Kryevepra e Tabacchi është një homazhe prekëse për astronomen, matematikanen dhe filozofen klasike, Hypatian e Aleksandrisë (rreth 350/370 – 415 pas Krishtit), e cili ishte kreu i Shkollës Neoplatonike, dhe njëkohësisht një grua me ambicie të jashtëzakonshme për shkencën. Nga vepra e Hypatias ka mbetur pak, por fama e zezë e mënyrës se si ajo vdiq ka udhëtuar në kohë si një akuzë. Ajo vdiq si rezultat i një mosmarrëveshjeje midis guvernatorit romak Orestes, Aleksandria, dhe Kirili, peshkopi i zellshëm i Aleksandrisë. Atë e tërhoqën zvarrë në një kishë dhe e vranë me gurë, para se ta copëtonin, duke i gjymtuar trupin dhe duke i djegur gjymtyrët.

Duke cituar vrasjen e saj mizore, historiani i kishës së krishterë, Sokrati Scholasticus, shton: “Sigurisht që asgjë nuk mund të jetë më larg nga fryma e krishterimit sesa përligjja e masakrave, luftimeve dhe përdhosjeve të këtij lloji”. Vrasja e saj u pa nga bashkëkohësit si një gjë e neveritshme, dhe më vonë, u interpretua si shenjë e vdekjes të qytetërimit klasik. Falë dogmave dhe paradigmave plotësisht të gabuara, shumë si Hypatia e Aleksandrisë janë sakrifikuar gjatë historisë së qytetërimeve, sepse feja kishte frikë nga dija si djalli nga drita. Dhe ato kishin një të drejtë të pamohueshme, sepse sa më injorantë të jenë ata që u duhen atyre, aq më lehtë u besojnë dënglave dhe më kollaj sakrifikojnë jetën për ta. Padija, vuajtja dhe dhimbja, kanë shërbyer si ushqim për të keqen që banon në këtë botë, që në kohët më të largëta.

Këtë zë të fuqishëm të denoncimit dhe dënimit të aktit mizor, e ka shprehur në mënyrë shumë kuptimplote, skulptori Odoardo Tabacchi. Mjeshtri kap momentin para vdekjes së hidhur e Hypatias. Lidhur në një kolonë me një pllakë mbajtëse e mbishkruar me emrin e saj, Hypatia përballet me fatin e e tmerrshëm me shprehjen e tronditjes së thellë, që artisti e ka përcjellë përmes vështrimit pikëllues, tendosjes së gjymtyrëve dhe përpjekjes për të mbetur e pastër. Hypatia e zhveshur nga Tabacchi, mishëron akuzën që ai bën ndaj atyre që nuk u mjaftuan me masakrimin e saj, por deshën edhe ta turpëronin duke e zhveshur, ta poshtëronin bashkë me të edhe dijen, shkencën, progresin.

Kjo skulpturë është një kujtesë e fatit tragjik të intelektualëve të histori që ishin në kundërshtim me ideologjinë brutale dhe të parë nga një lente moderne, është, ndoshta, një simbol i shtypjes së grave, i mishëruar te Hypatia, e cila ishte një shembull i rrallë i një figure publike femërore, në kohë të vështira dhe të largëta të lashtësisë ku roli i gruas padyshim që duhej flakej në periferi të interesit për shkencën dhe filozofinë, që ishte ekskluzivitet i dijetarëve burra.

Odoardo Tabacchi donte t’a përjetësonte në artin e madh të tij këtë grua të madhe që të mund të rizgjonte disi ndërgjegjen e fjetura ndaj këtyre personalitete e ikonike.

Puna e mermerit të skulptorit është pjesë e një grupi veprash të tij kushtuar temës së tragjedive njerëzore dhe reagimeve emocionale që përfshin ata. Kjo seri skulpturash mund të gjurmohet gjithashtu tek On the Rivers of Babilon, në të cilën i riu hebre hidhërohet për fatin e Jeruzalemit dhe Ugo Foscolo pas Traktatit të Campo Formio.

Përgatiti: Albert Vataj
Foto: #Wikipedia. / KultPlus.com