Asnjë prodhim filmik nuk ka qenë aq i trazuar sa filmi epik i luftës i vitit 1979, “Apocalypse Now”.

Ndërsa dokumentari pas skenave “Hearts of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse” ripublikohet, regjisori i tij dhe dy prej atyre që ishin në shesh xhirimi zbulojnë detaje tronditëse të kaosit dhe gjenialitetit që fshiheshin pas krijimit të kësaj kryevepre.

Vetë regjisori Francis Ford Coppola e pranoi se mënyra e realizimit të filmit ishte “shumë e ngjashme me mënyrën se si vepruan amerikanët në Vietnam”. “Ne ishim në xhungël. Kishte shumë prej nesh. Kishim qasje në shumë para, shumë pajisje dhe, pak nga pak, u çmendëm,” shpjegoi ai pas shfaqjes në Festivalin e Filmit në Kanë në vitin 1979.

Megjithëse problemet e prodhimit ishin dokumentuar mirë në shtypin e kohës – nga problemet financiare te ndryshimet e aktorëve, problemet shëndetësore dhe moti ekstrem – vetëm në vitin 1991, përmes dokumentarit “Hearts of Darkness”, u bë e qartë shkalla e vërtetë e kaosit.

“Zemra e Errësirës”, një vështrim nga brenda

Dokumentari, i krijuar nga pamje të shumta të xhiruara nga gruaja e Coppola-s, Eleanor, përshkruan një prodhim që, ndërsa ishte mahnitës në shtrirje, ambicie dhe vizion, ishte po aq i çrregullt, i mbushur me drogë dhe plot pengesa të pakapërcyeshme. Fax Bahr dhe i ndjeri George Hickenlooper, dy regjisorë të rinj, u ngarkuan me detyrën për të shqyrtuar orë të tëra pamjesh për të treguar historinë rrëqethëse të realizimit të filmit. Tani, pas një restaurimi 4K, dokumentari rikthehet në kinematë e SHBA-së dhe Mbretërisë së Bashkuar.

Bahr kujton ditën e parë kur pa pamjet filmike të Eleanor Coppola-s, të cilat kishin mbetur pothuajse të paprekura për më shumë se një dekadë. “Bobinat që pamë ishin të jashtëzakonshme. Thjesht pamje të bukura,” tha ai për BBC. “Me sa duket, ajo kishte regjistruar me kujdes gjithçka që po ndodhte. Ishte absolutisht e artë.”

Një listë e gjatë problemash

“Apocalypse Now”, bazuar lirshëm në novelën e vitit 1899 “Zemra e Errësirës” nga Joseph Conrad, konsiderohet si një nga veprat më të mëdha në historinë kinematografike. Megjithatë, pothuajse dështoi në faza të ndryshme. Xhirimet filluan në Filipine në mars të vitit 1976 dhe ishin planifikuar të zgjasnin pesë muaj, por në fund zgjatën më shumë se një vit.

Lista e problemeve ishte e gjatë:

•     Zëvendësimi i aktorit kryesor: Coppola shkarkoi aktorin Harvey Keitel disa javë pas fillimit të xhirimeve dhe e zëvendësoi me Martin Sheen.

•     Problemet shëndetësore: Sheen pësoi një atak kardiak gati fatal në vend xhirimi.

•     Kushtet e motit ekstrem: Sete të shtrenjta u shkatërruan plotësisht nga një tajfun.

•     Probleme me shëndetin e stafit: Disa aktorë u infektuan me parazitë krimbash të lidhur.

•     Mbipesha dhe papërgatitja e Marlon Brandos: Aktori Marlon Brando, i cili luante rolin e Kolonelit Kurtz, u shfaq në shesh xhirimi shumë mbipeshë dhe plotësisht i papërgatitur, duke detyruar Coppola-n të rishkruante dhe të xhironte sërish fundin e filmit.

•     Probleme financiare: Filmi tejkaloi aq shumë buxhetin sa Coppola mori përsipër financimin e tij personalisht, një lëvizje që do ta kishte shkatërruar nëse filmi nuk do të kishte qenë një sukses.

Eleanor Coppola, në librin e saj “Shënime”, zbuloi se edhe pas përfundimit të xhirimeve, gjatë post-produksionit, Francis i jepte vetes vetëm 20% shanse për të nxjerrë një film të besueshëm.

Një pasqyrim i luftës së vërtetë

Dokumentari paraqet një pamje të një prodhimi që synonte të rikrijonte Luftën e Vietnamit dhe, në shumë mënyra, përfundoi duke pasqyruar shumë nga të njëjtat modele sjelljeje që ndodhën midis ushtarëve. Chas Gerretsen, një fotograf lufte holandez i cili kaloi gjashtë muaj në shesh xhirimi, shprehet: “Vietnami ishte i çmendur, Apocalypse Now vetëm pak më pak i tillë.”

Kushtet e vështira fizike ishin të huaja për shumicën. Damien Leake, i cili luajti një mitralier në film, kujton: “Gjëja e parë që mbaj mend është kur zbres nga avioni dhe lagështia të godet si një fshesë e lagur… Çdo ditë binte shi. Binte shi sikur të ishte i zemëruar me ty. Binte shi çarçafësh si kurrë më parë.”

Ndërsa prodhimi zvarritej, malli për shtëpinë filloi të ndikonte te aktorët dhe stafi. “Ata ishin pak a shumë si ushtarët në Vietnam, të cilët nuk kishin qenë kurrë më larg atdheut sesa Kanadaja,” kujton Gerretsen.

Gjenialiteti dhe papërcaktueshmëria e vizioni të Coppolës

Vizioni i Coppola-s po shkërmoqej gjithnjë e më shumë me kalimin e kohës. Ai nuk mundi të përcaktonte fundin e filmit, i cili, edhe sot, ndryshon në disa redaktime dhe versione. “E quaj të gjithë këtë film Idiodisea,” tha Coppola, siç është regjistruar në “Hearts of Darkness.” “Nuk mund ta shkruaj përfundimin e këtij filmi.” Megjithatë, kasta e tij mbeti besnike dhe e përkushtuar. “Aktorët do të ecnin nëpër zjarr për Francis,” thotë Leake.

Për Bahrin, detyra për të treguar historinë pas historisë ishte një sfidë në vetvete, duke kërkuar të gërmonte në rreth 80 orë pamje filmike. Ai zbuloi se sa e mrekullueshme ishte që filmi ekzistonte.

Zbulimi i kasetave audio të Eleanor Coppola-s, të cilat ajo i regjistronte për Francisin, ishte thelbësor. “Kjo të vendoste këtu me një mjeshtër amerikan në momentet e tij më private dhe ishte një vështrim i vërtetë në qendër të krijimtarisë: dyshimi, shqetësimi, ankthi dhe përpunimi i këtyre ideve,” thotë Bahr. Coppola i dha bekimin e tij Bahr dhe Hickenlooper, duke kërkuar vetëm që të ishin të sinqertë dhe që rrëfimi të bëhej nga Eleanor Coppola.

Për Bahrin, “Apocalypse Now” është një film krejtësisht i veçantë. “Ishte një film kaq unik në historinë e kinematografisë,” thotë ai. “Nuk mendoj se dikush do të jetë në gjendje të bëjë diçka të tillë përsëri.”

Për Gerretsenin, përvojat e tij janë bërë pothuajse të pamundura për t’u dalluar nga kujtimet e tij të zonave të vërteta të luftës. Kur e pa filmin e përfunduar, ndikimi i tij ishte i rëndësishëm. “Ishte një kryevepër, pa dyshim, por do të kalonin disa vite para se të mund ta shikoja përsëri. Si luftërat e Vietnamit dhe Kamboxhias, ashtu edhe ‘Apokalipsi Tani’, vazhdojnë të jenë me mua sepse çmenduria e luftës është ende me ne.”/ rtsh/ KultPlus.com