Më 14 gusht 1914, në fshatin Gollomboc të Prespës, lindi Sterjo Spasse,shkrimtar, publicist dhe intelektual që do të linte një gjurmë të pashlyeshme në letërsinë shqipe. Sot, në përvjetorin e lindjes së tij, ai kujtohet jo vetëm si autor i romaneve që u bënë pjesë e leximit të detyrueshëm për breza të tërë, por edhe si një nga themeluesit e prozës moderne shqiptare.

Nga Prespa në botën e letrave

Sterjo Spasse kreu shkollën fillore në vendlindje, ndërsa studimet e mesme dhe të larta i vazhdoi në qytete të ndryshme të Shqipërisë dhe jashtë saj, duke përfshirë edhe Beogradin, ku u njoh me zhvillimet letrare dhe kulturore të kohës. Që herët, ai tregoi një interes të madh për letërsinë dhe gazetarinë, duke botuar tregime e artikuj që shfaqnin qartësinë e mendimit dhe shqetësimin e tij për realitetin shoqëror.

Vepra që lanë gjurmë

Romani i tij i parë, Pse? (1935), është një ndër veprat e para të realizmit kritik shqiptar, ku autori trajton dramën e individit përballë padrejtësive dhe vështirësive ekonomike. Më pas, me romanet Afërdita (1944) dhe Afërdita përsëri në fshat (1958), Spasse solli portretizime të ndjera të jetës në fshat, marrëdhënieve mes njerëzve dhe përplasjes mes traditës e ndryshimit.

Proza e tij shquhet për thjeshtësinë dhe rrjedhshmërinë, por edhe për aftësinë për të paraqitur një tablo të gjallë të realitetit shqiptar të gjysmës së parë të shekullit XX. Personazhet e Spasses janë të ndërtuar me kujdes dhe me një vërtetësi të tillë, saqë lexuesi arrin t’i ndjejë si njerëz të gjallë, me dilema, ëndrra dhe plagë shpirtërore.

Një figurë që i mbijetoi kohës

Sterjo Spasse nuk ishte thjesht një shkrimtar; ai ishte një mësues i përkushtuar, një gazetar me penë të mprehtë dhe një zë që ngrinte pyetje të guximshme për kohën e tij. Gjatë jetës, ai përjetoi ndryshime të mëdha politike e shoqërore, por arriti të ruante një qëndrim krijues që e bën të vlefshëm edhe sot.

Trashëgimia

Sterjo Spasse ndërroi jetë më 12 shtator 1989, duke lënë pas një trashëgimi letrare që vijon të lexohet, studiohet dhe të frymëzojë. Sot, në përvjetorin e lindjes, ai kujtohet si një penë që nuk iu tremb realitetit, por e vështroi me sy kritik dhe e shndërroi në art.

Në një kohë kur letërsia shpesh harrohet përballë ritmit të shpejtë të jetës moderne, veprat e tij mbeten një dëshmi e fuqisë së fjalës së shkruar dhe e rëndësisë së rrëfimit të historisë sonë./KultPlus.com