Shkruan: Ndue Ukaj
Këta që sot i gëzohen fitorës së Erdoganit, nesër nga perëndimi do të kërkojnë liberalizim të vizave dhe integrim në Familjen Europiane.
Po të njëjtit, nesër nga perëndimi do të kërkojnë mirëqenie, siguri dhe dinjitet për kombin shqiptar.
E pra, ju jeni hipokritë, rriqna e mikrobe të zi, siç thoshte dikur Fishta, që i bëni dëm të madh kombit shqiptar.
Autori i logos së Federatës së Futbollit të Kosovës që ngjalli debat të madh ka vendosur që ta nxjerr në shitje vizatimin orgjinal të kësaj logoje.
Autori Sali Musliu, përmes një statusi në Facebook ka njoftuar se nga sot e deri më 31 gusht vizatimi origjinal i logos së FFK-së do të jetë në ankand, ndësa çmimin fillestar ia ka vendosur 10 mijë euro.Sipas autorit vizatimi origjinal është bërë me laps me ngjyrë kimike në një dimension 19 x 16 cm dhe është punuar në një letër 250 gram.Ai ka njoftuar se të drejtë të blerjes kanë të gjithë përvec qytetarëve serb.
“Të drejtën për blerje dhe ofertim e kanë të gjithë shqiptarët biologjik dhe ata shqiptarë të cilët kanë shtetësi tjetër, si, gjermane, zvicrane, amerikane etj., etj.. Të drejtën për ofertim e kanë edhe popujt tjerë të botës në përjashtim të serbëve, që do të thotë, serbëve nuk ju lejohet e drejta për ofertim dhe blerje të Logo-s së FFK-së, andaj edhe ofertat e tyre nuk do të merren në konsideratë”, ka shkruar në proflin e tij në Facebook, autori i logos, Sali Musliu.
Ai gjithashtu ka shkruar se ofertuesi me çmimin më të lartë do të njoftohet në konfidencialitet me datën 31 gusht dhe se transportin do ta paguaj vet blerësi.
Në Akademi të Shkencave në Tiranë u promovua romani triler ‘Psycho” i autorit Ilir Muharremi. Për romanin foli Ambasadori i Kosovës në Tiranë Sylë Ukshini i cili e vlerësoi punën e Muharremit duke e cilësuar si një roman shumë të veçantë. “Duhet të sjellim sa më shumë tituj nga Kosova po ashtu edhe nga Shqipëria t’i sjellim në Kosovë. Romani i Muharremit është shumë i veçantë”, u shpreh para Akademikëve Ukshini. Në anën tjetër akademiku Gjovalin Shkurtaj, romanin e vlerësoi lartë: “Gjuhësisht është i ndërtuar mirë, e veçanta është se respektohet gjuha standarde dhe ka një veçanti në strukturë ky roman”. Ndërsa, artistja Flutura Maçi e cila bëri prezantimin e romanit “Psycho”, theksoi: “Bëhet fjalë për një banakiere e cila tenton të vetëvritet. Protagonisti po ashtu ka një fat të njëjtë. Ai e humb gruan, më nuk mund të dashuroj, është i ftohët emocionalisht”. Sipas saj, seksi është tejet direkt në roman. “Përse të fshihet seksi dhe përdorimi i gjuhës sepse vet realiteti e lejon një gjë të tillë”, tha para Akademikëve Maçi.
Ndërsa, autori Muharremi tregoj se është munduar të sjellë një roman me një frymë të re, një frymë që ende nuk është trajtuar as në Kosovë e as në Shqipëri. “Është roman i një fryme për herë të parë, qëllimi është që lexuesi të mos dal nga ngjarja, të thellohet dhe mos ta kopjoj protagonistin”, shtoi Muharremi.
U debatua për këtë lloj letërsie dhe pyetjet i drejtoheshin autorit Muharremi.
Poeti dhe diplomati Visar Zhiti kujton një takim me Shenjtërinë e tji Papa Françeskun. Zhiti shkruan si më poshtë:
“Papa Françesku i qeshur, me kaq shumë dritë në sy, me duart e Tij bëri shqiponjën shqiptare, natyrshëm dhe shenjtërisht, kështu na duket neve, që e duam.
Ishte në një takim ndërkombëtar rinor. Ndërkaq kujtojmë porosinë që la gjatë vizitës në Shqipëri: “…mos harroni foletë dhe plagët…”.
Kur shqiponjën tonë e bën me duar dhe Shenjtëria e Tij,
lideri më i madh moral i botës sot, misionari i paqes së popujve,
atëhere ne besojmë ende më shumë se ai gjest është dhe i bukur,
domethënës, shenjë identiteti po se po, miqësor dhe paqësor, në fund të fundit dhe mirënjohje Qiellit të Vendit tonë…”, shkruan Zhiti.
Andin Lokaj, komentatori i ndeshjes së mbrëmjes së fundit mes Zvicrës dhe Serbisë, është një ndër personat më të komentuar, pas fitores së Zvicrës, shkruan KultPlus.
Ai po konsiderohet si një ndër komentatorët më të zjarrtë, që i ka dhënë një shije edhe më të mirë kësaj fitore të ekipit të Zvicrës, që është arritur si rezultat i golave të Xhakës dhe Shaqirit. Për më shumë, shijojeni edhe njëherë emocionin e Lokajt/KultPlus.com
Gjithçka të përkujton sikurse në Langstrasse të Cyrihut, ku pas përfundimit të ndeshjes filloi festa, fishekzjarrët nuk kishin të ndalur.
Në Kosovë, i njohur edhe si “kantoni i 27-të i Zvicrës” – tifozët shqiptarë të futbollit e kanë festuar fitoren e Kombëtares zvicerane kundër serbëve. Gazetari zviceran i “Aargauer Zeitumg” dhe bashkëkombësja jonë Melani Alilaj, kanë raportuar nga festa e qytetarëve të Gjilanit, nga vendlindja e shënuesit të golit të fitores, Xherdan Shaqiri.
Me fishkëllimën përfundimtare të referit në ndeshjen Zvicër-Serbi, tifozët jo vetëm që brohoritën në Cyrih, Bernë apo Gjenevë. Tifozët e futbollit ishin të çuditshëm edhe në Gjilanin e Kosovës. Pak para përfundimit të ndeshjes, Xherdan Shaqiri shënoi golin e fitores. Duhet ta dini se: Gjilani është vendlindja e ndërkombëtarit zviceran me prejardhje shqiptare. Në vitin 2014, qyteti e shpalli birin e tij të famshëm, qytetar nderi.
“Jemi duke festuar për zviceranët”, thotë një grua e stërlumtur në rrugët e Gjilanit. Veturat i bien borisë, njerëzit këndojnë. Qyteti i Gjilanit i ka tejkaluar të gjithë kufijtë. Rruga kryesore është e bllokuar. Një tifoz mban trikonë e Shaqirit. Shaqa ishte lojtari i ndeshjes.
Gjithçka të përkujton sikurse në Langstrasse të Cyrihut, ku pas përfundimit të ndeshjes filloi festa, fishekzjarrët nuk kishin të ndalur, transmeton Albinfo.ch.
Në Gjilan, Festa Shabani i dërgoi Zvicrës një mesazh urimi në gjuhën shqipe: “Urime nga Gjilani. Ju urojmë nga Kosova. Urime për Zvicrën”.
Ironikisht, mu këta dy lojtarë të cilët vazhdimisht ishin fishkëllyer nga tifozët serbë, deficitin nga pjesa e parë e kthyen në një fitore zvicerane: Përveç Shaqirit, edhe Granit Xhaka. Ishte një ndeshje e nxehtë që pritej në Kupën e Botës në Rusi.
Ndeshjet e futbollit midis Zvicrës dhe Serbisë, që para disa vitesh janë ndezur emocionalisht. Kjo ka ndodhur për shkak të lojtarëve kombëtarë zviceranë me origjinë shqiptare të Kosovës: Xhaka, Shaqiri, apo Behrami. Arsyeja: Serbia refuzon ta njohë ish-krahinën e saj si një shtet të pavarur.
Sikurse Xhaka, po ashtu edhe Shaqiri kanë festuar me duart e tyre të kryqëzuara mbi njëra-tjetrën, duke aluduar në shqiponjën dykrenare. Është shpendi heraldik i shqiptarëve. Reagimi i Shaqirit ndaj fishkëllimave të serbëve? “Kjo nuk ka të bëjë me politikën, por me futbollin,” ka thënë pas pak kohe Shaqiri para kamerave.
Bile edhe Xhaka është distancuar nga politika: “Gjesti ishte për njerëzit që gjithmonë më mbështetën, nuk u drejtua kundër kundërshtarit”.
Në rrjetet sociale, festimet e golave të Xhakës dhe Shaqirit tashmë po bëjnë xhiro. Kosovarët janë krenarë për heronjtë e tyre të futbollit. Shenjën e shqiponjës do të gjeni me të madhe.
Trajneri kombëtar zviceran Vladimir Petkoviq u përpoq të mbajë distancën e tij nga debati politik. “Ne e ndajmë sportin nga politika. Unë e mbaj këtë qëndrim njësoj sikurse ekipi dhe lojtarët. Ne jemi neutral në, dhe jashtë fushës së gjelbër”. Por pastaj ai e ngriti gishtin e tij paralajmërues drejtuar mediave dhe tha me ironi: “Unë jam mirënjohës që u derdh gaz në zjarr”.
Trajneri serb Mladen Krstajiq nuk ka dashur të diskutojë rreth festës së golit të fitores të zviceranëve. “Unë nuk jam një njeri që merret me këtë. Unë jam një sportist dhe i tillë do të mbetem”.
Nga ana tjetër, Shaqiri ka marrë gjithashtu një paraqitje ikonografike: atë të italianit Balotelli.
“Mos harroni, ka pasur provokime të shumta para ndeshjes, edhe nga ministri serb. Kështu që mendoj se është normale dhe duhet të solidarizohemi me ta”
Kapiteni i Kombëtares së Zvicrës, Stephan Lichtsteiner, ka deklaruar se është shumë normale që Granit Xhaka e Xherdan Shaqiri festuan golat duke bërë shqiponjën. Madje edhe vet ai u pa pas ndeshjes duke festuar me shqiponjë.
“Kemi pasur shumë presion, nuk ishte aspak vendim i lehtë. Kemi shumë shqiptarë, kështu që ka shumë histori mes Serbisë dhe Shqipërisë. Ishte ndeshje e vështirë, sidomos për ta.
Festimi i golave? Ishte bukur, pse jo? Kjo është historia e tyre”, ka deklaruar ai. Lichtsteiner ka thënë se kjo ndeshje ishte më shumë se futboll, pasi ka treguar se ai e ka mësuar historinë nga babai i njërit prej futbollistëve. “
“Mendoj se është normale, është pjesë e jetës së tyre. Mos harroni, ka pasur provokime të shumta para ndeshjes nga Serbia. Kështu që mendoj se është normale dhe duhet të solidarizohemi me ta”, theksoi Lichtsteiner.
I pyetur nga gazeta “Le Matine” se cilave provokime po u referohet, kapiteni i Nati-t është shprehur: “Ka pasur shumë gjëra, siç e dini mirë – madje provokoi edhe ministri serb”.
Ndërsa rreth asaj nëse ky gjest ka shkaktuar pakënaqësi te disa zvivceranë, Lichtsteiner thotë: “Jo, është qesharake. Kur të shihni se çfarë bëjnë ata në fushë, se si japin gjithçka për ekipin zviceran, nuk mund ta mendojmë këtë.
Action Bronson i cili së shpejti fdo të vjen në Kosovë i është gëzuar pas masë shënimit të golit nga ana e Xherdan Shaqirit, shkruan KultPlus.
Ai ka reaguar nëpërmjet një videoje ku mund të shihni gëzimin e tij, por edhe mënyrën se si e shqipton mbiemrin e Xherdanit./KultPlus.com
U bënë bashkë rus e serb për të vetmin qëllim që ta mundin Zvicrën e shqiptarizuar.
Madje u murr edhe vendimi që të ndalohet futja e flamurit të Kosovës dhe atij të Shqipërisë Natyrale.
Por si rusët vendas ashtu edhe miqtë e tyre serbët harruan që Shqiponjat vijnë nga lartë.
Xherdani, Graniti, Valoni e Blerimi treguan se kush janë dhe nga vijnë, treguan se dinë të luftojnë për Zvicrën që i dha gjithçka dhe për Kosovën e Shqipërinë që aq shumë e duan.
Edhe pse u ndalua hyrja e flamujve shqiptarë nga tifozët, rusët e serbët kishin harruar që kemi djem shqiptarë në fushë që me krenari e tregojnë prejardhjen e tyre.
Valoni e kishte tatto në krah flamurin e Kosovës dhe atë Kombëtar.
Është e kotë t’i ndaloni shqiptarët, nëse gjithçka mbyllet për herën tjetër mos harroni që SHQIPONJAT vijnë nga lart.
Rezultati i ndeshjes Zvicër-Serbi ku përfaqësuesja e Zvicrës shënoj fitore 2 me 0 falë dy golave të djemve nga Kosova, Granit Xhaka dhe Xherdan Shaqiri ka gëzuar të gjithë shqiptarët në mbarë botën.
E kësaj feste i është bashkuar edhe ylli botëror i muzikës, këngëtarja shqiptare Rita Ora, shkruan arbresh.info.
Në një fotografi e postuar nga Granit Xhaka nga ndeshja e sontme, këngëtarja 27 vjeçare ka reaguar duke pëlqyer këtë imazh.
Rita Ora vazhdimisht ka treguar se është krenare për prejardhjen e saj e lajmi i fitores ndaj Serbisë padyshim se e ka gëzuar edhe atë./Arbesh.info/
Jericho
Lindje, Perëndim, Perëndim a Lindje?
Si dele në pazar po t’thonë mes dy qytetërimeve
Dy konop n’qafë t’vnumë
Dytë po t’ngrehin e ti po qet shkumë
Je shumë i lodhun, gjat ke nejt n’zhurmë
E ki nevoj me marr frym, se jon tu t’ngulfat
Zani spo t’del e don me piskat
Krejt lomsh n’kry t’kan hallakat
Edhe sa ko me zgat deri sa t’coptojnë
Deri sa t’dajnë e sa t’përvlojnë
Deri sa ta kupton se sun vazhdon me konfuzion
E beba sun e han ni pulë t’pjektë
As sun e han ni spec t’djegst
E ti po don me shti me ngajt hala pa u msu me hec?
E ti ndaq jepi cucëll t’Arabisë
Ndaq jepi cucëll të Francës
Ajo ko me lyp tomlin e nanës, bal
Tomlin e nanës, bal
Tomlin e nanës, bal
Tomlin e nanës, bal
Tomlin e nanës, bal
Bal!
Bal!
Bal!
Bal!/KultPlus.com
Pas triumfit të madh të futbollistëve shqiptarë në ndeshjen Zvicër- Serbi, ka reaguar edhe këngëtarja shqiptare me famë botërore, Dua Lipa, shkruan KultPlus.
Ajo sapo ka postuar fotografinë e Xherdan Shaqirit derisa ka bërë shqiponjën në fushë pas golit të shënuar, ndërkohë ka vendosur simbolin e shqiponjes dhe dy flamuj të Kosovës dhe dy të Shqipërisë. / KultPlus.com
Edhe mediat botërore kanë shkruar për ndeshjen e sontme në mes Zvicrës dhe Serbisë. Një artikull të gjatë ia ka kushtuar edhe gazeta prestigjioze britanike, The Guardian.
Kjo gazetë, ka shkruar se Shaqiri dhe Xhaka, kanë shënuar dhe festuar për nder të Shqipërisë.
“Nga të gjithë njerëzit, ata duhej të ishin ata. Papritmas, në minutën e fundit, Xherdan Shaqiri po garonte, serbët e ndoqën, por nuk arritën ta kapnin para se ai të rrëshqiste topin nën Vladimir Stojkoviç. Ishte qëllimi që mundi Serbinë dhe e vuri Zvicrën në një pozitë të fortë për të përparuar në raundin tjetër, por ishte gjithashtu shumë më tepër se kaq. Ndërsa ai u kthye dhe bërtiti, ai e mori këmishën e tij, i shtriu muskujt dhe bëri një festë dyfishe për nder të Shqipërisë. Krahas tij, Granit Xhaka bëri të njëjtën gjë – për herë të dytë”, shkruan The Guardian.
“Xhaka kishte shënuar barazimin, tani Shaqiri kishte fituesin. Dy kosovarë, dy golashënues, në një stadium ku tifozët ruse dhe serbë kishin ardhur së bashku për të mbështetur një ekip që ata nuk e shihnin si kundërshtarë të thjeshtë. Një skuadër që kishte parë superior në gjysmën e parë, por u tërhoq prapa në të dytën, dhe u rrah në vdekje”, thuhet në tutje në shkrimin e The Guardian.
E përditshmja zvicerane, Blick ka lavdëruar paraqitjen fantastike të dyshes shqiptare te kombëtarja e Zvicrës, Granit Xhaka e Xherdan Shaqiri pas fitores ndaj Serbisë.
Në titullin e lajmit Blick ka shkruar, “Falë shqiponjave Xhaka e Shaqiri ëndërrojmë të fluturojmë lartë”, transmeton Koha.net. Xhaka e Shaqiri mposhtin Serbinë
Xhaka me një supergol barazoi së pari rezultatin ndaj Serbisë, kurse Shaqiri me një mjeshtëri të jashtëzakonshme në minutën e 90 i dha fitoren Zvicrës ndaj Serbisë.
Që të dy festuan me shqiponjë.
Granit Xhaka ka bërë reagimin e parë pas golit ndaj Serbisë.
Xhaka ka shënuar një super-gol në Kupën e Botës ku ka festuar pastaj me shqiponjë.
Ai në Instagram nuk ka mundur t’i kontrollojë emocionet, duke bërë edhe një reagim.
“Moj Serbi rrjetën ta shpova, se mua më thonë Granit Kosova”, ka shkruar Xhaka./Lajmi.net/
Zgjidh e merr vet
Poezi nga Fan Noli
A të duhen luftëtarë,
Gjithë botës t’i vësh zjarrë ?
Do arratinë të marrë ?
Merr nja dhjetë Kosovarë!
Njerez të zgjuar me lezet
që i gjen në ç’do anë,
të bëjnë hallv’ e salep,
keta janë mjeshtrit Dibranë.
A do njerëz për ahengje,
Për tryez’ e për kuvende ?
Burra e gra kërcejn’ në lodër ?
Keta i gjen veç në Shkodër!
A të duhen gënjeshtarë,
matrapaz’ e kokëtharë,
që rërën shesin për farë ?
Merr Krutanë dhe je i larë!
Po qefli a të duhen
që me jevga din’ e kruhen,
Zonja që pjellin çdo vit ?
Vetëm Elbasani rrit.
Do ministra Kolonjarë,
se mbahen burra me mënd,
duan kudo të jenë të parë
në mexhlis’ e në kuvend !
Do budallenjë që veç hanë,
e hajvanë me dy këmbë,
pasuri s’dinë të vënë ?
E ke gjithë Myzeqenë!
A do te rruash florinë,
katandinë e shtëpinë,
me dy qofte mbush sininë ?
Ec’ e merr Gjirokastrinë !
Do të hash e të besh qejf,
Sofra shtruar si për mbret ?
Pastërti e për hyzmet ?
Të tillë gjen në Përmet
A do male me dëborë,
Trima t’ fortë e malësorë,
fort bujar’ e burrërorë ?
I ke n’ Kukës, i ke me dorë !
Matjanët burra të zotë,
që dikur kanë ngrenë barot,
se i njeh gjith’ vendi mbarë,
Janë të gjithë për xhandarë !
A do trima e sejmenë,
kapardisur kudo venë,
pa zëre gjumi mos flenë,
Për tre Mirditor’ bëj benë !
Do dembela për Stamboll’,
Mos u loth, t’ gjezdiç dynjanë,
Më Tiranë rresht’ taborrë,
Vetëm të zgjatësh një dorë !
Do për punë një Korçar,
E ke bujk dhe ushtar,
Te gjith’ bashkë venë në arë,
Kok’ e këmbë s’kanë të sharë !
Hall i math me Skraparlinë,
ka rrezik të hash dhe dru,
Dy ministra le rrinë,
Se na duhen dhe pa tru !
A do urt’ njerzit të rrinë,
Në komandë të kesh ushtrinë ?
Me taban ta kesh njerezinë,
Merr të gjithë Labërinë !
Ore të gjorë harruam Vlorën,
se kjo punë lahet me gjak;
Dy shirita, një medalje,
Kësaj gjëje i venë kapak !
A të duhen sharlatanë,
që të lëpihen në ç’do anë,
që të përçajnë vatanë?
Ke sa të duash Tropojanë !
Fan Noli 1926
Disa studime kanë treguar tashmë se telefonat e mençur perceptohen si shtesa apo zgjatime të trupit tonë dhe ne i bartim ata nga shtrati deri në tualete.
Studimi global i prezantuar kohët e fundit ka treguar gjithashtu se njerëzit kanë nevojë për më shumë ekuilibër mes telefonit dhe jetës reale. Studimi i titulluar “Phone-Life Balance Study” u zhvillua në partneritet mes Motorola dhe dr. Nancy Etcoff, eksperte në fushën e sjelljes të lidhur me aktivitetin tru-mendje dhe shkencën e lumturisë (Mind-Brain Behavior and the Science of Happiness) në universitetin e Harvardit.
Studimi ka treguar se njerëzit u japin më shumë përparësi telefonave të tyre në krahasim me të dashurit e tyre, ndërkohë që më alarmant është fakti i lidhur me gjeneratat e reja që po rriten në botën digjitale, transmeton koha.net.
Madje një e treta e të anketuarve e vendosën telefonin e mençur përpara shoqërimit me të dashurit e tyre. Për ta më e rëndësishme është të “shoqërohen” me telefona të mençur sesa me familjen, miqtë, fëmijët ose partnerët.
Problemi i varësisë së tillë është më i theksuar në “gjeneratën Z”, përfaqësuesit e së cilës në më shumë se 50 për qind të rasteve e quajnë smartphonin e tyre “shokun e tyre më të mirë”.
Megjithatë, njerëzit janë të vetëdijshëm për varësinë dhe nevojën për një marrëdhënie më të ekuilibruar mes botës reale dhe telefonave mobilë. Kështu, 61 për qind e tyre e duan një ekuilibër më të mirë dhe një jetë më të mirë kur nuk e përdorin telefonin. Pothuajse i njëjti numër i të anketuarve mendon se është e rëndësishme ta kesh një jetë edhe kur nuk jeni “në një telefon të mençur”.
Megjithëse studimi e ka zbuluar një sërë sjelljesh problematike që lidhen me përdorimin e tepruar të telefonave të mençur, tre prej tyre shquhen veçanërisht, transmeton koha.net.
Verifikimi kompulsiv i telefonit është i pranishëm në pothuajse gjysmën e të anketuarve.
Koha e shumtë e kaluar duke e përdorur telefonin e mençur është një problem për më shumë se një të tretën e të anketuarve. Këta të anketuar mendojnë se do të ishin më të lumtur sikur ta kalonin kohën e tyre pa telefon të mençur.
Varësia emocionale është problemi më i madh që lidhet me përdorimin e tepruar të një telefoni të mençur. Madje 65 për qind e të anketuarve ndjejnë “panik” kur nuk e kanë telefonin e mençur pranë vetes dhe një e treta e pranon se edhe kur nuk përdorin telefon të mençur, ata mendojnë se kur duhet ta përdorin përsëri.
Pikërisht për shkak se me përdorimin e telefonit të mençur janë të lidhura emocionet si lumturia dhe kënaqësia, është e vështirë t’i ndryshosh shprehitë e “këqija”. Nxitjet e sjelljes, kontrolli hapësinor dhe vetëdija kanë të ngjarë të ndihmojnë në zgjidhjen e problemit të varësisë, beson dr. Etcoff.
Një nga ndihmat e mundshme është aplikacioni SPACE, i cili “të varurit” i ballafaqon me një program 60-ditor për t’ua rritur ndërgjegjësimin për sasinë e përdorimit të telefonave të mençur. Me ndihmën e këshillave të thjeshta, SPACE mund të mësojë se si ta rikthejë ekuilibrin midis jetës reale dhe telefonave të zgjuar.
Mund të jetë paksa ironike që një vetëdijesim i caktuar për varësinë nga telefoni të kryhet në po të njëjtin telefon, por nëse i ndihmon njerëzit, pse jo…
Një pjesë nga intervista e realizuar në Tiranë në vitin 2000 e cila u botua më vonë me rastin e koncertit të sopranos Inva Mula, në New York
-A mund të na tregoni si u njohët me Avni Mulën, i cili do të bëhej partneri juaj në skenë e në jetë?
-Në vitin 1952, në konservatorin tonë erdhën një grup studentësh shqiptarë. Mes tyre ishte dhe Avni Mula. Në një koncert të madh, i cili edhe u filmua në disa dokumentarë, Avniu këndoi këngën e Simon Gjonit “Luleborë,” e cila u pëlqye shumë nga të gjithë. Djali i pashëm, elegant, i talentuar nga Shqipëria u bë i njohur në të gjitha rrethet brenda një periudhe të shkurtër. Jo vetëm Avniu , por edhe Shqipëria u bë e njohur prej tij, sepse ajo ishte vendlindja e tij. Një ditë pata rastin ta takoja edhe unë djalin që e mbanin në gojë pedagogë e studentë. Pata rastin të interpretoja me Avninë në dy pjesë, në “Palacio” të Leon Cavalos dhe në “Eugjen Onjegin” të Çajkovskit. Ne këndonim rusisht. Unë fillova ta ndihmoj në transhqiptimin e rusishtes. Miqësia jonë filloi e nuk vonoi të shndërrohej në dashuri. Vendosëm të martoheshim gjatë një rrëshqitjeje me slita. S’ishte një dasmë e kushtueshme, por ishte shumë romantike dhe e bukur. Edhe sot e kujtoj deri në detajet më të vogla atë natë të paharrueshme të jetës sonë.
-Ju hytë përsëri në një ambient të ri e krejt të panjohur. Si e përjetuat këtë ndryshim? Si u pritët nga miqtë e shokët e Avniut?
-Si çifti Mula shkuam në një udhëtim në Republikat Balltike. Aty u njoha me gjithë grupin e studentëve shqiptarë. Njoha Gjon (Xhon) Athanasin, Ibrahim Tukiçin, Zoica Haxhon, Milushe Bebeziqin, Ganimete Vendreshën, Agron Aliajn, Petrit Vorpsin. Shumë shpejt e gjeta veten pjesë përbërëse të këtij grupi. Ata më deshën po aq sa ç’i desha dhe unë. Kënga e parë që mësova pa ditur asnjë fjalë shqip qe “Dashnor t’u bana.”
-Zgjedhje me vend, pa dyshim. Ju dhe Avniu kishit si gjuhë të nënës dy gjuhë krejt të ndryshme nga njëra tjetra. A solli ky diferencim pengesa në fillimin e jetës bashkëshortore?
-Me Avniun s’patëm asnjëherë probleme gjuhe. Gjuha muzikore ishte gjuha më e rëndësishme për ne e për fat të mirë atë e zotëronim të dy në të njëjtën shkallë. Në Festivalin e fundit të Rinisë në Moskë, Avniu fitoi çmimin e dytë. Mua nuk më kujtohet përse nuk konkurrova, por ai konkurs ishte suksesi i parë muzikor për familjen tonë të re.
-Kur erdhët në Shqipëri për herë të parë? Si iu duk vendlindja e bashkëshortit?
-Ne u nisëm për në Shqipëri me vapor më 15 shtator 1957. Në të njëjtin vapor udhëtonte edhe Ansambli i Këngëve dhe Valleve. Pra ishim në një shoqëri të njohur e të mrekullueshme. Porti i Durrësit ishte i vogël dhe tepër i varfër, por unë s’pata kohë të hidhërohesha nga ky zbulim. Disa nga shokët tanë dolën me shpejtësi, para se të zbrisnim unë dhe Avniu dhe filluan të këndonin këngë dasme. Ia nisën me “E bukur na ka dal’ nusja.” Unë nuk i kuptoja fjalët, por ndjeja bukurinë e muzikës e ngrohtësinë e zërave të tyre. Ata më dhuruan edhe një tufë me lule. Në port kishte dalë për të na pritur edhe motra e madhe e Avniut. Ajo na mori në shtëpinë e saj, në Tiranë, se ne s’kishim vendbanim. Në mëngjes u nisëm për në Shkodër. Shtëpia e Mulave ndodhej në lagjen Zdrale. Ende s’e di pse quhej pisllëk. Atje çdo gjë ishte shumë e pastër. Në portën e shtëpisë na priste nëna e Avniut, një grua zonjë, të cilën e desha shumë. Me të s’patëm asnjëherë kontradikta, megjithëse u përkisnim kulturave e brezave të ndryshëm. Ajo më trajtoi gjithnjë mjaft mirë, edhe pse isha e huaj.
-Kur u kthyet në Tiranë?
-Në kryeqytet u kthyem shpejt, sepse filloi sezoni. Zumë vend në Hotel “Vjosa.” Jeta në hotel ishte e vështirë e me shumë mungesa, por ne u zhytëm në punë e s’kishim kohë të shihnim vështirësitë e banimit. Punonim me të gjitha energjitë tona për veprën “Jolanda” të Çajkovskit. Jolanda ishte përkthyer e unë duhet ta interpretoja në gjuhën shqipe. Tani ishte radha e Avniut për të më ndihmuar në shqiptim. Punoja shumë, por prapë ndihesha e shqetësuar. Një shoqja ime ruse, balerina e njohur dhe e famshme Biroska, më dërgoi një dhuratë të vogël. Ishte një elefant metalik. Ja, ky që sheh edhe sot në apartamentin tonë. Biroska kishte gdhendur aty dhe datën e premierës, 18-1-1958. Në traditën tonë elefanti është fatsjellës.
-A u vërtetua supersticioni në rastin tuaj?
-Oh, plotësisht!. Shfaqja qe sukses i plotë. E për mua suksesi ishte i dyfishtë; muzikor e gjuhësor. Interpretova një opera të njohur të vendit tim, por në një gjuhë që ende s’e njihja e s’e flisja lirshëm.
-A e mësuat shpejt shqipen? Ç ‘vështirësi hasët në përvetësimin e saj?
-Shqipen e mësova relativisht shpejt. E mësova më shumë përmes interpretimit të operave të ndryshme. S’di për çfarë arsye, por në Shqipëri edhe “Berberi i Seviljes,” “La Boheme,” “Peshkatarët e Perlave,” “Rigoleto” etj s’lejoheshin të interpretoheshin në gjuhët origjinale.
-Ndoshta më mirë për ju. U shtrënguat që në fillim të interpretonit shqip.
-Po , është e vërtetë.
-Në vitet ’50 në Shqipëri kishte mjaft rusë që punonin e banonin në vendin tonë. Gjuha ruse dëgjohej në rrugë, në restorante, radio, etj. Rusisht flisnin edhe shumë të huaj të ardhur nga vende të tjera komuniste. Kishe mundësi të shpreheshe në gjuhën amëtare kudo ku shkoje, apo jo?
-Kisha raste të shumta të flisja rusisht, por unë jetoja tani në Shqipëri e doja të flisja gjuhën e vendit. E quaj veten me fat që interpretova që në fillim në gjuhën shqipe veprat e kompozitorëve të njohur e të dashur për mua. Qe një përgatitje e duhur për të interpretuar edhe në operetën shqiptare “Lulja e Kujtimit” të kompozitorit Kristo Kono. Gjithsesi me Avniun vendosëm të flisnim shqip edhe kur ishim vetëm, në mënyrë që ta mësoja shpejt. Kështu unë flisja shqip në skenë dhe në shtëpi. Unë e mësova edhe shkodranishten për bukuri. Edhe sot e kësaj dite kur dal në pazar shitëset më ftojnë: “Eja shkodrane, bliji zarzavatet tek unë!”
-Pse zgjodhët dialektin e Shkodrës? Apo sepse burri dhe familja e tij vinin prej atij qyteti? Unë ndoshta do të zgjidhja “tironçen” dialektin e qytetit ku jetoja e punoja.
-Të mësosh gjuhë të huaja më duket se duhet talent. Të shqiptosh mirë, duhet të kesh vesh. Mua më pëlqente shkodranishtja me zanoret më të mbyllura, shumë afër belkantos, prandaj më duket se zgjodha këtë dialekt për të folur. Më duket se edhe shënimet që u lija fëmijëve për të kryer detyra të ndryshme, ua lija në gjuhën shqipe, si p.sh. “zbuloni kosin,” “futini ushqimet në frigorifer,” etj. Kur kthehesha i gjeja të korrigjuara fjalët e shkruara me gabime drejtshkrimore. Ishte një shkollë e mirë për mua. Mësova edhe ta shkruaja shqipen pa gabime.
-Pak vite pas ardhjes suaj në Shqipëri marrëdhëniet e ngushta të Shqipërisë me Bashkimin Sovjetik u acaruan e më vonë u ndërprenë plotësisht. Si e përjetuat ju prishjen e miqësisë me vendin tuaj të lindjes?
-Në vitet ‘60, kur po prisheshin marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik, unë ndodhesha në atdheun tim, në qytetin e lindjes, ku po përgatitej një koncert i madh. Më vjen një letër nga Avniu, në të cilën më shkruante të kthehesha sa më shpejt. Nuk kuptoja dot arsyen e këtij nxitimi. Bisedova me vëllain e vogël dhe ai më shpjegoi situatën. Më këshilloi të mendohesha mirë e më tha se nëse dëshiroja mund të qëndroja aty e të mos kthehesha më në Shqipëri. Ishte një ngjarje tronditëse. Unë e lashë koncertin e u ktheva me vaporin e parë që udhëtonte nga Odesa për në Shqipëri. Atje ishte Avniu, aty ishte familja ime, atdheu i fëmijëve të mi e tashmë edhe atdheu im.
-A jeni penduar ndonjëherë për zgjedhjen tuaj?
-Jo!. Edhe sikur ta rijetoja jetën time përsëri, atë zgjedhje do bëja sërishmi pa më të voglin hezitim. Më rëndoi ndarja me vëllezërit e motrën, po unë s’mund të jetoja pa fëmijët e Avniun. Kur u ktheva në Shqipëri fillova të punoj për sezonin e ri. Më dërguan bashkë me disa artistë të tjerë në Republikën Çekosllovake. Interpretuam pjesë operistike në Pragë, Bërno, Luhashevicë, etj. Ky ishte turneu ynë i parë operistik. Lavdërime, vlerësime nga kritikë e artdashës të shumtë. Disa madje shprehnin një lloj habie. “S’e dinim se opera e Tiranës ishte kaq e mirë,” ishte një refren që dëgjohej ngado. Disa herë kënduam edhe shqip dhe suksesi qe i njëjtë.
-U kujtohet vënia në skenë e operës “Lulja e Kujtimit”?
-Pa tjetër. Provat i filluam menjëherë pas kthimit nga Çekosllovakia. Unë isha e emocionuar të interpretoja në një opera të kompozuar nga një shqiptar. Dhamë shfaqje në Tiranë e pastaj edhe në Korçë, në vendlindjen e autorit. Më mbahet mend mjaft mirë se pas kthimit nga Korça marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik u prishën përfundimisht. Në fillim mendova se kjo shkëputje do të ishte e përkohshme. U dëshpërova dhe u bëra pesimiste. S’kishte asnjë mundësi për të vizituar vendin e lindjes e për të parë e takuar vëllezërit e motrat e mia, nipërit e mbesat e shumta. Edhe letrat ishin tepër të rralla, por gjithsesi ishte një gëzim i madh sa herë arrinin në shtëpinë tonë. Unë isha shumë e lidhur me familjen, me operën, me kolektivin. Unë s’mund të shkoja ndërmend të shkatërroja familjen. Vuaja vetë shpirtërisht, por pa u ankuar tek askush.
-Pas koncertit në Çekosllovaki a patët raste të tjera të jepnit koncerte jashtë vendit?
Pas prishjes së marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik mua s’më nxorën më jashtë shtetit për koncerte.
-Kështu sukseset tuaja u kufizuan vetëm brenda vendit.
-Jo vetëm u ndërprenë vajtjet jashtë shtetit, por më 1966 u hoqën nga repertori i operas të gjitha veprat e huaja. Interpretimet e mia u kufizuan shumë. Ky ishte dëshpërimi im i dytë. Më vonë na detyruan të shkonim të jepnim koncerte në qytete e fshatra. Opera, ushqimi ynë kryesor, mori fund. Të gjitha veprat u hoqën. Tani duhet të interpretonim këngë e pjesë që shoqëroheshin me fizarmonikë, jo me orkestër. Avniu hoqi dorë nga opera dhe iu kushtua kompozimit gjithnjë e më seriozisht.
-Si e keni ndjerë veten gjatë këtyre pesë dekadave të qëndrimit në Shqipëri.
-Mirë, shumë mirë. Shqiptarët i respektojnë të huajt. E kam ndjerë gjithnjë në qenien time respektin e përkujdesjen e tyre. Kudo më jepnin pa radhë, më zgjidhnin perimet apo frutat më të mira. Kur jetonim me tallona, më jepnin diçka më shumë dhe më pyesnin cilën pjesë të mishit të therur preferoja.
-Ju ishit soprano e pas disa vitesh u bëtë edhe mëmë. Si mundët t’i pajtonit dy detyrat e rëndësishme të jetës suaj?
-Kur linda vajzën e parë, Adelinën, kërkova një dado, por ishte e pamundur të gjendej dikush që të punonte në orët e vona të pasdites e deri natën vonë, kur mbaronin shfaqjet tona. Kështu fëmijët tanë, Adelina në fillim e Inva më pas, u rritën skenave të operas dhe të teatrove , ku ne shkonim për turne të ndryshme.
-Çfarë kujtoni më me dhimbje nga periudha hoxhiste?
-Një merak më ka mbetur nga ajo kohë, dalja në pension në moshën 45 vjeçare, tamam atëherë kur isha në kulmin e arritjeve të mia. Po socializmi kështu e kishte. Mbushje moshën, dilje në pension…/http://illyriapress.com/ KultPlus.com
Ndërsa 2018-a shënon 10 vjetorin e pavarësisë së Kosovës, në mendje të vijnë mijëra refugjatë që u detyruan të largohen nga lufta dhe të vendosen në vende të ndryshme të botës. Mes tyre ishte edhe Vesa Vuniqi e cila sot jeton në Shtetet e Bashkuara dhe është bërë pjesë e shoqërisë amerikane duke kontribuar mes të tjerash, edhe në fushën e sportit. Kolegu ynë Kastriot Haxhiaj përgatiti këtë material.
Vesa Vuniqi i hyri sportit të karatesë qysh në moshë të re. Ajo filloi të trajnohej në Kosovë kur ishte vetëm 9 vjeçe, ndërsa mori pjesë me ekipin e Kosovës në moshën 11 vjeçare në një kampionat karateje në Hungari.
Si shumë shqiptarë të tjerë, lufta në Kosovë do ta detyronte familjen e saj në merrte rrugën e refugjatit.
Ndërsa shfleton albumin e kujtimeve nga karriera e saj sportive, Vesa kujton edhe vështirësitë e përshtatjes në Amerikë pas traumës së shkaktuar nga lufta në Kosovë si dhe sukseset e para sportive, ëndërrën amerikane.
“Gjithçka ishte ndryshe këtu në Amerikë, duke filluar nga gjuha dhe traditat. Nuk kishim njerëz të njohur, por karateja ishte ajo që njihja. Karateja më ka ndihmuar të përshtatem në Amerikë.”
Ndërsa sporti e ndihmoi të përshtatej në jetën e re, Vesa shënoi rezultate të mira në shkollë duke u diplomuar për Bio-Kimi në Universitetin e Miçiganit dhe specializuar më tej (Master) edhe për degën Inxhinieri Bio-Mjekësore.
“Punoj për Agjencinë amerikane për Ilaçet dhe Ushqimin (FDA). Unë drejtoj grupin e ortopedisë për pajisje mjekësore. Vlerësojmë dhe aprovojmë pajisjet e reja mjekësore nëse plotësojnë kushtet për përdorim dhe daljen e tyre në treg.”
Vesa ka disa vite që jeton në Uashington ndërsa nuk i ndahet pasionit për karatenë. Një vit më parë Vesa do të arrinte të zgjidhej një nga tre femrat përfaqësuese të rajonit, që njihet si Bregu Lindor amerikan, për garat kombëtare të karatesë të zhvilluar në Kaliforni ku edhe do të fitonte dy medalje të arta në disiplinat “Kata” dhe “Kumite”. Ndërsa disa muaj më parë, Vesa do të rrëmbente medale të tjera ari. Trajneri i saj, David Ernst flet me pasion për Vesën.
“Vesa ka marrë pjesë në garat e karatesë në Kaliforni si dhe në Filadelfia në garat kombëtare. Ajo ka fituar disa medalje, përfshi vendin e parë për femra në Kumite në rajonin lindor amerikan, si dhe medalje të tjera në pjesën perëndimore të Amerikës në garat kombëtare.”
“Fitova tre medalje të arta…..Në disiplinën “Kata” në ekipore dhe individuale në disiplinën “Kumite” ku edhe fitova vendin e parë”, thotë Vesa.
Përveç dedikimit shkencor në punën e përditshme, Vesa kryen edhe funksionin e instruktores së karatesë për moshat e reja në një klub karateje në kryeqytetin amerikan. Aktualisht Vesa po stervitet për të marrë pjesë në garat kombëtare të nëntorit që zhvillohen në Dakotën e Jugut./Zeri i Amerikes
Poezi nga: Giuseppe Ungaretti
Përktheu: Sulejman Mato
Kur zemra të ndjejë rrahjen e fundit
dhe të shembet hija ime projektuar në mur
për të më çuar gjer te i Plotfuqishmi
si dikur, ti dorën ke për të ma zgjatur, o nënë
Përulur në gjunjë përpara të Plotfuqishmit,
porsi një statujë, fytyrë mermer,
do të ngresh ti dorën drithëronjëse
dhe krahët e plakur si atëherë.
Duke i thënë: ”Ja tek më ke, O Zot!”
Dhe vetëm atëherë, kur të më ketë falur
do të të ndizet dëshira për të më parë,
do kthesh sytë drejt meje, sa shumë më ke pritur,
një psherëtimë të shpejtë do të lëshosh plot mall.
Një intervistë me Walter Siti
Flet shkrimtari, që sapo ka nxjerrë në botim librin “Pagare o non pagare”.
“Po përjetojmë një frakturë gjithnjë e në rritje midis losers dhe winners, do të jetë gjithnjë e më e vështirë që ta riparojmë”.
“Pa njohur çmimin e vërtetë të gjërave, do të përfundojmë duke mos njohur më as vetëveten”. Është ky opinioni i kritikut letrar, pedagogut universitar dhe shkrimtarit Walter Siti, i cili sapo nxjerrë në botim librin “Pagare o non pagare” (Botimet Nottetempo), ku tregon vizionin e tij për raportin tonë me paratë, vështirësitë e riteve të kalimit në moshën e rritur dhe se çfarë mendon për krizën, jo vetëm ekonomike, por edhe sociale e politiko – institucionale.
Pse në vitet Gjashtëdhjetë e Shtatëdhjetë fjala “të paguash” mund të ngjallte ndjesi positive, ndërsa sot merr një farë konotacionu të zymtë?
Nuk e di nëse ngjallte ndjesi pozitive për këdo, por sigurisht që ngjallte për një klasë shoqërore në mënyrë të veçantë: proletariatin, që në ato vite po përjetonte ngritjen e tij. Kushdo, si puna ime, që në 1968 ishte në të 20-at ishte i bindur se situate do të ishte më e mirë se ajo e prindërve të vet. Sigurimi i një posti me përgjegjësi dhe i një rroge që të garantonte pavarësi ekonomike shërbente për të afirmuar një kapërcim të vogël klasor, ama përbente një rit kalimi në moshën e rritur. E gjitha kjo, qysh kur ashensori social ka pushuar së funksionuari, nuk ekziston më. Në gjendjen aktuale, vendi ynë ndjehet i rënduar nga një borxh që, duke u ankuar çdo ditë, shitet si mëkat kapital. Veç kësaj, korrupsioni – që ka ekzistuar gjithmonë, por për të cilin ka nisur të flitet më shumë nga vitet Tetëdhjetë – ka treguar sesa rrënjët e tij kanë qenë të penetruara në klasën drejtuese e vendit tonë. Fjala “të paguash” është bërë sinonim i “bakshishit”. Fjala “të paguash” të bën të mendosh se ai që hap portofolin është gjithmonë ai që nuk do të duhej.
Ju sapo keni folur për hyrjen në moshën e rritur: çfarë diference shikoni midis të rinjve të bumit ekonomik dhe atyre të sotëm?
Në vitet Gjashtëdhjetë, një 30 vjeçar ishte një i rritur i formuar, me një stabilitet familjar dhe pune. Bëhej fjalë për persona që qenë shkëputur nga prindërit për të ndërmarrë një rrugëtim jete të pavarur. Kurse në ditët e sotme 30 – 35 vjeçarët konsiderohen akoma si kalamaj. Patjetër, kjo i detyrohet plakjes së popullsisë, faktit që papunësia dhe përkohshmëria i pengojnë të rinjtë në projektet e jetës familjare. Jo rastësisht, edhe mosha e mëmësisë është spostuar: nëqoftëse do të përdornim akoma gjuhën e viteve Gjashtëdhjetë, pjesa më e madhe e mamave të sotme do të ishite “primipare attempate“. Kam edhe përshtypjen se tashmë gjithçka është kalamanizuar: rrjetet sociale dhe kultura që transportohet nëpërmjet media të reja tentojnë ndaj menjëhershmërisë dhe thjeshtëzimit, dy tipare të lidhura më shumë me moshën fëminore sesa me atë të rritur. Ndjesia ime si 70 vjeçar është se ritet e kalimit në moshën e rritur kanë marrë vlerë më shumë individuale sesa breznore.
Pse sot është bërë kaq e vështirë të përcaktohet çmimi i gjërave?
Konsumizmi gëlues i viteve Tetëdhjetë e Nëntëdhjetë dhe shoqëria e spektaklit kishin prodhuar një iluzion të madh: mendonim se mund të blenim në pafundësi, se gjithçka e kishim në pëllëmbë të dorës. Kjo ëndërr pafundësia ka ardhur duke u ndeshur me krizën ekonomike: paratë, mbi të gjitha për klasat shoqërore që do të tentonin kapërcimin, nuk ekzistojnë më. Atëhere e gjitha kjo kërkohet që të zbutet me kërkimin e dhuratave, promocioneve, zbritjeve. Lejtmotivi i reklamave ka mbetur njëlloj: “Dëshiro pafundësinë”, na thonë. Por sot kjo pafundësi është e pakapshme, shikohet në mënyrë ireale dhe çmimet janë bërë të paqartë. Në kohën time, ishte akoma e vlefshme ideja marksiste sipas së cilës çmimi i një gjëje përcaktohej mbi bazën e sasisë së punës së bërë për ta prodhuar. Karshi vlerës së përdorimit, sot vlen më shumë vlera e shkëmbimit, statusi i garantuar nga ai objekt i caktuar. Kësaj i shtohet fakti që produktet realizohen në vende që nuk i njohim, nga njerëz që nuk i njohim, në kushte shfrytëzimi, ndoshta duke shkaktuar dëme ekologjike në vende që duhen ruajtur. Për shembull, dëmi mjedisor duhet të përfshihet kur caktohet çmimi i produktit. Deduktojmë sesa është e vështirë të llogaritet çmimi i vërtetë i gjërave në gjendjen aktuale. Dhe kam frikë se kur nuk njihet çmimi i vërtetë i gjërave që na rrethojnë, në fund nuk arrihet që të njihet më as vlera e vetes tonë.
Ju keni përdorur fjalën “krizë” duke ju referuar aspektit ekonomik, por asnjëherë si në këtë moment historik termi të sjell në mendje situatën politiko – institucionale. Çfarë mendoni për fazën që po kalon vendi jonë?
Besoj se kriza politiko – institucionale nuk është gjë tjetër veçse simptoma e një sëmundjeje më të thellë, efektet e të cilës do të vazhdojnë që të ndjehen. Është përhapur një koncept i çuditshëm transparence: ato që e përhapin janë madje manovrat e pallatit, proverbialisht sekrete. Nëqoftëse gjithçka bëhet publike, përfshi paktet historikisht të heshtur, ekziston rreziku që çdo gjë të përfundojë duke u konsideruar “pazar” dhe që askush nuk do të dojë të damkoset si ai që i ka ceduar kompromist. Është një shtëpi prej xhami që nuk mund të ndërtohet. Kam përshtypjen bile që deri të majtat europiane po bëjnë një përpjekje me qëllim që oligarkia financiare ta pengojë rebelimin e masave. Është sikur demokracia të kishte humbur terren në mënyrë graduale: nga njëra anë është oligarkia financiare botërore, nga ana tjetër kush vihet në krye të masave, të treguar si “popull”. Në këtë kontrast, sistemi demokratik – që do të parashikonte praninë e individëve të informuar, në gjendje që të ushtrojnë të drejtën e votës dhe të përcaktojnë – nuk ka sesi të mos jetë në krizë.
Në finalen e “Pagare o non pagare” përshkruhet një ndarje midis elitave dominuese dhe popullit. Sa e pasqyron këtë imazh situata aktuale?
Finalja ime është një element distopik, provokues. Gjithsesi, mendoj se hendeku midis të pasurve e të varfërve në Perëndim po vjen duke u zgjeruar tashmë prej 20 vitesh, në mënyrë të pavarur nga qeveritë e veçanta e shteteve të veçantë. Për të përdorur një amerikanizëm, jetojmë një frakturë të në rritje midis losers dhe winners, midis atyre që qëndrojnë sipër dhe tyre që qëndrojnë poshtë. Dhe, dora dorës, do të bëhet e pamundur që të gjendet një pikë kontakti mdisi dy botëve. Disa ditë më parë, më ka rënë në dorë një artikull interesant lidhur me kufijtë e inxhinierisë gjenetike: lexoja se, falë dijeve gjithnjë e më të mëdha lidhur me strukturën e AND-së, mund të kushtëzoheshin deri karakteristikat e të lindurve. Kush do të donte, me pagesë, mund të zgjidhte ngjyrën e flokëve, të syve, gjatësinë dhe deri koeficentin intelektual të fëmijës. Sikur kjo perspektivë shqetësuese të bëhej realitet, atëhere do të mund të postulonim deri lindjen e dy racave: nga njëra anë, një super – racë të gjatësh, të bukurish e inteligjentësh dhe nga një tjetër të shkurtërish, të shëmtuarish dhe paksa budallenjsh, ndoshta të ngarkuar më punë skllavëruese. Në këtë kuptim, frika e distopisë nuk është edhe aq e pavend.
(nga HuffPost)/bota.al
E përgatiti Prof. Zymer Mehani
(Shkëputur nga libri “SH Q I P T A R Ë T” të George Fred Williams, Tiranë – Shtypshkronja “Dielli” – 1934 )
Nuk janë turq sikurse shumë e mendojnë; përpara kanë qenë të gjithë të krishterë, por gjatë shekujsh pjesa më e madhe është kthyer në besimin mohamedan.
Shumë prej malsorëve janë katolikë, ndërsa në Shqipërinë e Jugut pothuajse kisha greke është krejtësisht e pranueshme përveç mohamedanëve.
Gjuha shqipe është aq e dallueshme nga gjuhët tjera të Europës sikurse është gjuha Kelte dhe Baske. Ata s’kanë literaturë veçse pak libra të priftërinjve katolikë; as alfabet të qëndrueshëm nuk kanë akoma.
Në shkollat e pakta turqit nuk kanë lejuar që të mësohet gjuha e tyre dhe nuk janë shumë ata që dijnë me shkruajtur e me lexuar. Historia e Shqipërisë është një shënim i gjatë shkeljesh, plaçkitjesh dhe gjakderdhjesh.
Këngët e tyre tregojnë, theksojnë, vetëm lufta e trimërira. Të gjitha shkeljet e Europës mizore e kanë përshirë këtë vend me zjarrm e shpatë.
Mbasi vdiq heroi Gjergj Kastrioti që mbajti larg nga Shqipëria për 24 vjet ushtritë e sulltanit duke i zhdukur nga faqja e dheut njërën mbas tjetrës, otomanët mundën ta pushtojnë Shqipërinë dhe e mbajtën nën zgjedhë për më se 450 vjet.
Përveç popullit të fushave, të cilët i ka vrarë më shumë zgjedha e robërisë, përgjithësisht Shqiptarët janë trima e luftetarë të fortë. Malësori nuk del kurrë prej shtëpisë së tij i pa armatosur, e deri bariu mban tufën e vet i armatosur deri në dhëmbë.
Lufta ka qenë i vetmi besim i tyre; biles ata thonë: aty ku është shpata aty është besimi. Djali rritet pa farë edukate ose disipline përveç se përdorimit të armëve.
Në ushtrinë turke ai mësoi se si me vjedhë e me grabitë; në shtëpinë dhe vendin e vet zyrtarët dhe tagrambledhësit e pengonin në kursimet, punimet dhe industritë. I rritur në një atmosferë dhune dhe vjedhje, edhe urija shpesh here e ka shtërnguar të fitojë rrojtjen e tij si të mundet, qofte edhe prej armikut që i ka shkelë në votër.
Nuk duhet shikuar për çudi pse vjedhja që i bënin turqve quhesh patriotizëm i lartë. Pa dyshim këta malësorë janë të egër dhe të pamëshirshëm në mësymje ose në mbrojtje. Që këta kanë edhe zakone të këqija s’ka nevojë për vërtetim, porse janë rritur në një atmosferë pesimiste.
Një popull fisnik
Ky popull është shembulli më i madh i të mbajturit të moralit dhe meritave të trashëguara, për fisnikërinë dhe për kapacitetin e tij që, megjithëse për shekuj me rradhë ka qenë nën ndikimin tiranik dhe zhvleftësues, e mban prap kryet lart, nuk i ka humbur shpresat e veta dhe gjithnjë thotë se jam Shqiptar, qoftë edhe në mes të zjarrmit.
Dhe për këtë ky meriton të gradohet me një listë të gjatë virtytesh të pastërta e shembullore. San Xhiljano thotë se Shqiptarët janë egoista të radhës së parë. Sigurisht ata nuk janë një racë që shtrohen dhe kërrusen nga frika.
Trimërija e tyre s’ka kufi; ata e përballojnë vdekjen dhe fatkeqsinë e tyre pa u trembur. Fjala e besës për ta është shumë më e shenjtë se sa bëmat e mëdha të popujve të qytetëruar dhe mikpritja e tyre vijon deri sa mos t’u mbetet më kurrgjë.
Virtytet e grave të tyre janë të trashëguara dhe vdekja është dënimi i zakonshëm dhe i shpejtë në rast tradhëtie ose imoraliteti.
Ndjeshmëria e tyre në çnderime dhe fëmijë është shumë më i madh se sa në rrena e shpifje dhe këto raste mbarojnë gjithmonë në gjakmarrje.
Në asnjë vend tjetër të botës nuk është ma e sigurte gruaja nga fyerjet se sa në Shqipëri; ai qe vret një grua bie nga vlefta dhe e humb emrin e famën. Bajroni e nderon në këtë mënyrë besnikërinë e Shqiptarëve nga përvoja vetjake që pati prane tyre:
T’ashpër janë djemtë e Shqipërisë,
e me gjithë këtë nuk u mungojnë virtytet,
të ishin ato virtyte më të pjekur;
Ku është armiku që ua ka pa shpinën e shtegun ta lirojnë?
Fortesat e shtëpitë e tyre nuk janë më të sigurta kurrë,
sa ata vetë në kohëra turbullimi e në rast nevoje;
Sa e rëndë është mërija e tyre,
por kur ta falin, miqësia është fare e sigurtë;
Kur mirënjohja ose fisnikëria me derdh gjakun i thërret,
të patrembur shkojnë përpara kudo që t’i çojë udhëheqësi i vet.
Kaq tepër e admironte Bajroni këtë popull saqë Shelli e thërriste atë me emrin përkëdhelës ALBI.
Malësori dallohet nga qytetari. Veshja përgjithësisht është si veshja kombëtare e Greqisë. Fustanella, një fustan i bardhë që mbërrin deri ke gjuri, çorape të bardha mbulojne puplat e këmbëve, këpuce me maja të kthyeme e me tufa mbi ta, rrypi i mesit i mbushur me armë, xhamadani me mëngë të lëshuara mbrapa dhe qeleshe. (Xhorxh Fred Uilliams ka vizituar vetëm bregun e jugor të Shqipërisë, prandaj përshkruan kostumin popullor jugor Shqiptar – shën. përkth.).
Ky popull rron në formën prindërore, domethënë plaku i shtëpisë nderohet dhe shquhet përmbi të tjerët dhe të gjithë e dëgjojnë. Vajzat nderojnë dhe ndigjojnë nanën. Iu mbarohet më parë çdo dëshirë prindëve e pastaj të tjerëve.
Tek ky popull nderimi për moshën është një tipar i veçantë. Janë shumë zemër mirë për njëri tjetrin, ndihmojnë shoqi shoqin në rast rreziku apo nevoje, kanë respekt për eprorët e tyre dhe e mbajnë besën me drejtësi e me ndërgjegje të pastër.
Në mes të tyre flasin një gjuhë të zbukuruar, përdorin shprehje të pastra dhe të prishurit e gojës shpaguhet pa vonesë e ngadonjëherë shumë rëndë. As me qeshje nuk përdoret gjuhë përdhosëse.
Mikpritja është në kulmin e saj në Shqipëri. Një sulm po t’i bëhet mikut në çdo mënyrë qoftë, është një çnderim i madh për të zotin e shtëpisë e për gjithë fisin e tij. Ai që grabit ose vjedh mikun, sipas zakonit të vendit dënohet shumë rëndë, ose me vdekje ose nxirret jashtë fisit.
Burrat janë të gjatë, Gegët në Veri janë më të gjatë se Toskët në Jugë; gjithashtu më të fortë dhe më të rreptë. Një shkrimtar e përshkruan lëvizjen e malësorëve të Veriut si të dhive të egra që i ngjiten majave e shkëmbinjëve më të mprehtë dhe zbresin pa pikë frike nga këto vende, që kur i sheh thua se asgjë e gjalle s’mund të shpëtoje nga ato.
Besa është tradita më e shenjtë; kur njëri ka besën e një personi të mirë të njërit fis, çnderimi më i madh e pret thyesin e saj prej personit të atij fisi.
Besa e Shqiptarit jo vetëm që mbahet dhe mbrohet me vullnetin më të mirë, por Shqiptari po të jetë nevoja jep edhe jetën për të mbajtur besën e dhënë.
Një udhëtar nën fjalën e besës është nën mbrojtje të shenjtë.
Këngëtarja shqiptare Bebe Rexha tashmë ka publikuar albumin e saj “Expectations”, shkruan KultPlus. Këngëtarja 28 vjeçare ka publikuar albumin e saj “Expectations”, album ky i cili është edhe albumi debutues i saj dhe të gjithë tashmë kanë mundësi që ta blejnë apo shkarkojnë atë.
Albumi përfshinë disa nga këngët të cilat kohë më parë këngëtarja i publikoi si “Ferrari”, “I’m a Mess”, “2 souls on Fire”, “Meant to Be”, “I Got You”.
Këngëtarja ishte shprehur për albumin se përmban këngët të cilat janë të sinqerta dhe në të janë gërshetuar të gjitha gjërat që e frymëzojnë atë dhe që ajo i do./KultPlus.com
Qemal Murati
Në hapësirën shqipfolëse Gjergj Kastrioti- Skënderbeu nderohet lart si hero kombëtar. Figura e Skënderbeut edhe sot, 550 vjet pas vdekjes së tij, nuk perceptohet dot pa emocione, kjo sepse shoqëritë kanë nevojë për heronj (Jens Oliver Schmitt). Por derisa te disa popujt e tjerë janë krijuar edhe heronj kombëtarë fiktivë, që nuk kanë ekzistuar, më shumë sipas dëshirës së tyre, te figura e Skënderbeut kemi një hero real historik kombëtar shqiptar të përmasave evropiane e botërore, që sa më shumë kalojnë shekujt emri i tij nuk venitet por rritet, dhe, për famën e tij, një hero që kanë synuar ta përvetësojnë edhe të tjerët. Popuj të ndryshëm të Ballkanit kanë bërë përpjekje për ta përvetësuar këtë figurë madhështore të historisë shqiptare, sidomos serbët, maqedonasit etj.
Të rralla janë figurat historike kombëtare, si Gjergj Kastrioti Skënderbeu, që me bëmat e tyre i kanë krijuar vetes një aureolë të tillë sa të identifikohen me gjithçka që është kombëtare dhe universale: me epokën historike (Epoka e Skënderbeut 1443), me simbolet nacionale (Flamuri i Skënderbeut), me armët (Shpata e Skënderbeut), me kohën (shekullin XV: Shqiponja dykrenore ka zënë vend që nga koha e Skënderbeut); me Skënderbeun matet dhe koha: thuhet para kohës së Skënderbeut, pas kohës së Skënderbeut, në kohën e Skënderbeut; me të drejtën zakonore (Kanuni i Skënderbeut); me gjuhën (gjuha e Skënderbeut). Kështu, deri dhe gjuha shqipe është ngritur në shenjë identiteti dhe është bërë sinonim i emrit të tij. Kur flitet për arbëreshët e Italisë, thuhet: “Flasin me gjuhën e Skënderbeut.
Dhe kjo sigurisht jo pa ndonjë arsye, sepse gjuha e të parëve tanë, e quajtur në mesjetë arbnishte/ arbërishte, ka mundur të mbijetojë përballë stuhive e rrebeshe asimiluese të pushtuesve në radhë të parë edhe falë shpatës së kryeheroit tonë Skënderbeut. Shpata e Skënderbeut i dha fuqi edhe penës së shkrimtarëve që ta ruanin e ta kultivonin këtë gjuhë me shkrim. Prandaj edhe poetët do ta vinte në spikamë këtë:
“Atë që bëri Skënderbeu me shpatë/ Ti e bëre me penë, o i madhi De Radë”.
Me Skënderbeun ka qenë e lidhur ekzistencialisht edhe jeta (bota) arbëreshe. Arbëreshët e konsideronin veten si ”Populli i Skënderbeut”. Në fshatrat e arbëreshëve ekzistojnë akoma emra njerëzish që quhen Skanderbeg, siç janë gjetur në regjistrat e vjetër të formularëve të pagëzimeve një numër shumë i madh që kishin emrin e heroit kombëtar. Komunitetet arbëreshe në Itali për ta ruajtur të gjallë mitin e Skënderbeut i kthyen edhe Pashkët si festa kombëtare të arbëreshëve dhe kjo festë nisi të mbahej në emër të kujtimit të Gjergj Kastriot Skënderbeut.” (Françesko Altimari).
Skënderbeu sa është hero kombëtar i shqiptarëve po aq është bërë hero edhe i civilizimit botëror. Monumenti i Skënderbeut ka zënë vend në sheshet e kryeqyteteve ballkanike, evropiane dhe botërore: në Tiranë, në Shkup, në Prishtinë, në Romë, në Gjenevë, në New York. Edhe në Beograd një rrugë mban emrin e Skënderbeut.
Skënderbeu si figurë historike ka kaluar edhe në legjenda, që ka frymëzuar edhe poetë të mëdhenj si Grigor Përliçev (1830-1893) të ekzaltohej e frymëzohej aq shumë, sa të shkruante poemën “Skënderbeu” në greqisht me 3000 vargje. Në të poeti i këndon me ton të ngritur patetik heroizmit të luftëtarëve shqiptarë dhe të prijësit të tyre, Skënderbeu është dhënë si mbrojtës i popujve të tjerë të Evropës (vepra është përkthyer dhe botuar shqip më 1967 prej S. Çomorës). Se ai e dinte që Skënderbeu ishte një figurë e tillë universale, që në thelb ka bashkimin, jo ndarjen.
Skënderbeu është edhe vetë gjuha shqipe. Ai me gjuhën arbneshe i dha kësaj gjuhe forcë si forca e Anteut që ishte e lidhur për toke. Bëri që kjo gjuhë të jetë edhe më e dashur ngaqë lidhet edhe me një emër të tillë të madh dhe t’u shërbejë shqiptarëve si mburrje para të tjerëve.
Gjuha shqipe e Kryezotit të Arbërit, Skënderbeut, injektonte krenarinë tek shqiptarët.
Për Skënderbeun, si për asnjë gjeni tjetër të artit luftarak, është shkruar shumë dhe në shumë gjuhë të botës. Janë shkruar histori, romane, poema, drama, poezi; janë thurur legjenda pa fund. Edhe në fushën e terminologjisë janë krijuar mjaft terma dhe shprehje terminologjike që lidhen me figurën e Skënderbeut, si:
Skënderbeolog: “Kristo Frashëri, nderohet Skënderbeologu (titull, Shekulli, 10.11.2005); Ai konsiderohej si një nga “Skënderbeologët” më të rëndësishëm…” (Gazeta “Shekulli”).
Skënderbegian: Epoka skënderbegiane; Bibliografia skënderbegiane, etj.
Edhe gjeografia shqiptare është plot me toponime e legjenda që lidhen me emrin e heroit, që flasin për gjurmët e këtij vigani:
Shkall’e Skënderbeut – shkallë ku sipas legjendës do të ketë luftuar Skënderbeu – mbi Ladorisht të Strugës.
Shkalla e Skënderbeut – në veri të fshatit Rrajcë.
Shpella e Skënderbeut – në jugperëndim të Bërzeshtës.
Kalaja e Skënderbeut – në Kepin e Rodonit.
Kalaja e Skënderbeut (ose dhe Kalaja e Varoshit) – ndodhet në skajin verilindor të luginës së Matit.
Kalaja e Skëndërbeut – te kjo kala dallohet si në pëllëmbë të dorës gjithë lugina e Bulqizës, e Grykës së Madhe dhe deri edhe Dibra dhe gryka e Radikës.
Gurët e Skënderbeut – një vend që ndodhet në lindje të fshatit Vajkal në kufi me Dragunin në të cilin ndodhen disa gurë shumë të mëdhenj si të ngulur në dhe që duket se janë hedhur në sipërfaqen e një vendi të sheshtë me bar në formë livadhesh.
Kepit i Skënderbeut – në fshatin Sinë të rrethit të Dibrës. Sot dibranët festojnë festën e “Shën Gjergjit”, në kujtim të ditëlindjes së Skënderbeut në datën 6 maj, duke shtruar darka në shtëpitë e tyre.
Kungullari – një grumbull gurësh e dheu me perimetër 90 metra në qendër të fshatit Malishevë, që gjendet në kryqëzimin e rrugëve Rahovec-Prishtinë-Dulë e Klinë . Sipas një legjende, në Kungullar Gjergj Kastrioti Skënderbeu ka mbajtur një fjalim para ushtarëve të tij.
Sofra e Skënderbeut (ose Guri i Pishkashit) – shkëmb monumental i natyrës, një pllakë e madhe gëlqerorësh me formë pak a shumë të rrumbullakët e vendosur mbi shkëmbinj në skajin juglindor të rrethit të Librazhdit, në veri të Përrenjasit (ku është dhe fshati Pishkash), rrëzë malit të Skurës.
Figura historike e Skënderbeut në mendësinë popullore në toponimi është identifikuar a njësuar me legjendën mitike të Dragoit, si te topiku Gjurma e Kalit të Skenderbegut. Në shpjegimet popullore thuhet se Skenderbeu ka qenë Dragua dhe kërcente nga mali në mal gjatë luftimeve dhe se aty ku ka rënë ka mbetur gjurma e kalit të tij.
Veki i Kaurreshës – toponim në grykën e Deçanit. Sipas legjendës, aty ka ardhur gruaja e Skënderbeut, e ka ngritur vekun dhe ka bërë pëlhurë për ushtarët.
Në Shqipëri janë evidentuar 73 toponime që lidhen me emrin e Skënderbeut, me kujtimin, bëmat, legjendat dhe imazhin e Skënderbeut: në Krujë (11 toponime), Mat (20), Dibër (12), Kukës (5), Elbasan (7), Kurbin (3), Librazhd (8), Vlorë (2), dhe në vende të tjera (4).
Toponimet apo emërtimet e kësaj natyre, pavarësisht strukturës gjuhësore dhe formimit me kalimin e kohës kanë marrë funksione simbolike, d.m.th. kanë përfituar natyrën valorizuese të komunikimit. Gjetja e këtij areali në këtë hapësirë, si një prerje kohore e rëndësishme që nga shekulli XV apo dhe më vonë është i rëndësishëm për shumë çështje etnogjuhësore, historike dhe dije të tjera./KultPlus.com
