Një pikturë e artistës së njohur amerikane Amy Sherald, e cila rishfaq Statujën e Lirisë si një grua afrikano-amerikane transgjinore, ka ngjallur një debat të ashpër në Shtetet e Bashkuara mbi kuptimin dhe përdorimin e simboleve kombëtare. Sherald, e njohur më parë për portretin zyrtar të Zonjës së Parë Michelle Obama në vitin 2018, u përball me presion për të hequr veprën e saj “Trans Forming Liberty” nga një ekspozitë e ardhshme në Smithsonian’s National Portrait Gallery, një institucion i financuar nga shteti. Në vend që të tërhiqte pikturën, Sherald zgjodhi të anulojë të gjithë ekspozitën, duke e cilësuar situatën si “kulturë censure”.

Që nga shfaqja e saj për herë të parë më 1886, Statuja e Lirisë ka qenë arenë debati. Fillimisht, ajo u kritikua si nga feministet që e panë përfaqësimin e lirisë me figurën e një gruaje si hipokrizi, ashtu edhe nga konservatorët që shqetësoheshin për nxitjen e emigracionit. Megjithatë, figura e saj mbeti një simbol i fuqishëm për ata që kërkonin strehë dhe shpresë në Amerikë.

Amy Sherald i jep këtij simboli një interpretim të ri: figura e modelit, Arewà Basit, artiste me ngjyrë që identifikohet si trans-femme jo-binare, është paraqitur me një fustan ngjyrë ultramarin dhe flokë ngjyrë rozë neon, mbi një sfond periwinkle. Në vend të pishtarit të famshëm, ajo mban lule Gerbera, një simbol i gëzimit dhe shpresës, që kujton figurën paqësore por sfiduese të Banksy-t, “Flower Thrower”.

Sherald përdor teknikën e saj të veçantë të pikturimit në nuanca gri, duke sfiduar perceptimet për racën dhe identitetin. Ajo synon që piktura të jetë një hapësirë për ata që janë margjinalizuar dhe të cilëve u është mohuar njerëzia. Në një deklaratë, ajo tha se vepra “ekziston për të mbajtur hapësirë për dikë që është politizuar dhe shpërfillur”. Ky mesazh bie në rezonancë me poezinë e Emma Lazarus të gdhendur në statujë, që fton “turmat e lodhura që kërkojnë të marrin frymë të lira”.

Por në një klimë politike gjithnjë e më të polarizuar, një interpretim i tillë has në rezistencë të fortë. Në fillim të vitit, Presidenti Donald Trump nënshkroi një Urdhër Ekzekutiv që njeh vetëm dy gjini, mashkull dhe femër, dhe ndalon financimin për projekte që, sipas administratës së tij, “ndajnë amerikanët në baza racore ose promovojnë ideologji të papajtueshme me politikat federale”. Ky urdhër u shoqërua me një tjetër, që kërkon nga institucionet kulturore federale të paraqesin një version “të pandarë dhe heroik” të historisë amerikane.

Në këtë klimë presioni, organizatorët e ekspozitës së Sherald u tërhoqën nga përfshirja e pikturës, pas një takimi me Nënpresidentin JD Vance, i cili, sipas një burimi anonim, shprehu shqetësime për natyrën “woke” të veprës. Sherald zgjodhi të mos e sakrifikojë lirinë e shprehjes për ekspozitë publike, një qëndrim që i dha pikturës më shumë vëmendje dhe jehonë sesa në çdo galeri.

Ndërkohë që debatet për simbolet kombëtare intensifikohen, ekspozita të tjera, si ajo në Independence National Historical Park në Filadelfia, janë vënë në qendër të rishikimeve federale. Informacionet për skllavërinë, brutalitetin ndaj skllevërve dhe trajtimin e amerikanëve indigjenë janë tashmë në pikëpyetje, pasi autoritetet kërkojnë që çdo ekspozitë të reflektojë një narrativë “pozitive dhe bashkuese”.

Por, ashtu si struktura elastike që Gustave Eiffel krijoi për Statujën e Lirisë, e ndërtuar për të duruar tërmete e stuhitë, edhe vetë kuptimi i “lirisë” mund të jetë po aq i qëndrueshëm dhe i ndryshueshëm me kalimin e kohës. Kjo pikturë, edhe pse u përjashtua nga një hapësirë publike, i shton një tjetër shtresë kuptimi dhe provokimi një simboli që prej kohësh ka qenë arenë betejash kulturore.

Ndoshta më shumë se kurrë, pyetja nuk është më çfarë është Liria, por kush ka të drejtë ta përfaqësojë atë./BBC/KultPlus.com