Ndihmesat që ka dhënë Tahir Kolgjini në lëmijet e dijes janë të shumta e të vlerta; ato dëshmojnë kulturën e gjerë të tij, mendjen e hollë, zellin grafllues, dëshirën për t’i shërbyer popullit e vendit të vet. Me punën që bëri, Loku i Limthit u kacarrua e ia mbrrini të ulet këmbëkryq në logun e burrave më të mirë të Lumës dhe të atyre më në zë të kulturës shqiptare.

Në interesat intelektuale të Tahirit, gjuha shqipe zë një vend të shënuar. Këtë ai e ka dashur, e ka çmuar, e ka qëmtuar, e ka studiuar, e ka përpunuar dhe e ka pralmenë si rrallëkush në kohën e tij. Ai, madje, qe ndër të paktët që shkroi siç ligjëronte; e folmja e tij është njësh me gjuhën e polemit, bart të gjitha vlerat dhe ngjyrat e ylberit të saj.

Për ata që kanë bubrruar dhe vazhdojnë të kullosin në krijimtarinë letrare dhe në shkrimet publicistike, shkencore e në letërkëmbimin e tij, gjuha e Tahirit u kujton ushtimën e erës, mumrimin e qiellit, erzimin e luleve, blegrimën e deleve ruda, vringllimën e shpatave, zhuzhitjen e bletëve, belbëzimin e foshnjeve, bumllimën e lodrave e të curleve, jehonën e këngëve, grafllimin e zemrave, ofshamën e nënave, vajin e lokeve, gërhitjen e mundçarëve, logun e zanave, mençurinë e burrave në kuvend të dheut…

Gjuha e Lok Limthit herë është e butë si fjollë, herë fërfllizë, herë meçavë, herë faftimë e një rreshmeje…, por gjithherë duhi malesh të Veriut e kapur për skapllari për t’u përbimë në hullinë e një shqipeje të mesme, e lehtë për t’u rrokur, e ëmbël në shije, e saktë në shprehje. Gegërishtja e tij, me një drejtshkrim të lakmueshëm, e pastër dhe e pasur në fjalë, në forma, në frazeologjizma nuk i len gjë mangut gjuhës së sotme letrare, përkundrazi, në mos si gjuhë standarde, ajo mund të përdorej pa dam për të pasuruar prozën e poezinë shqipe.

Edhe si qëmtues dhe studiues i gjuhës (leksikolog, dialektolog, etimolog, gramatikan, komentus) Tahir Kolgjini ka vënë gurë të shëndoshë. Punimet kryesore të lëmin e gjuhësisë janë: Fjalët turkisht ose t’ardhuna me anën e turkishtes të përdoruna në “Lahuta e Malcis” (1961); Medis bashkëpunëtorëvet tonë nji letërkëmbim mbi çashtje gjuhësore (1967); Shpalime rreth lahutës (1969); Shqiptarët në Jugosllavi dhe gjuha e unjisuar (1970); Drejtshkrimi dhe shqiptarët (1984). Veç këtyre studimeve, Tahiri ka edhe shënime, komente, vërejtje gjuhësore etj., të shpërndara, gjithandej, nëpër gazeta e revista të kohës. Mandej lëndë gjuhësore gjejmë edhe në krijimet letrare (prozë e poezi), në artikujt publicistikë dhe në veprat historike (Luma dhe luftat e saj; Esat Pashë Toptani dhe akuzat qi i bahen; Të vërteta shqiptaro-greke etj.).

Si qëmtues e studiues i gjuhës shqipe Tahir Kolgjinin e karakterizon skrupoloziteti, aftësia për të dalluar të veçantën dhe të përgjithshmen, mprehtësia për të bërë krahasime për të nxjerrë përfundime shkencore. Dhe të gjitha këto veçori ai i fitoi duke studiuar e zgjeruar horizontin kulturor, sepse përgatitje universitare për linguist ai nuk pat. Megjithate vepra shkencore e Tahir Kolgjinit qëndron në nivelin e punimeve më të mira të kohës.

Dhe së fundi, vlen për t’u theksuar se aq sa ai paraqitej si kompetent në mendimet dhe vlerësimet që jepte, aq shfaqej edhe modest. Kështu, disa herë në veprën “Shpalime rreth Lahutës”, Tahir Kolgjini kërkon edhe ndihmën e “kompetentave”, siç i quan ai figura të tilla si Shpend Bardhi, Karl Gurakuqi etj., për të cilët kishte një respekt të veçantë. Por nuk nënvlerëson edhe gjuhëtarë të tjerë, me të cilët edhe polemizon ashpër. Kështu, kur vjen puna për t’u përballur me Fjalorin e Gjuhës Shqipe (1954), shkruan: “ky, si duket, me ndonji urdhën epruer, do të jetë sajue në rrethana tepër të ngutëshme. Dhe prandej, simbas mendimit tem – sado qi autorët e tij janë dikush ma shum e dikush ma pak, të njoftun me autoritet në lamën e gjuhësis, – për fat të keq ené nuk ka mbërritun në shkallë qi t’i përgjigjet nevojës, siç e kërkojnë dashamirët e penës.”

Parë në tërësi, puna e Tahir Kolgjinit në lamin e gjuhësisë, duhet çmuar sidomos për ndihmesat që dha në qëmtimin dhe botimin e leksikut e të frazeologjisë krahinore, veçanërisht atyre të Lumës, si dhe për hulumtimin e fjalëve të huaja që kanë hyrë në gjuhën shqipe, në veçanti të orientalizmave (turqisht, arabisht, persisht). Pra, ai i bëri një vend vetes edhe në rrethin e etimologëve, dmth., të atyre që janë marrë me gjurmimin e burimit e të historisë së fjalëve të gjuhës shqipe.

Biografia

Leu më 24 prill 1903 në Lamshejt të katundit Lusën të Lumës, i biri i Alisë së Osman Kolgjinit dhe Qamiles së Sadik Totës. Mësimet fillestare i mori në vendlindje ku mësuesi i parë ishte hoxhë Mulla Ademi nga rrethinat e Shkupit. Me të plasur Lufta Ballkanike emigroi në Stamboll me familjen, por pas gjashtë muajsh familja iu kthye dhe Tahiri qëndroi me të atin që zhvillonte tregti atje. Tahiri të studjonte në shkollën fillore “Sulltan Mahmud” ku mësoi dhe Kur’anin përmendsh e muer titullin Hafiz. Po në Stamboll e kreu edhe Medresenë e Lartë “Dar-ul Hilafet-ul Aliyye” deri më 1924 kur u suprimua nga Republika e Atatürk-ut për unjësimin e arsimit.[1][2]

Më 1925-’26 punoi si mësues e kryemësues në Bicaj, 1927-’28 Lusen e pasi e kalojnë në Kukës jep dorëheqjen dhe transferohet në Tiranë. Në fund të vitit 1928 emërohet si sekretar i gjykatës së paqes në Himarë, ndërsa nga prilli i vitit 1929 emërohet si Sekretar i Gjykatës të Shkallës së Parë në Kukës.[2] Më 1932 hodhi kandidaturën për deputet por listat manipulohen, i zhgënjyer angazhohen në një parti politike ilegale – arsye për të cilën e internuan një vit në Porto Palermo. Pas kryerjes së dënimit, u kthye në Kukës, ku hapi një shkronjëtore si shkrues publik.

Nga 1939 punësohet dhe vendoset në krye të bashkisë së Kukësit. Me rënjen e Mbretërisë Jugosllave më 1941 vendoset në Prizren për të ndihmuar vendosjen e administratës në gjuhën shqipe dhe merr kryesinë e bashkisë nga 15 prilli gjer në tetor për t’u kthyer mbasandej në Kukës sërish. Në nëntor takohet me klerin musliman dhe mbledh tubimin e quajtur Kongresi i Klerit Musliman në Prizren në marrëveshje me Hafëz Abdullah Telakun, gjë për të cilën do të raportohej nga F. Alizoti. Pas një takimi me kryeministrin që sapo u emërua, M. Krujën, ftillon situatën dhe bien në ujdi. Pas një lëvizjeje që Kruja do ndërmerrte ndaj Bajraktarit, Kolgjini i shkruan kryeministrit për t’i shpjeguar pavolitë për një lëvizje, kësodore Kruja për ta pajtuar Lumën e emëron zv/prefekt. Emërohet mandej gjatë viteve 1942-’43 prefekt përfundimtar në Gjirokastër dhe pas qeverisë Kruja dërgohet në Prishtinë ku shërbeu gjer në shtator 1943. Me hyrjen e Xhaferr Devës në kabinetin qeveritar si ministër i mbrendshëm, emërohet Drejtor i Përgjithshëm i Policisë, detyrë të cilën e kreu deri në gusht të 1944.

Në gusht të 1944 caktohet prefekt i Shkodrës ku shërbeu deri më 24 nëntor. La qytetin verior me Kapidanin e Mirditës, Gjon Marka Gjonin duke shkuar permes Jugosllavise në Vjenë, e prej aty me tete miq vajti në Milano e më tej në Romë. Me shumë antikomunistë vendoset në Reggio-Emilia deri në 1948. Shkon në Stamboll më 30 qershor të 1948 pas tri ditësh udhëtim në anijen “Istanbul”.

Në mërgim qe anëtar i Bllokut Kombëtar Independent dhe mori pjesë ndër veprimtari të ndryshme të organizuara nga mërgimtarët shqiptarë.

Ndërroi jetë në Stamboll më 12 dhjetor 1988. /KultPlus.com