërinë e përkthimit, por dihet se edhe përkthimi është një lloj krijimtarie.
KultPlus: Çfarë ju ka tërhequr te letërsia dhe kultura gjermane dhe zvicerane në përgjithësi?
Meqë kam gati një jetë të tërë që jetoj në trekëndëshin Gjermani-Zvicër-Francë respektivisht në qytetin veriperëndimor të Zvicrës, pra, në Bazel, dhe më ka pëlqyer populli gjermanishtfolës, ku tani pas 31 vjetësh jete në këtë trekëndësh shtetesh, njoh edhe traditën dhe kulturën e këtij populli të vyeshëm. Kuptohet se përkthyesi së pari e admiron shkrimtarin dhe veprën e tij e pastaj fillon edhe me përkthimin e krijimtarisë së tij letrare. Dihet botërisht se krijimtaria artistike gjermane, austriake e zvicerane ka dhënë shumë për kulturën evropiane e botërore. Shumë vepra të autorëve nga këto vende janë bërë madje edhe pjesë e letërsisë botërore, siç janë veprat e Kantit, Lesingut, Gëtes, Shilerit, Niçes, Manit, Hajnes, vëllezërve Grim, Kelerit, Heses, Cvajgut, Brehtit, Kanetit, Brohut, Dyrrenmatit, Frishit, etj.
KultPlus: Cilët janë autorët (shqiptarë dhe të huaj) tuaj të preferuar?
Kjo çështje ka të bëjë me shijen e lexuesit dhe është shumë subjektive. Mua personalisht më pëlqejnë shumë autorë gjermanë, ndër ta do të veçoja, Lesingun, Kantin, Gëten, Shilerin, Hërderlinin, Lencin, Tikun, Novalisin, Brentanon, Ajhendorifin, Byhnerin, Bërnen, Kelerin, Hauptmanin, Bëlin, Tuholskin, Dëblinin, Hesen, Niçen, Brehtin, Cvajgun, Dyrrenmatin, Frishin, Kanetin, Shtamin, e tjerë. Në asnjë mënyrë nuk dua t’i lë anash edhe shkrimtarët e letërsive të tjera. Nga autorët shqiptarë do të veçoja Kadarenë, Kutelin, Arapin, Agollin, Bogdanin, Budin, Sermben, Çajupin, Asdrenin, Nolin, Poradecin, Mjedën, Naim Frashërin, Spasen, Kongolin, Camajn, Vincën, Podrimjen, Çapriqin, Bashotën, e të tjerë.
KultPlus: Si shikohet nga prizmi juaj letërsia e sotme shqipe?
Nuk jam ekspert i letërsisë shqipe. Por mund të them me plotë gojë se ka shumë tema për të cilat mund dhe do duhej të shkruhej, për shembull për luftën e fundit në Kosovë, për vështirësitë shoqëroro-politike në botën shqiptare. Pra, sa kam vërejtur unë, në krijimtarinë letrare pas vitit 1999 janë trajtuar shumë pak këto probleme që sa po i përmenda, kur dihet se letërsia është formë e shprehjes dhe e formësimit të realitetit shoqëror. Krijimtaria artistike do të duhej t’i trajtonte në thellësi të gjitha fushat e jetës në shoqërinë tonë, ajo duhet ta ketë zotësinë që t’i nxjerrë në pah dobësitë e shoqërisë, të arsimit, të ekonomisë e të politikës shtetërore, por duhet të ketë edhe guximin që këto dobësi t’i kritikojë pa mëshirë, nëse ajo vepër artistike dëshiron të mbetet krijimtari e mirëfilltë artistike e pavdekshme, e jo të bëhet krijimtari servile. Veprat artistike duhen të lexohen e të mos harrohen, të kenë gjithmonë lexuesin e vet e të shprehin të vërtetën shoqërore.
Për fat të keq edhe institucionet shtetërore që janë kompetente për kulturën nuk po e përkrahin në masë të duhur krijimtarinë artistike e letrare. Nuk po ndihmohet promovimi i vlerave tona kulturore e artistike. Nuk po ndihmohet gati fare promovimi i krijimtarisë sonë artistike, e nëse ne, vet si komb, nuk promovojmë vlerat tona kulturore, atëherë nuk mund të presim nga të tjerët që ata të ndihmojnë shkrimtarët e artistët tanë.
KultPlus: Një përkthyes i ri, ç’duhet të ketë parasysh kur t’i hyjë kësaj pune?
Para se të fillojë një përkthyes i ri me përkthime letrare, ai duhet të ketë dëshirën dhe vullnetin për përkthime letrare, duhet të jetë i përgatitur shumë mirë nga aspekti i arsimimit, të zotërojë thellësisht dy gjuhët, të njohë kulturën dhe traditën e gjuhës nga e cila përkthen, por të njohë shkëlqyeshëm edhe gjuhën amtare. Pra, përveç që duhet të njohë shumë mirë zanatin e vet, përkthyesi duhet të pasurojë pareshtur edhe përvojën e vet, por duhet të ketë edhe shkathtësi, aftësi e prirje të tjera. Prandaj përkthyesi si prioritet të parë duhet ta këtë ndjeshmërinë, të njohë mirë ndërtimin e fjalëformimeve, të njohë poliseminë e fjalëve, të ketë ndjenjë të hollë në kuptimin e nuancave gjuhësore e kuptimore, të ketë aftësi për përfytyrimin e zhvillimit të ngjarjeve, të njohë mirë ekuivalencën e frazeologjisë gjuhësore e mbi të gjitha të ketë kulturë gjuhësore e letrare.
KultPlus: Keni përkthyer shkrimtarë të mëdhenj si Hajne, Dyrrenmat, Kaneti, Morano, Ivonë-Dënizë Këhli. Çfarë ju lidh me këta emra?
Më duket se e ceka edhe më herët që më rëndësi të veçantë është kur përkthyesi e admiron autorin dhe i pëlqen ngjarja në veprën që ai vendos të përkthejë. Me Hajnen dhe me veprën e tij më lidh magjistratura dhe teza e disertacionit. Hajnia është ndër poetët më të mëdhenj të letërsisë gjermane dhe evropiane dhe ka hyrë zëshëm në letërsinë botërore. Hajnia ka qenë i pari shkrimtar i madh gjerman me prejardhje hebraike. Ai bën pjesë ndër ata përfaqësues të mendimit e të kulturës gjermane që i kanë kaluar në mërgim ditët e fundit të jetës dhe që, për pasojë, e kanë vëzhguar me një sy edhe më zhbirues gjendjen në vendin e tyre. Hajnia trajton vazhdimisht çështjet themelore të epokës së vet, dhe mprehtësinë e tyre e vë në dukje me një ndjenjë provokimi e me një zgjuarsi të pakrahasueshme, qoftë kur bëhet fjalë për lidhjet midis revolucionit dhe restaurimit, midis historisë dhe filozofisë, qoftë kur kemi të bëjmë me problemin e kombit e të fesë, me çështje sociale ose edhe me pozitën e artistit e të individit përgjithësisht në shoqëri. Hajna me njërën këmbë i takonte epokës së romantizmit, ndërsa me tjetrën epokës së pararevolucionit dhe të restaurimit gjerman. Ai ka qenë një novator në fushën e gazetarisë moderne dhe të letërsisë artistike të angazhuar politikisht. Hajna ishte ndër të parët në kontinentin evropian që nisi të hidhte bazat e profesionit të gazetarit me prirje letrare.
Ndërsa me veprën “Dyshimi” të shkrimtarit zviceran Fridrih Dyrrenmat më lidh stili i të shkruarit të kësaj vepre dhe ngjarja që zhvillohet në të. Për mua shkrimtari Dyrrenmat qysh tani është i madh, por pas një ose dy dekadash jehona e tij do të bëhet edhe me famshme. Dyrrenmati nga kritika letrare gjermane vlerësohet si “Frymë e letërsisë zvicerane”.
Kurse vepra e Kanetit me titullin “Vetëdija e fjalëve” sipas mendimit tim është vepër hije rëndë. Kaneti më pëlqen si asnjë shkrimtarë tjetër, është i sinqertë, flet tepër hapur për problemet shoqërore, është një studiues i mprehtë i fenomeneve shoqërore dhe i luftës për pushtet. Në këtë përmbledhje sociologjike-letrare Kaneti na jep një pasqyrë shumë esenciale për esetë e tij që kishte shkruar në vitet 1962-1974. Kaneti aty shkruan për Herman Brohun, për pushtetin dhe mbijetesën, për Kafkën, për realizmin dhe realitetin e ri, për Hitlerin sipas Shperit, për Harkun e Triumfit, divizionet, skllevërit, për dhomat e gazit, për Konfucin në “Dialogët” e tij, për Tolstojin, stërgjyshin e fundit, për Ditarin e dr. Haçijës nga Hiroshima, për Goerg Bynerin që vdiq aq i ri, për librin e tij të parë “Verbimi”, për Karl Krauzin e ri dhe për Misionin e shkrimtarit.
Ndërsa romani i Moranos i takon letërsisë triviale. Kurse librin e autores zvicerane Ivonë-Dënizë Këhli, me titullin “Gra, edhe sa vjet doni të prisni?”, Mishelinë Kalmi-Reji për barazinë e mirëfilltë gjinore, e kam përkthyer me qëllim që lexuesi dhe shtresa politike e gruas në Kosovë e Shqipëri të njihen me përpjekjet dhe luftën e gruas zvicerane për të realizuar të drejtat e veta qoftë të pjesëmarrjes së saj në pushtet, qoftë edhe për fitimin e të drejtave të saj në barazinë gjinore.
KultPlus: Fridrih Dyrrenmat është shkrimtar dhe dramaturg i shquar zviceran, por tek ne është pak i përkthyer, rrjedhimisht pak i njohur. Si lindi ideja që ta sillni në shqip romanin e tij “Dyshimi” dhe pse pikërisht këtë vepër?
Fridrih Dyrrenmati dhe Max Frishi janë shkrimtarët dhe dramaturgët më të shquar zviceran që kanë dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin e kulturës dhe të letërsisë gjermanë në periudhën e pasluftës së Dytë Botërore. Dyrrenmati me tragjikomedinë e tij solli një lloj të ri në letërsinë bashkëkohore gjermane. Ai si dramaturg është i njohur për shikuesin dhe lexuesin shqiptarë. Janë përkthyer edhe veprat më kryesore të tij në gjuhën shqipe, si për shembull “Vizita e zonjës plakë”, “Gjykatësi dhe xhelati”, “Fizikanët” dhe “Dyshimi”. Tragjikomedia e tij “Vizita e zonjës plakë” është shfaqur shumë herë në teatrot e Shqipërisë.
Karakteristikë e rëndësishme në romanin “Dyshimi” është vendosmëria e komisarit Hans Berlah, edhe pse i sëmurë nga kanceri, edhe pse e dinte se pas një viti do të vdiste, këmbëngul që të sjellë fajtorin para drejtësisë, pra, ky ishte motiv kryesor që vendosa për ta përkthyer këtë roman. Romani “Dyshimi” i shkrimtarit zviceran me famë botërore Fridrih Dyrrenmat është po aq tërheqës sa edhe romani paraardhës “Gjykatësi dhe xhelati i tij”. Personazhi kryesor në këto dy romane është Hans Berlahu, komisar i policisë së Bernës. Temën bazë të romanit “Dyshimi” e përbën lufta midis dy palësh, njëra prej të cilave është komisar Berlahu, një deduktiv i vetmuar, i cili mishëron atë që quhet “pala e mirë”, ndërsa pala tjetër janë keqbërësit. Me humanizmin që e karakterizon, ai na kujton Megrenë e Zhorzh Simenonit. Njësoj si Megreja, edhe Berlahu është “burrë zamani”, në radhë të parë “konservator”, sepse nuk vepron në bazë rregullash juridike, nuk u jep edhe as shumë rëndësi teknikave moderne të kriminalistikës dhe i pëlqen më fort t’i besojë nuhatjes së vet të mbrehtë e të sprovuar dhe t’i bindet logjikës së shëndoshë njerëzore. Kritika letrare këtë roman të Dyrrenmatit e quan si një roman të përsosur policor me tablo rrëqethëse filozofike.
KultPlus: Sa ju merr kohë procesi i përkthimit dhe a e shihni atë, përkthimin, si rikrijim?
Përkthyesit nuk duhet t’i interesojë se sa kohë shpenzon kur përkthen një vepër letrare. Atij duhet t’i interesojë dhe duhet të përpiqet të jap maksimumin në bartjen e tekstit nga gjuha e huaj në gjuhën amtare ose anasjelltas. Përkthimi është jo vetëm bashkudhëtar, por edhe interpretuesi më kompetent i letërsisë e i veprës letrare në shoqëri, pra, të përkthesh një vepër letrare ashtu siç duhet e me sukses të plotë do të thotë të shkruash përsëri, të rikrijosh, me frymëzim një vepër që më nuk flet në gjuhën e origjinalit por flet në gjuhën e përkthyer.
KultPlus: Po autorë shqiptarë keni përkthyer në gjuhën gjermane?
E thash edhe më herët se në fillim të karrierës sime si përkthyes letrar kam përkthyer nga gjuha shqipe në gjuhën gjermane. Së pari kam përkthyer veprën lirike me titullin “Ndiz dritën magjike” të poetit kosovar Sali Bashota, pastaj veprën lirike me titullin “Zogj të plagosur” të poetit nga Maqedonia Agim Vinca, ndërsa në vitin 2007, në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Letërsisë 2005, Bazel, përktheva një cikël të poezive nga Ali Podrimja, Ibrahim Berisha, Sali Bashota dhe Basri Çapriqi, kurse më vonë përktheva edhe një libër nga fusha e publicistikës me titull “Shteti i Kosovës – Një realitet i ri ndërkombëtar” të autorit Sylë Arifi. Në lidhje me këtë çështje më duhet të them se kjo fushë, pra, promovimi i krijimtarisë artistike e letrare të krijueseve e të shkrimtarëve tanë jashtë trojeve shqiptare thuajse gati fare nuk mbështetet nga institucionet përkatëse shtetërore.
KultPlus: Cilat janë planet tuaja, a do të ketë lexuesi shqiptar së shpejti në duar ndonjë vepër të përkthyer nga ju?
Jo, së shpejti nuk do të ketë, por më vonë me siguri se po. /KultPlus.com
Botës kreative i është shtuar edhe një dizajnere kosovare dhe ajo është Agnesa Elshani.
Elshani, dizajnere e studios “P’rralla”, ka përgatitur dhuratë për stafin e Klinikës Infektive të QKUK-së.
Ajo ka thënë për klankosova.tv se kjo dhuratë është bërë në shenjë falënderimi për punën e stafit të Infektives gjatë kohës së pandemisë Covid-19.
“Ëmbëlsirë që të ju ëmbëlsojmë pak këto kohë të hidhura, në shoqërinë e luleborave të cilat përveç hijeshisë së tyre të pakundërshtueshme, njihen dhe si bimë jashtëzakonisht terapeutike, lule të cilat mbjellja e tyre është një traditë që ka vazhduar në trojet shqiptare prej shumë vitesh”.
“Që t’u kujtojmë të gjithë mantelbardhëve anë e mbanë se nga distanca ju dërgojmë shumë përqafime për kontributin në luftën kundër pandemisë Covid-19, i bashkangjesim dhe një ilustrim minimal nga p’rralla”.
“Duke dhuruar dhe kartolinën unike me mesazhin se lulet gjithmonë na kujtojnë përse shiu ishte aq i nevojshëm”, ka thënë Elshani.
Sipas saj lulebora që ka dhuruar simbolizon pastërtinë dhe qysh në kohë të lashta është përdorur si bimë terapeutike për kurimin e infeksioneve të ndryshme.
Një rrugë e re, tërësisht digjitale pritet të lidhë shumë shpejt disa nga sitet më të rëndësishme të trashëgimisë kulturore në zonën Adriatik-Jon.
“Smart Heritage” titullohet ky projekt i financuar nga programi i bashkëpunimit ndërrajonal “Adrion” i cili synon promovimin, vlerësimin dhe mbrojtjen e trashëgimisë kulturore me qëllim tërheqjen e turistëve dhe zvogëlimin e sezonalitetin të turizmit në Shqipëri dhe në vendet e tjera ku zbatohet projekti si Greqi, Itali dhe Bosnje-Hercegovinë nëpërmjet përdorimit të teknologjisë. Në Shqipëri projekti po zbatohet pranë Muzeut Arkeologjik të Durrësit,” nga “Fondi Shqiptar i Zhvillimit”.
Një produkt I rëndësishëm I projektit “Smart Heritage” është krijimi i një itinerari të ri i turizmit kulturor I cili do të shërbejë si një atraksion I ri dhe do të lansohet në tregjet ndërkombëtare të turizmit për ta pozicionuar rajonin e Adriatiko-Jonianit së një destinacion unik i turizmit kulturor. Ky itinerar do të ngarkohet më pas në platformën web dhe do të lidhë asetet e trashëgimisë së përbashkët kulturore të vendeve të rajonit.
Nëpërmjet projekteve pilot, trashëgimia kulturore do të prezantohet në një mënyrë inovative, digjitale dhe multimediale tek turistët dhe banorët lokal nëpërmjet hologrameve, imazheve 3D dhe filmit të shkurtër “Smart Heritage”, duke çuar drejt përmirësimit të ofertës turistike, rritjen e atraksioneve të rajonit dhe si rrjedhim zgjatjen e sezonalitetit të turizmit.
Kjo qasje e re e përdorimit të teknologjike në prezantimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore do të jetë një vlerë e shtuar për ofertën turistike aktuale dhe do të shërbejë si një “best practice” për tu përshtatur me pas edhe nga institucionet e tjera të trashëgimisë kulturore. / KultPlus.com
‘Kâ kamping’ i cili organizohet që disa vite me radhë, tashmë është shndërruar në një aktivitet tradicional që zhvillohet në Austri nga organizata KÂ. Sikurse edhe viteve të kaluara, edhe këtë vit ky grup kanë zgjedhur një vend të veçantë për ta eksploruar, shkruan KultPlus.
Nga data 11-14 qershor, të rinj e familjarë shqiptarë që jetojnë në Austri mund të kalojnë 4 ditë të paharrueshme së bashku në një prej zonave më të bukura malore të Niederösterreich (Austria e Ultë), gjegjësisht në Krumau am Kamp.
Ky organizim, thellë në vete ka një qëllim shumë më të fortë. Krijimin dhe forcimin e marrëdhënieve në mes shqiptarëve që jetojnë në Austri. Në këtë mënyrë edhe gjeneratat e reja njihen së bashku dhe krijojnë shoqëri, e kjo njëkohësisht ju ndihmon që mos të harrojnë gjuhën, kulturën e traditat shqiptare për të cilat edhe flasin gjatë këtyre ditëve, por edhe të kenë një copë Kosovë me vete. Në kamping shpesh ftohen edhe të huaj të cilët gjithashtu gjatë qëndrimit aty, mësojnë më shumë për shqiptarët. Gjatë qëndrimit në kamping nuk kanë munguar as ushqimet tradicionale, flija është shijuar shumë nga të gjithë aty.
“Gjatë krijimit të organizimeve të ndryshme me vetiniciativë dhe në mënyrë vullnetare, mbanim gjithsesi vetëm një qëllim në kokë, që njerëzit nga komuniteti jonë të njiheshin, të qëndronin sa më shumë në kontakt me njëri-tjetrin, të bashkëpunonin e shkëmbenin ide, të kalonin kohë të bukura dhe cilësore së bashku; gjëra për të cilat kishte nevojë secili nga ne”, thotë për KultPlus, Ermal Vejsa, njëri nga organizatorët e këtij kampingu.
Kampingu i sivjetshëm ka përsëri në fokus të veçantë eksplorimin e natyrës, aktivitete rekreative, edukative dhe artistike. Organizohet ecje në natyrë, aktivitete sportive, not, volejbol, joga, peshkim, etj. Duke pasur si qëllim rritjen e aktiviteteve sportive gjatë kampingut, ata kanë organizuar edhe garat e ashtuquajtura ‘lojëra pa kufi’ dhe turnire të ndryshme sportive, ku do të përfshihen të gjitha moshat. Aktivitetet tanimë tradicionale, të cilat kanë përcjellur kampingun që nga viti i parë, sikurse open-air kino (filma të përzgjedhur), mbrëmje rreth zjarrit me muzikë, përgatitje e ushqimit tradicional, do të realizohen përsëri.
“Sikurse edhe në vitet e kaluara, edhe këtë vit ‘KÂ kamping’ ka në fokus të veçantë sportin, prandaj është zgjedhur kampingu Seecamping u. Freizeitanlage Krumau am Kamp, i cili ofron mundësi të shumta për lojëra dhe sport si për fëmijë ashtu edhe të rritur sikurse: volejboll në rërë, terren të madh të futbollit, terren të tenisit, mini-golf, anije të ndryshme për sporte ujore, peshkim, hiking etj”, tregon për KultPlus, Ermal Vejsa.
Vejsa i fton të gjithë të interesuarit që të konfirmojnë pjesëmarrjen sa më parë, sepse duhet të lajmërohet numri i saktë i tendave që do të vendosen në kamping, pavarësisht që hapësira e përbashkët në kamping tanimë është e rezervuar.
Organizata KÂ njihet për organizimin e shumë aktiviteteve rinore në Austri, kryesisht në Vjenë.
KÂ filloi me organizimet vullnetare të Ermal Vejsës dhe Lirjetë Avdiut, të cilët përmes krijimit të kësaj oganizate e bënë më të lehtë jetën për shqiptarët që jetojnë në Austri.
“Duke jetuar jashtë vendlindjes, dhe rrethit të ngushtë familjar e shoqëror, u krijua nevoja që këtu në Vjenë ta gjejmë sadopak një zëvendësim të denjë, të asaj se çfarë kishim lënë pas. Nga dëshira që të afrohemi dhe njihemi me bashkëkombës, të krijojmë shoqëri të reja, kuptuam që ajo nevojë mund të përmbushej fare bukur dhe jeta në Vjenë mund të ngjante më e lehtë”, thotë Ermali për KultPlus.
Kjo organizatë, shikuar në një spektër më të gjerë, ka për qëllim të ndihmojë në integrimin e komunitetit shqiptar në Austri përmes aktiviteteve të ndryshme sportive dhe artistike, poashtu dhe përmes përçimit të vlerave tona kulturore. Organizata gjithashtu është e përkushtuar edhe në inicimin e aksioneve për qëllime humanitare.
“Përveç organizimeve të shumta vetanake, qëllimin tonë synojmë ta arrijmë edhe përmes bashkëpunimit me organizata të tjera joqeveritare, politike apo institucione shtetërore në Austri”, thotë Ermali.
Emri i organizatës ‘Kâ’, është frymëzuar nga dëshira për të kundërshtuar fuqishëm mendimet pesimiste se shqiptarët që jetojnë në Vjenë nuk organizojnë gjëra me vlerë dhe për të mbjellë një mendim pozitiv dhe frymëzues.
‘Kâ’ deri më sot ka arritur të organizojë evente të rëndësishme kulturore e artistike të cilat e kanë ndihmuar shumë jetën e shqiptarëve në Austri dhe padyshim që do të vazhdojnë edhe tutje.
Krejt për fund Erma Vejsa e përmbyllë intervistën me një thënie të Nënës Terezë: Ne s’mund të bëjmë gjëra të mëdha, vetëm gjëra të vogla me dashuri të madhe. / KultPlus.com
E sheh djalosh? Thojshe jam kopil, e s’ka stërkopil që ma kalon! Paska paska! Por ti paske harrua, se ata s’janë kopila, po bastarda, që s’mërztën, pse i këpusin rrajtë e veta! Ata janë bimë kopile, që bijnë nga dy fara t’zeza, që e thajnë trungun e vet, e n’fund e hanë vetvetën! E sheh djalosh? S’me besove kur t’thashë se Zgatavelli asht evlia, kumar me dreqin e kuq, që ka hy brenda lëkurës tij, dhe i kallxon krejt kush çka mendon, e çka ka me mendua nesër, e mendimet i kanë njisoj si Krroçja që tapallon, si Prontomafia, që i rrinë gaditun! Ky veç për vetën nuk din, se dreqi i kuq s’i kalxon, n’cilin kërsh ka me ia thye qafën! Kur t’thashë, edhe bubërreci ka me t’u dashtë, sa do që i vogël asht, s’me besove! Kur t’thashë, qafën duhesh me pasë me rrudha, si unë, për me hi n’jarm e me ngreh parmendën vetëm, mendove se kam luejt. Jo djalosh, arën me lavrua e mos me t’dalë s’krrajat përjashta, e me i ruejt mos me i hangër sorrat, s’mundesh! Pushteti s’asht arë, me vllaqitë si t’duesh e kur t’duesh! Ti s’u shkrove profesorave tu, me t’kallxua si me ecë tehut t’thikës pa u pre! Unë po! I shkrova Azem Shkrelit, i thashë kallxom, Zoti a asht, a s’asht shqiptar, sa s’ka ardhë vendimi i Kushtetuesës, e ai ma ktheu: Jo, asht i Zgatavellit, m’tha! Eh, thoshte Fishta, dredhë djallit kjo shqiptaria! Gjithçka pranon shqiptari, veç suksesin e tjetrit jo! Jo, ai e vret n’shpirt. Gruen ta falë, e suksesin s’ta pranon! Tash duro djalosh, deri t’rrezitë dielli mirë e mirë, e blini t’lulëzon, e me lulet e tij, t’ia thurish nji kunorë Dardanisë, që mos t’i thahet ma kurrë!
I riu shqiptar, Armand Hasanpapaj, i cili prej vitesh ushtron profesionin e kuzhinierit në Francë, është shpallur si një nga më të mirët e gastronomisë franceze.
Armandi ka qenë pjesë e shumë konkurseve në fushën e kulinarisë, ku dhe është vlerësuar me disa çmime. Ndër recetat e preferuara të kuzhinierit janë edhe disa prej gatimeve shqiptare dhe se ai tani është një nga kuzhinierët më premtues në Francë
Së fundmi, ai u rendit i katërti në finalen e “Objectif Top Chef”, e cila mbahet në Francë ku konkurrenca ishte e madhe, mirëpo, profesionaliteti i të riut shqiptar i ka habitur jurinë dhe se tani më ai po cilësohet si nga më të mirët edhe nga mediat franceze, transmeton albinfo.ch.
Gazetat e njohura franceze si: Le Progres, Le Magazine Independante De La Region Lyonnaise kanë shkruar artikuj të veçantë për të riun shqiptar, Armand Hasanpapaj si dhe historinë e tij.
“I armatosur me një vendosmëri të palëkundur dhe një aftësi mbresëlënëse pune, Armand tani njëqind për qind po investon në pasionin e tij si kuzhinier. Ajo që ai pëlqen, madje edhe obsesion në lidhje me gatimin është krijimtari dhe përsosja e tij në përgatitjen e ushqimeve. Ai ndërton çdo pllakë si një pikturë”, shkruajnë mediat franceze për të.
Duhet theksuar se Armandi është me origjinë nga Tropoja, por ka jetuar në Tiranë, ku kishte nisur profesionin e valltarit. Prej 8 vitesh ai jeton në Francë, ku nisi edhe shkollën e kuzhinës. Shtysë për këtë, veç pasionit të tij për gatimin u bë nëna e Armandit e cila në Shqipëri ka qenë pastiçerie. Kështu ai ndoqi zanatin e së ëmës dhe me shumë sukses.
Ani pse i ri në moshë, me profesionalitetin dhe dashurinë që ka për ushqimet, sidomos ato franceze, iu bë e mundur që ai të punojë me Chefs më të mëdhenj me bazë Lyon: si Mathieu Viannay, Fabrice Moya, Régis Marcon. Rigoroz, etj, transmeton albinfo.ch. / KultPlus.com
Kjo letër është për ty, që shumë shpesh mendon se nuk je në lartësinë e duhur.
E dashur “vetja ime”, po të shkruaj, sepse e kisha të nevojshme të të thoja kaq shumë gjëra.
E di që jeta nuk ka qenë aspak e lehtë për ty kohët e fundit, kjo më shkakton shumë dhimbje, por ke luftuar dhe ke arritur të qëndrosh në këmbë.
Për mirë ose për keq gjithçka ndodh për një arsye, një ditë do të shohësh se dhimbjet, deluzionet dhe plagët do të kenë kuptim. Mos ji e ashpër me veten, jam krenare për gjithçka që ke bërë dhe për atë që ti je sot.
Merr frymë, çlirohu nga ankthi i të gjitha pritshmërive, pranoji gjërat ashtu siç janë dhe jetën ashtu siç është. Ji e durueshme, beso te vetja, je në vendin e saktë që duhet të jesh.
Mos lejo që të mundesh nga ndonjë gjë ose nga ndokush, dhe kur dikush të bën keq, mos e merr shumë personale, sepse në realitet, problemin e kanë vetëm me veten e tyre.
Mëso të falësh, t’i lësh gjërat në të kaluarën.
Pranoji gabimet tuaja sepse janë ato që të bëjnë të ndryshme, të veçantë dhe unike; ti je e përsosur ashtu siç je.
Pra, shumë herë ke menduar se ke gabuar, por jo.
Pavarësisht nga plagët që mban brenda, nuk je viktimë, je një e mbijetuar. Ti je më e fortë se sa mendon, bota është përpjekur të të thyejë, por ti nuk e ke lejuar atë t’ia dalë, ji krenare për këtë.
Mos harro të mbështetesh në forcën tënde, mos kërko ndihmë nga të tjerët për të gjetur lumturinë tënde. Ti nuk ke nevojë të jesh gruaja apo e dashura e dikujt që të ndihesh e plotë, qëndro në qetësi ndërsa pret për dashurinë.
Edhe nëse nuk e ke gjetur akoma, kjo nuk do të thotë që ti nuk meriton të duhesh.
Por, para se të duash dikë, mëso të duash veten.
Ji bujare me miqtë, familjen dhe të afërmit. Më premto se do të bësh gjithçka për t’i dhënë kuptim jetës tënde, pa hequr dorë kurrë nga ëndrrat e tua.
Mos lejo askënd të të pengojë dhe rrethoje veten vetëm me njerëz që të mbështesin dhe të duan. Gjatë rrugëtimin tënd shumë njerëz do të largohen nga ti ose do t’i lësh ata, do të mësosh ta pranosh me qetësi sepse duhej të shkonin.
Edhe kushdo që të ka zhgënjyer ose tradhtuar, mbajeni mend atë për atë që ju mësoi.
Falënderoi ata që kanë mbetur, plotësoji boshllëqet e lëna nga ata që u larguan, falëndero veten siç unë po bëj me ty tani:
Faleminderit për gjithçka që ke qenë, çfarë je dhe çfarë do të bëhesh. / KultPlus.com
Cila është e vërteta për prejardhjen kombëtare, të hulumtuesit Atanasije Urosheviqit. Françeskanët në ato rrethana, nuk patën mundësi ta përcillnin gjendjen e popullatës katolike shqiptare në ato anë, madje as në anën veriore të fshatrave shqiptare që shtriheshin në veri të Peshterit afër Janjevës.Duhet theksuar se popullata shqiptare e zonës së Vrajës, Leskocit, Artanës dhe qyteteve tjera veriore e kishte përballuar për disa shekuj presionin e ashpër të Perandorisë Osmane, për myslimanizim të plotë deri në vitet 1843/44.
Ushtria e rregullt e sulltanit, që u dërgua në trojet shqiptare, ndërmerrte masa çnjerëzore, dhe bënte presion shumë të madh, ndaj kriptokatolikëve shqiptarë në Shqipërinë veriore, me qëllim që ta rriste zhvillimin e procesit të islamizimit të popullatës shqiptare.
Se popullata shqiptare e kësaj zone, me shekuj e kishte ruajtur gjuhën, traditën dhe kulturën e lashtë dardane, dëshmohet edhe prej studiuesve të huaj, që i vizituan viset tona gjatë asaj periudhe.
Për ruajtjen e objekteve të kultit, ndërtimin e kishave arbërore, si dhe përballimin e islamizimit deri në gjysmën e shekullit të XIX, kanë shkruar më vonë edhe disa studiues serbë. Atanasije Urosheviçi, gjatë studimeve të tij dhe hulumtimeve në terren, ofron të dhëna edhe për islamizimin e vonshëm të familjeve shqiptare në Malësinë e Galabit.
Siç shihet edhe nga hulumtimet e tij, në kohën kur ai i ka bërë, në brezin e katërt familjet shqiptare të kësaj treve ishin të krishtera.
Për islamizimin e vonë të tyre shkruan edhe Urosheviçi, andaj ne e shkëputëm një faqe nga libri i tij.
Siç shihet edhe nga shkrimet e Urosheviçit vërehet se paraardhësit e familjeve shqiptare të islamizuara në këto anë, shkonin deri te brezi i katërt, për të dëshmuar besimin e krishterë. Sot kjo dëshmi vërtetohet fare lehtë se shkon deri në brezin e gjashtë.
Nga këto të dhëna kuptojmë se deri në këtë periudhë, popullata shqiptare ju bëri ballë, të gjitha sulmeve dhe projekteve osmane e ruse, për ta ndërruar fenë.
Edhe pse kësaj kryengritje në veri i printe kleri mysliman, nga ngjarjet e zhvilluara të kohës, mësojmë se kryengritjen e armatosur e përkrahën të gjithë shqiptarët katolik dhe ortodoksë të kësaj ane, duke u solidarizuar me vëllezërit e tyre mysliman.
Popullata shqiptare ortodokse që u serbizua, në gjysmën ë dytë të shekullit XIX, dhe gjatë shekullit XX, me ndikimin e politikës dhe kishës ortodokse serbe, i përvetësuan të gjitha objektet e kultit, dhe përmes procesit të konservimit e restaurimit, me qëllim të falsifikimit të historisë së tyre, u dëmtuan.
Këtë e dëshmojnë edhe disa autor serbë, të cilët kanë lënë shënime për kishën shqiptare në qytetin e Leskocit. Ata shkruajnë për ndërhyrjen në freskat e kishës së Leskocit që ishte konservuar në vitin 1693, kur të gjitha freskat, mbishkrimet dhe fotografitë u ndryshuan në vitin 1902 dhe rreth vitit 1930, nga padituria për mos kuptimin e tekstit origjinal. Krejt këto kishin ndodhur pasi që këto punë u lanë në dorë të një të riu rusë, shkruanin serbët.
Dëshmi të shkruara nga autorët serbë, për ndërhyrjen e rusëve për të falsifikuar kishën shqiptare në Leskoc.
Nga kjo e dhënë kuptojmë se rusët që nga mesi i shekullit XVII, veprimin e tyre e kishin shndërruar në platformë politike dhe ushtarake, që të zhdukin çdo gjurmë të shqiptarëve në trevat ilire. Shërbimet sekrete ruse gjatë gjithë kësaj kohe punuan për formimin e shteteve sllave dhe shtetin grek në tokat ilire.
Dëshmi që Rusia e planifikonte zgjerimin e Bullgarisë në trojet shqiptare e sidomos në Anamoravë dhe lumin e sotëm Vardar.
Nga teksti lart kuptojmë se Rusia prej vitit 1877, me të gjitha shërbimet e veta sekrete kishte punuar që ta formonte Bullgarinë e madhe, e cila do të shtrihej në territoret e Serbisë, Maqedonisë dhe Shqipërisë së sotme. Një Bullgari të tille e dëshironte Rusia për çështje strategjike në Ballkan.
Se popullata e Leskocit deri në krizën lindore ishte me popullatë shqiptare, i kemi edhe të dhënat që i kanë botuar vet serbët për vizitën e bërë qytetit nga Georg Von Hahn në vitin 1858. Mes tjerash Hahn për qytetin shkruan se ishte me shtëpi të bukura, por ajo që i kishte lënë shumë përshtypje ishte shtëpia e Ismajl Pashës. Shtëpia e Ismajl Pashës në Leskoc dhe shtëpia e Mahmut Begollit në Pejë, janë më të njohurat në tërë Shqipërinë. Pra siç shihet në ato vite e deri në vitin 1878, tërë Sanxhaku i Nishit quhej Shqipëri, madje edhe vet serbët e quanin Arnautlluk (Shqipëri).
Dëshmi e shkruar nga Georg Von Hahn, për arkitekturën popullore shqiptare, dhe se Leskoci në ato vite konsiderohej si qytet shqiptar.
Shqiptarët e këtij rajoni, ishin të njohur si tregtar të zotët dhe ndërtues të mirë të objekteve të banimit. Shtëpitë e bejlerëve shqiptar të ndërtuara në Krushec, Leskoc dhe Vrajë sot ruhen si objektet ma arkitekturën më të zhvilluar gjatë shekullit XVIII e XIX, dhe janë shndërruar si muze të këtyre qyteteve.
Të gjitha këto argumente shtesë janë dëshmi tjera se popullata që jetonte në mes të Leskocit-Prishtinës dhe Shkupit ishte shqiptare e besimit ortodoks, katolik dhe mysliman, andaj bazuar edhe në të dhënat për biografinë e familjes së Urosheviçit na shtynë të mendojmë se me qëllim është fshehur origjina e saj shqiptare.
Nga të gjitha burimet e përmbledhura për origjinën e familjes së Urosheviçit shtohet edhe një pyetje logjike: Si është e mundur që Atanasije Urosheviç të shkruaj për origjinën familjare gati të krejt popullatës së Kosovës e mos të lë shënime të sakta për origjinën e familjes së vet! A thua ky e dinte mirë se familja e tij nuk kishte pasur origjinë serbe, por që me dhunë ishte serbizuar si shumë familje të tjera?!
Të dalim prapë në temë rreth familjes së ngushte të Urosheviçit. Bazuar në burimet e shkruara, babai i tij quhej Kosta, ndërsa e ëma quhej Mara. Mara ishte bijë e familjes së Qamil Agës, familje që kishte prona dhe shtëpi të bukur në qytetin e Vushtrrisë.
Tani të mësojmë se kush ishte familja Qamili në qytetin e Vushtrrisë.
Për qytetin e Vushtrrisë kemi të dhëna se gjatë vizitës që i bëri në mesin e shekullit XVII, udhëpërshkruesi turk Evlija Çelebiu, shkruan se në këtë qytet flitet gjuha shqipe dhe ajo osmane, ndërsa nuk fliten gjuhët sllave. Kjo e dhënë na njofton për të kuptuar se në atë kohë nuk kishte popullatë sllave në këtë qytet, madje Çelebiu këtë trevë e quante Albani (Shqipëri).
Nga burimet historike mësojmë se si në shumë qytete ashtu edhe në qytetin e Vushtrrisë, gjatë shekullit XIX, për ortodoksët, ishin hapur shkolla serbe me lejen e P. Osmane. Një numër i ortodoksëve që kishin vijuar mësimet në shkollën serbe të këtij qyteti, me kohë u serbizuan. Nga shkolla serbe e Vushtrrisë, të brumosur me nacionalizëm serbë, dolën edhe disa vojvodë serbë që bënë krime të mëdha ndaj popullatës shqiptare në fillim të shekullit XX e sidomos gjatë luftërave ballkanike.
Pasi në qytetin e Gjilanit nuk kishte shkolla në gjuhën shqipe, edhe Urosheviçi, shkollën fillore e kreu në gjuhen serbe në qytetin e tij të lindjes.
Pas mbarimit të shkollës fillore në vitin 1910, e vazhdoi shkollën e mesme turke në qytetin e Prishtinës.
Lufta e Parë Ballkanike e gjeti atë në klasën e dytë në shkollën e mesme turke. Pasi ndërpritet mësimi në shkollën turke, ai kthehet në qytetin e tij të lindjes.
Mbishkrimi në objektin e shkollës serbë në Prishtinë në vitin 1959, dhe faksimile për faqet përmbledhëse të librit shkollor të Kosovës, i vitit 1884 në Prishtinë.
Urosheviç, në vitet shkollore 1913/14, i vazhdon mësimet në shkollën e mesme serbe në Shkup. Ai në Shkup u regjistrua në klasën e dytë dhe e mbaroi me sukses. Për shkak të Luftës së Parë Botërore, ai detyrohet të ndërpresë mësimet dhe të kthehet në familje. Pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore, ai e vazhdoi shkollimin në Shkup, ku shkollën e mesme e mbaroi në vitin 1922 dhe u regjistrua në Fakultetin Filozofik në këtë qytet, në degën Gjeografi dhe Etnologji. Ai i mbaroi studimet me 1926, dhe më pas ishte asistent i paspecifikuar në këtë fakultet; Më 1927 (pasi mbaroi shërbimin e tij ushtarak), ai u zgjodh asistent në të njëjtin fakultet, ku mori doktoratën në 1929. Gjatë viteve tridhjeta të shekullit XX, nuk kemi ndonjë të dhënë për aktivitetet e tij, por sipas të gjitha gjasave, aktivitetet e tij ishin punë profesionale, me të cilat ishte ngarkuar nga pushteti. Siç shihet ai gjatë Mbretërisë Serbo-Kroate –Sllovene, kishte marrë edhe gradë ushtarake, sepse gjatë Luftës së Dytë Botërore, ishte oficer rezervë i ushtrisë së Mbretërisë, dhe arrestohet nga gjermanët, i cili lirohet me 10 prill të vitit 1945./ Vijon / Shkruan: Qazim Namani / KultPlus.com
Kompozitori Enver Shëngjergji rrëfen angazhimin e tij në muzikën e lehtë shqiptare. Artisti ndalet dhe tek problematikat, që shqetësojnë sot muzikantët shqiptarë.
Pasioni dhe dëshira e tij për të qenë pranë publikut na bën të mendojmë, se Enver Shëngjergji ndonëse ka më shumë se 40 vjet krijimtari në muzikën e lehtë shqiptare, nuk është shkëputur asnjëherë prej saj. Për “ReportTV” artisti u rikthehet bashkëpunimeve të para, me këngëtarët Naim Kërçuku, Bashkim Alibali, Marjana Leka apo Alida Hisku, të cilët u kanë dhënë zë këngëve të tij.
“Nuk është se unë isha i vetmi i talentuar, por ishte edhe fati. Mua fati më bëri që të godasë me këngën e parë, që e ka kënduar Naim Kërçuku “Udhëtuam së bashku”. Ishte koha e aksioneve, kur rinia jetonte, punonte, por dhe dashuronte, prandaj dhe kënga gjeti mëshirim tek brezi i ri”, rrëfen Enver Shëngjergji.
Gjatë dy muajve të pandemisë COVID 19, artisti u rikthye me disa koncerte live në rrjete sociale, me këngët “Vajzat e fshatit tim”, “Mbrëmja e fundit” edhe shumë këngë të tjera, ku mes tyre veçon “Ninullën”, e cila është bërë për të gjitha nënat shqiptare.
“Periudha e pandemisë më mbushi një boshllëk, që mos ta ndieja veten të vetmuar unë kam bërë disa koncerte. Ndonëse, të gjithë thonë që nënës i dhimbsen të gjithë fëmijët njësoj, por unë mbi ‘Ninullën’ nuk vë asnjë”, shprehet kompozitori.
Shëngjergji na rrëfen edhe atë çka ndodhi me krijimtarinë muzikore, pas viteve ’90
“Të mohosh të renë është nihilizëm, edhe unë këtë se bëj, por ka një gjë, se një e re që lind nëse nuk ka një taban, nuk i reziston kohës, është pa vlerë. Sikundër edhe një popull që nuk njeh prejardhjen e tij, s’mund të quhet shqiptar”, thotë Shëngjergji.
Një tjetër, problematikë e madhe për artistin është edhe mosnjohja e të drejtës së autorit, që për 30 vjet u është mohuar artistëve.
“E drejta e autorit?! Ka disa media që nuk paguajnë, krijimtaria jonë merret, ekzekutohet edhe ne nuk kemi asnjë qindarkë. Unë nuk pres që të marrë këtë, të më rrojnë fëmijët që më kanë ushqyer edhe më kanë paguar ilaçet. Por nuk është e drejtë që një brez si yni të vuaj. Unë thashë, që për vete nuk vuaj, por ka artistë që vuajnë për bukën e gojës. Qeveritarët kanë 30 vjet që vjedhin, çfarë nuk bëjnë, por për këtë të drejtë nuk kanë bërë asnjë gramë, me përjashtim të Albautor, që prej dy vitesh kanë nisur të na japin nga një thërrmijë”, përfundon Shëngjergji.
Kompozitori përfundon se artistët e rinj nuk duhet të harrojnë gjuhën dhe identitetin shqiptar, të cilat më së miri gjenden në folklorin tonë, ndryshe ata do mbeten vetëm flluska sapuni të përkohshme. / KultPlus.com
Këngëtarja me prejardhje shqiptare, Bebe Rexha, ka konfirmuar se prindërit e saj kishin koronavirusin.
Në muajin mars, krijuesja e hitit “Meant to be” përmes Twitterit, kishte bërë të ditur se një mik i saj kishte vdekur nga virusi vdekjeprurës dhe kishte kërkuar nga fansat që të mbajnë distancën, si formë e parandalimit të përhapjes së pandemisë.
Në fund të muajit maj, Bebe Rexha, ka bërë të ditur se prindërit e saj ishin të prekur me COVID-19.
“U sëmurën dhe kishin probleme tre javë rresht dhe unë isha pa qejf”, ka thënë këngëtarja për emisionin “Extra”, transmeton KOHA.
30-vjeçarja jeton në Los Angeles ndërsa prindërit në New York. Gjatë emisionit ka pranuar se po mendonte të voziste veturën me qëllim që të jetë me prindërit.
“Mendoja të vozisja krejt kohën që të shkoja të kujdesesha. Ata nuk u pajtuan që të shkoja me vëllain, por në fund u këndellën”, ka thënë Bebe Rexha.
Gjatë izolimit, këngëtarja ka shfrytëzuar kohën për të gatuar dhe për të bërë receta të reja. Mirëpo ka konfirmuar se do të vazhdojë punën muzikore, aty ku e ka lënë.
“Në dy vjetët e fundit kam punuar dhe ndodhi koronavirusi. Çdo gjë është bllokuar. Fansat e mi janë të pakënaqur, por u kam premtuar se do t’ia vlejë. Albumin e ri e dua më shumë se të tjerët”, ka thënë Bebe Rexha. / KultPlus.com
“Le Matin” ka botuar, të martën e 25 tetorit 1921, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me trupin e pajetë të Esat Pashë Toptanit, më shumë se një vit pas vrasjes, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Trupi i Esat Pashës është ende në morg
Kujtojmë ende vdekjen e gjeneralit Esat Pasha, ish-diktatorit të Shqipërisë, i cili, më 13 qershor 1920, u vra me revolver, në rrugën Rivoli, nga një prej bashkatdhetarëve të tij.
Trupi i gjeneralit fatkeq u transportua më pas në hotelin që kishte marrë me qira, Vila Said, dhe mbeti aty dy ditë, i ekspozuar në një katafalik. Pastaj, në pritje të ardhjes së gruas së tij, e cila do të vendoste për datën e varrimit, trupin e gjeneralit shqiptar e dërguan në morgun e qytetit të Parisit.
Por, pasi familja e tij që jeton jashtë vendit nuk e ka kërkuar kurrë trupin e tij, Esat Pasha është akoma duke pritur, midis katër fletëve plumbi dhe katër dërrasave abanozi, në fillim të rrugës Aubervilliers, që ta dërgojnë në shtetin e tij.
Në morg, na deklaruan :
— Ne nuk kemi pse të shqetësohemi për gjeneralin. Ai është në një sallë të ajrosur mirë dhe po presim vetëm një fjalë nga gruaja e tij që ta nisim me tren në destinacion të Shqipërisë. Ne marrim çdo muaj, përmes një banke, 45 franga të parashikuara nga rregullorja për kujdesjen e trupit. Ne nuk kërkojmë më shumë…
— Por, për sa kohë ju mund të mbani arkivolin ?
— Rregullorja nuk parashikon një datë. Ne do ta mbajmë atë për aq kohë sa familja paguan. Dyqind vjet, në qoftë se i pëlqen të paguajë 45 franga gjatë dymbëdhjetë muajve për dy qind herë…
— Po sikur familja të mos paguajë më ?
— Atëherë do ta varrosnim trupin në “transhenë e lirë”…
Komuna e Prishtinës ka shpallur sot punonjësen e ditës. Përmes një postimi në Facebook ata kanë njoftuar që Fatime Zogiani e meriton një gjë të tillë sepse gjatë gjithë periudhës së pandemisë, pa hezitim ka kontribuuar në shërbimin e shujtave të ngrohta për familjet në nevojë, shkruan KultPlus.
“Gjatë periudhës së pandemisë, kryekuzhinierja jonë nga kuzhina qendrore, Fatime Zogiani pa hezitim ka kontribuar në shërbimin e shujtave të ngrohta për familjet dhe individët që kanë nevojë për tu ushqyer. Faleminderit shumë për kontributin e vazhdueshëm edhe gjatë kësaj periudhe.
Të jemi mirënjohës gjithmonë!”, thuhet në njoftim. / KultPlus.com
Twitter ka lajmëruar se kanë bllokuar një postim nga Donald Trump për shkelje të politikave (rregullave) të Twitter-it, më saktësisht “glorifikimin e dhunës bazuar ne kontekste historike të frazës së fundit në postim.
Thuhet se lidhja e këtij postimi (tweet) me dhunën nënkupton që “ekziston mundësia që njerëzit të inspirohen për vepra të ngjashme”.
Postimi i Trump ndër të tjera përmbante fraza si : “banditët” po turpërojnë kujtimin e George Floyd.
Fraza e fundit ne postim thoshte se “grabitjet fillojnë, te shtënat fillojnë”.
Presidenti Trump nënshkruan urdhrin ekzekutiv për kompanitë e mediave sociale
Duke përshkallëzuar luftën e tij me kompanitë e mediave sociale presidenti Donald Trump nënshkroi një urdhër ekzekutiv të enjten që sfidon mbrojtjen ndaj detyrimeve ligjore që këto kompani kanë për materialet e postuara nga përdoruesit e tyre.
Megjithatë, masa duket se ka të bëjë më shumë me politikën sesa substancën, pasi presidenti kërkon të mbledhë pas vetes mbështetësit e tij pasi ai sulmoi Twitter-in për aplikimin e konceptit të kontrollit të fakteve në dy nga postimet e tij.
Presidenti Trump tha se kontrollet e fakteve ishin “vendime editoriale” nga Tëitter dhe kishin të bënin me një aktivizëm politik.
Ai tha se kjo lëvizje do t’u kushtojë kompanive të mediave sociale mbrojtjen nga paditë për ato që janë postuar në platformat e tyre.
Trump, i cili personalisht mbështetet shumë tek Tëitter-i për të sulmuar armiqtë e tij, ka akuzuar prej kohësh gjigantët e teknologjisë në Silicon Valley që anojnë nga liberalët, se po vënë në shënjestër konservatorët duke i kontrolluar ose duke hequr postimet e tyre. / KultPlus.com
Njeriu më i vjetër në botë që jetoi në dy luftërat botërore ka vdekur në moshën 112 vjeçare.
Bob Weighton vdiq pas një beteje të guximshme me kancerin, konfirmoi familja e tij dje pasdite.
Weighton, i cili lindi në vitin 1908, kishte festuar ditëlindjen e tij në mars në shtëpi në Alton, Hampshire.
Ai lindi në Hull, East Yorkshire, jetoi në periudhën e gripit spanjoll, dy luftërat botërore dhe 25 Lojërave Olimpike Verore.
Weighton fitoi Rekordin Botëror Guinness në mars të këtij viti pas vdekjes së burrit japonez Chitetsu Watanabe.
Ai la pas tre fëmijë, 10 nipër e mbesa dhe 25 stërnipër e stërmbesa.
Dumitru Com nescu, nga Rumania, tani është njeriu më i vjetër në botë, me moshë 111 vjeç dhe 202 ditë.
Weighton festoi ditëlindjen e tij të 112-të në mars në fillim të bllokimit, megjithëse ai e festoi vetëm atë për shkak të shpërthimit të Covid-19.
Duke folur në atë kohë, ai tha: “Nuk ka festime për ditëlindjen, të gjitha ato janë anuluar. Unë jam në izolim. Më pëlqen të takoj njerëz të rinj, kështu që nuk ka qenë ideale, por nuk më shqetëson shumë ditëlindja.”
Weighton ishte gjashtë vjeç kur filloi Lufta e Parë Botërore në 1914.
Ai më parë tha: “Mbaj mend ushtarët që marshonin nëpër rrugë dhe sulmet ajrore të Zeppelin. Ne u bombarduam në Hull, si dhe në Londër. Gjatë bastisjeve të para, mbaj mend që u fsheha nën shkallë në korridor.”
Pasi la shkollën, ai ndoqi gjurmët e xhaxhait të tij inxhinier dhe kaloi tre vjet në industrinë e ndërtimit të anijeve në Tyneside.
Ai më parë tha: “Kur dola nga praktika ime nuk pata absolutisht punë”.
Kështu që u bë vullnetar, dha mësim jashtë vendit dhe u bashkua me një program misionar në 1933, duke shkuar të mësonte anglisht në një shkollë djemsh në Tajvan. Pak para se të nisej, ai takoi gruan e tij Agnes. Pasi u martuan katër vjet më vonë në Hong Kong, ata u zhvendosën në Kanada dhe më pas në Amerikë, ku Bob punoi si inxhinier dhe përkthyes para se të transferohej përsëri në Mbretërinë e Bashkuar në 1946.
Tre fëmijët e tyre kanë lindur të gjithë jashtë vendit. David në Tajvan, dhe më pas Peter dhe Dorothy në Kanada gjatë dy viteve në vijim.
Mjerisht, pas 50 vjet martese, Agnes vdiq në 1995 nga një sulm në zemër. / KultPlus.com
Nën mëshirën e fatit Nën shpresën e qiellit Mbi forcën e tokës Bredhin rrugëve Ca shpirtëra të ftohtë Nën kërkim të rrezeve të diellit
Në barrën e shpinës U rëndojnë bagazhet e vuajtjet Nuk e di cila është më e rënd Shtëpia të cilën mbi supe peshon Apo vuajtjet që në shpirt i vrajnë Bredhjet nuk kanë fund Në mbrëmje trenat bëhen strehim Aty dimrit ku gjejnë ngrohtësinë Ndërsa verës freskinë
Dora e tyre e zgjatur me shikimin e tyre të ndrojtur kërkojnë mëshirë kërkojnë ndihmë dhe lusin për dashni, dashni dashni
Çdo fjalë e tyre Çdo heshtje që rënkon Çdo rrudhë në fytyrë Flet për jetën e tyre Dhe jetën tonë Të gjithë jemi sëbashku në këtë botë Por disa na ndau pasuria E disa mëndjemadhësia Disa pushteti Disa gurbeti Ndërsa, disa vetëm disa I ndau varfëria
Ju lutem një strehë për bredhësit Një kulm për të pashtëpitë Një mirësjellje për lypësit Një shpresë për nevojtarët
Dhe në fund të rrezatoj dielli Të mbretërojë qetësia Se njeriu është qenie Që jeton nga dashnia. /KultPlus.com
Një shishe me konjak tejet e rrallë, nga “Maison Gautier”, që daton nga shekulli XVIII, u shit sot për më shumë se 118 000 stërlina (131 000 euro) nga Sotheby’s, një rekord në këtë fushë, njoftoi shtëpinë e ankandit.
E quajtur “Vëllai i madh”, ajo është një nga tri shishet e fundit të konjakut “Gautier” 1762 që kanë mbetur deri më sot, si edhe më e madhja.
Sipas Sotheby’s, shishet kanë qenë të trija pronë e së njëjtës familje, për breza me rradhë, që nga fundi i shekullit XIX.
Ashtu si “Vëllai i Madh”, “Vëllai i Vogël” u shit në ankand në Nju Jork, në vitin 2014, ndërsa “Motra e Vogël” ruhet në Muzeun “Gautier, në jugperëndim të Francës./ /ervo/ KultPlus.com
Parku Kombëtar Bredhi i Drenovës, një perlë e natyrës në Korçë do të shndërrohet në një destinacion të vizitueshëm për turizmin familjar dhe sportet e aventurës.
Bashkia Korçë, bën të ditur se, ka nisur projektin për rehabilitimin e infrastrukturës rrugore dhe sinjalistikës së nevojshme në këtë park, që e bën më të aksesueshëm nga vizitorët dhe turistët.
“Rehabilitimi i rrugës, sinjalistika, hapësira për piknik, pika e hedhjes me parashutë dhe markimi i shtigjeve për të shëtitur do të realizohen si një bashkëfinancimin i bashkisë Korçë dhe fondeve IPA të Bashkimit Europian për ta kthyer Bozdovecin në një prej zonave natyrore më të frekuentuara për banorët dhe turistët”, thuhet në njoftimin e bashkisë Korçë.
Bredhi i Drenovës është një park kombëtar në Qarkun e Korçës që ka një sipërfaqe prej 1,380 hektarë me një bimësi të veçantë dhe reliev të thyer natyror. /KultPlus.com
Shkrimtarja japoneze Mizuho Ota e njohur për udhëtimet e saj nëpër botë dhe kulturat e ndryshme, vijon serinë e saj të shkrimeve për Shqipërinë në faqen japoneze te internetit asahi.com.
Pas Sarandës, Mizuho ka shkruar për traditën shqiptare dhe ushqimin shqiptar.
Mizuho shprehet se i ka shijuar shumë qoftet dhe birrat në shesh, ushqim që në Japoni nuk e kishte provuar kurrë.
“Në Shqipëri, të cilën e kam vizituar dy herë deri më tani, më vjen ende keq që u ktheva në Japoni pa realizuar setin e shumëpritur të tre pjesëve të “Qofte dhe birrë në tarracë”. Sa herë që shkoja në treg në Tiranë, shikoja një grup njerëzish që hidhnin mish të pjekur në skarë dhe pinin birrë në orët e para të pasdites. Sidomos nëse një fllad i këndshëm dhe me diell kalonte midis çadrave dhe erën e këndshme të mishit të pjekur në skarë”, shkruan Ota, e cila këtë pjesë e quan “Shesh, qofte, birra” dhe që dëshiron shumë ta provojë në Shqipëri kur të vijë herës tjetër.
Pasi përshkruan me një gjuhë të thjeshtë shijimin e kësaj menyje në Tiranë, Mizuho vendos të bëjë qofte vetë në Japoni.
“Kur u njoha me ambasadorin Teneqexhiu për një punë në fund të vitit të shkuar dhe bisedova për udhëtimin tim në Shqipëri ai më tha: Nëse keni ndonjë pyetje, ju lutem më pyesni në çdo kohë”.
Megjithëse kërkesa ime ishte e papritur, ai u tregua i gatshëm të më mësonte recetën e gruas së tij Elona në Tiranë”, shkruan ajo./atsh/ KultPlus.com
“Njëra ndër bekimet e miqësisë së vjetër është se me ta mund të bësh edhe budallallëqe.”
“Ajo që qëndron pas nesh dhe ajo qëndron para nesh janë çështje të vogla në krahasim me atë që qëndron brenda nesh.”
“Nuk ka rëndësi gjatësia e jetës, por thellësia e saj.”
“Në këtë botë është e lehtë të jetosh mbas opinionitë të saj; në vetmi është e lehtë të jetojmë mbas opinionit tonë; mirëpo njeri i madh është ai i cili në mes në turmës, me një ëmbëlsi të përkryer e ruan pavarësinë e vetmisë.”
“Përvetësoje ritmin e natyrës; sekreti i saj është durimi.”
“Kurrë asgjë e madhe nuk është arritur ndonjëherë pa entuziazëm.”
“Njeriu i cekët beson në fat dhe rrethana; njeriu i fortë beson në shkak dhe pasojë.”
“Një hero nuk është më shumë trim se sa një njeri i zakonshëm, mirëpo ai është më trim vetëm 5 minuta më gjatë.”
“Njerëzit nuk duket se po e kuptojnë që opinion i tyre për botën, është gjithashtu një rrëfim për karakterin e tyre.”
“Paqja nuk mund të arrihet përmes dhunës, ajo mund të arrihet vetëm përmes mirëkuptimit.”
“Lakmia është injorancë. Imitimi është vetëvrasje.”
“Mendja, kur njëherë tërhiqet nga një ide e re, ajo kurr më nuk kthehet në dimenzionin e saj të mëparshëm.”
“Asgjë nuk mund t’ua sjell paqen përveç vetes suaj; Asgjë nuk mund t’ua sjell paqen përveç triumfit të parimeve.”
Shkrimtarja nga Berna Meral Kureyshi së bashku me Levin Westwermann është pjesë e përfaqësimit zviceran në konkurrencë për çmimin letrar “Bachmann” të këtij viti, shkruan albinfo.ch.
Të kujtojmë: Meral Kureyshi është shkrimtare tashmë e shquar zvicerane, me prejardhje nga Kosova, gjegjësisht pjesëtare e pakicës turke të Prizrenit, qytetit ku është lindur. Ajo ka ardhur në Zvicër në fillim të viteve `90 të shekullit të kaluar, në moshën 10 vjeçare.
Kureyshi shkruan në gjuhën gjermane dhe ka vepra e saj e deritashme letrare i ka siguruar një vend të nderuar në letërisnë që krijohet në Zvicër, shkruan albinfo.ch. Suksesin më të madh e ka arritur me romanin e saj të parë “Elefanten im Garten” (Elefantët në kopësht), të përkthyer edhe në gjuhën shqipe, nga Enver Robelli, në vitin 2019.
Në vitin 2015 ajo me këtë roman kishte hyrë në rrethin e ngushtë për të fituar çmimin më të madh letrar të Zvicrës. albinfo.ch kishte zhvilluar intervistë të zgjeruar me autoren, në vitin 2015. (https://www.albinfo.ch/me-elefantet-ne-kopsht-nga-prizreni-ne-berne/)
Siç ka njoftuar të enjten transmetuesi publik ORF, fituesja e vitit 2016, Sharon Dodua Otoo do të mbajë fjalimin që hap tradicionalisht ditët e letërsisë në gjuhën gjermane.
“Të gjithë ata nuk mund të vijnë në Klagenfurt në këtë vit të jashtëzakonshëm të konkursit të 44-të, përfshirë dhe jurinë, duhet të zhvillojnë diskutimet e tyre nga distanca, megjithëse live”, thuhet në lajmin e ORF-së.
Cimi “Ingeborg Bachmann” është dhënë që nga viti 1977 në kujtim të shkrimtares Ingeborg Bachmann (1926-1973), të lindur në Klagenfurt, dhe konsiderohet një nga çmimet letrare më të njohura në botën gjermanofolëse, transmeton albinfo.ch. 14 autorë nga Gjermania, Austria dhe Zvicra marrin pjesë për çdo vit në konkurs.
Për shkak të pandemisë, ditët e letërsisë në gjuhën gjermane tani mbahen në formë dixhitale. Leximet e autorëve janë regjistruar paraprakisht. Sidoqoftë, juria do të diskutojë tekstet drejtpërdrejt. Për këtë qëllim, janë instaluar sistemet e kamerave në zyrat e anëtarëve të jurisë.
Hapja e ditëve të letërsisë në gjuhën gjermane më 17 qershor do të transmetohet në internet, dhe konkursi mund të ndiqet në 3sat në ditët në vijim, transmeton albinfo.ch. Ceremonia e diskutimit përfundimtar dhe ndarjes së çmimeve është planifikuar për të dielën, 21 Qershor, nga 11 e mëngjesit. / KultPlus.com
“Ta quash femrën gjini e dobët është shpifje; është padrejtësia e mashkullit ndaj femrës. Nëse me forcë nënkuptojmë forcën brutale, atëherë po, është e vërtetë që femra është më pak brutale se mashkulli.
Por, nëse me forcë nënkuptojmë forcën morale, në këtë pikë gruaja është jashtëzakonisht më superiore se mashkulli. A nuk ka ajo intuitë më të madhe? A nuk është ajo më vet-sakrifikuese? A nuk ka ajo forcë më të madhe të rezistencës? A nuk ka ajo guxim më të madh?
Pa gruan, mashkulli nuk do të ishte. Nëse jo-dhuna do të ishte ligji i qënjes tonë, e ardhmja do të ishte me gruan. Kush mund ti bëjë më shumë thirrje zemrës se sa gruaja?
Mahatma Gandhi, pjesë e shkëputur nga fjalimi “To the Women of India”, 4 tetor, 1930
