“Fati i marrë” një libër homazh për historinë e Gjakovës

Shkruan : Blerim Valla 

Në Gjakovë, organizuar nga klubit letrar “Gjon Nikollë Kazazi” dhe Komuna e Gjakovës, është promovuar romani “Fati i marrë” i autorit Besnik Mustafaj. 

Padyshim është kjo vepra më e mirë e shkrimtarit, politikanit dhe diplomatit të njohur. Është një roman i shkruar me plot mjeshtri dhe dashuri për Skënderbeun por edhe për shqiptarët. Brendia e tij është një shkrirje e historisë së mirëfilltë, ngjarjeve dhe personave të vërtetë me trillimin tipik që vetëm shkrimtarët si Mustafaj, dinë ta ndërtojnë, duke na bërë të pyesim mes asaj që ka ndodhur e asaj që mund të kishte ndodhur, pra : A është fati për shqiptarët paraprakisht i shkruar? A janë shqiptarët ata që nuk kanë mundur apo nuk kanë ditur t’i marrin në dorë frerët e fatit? Dhe a është i marrë fati që na ka ndjekur dhe që përherë na ka prirë si komb dhe si vend? “Fati i marrë” është një roman i përzier mes personazhesh të njohur e panjohur, real e imagjinar, një triller artistik i ndërthurur mes imagjinatës dhe të dhënave historike! Ky është roman distopik (roman distopik është një vepër letrare në të cilën shtjellohet një histori, e cila nga fillimi e deri në fund të tij është e sajuar nga shkrimtari) që ndjek fatin e marrë të Shqipërisë në periudhën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, atë të viteve 1878 dhe më pas ngjarja zhvendoset në Shqipërinë e vitit 2022 e cila themelon institucione të rëndësishme ndërkombëtare. Kurse dy personazhet e romanit “Fati i marrë” që e kanë frymëzuar autorin e tij janë diplomati Mal Berisha që në vepër është përkthyesi MB dhe publicisti Daut Dauti, që në roman është historiani DD. Kurse personazhi kryesor i romanit, ish- kryeministri i asaj kohe i Britanisë së Madhe, Benjamin Disrael, hyn si personazh i librit të Mustafajt, përmes trillit artistik të ndërtuar aq bukur nga autori.

Për librin “Fati i marrë”, para publikut të shumtë, në këtë promovim kanë folur shkrimtari e historiani Jusuf Buxhovi, studiuesja dr.Migena Arllati, Prof. Muharrem Kurti, dhe botuesi i librit Bujar Hudhri, pronari i shtëpisë botuese Onufri nga Tirana.

Kështu Jusuf Buxhovi  duke marrë fjalën i pari, ka shpjeguar kontekstik historik që trajton tema e romanit, me personazh figurativ që po ashtu sjellin kohën e lavdisë nga figurat kombëtare. “Shkrimtari Besnik Mustafaj, në romanin e tij më të ri “Fati i marrë”, sikur ngreh çështjen e një enigme te një dashurie, e cila kohësisht ka dy pamje (njëra në mesjetë dhe tjetra në shekullin e kaluar), siç ka edhe dy personazhe historike të ndërthurura në përjetimin e saj imagjinativ (Gjergj Kastriotin-Iskander beun me të bijën e Hunijadit hungarez, Idunës dhe të Benjamin Disraelit, kryeministër britanik me Hanën, një malësore nga Veriu shqiptar). Kërkimi i “enigmës” së dashurisë paralele: asaj mesjetare (Gjergj Kastrioti-Iskander beut me Idunën hungareze) dhe të Benjamin Disraelit me Hanën malësore, nëpër rrugë historike (lufta e Skënderbeut kundër osmanëve e vetmja asokohe ndër popujt e pushtuar,  dhe më vonë nëpër  ato politike,  nga koha e Kongresit të Berlinit e deri te pavarësia e Shqipërisë), që për  referencë  kanë pikëtakimin e shqiptarëve me britanikët në planin kulturor, diplomatik dhe shtetëror. Në këtë vorbull të dashurive paralele, shkrimtari ndërthur personazhet historike jashtë fakteve historike, kështu në dashurinë mesjetare shohim Gjergj Kastriotin-Iskander beun, pas takimit me Huniadin, para se të largohet nga beteja e njohur e Nishit, fillimisht të dashurohet me të bijën e mbretit hungarez, Idunën dhe mandej edhe të martohet (pas një konflikti me shumë intriga  me princin grek Niketa). Ndërsa në dashurinë e vonshme, shohim kryeministrin britanik Benjamin Disraeli, me Hanën, gjatë qëndrimit në kullën e Resulajve, në veriun e Shqipërisë. Në këtë histori tragjike, që për Disraelin e kohës së rinisë, duket fare e pabesueshme por reale në një ambient të tillë jetësor të veriut të Shqipërisë , Hana sikur të zbriste nga bota e magjisë së përrallave, shfaqet  “urë” që lidh dashuritë. Leja që Hana të shkojë me të huajin me arsyetimin thuajse mazohist të bashkëshortit “që ajo të jetë e lumtur”, dashuria e tyre rrugës si dhe martesa para se të shkojnë në Londër, në dukje të pakuptueshme për sjelljen e një familjeje fisnore patriarkale, ndërtojnë rrëfimin e një romance ndër më të parëndomtat, që është në gjendje t’i krijojë vetëm imagjinata krijuese e Mustafajt, gjë që arsyetojnë dashurinë e pakufishme për shqiptarët të kryeministrit britanik Benjamin Disraeli dhe të mbretëreshës Viktoria, mbi të cilën bazë ndërtohet edhe i gjithë koncepti i romanit” veçoi J. Buxhovi .  

Kurse Migena Arllati, duke folur për veqorit e këtij libri, ka thnëë se libri bënë fjalë për vonesën e Shqipërisë për më se 3 dekada, për marrjën e pavarësisë, nisur nga fakti se Mustafaj në librin e tij parafytyron Shqipërinë e pavarur që nga viti 1878. Sipas saj, pjesë e librit “Fati I Marrë” , të shkruar në formë të trilerit që e bënë ate  më joshës  për lexuesit, është edhe pyetja “ ku do të ishim ne nëse nuk do të ndodhte ngjarja e përshkruar në këte libër.  Ajo theksoi se titulli i romanit është marrë nga vargjet e veprës “Histori e Skënderbeut”:

“U ngrit fat’ i Shqipërisë/ si i vdekuri nga varri/ mori udhët e Azisë/ duke rendur si i marri”. 

Romani që vjen i konceptuar si një vepër distopike na sjell parafytyrimin e një Shqipërie e cila e gëzon procesin e pavarësisë që në vitin 1878. Prozë distopike quhet proza në të cilën shtjellohet një histori, e cila që në themelin e saj, e detyrimisht gjithkund në trajtesën e mëtejshme, është e sajuar nga shkrimtari. Lexuesi vihet vetvetiu para një diskutimi qoftë edhe me vetveten, rreth kësaj që ne jemi sot, dhe asaj që do mund të ishim, sikur… Pra, ky trill autorial, na detyron të reflektojmë rreth shumëçkaje të ndodhur në arealin shqiptar, dhe sigurisht se veprimet gjeopolitike kanë ndikim direkt në historinë e zonës dhe popujve në të… Dhe mes shumë e shumë pyetjeve, nën pyetjeve, shtrohet ajo A jemi të pafat a jemi të paaftë? A është i marrë fati që kemi pasur?”, përfundoi dr. Arllati.

Ndërkaq, Muharrem Kurti, në fjalën e tij mes tjerash tha se “Besnik Mustafaj nuk është shkrimtar si Ben Blushi, Veton Surroi, Namik Dokle, etj të cilët edhe kur shkruajnë letërsi nuk mund ti ndahen politikës. Ndërsa Besniku (Mustafaj) e lë politikën dhe i kthehet letërsisë dhe atë me shumë sukses, si me këtë roman që po promovojmë sot”.  Kurti poashtu potencoi se në pjesën e dytë të romanit “Fati i marrë”, autori i tij përmend edhe Gjakovën.  

E Bujar Hudhri, nga shtëpia botuese Onufri, e cila ka botuar këtë roman, e ka cilësuar librin “Fati i marrë ” si veprën më të mirë të B. Mustafajt. “Që nga fillimi i krijimtarisë së tij, sidomos pasi i botuam librin “Boshi”, kam parë se z. Mustafaj, është një Ismail Kadare i ri! Pata bekimin dhe fatin të kem një shkrimtar si Besniku, një shkrimtar të madh që më kishte munguar në shtëpinë botuese Onufri! ” , theksoi z. Hudhri.  

Përpos tre referuesve të paraparë, në këtë promovim për romanin në fjalë dhe për autorin kanë folur edhe dr.Kamber Kamberi dhe shkrimtari Lulzim Logu.

Dhe krejt në fund, autori i romanit Besnik Mustafaj, i emocionuar evokoi shumë kujtime për Gjakovën, duke e patur si epiqendër të romanit Malësinë e Gjakovës. Ndër të tjera, autori tha se “Kjo imagjinatë me personazh e me ngjarje të zhvendosura aty ku kam dashur unë, të jep shijen e në rrëfimi për ti kujtuar edhe figurat edhe ngjarjet që janë zhvilluar dikur dhe kanë mbetur me peshë për fatin tonë, por edhe për ti bërë nderim qytetit të Gjakovës dhe gjakovarëve. Me një fjalë ky roman është një libër homazh qe i bëj historisë së lavdishme të Gjakovës! Ne Malësia e Gjakovës, si Tropoja, Bajram Curri etj, i kemi borgj moral Gjakovës! Për gjithë këtë Gjakova  është epiqendër e ngjarjeve të këtij romanit tim më të ri! 

Ideja për këtë roman më lindi kur lexova romanin e Benjamin Disraelit  “Naltësimi i Iskanderit”, me përkthim të Mal Berishës dhe menjëherë më erdhi pyetja: Ҫfarë do të kishte ndodhur me fatin tonë sikur Benjamin Disraeli ta kishte shprehur këtë dashuri ndaj pasardhësve të Skënderbeut nëpërmjet vendimeve politike që do të merrte kur u bë Kryeministër i Anglisë, 46 vjet pas udhëtimit të tij në viset shqiptare? Romani im është distopik. Unë përfytyroj që në vitin 1878, kur e morën pavarësinë, Bullgaria, Serbia e disa vende të tjera, e mori dhe Shqipëria. Në vazhdim, më vonë, Shqipëria është vend anëtar themelues i BE dhe NATO-s, një nga demokracitë më funksionale në Evropë, me mirëqenie të lartë, etj. E gjithë kjo është si ta tregosh një ëndërr apo një përrallë të bukur, por duhet ta bësh të besueshme për lexuesin”, përfundoi z.  Mustafaj.

Duhet cekur se botimi i romanit “Fati i marrë” përkon edhe me 65-vjetorin e lindjes së Besnik Mustafajt, njërit prej shkrimtarëve më të shquar bashkëkohorë shqiptarë, i përkthyer në shumë vende të botes dhe fitues i shumë çmimeve të rëndësishme ndërkombëtare. Ai është lindur në Bajram Curr, më 23 shtator 1958 dhe është shkrimtar i mirënjohur shqiptar, por edhe një politikan, diplomat, dhe përkthyes. Veprat e tij janë të botuara në shumë gjuhë si shqip, frëngjisht, anglisht, gjermanisht, italisht, greqisht, arabisht, turqisht etj. Ka fituar çmimin Mesdhetar për letërsi me librin e tij “Daullja prej letre” më 1997, si dhe shumë çmime të tjera. Veprat tjera të tij më të njohura janë: Motive të gëzuara, Pragu i verës, Fytyrë burri , Bregu i lumit të kthjellët, Vera pa kthim, Shqipëria, midis krimeve dhe mirazheve, Një sagë e vogël, Daullja prej letre, Ditari i një ambasadori në Paris, Boshi, Autoportret me teleskop, Bishti i kometës, Ëndrra e doktorit, Prishur gjate rrugës, Fati etj. /KultPlus.com