Froni i Hekurt nga seriali kult “Game of Thrones” u ble në ankand për gati një milion e gjysmë dollarë në një shitje tre-ditore në Teksas dhe kostumet dhe armët legjendare morën gjithashtu pronarë të rinj.

Ankandi u organizua nga shtëpia amerikane e ankandeve “Heritage” nga Dallas, Teksas.

Froni i Hekurt, i shitur për 1.49 milionë dollarë, peshon rreth 140 kilogramë, është rreth 165 centimetra i gjatë, më shumë se dy metra i gjerë dhe rreth 160 centimetra i lartë dhe është përdorur për turne promocionale nëpër botë.

Froni është bërë nga froni origjinal i plastikës që përdorej për mbrojtje me një përfundim metalik të lyer dhe dekorime me xhevahire që i ngjanin krahëve të shpatave të mëparshme mbretërore.

“Froni i Hekurt është froni i pushtuesve, i bërë nga shpatat e armiqve të mundur dhe është simbol i pushtimit”, tha krijuesi i “Game of Thrones”./KultPlus.com

Mark Krasniqi lindi më 19 tetor të vitit 1920. Ai ishte profesor, shkrimtar e akademik, shkruan KultPlus.

Më 1945-1946 ka qenë gazetar-redaktor i gazetës Rilindja në Prizren, bashkë me Esad Mekulin e Omer Çerkezin, kurse prej vitit 1947-1949 ka punuar në Radio-Beograd (Redaksia e emisioneve në gjuhën shqipe) gazetar-redaktor. Prej 1950-1961 ka punuar në Akademinë Serbe të Shkencave në Beograd asistent, pastaj bashkëpunëtor shkencor.

Mark Krasniqi ndër të tjera ishte edhe autor i përmbledhjes së poezive për fëmijë “Posta e porositur”.

Ka diplomuar më 1950 në Beograd, kurse më 1960 ka doktoruar në Universitetin e Lubjanës. Prej 1961-1981 ka qenë profesor në Universitetin e Prishtinës, kur pushteti antishqiptar serbo-komunist e përjashtoi nga procesi mësimor. Ka qenë disa herë prodekan e dekan i Fakultetit Juridik-Ekonomik. Ka qenë nënkryetar e kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, kryetar i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës (1970) dhe kryetar i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës (1993).

Ishte anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Ka botuar më se 20 libra shkencorë, letrarë, publicistikë e tekste shkollore dhe ka përkthyer disa romane e përmbledhje poezish nga serbishtja e sllovenishtja në gjuhën shqipe.

Akademik Mark Krasniqi ndrroi jetë më 28.08.2015 në Prishtinë./ KultPlus.com

Më 19 tetor 1781, ushtria amerikane fitoi betejën vendimtare të luftës për pavarësi.

Gjenerali britanik, Lord Charles Cornwallis, u dorëzua në Yorktown të Virxhinias, pasi ushtria e tij u rrethua nga forcat e Geroge Washingtonit dhe flotës detare franceze.

Gjenerali Cornwallis nënshkroi dokumentet e dorëzimit pas gati dy javësh rrethimi.

Ai mendonte se qëndresa e mëtejshme do të ishte një humbje e kotë e jetës së trupave të tij. Gjenerali i urdhëroi ushtarët e tij të marshonin jashtë qytetit me dinjitet, me flamujt e tyre të pashpalosur në shenjë humbjeje.

Ndërkohë që trupat britanike dorëzonin armët, gjenerali urdhëroi bandën të luante marshin anglez me titull që i përshtatej atij rasti, “Bota është Përmbysur. /KultPlus.com

Agjencia amerikane e hapësirës NASA deklaroi se dielli ka arritur ciklin maksimal të nxehtësisë, që mund të vazhdojë edhe për një vit, duke ofruar mundësi për të dalluar aurora borealis në muajt e ardhshëm.

Studiuesit e NASA-s shpjeguan se maksimumi aktual diellor, i cili filloi rreth dy vjet më parë, mund të zgjasë edhe më shumë, por konfirmimi përfundimtar do të varet nga analiza e mëtejshme e të dhënave të mbledhura deri më tani.

”Kjo fazë zakonisht zgjat rreth tre deri në katër vjet”, thanë shkencëtarët.

Aktiviteti diellor ndjek një cikël 11-vjeçar, duke u luhatur midis periudhave të qetësisë dhe aktivitetit intensiv.

Gjatë një maksimumi diellor, ndezjet e rritura diellore dhe nxjerrjet e masës koronale (CME) çojnë në një valë stuhish gjeomagnetike, që shpesh rezultojnë në shfaqje spektakolare të aurora borealis ose dritat veriore.

“Ky njoftim nuk do të thotë se ky është kulmi i aktivitetit diellor që do të shohim këtë cikël”, thekson Elsayed Talaat, drejtor i operacioneve të motit hapësinor në Administratën Kombëtare të Oqeanit dhe Atmosferës (NOAA).

“Ndërsa dielli ka arritur periudhën e tij maksimale, muaji në të cilin aktiviteti diellor arrin kulmin në diell nuk do të identifikohet për muaj apo vite”, shtoi ai.

Ditët e fundit, aurorat e kuqe dhe jeshile të ndezura ishin të dukshme në rajone të ndryshme, duke përfshirë Gjermaninë, Shtetet e Bashkuara, Britaninë e Madhe dhe madje edhe në jug, deri në rajonin e Mesdheut./ KultPlus.com

Në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit nën kujdesin e kryetares së Kuvendit, Elisa Spiropali u zhvillua veprimtaria “Gra të padukshme: Historia e feminizmit në letërsinë shqipe. Lexime nga autore gra të viteve 30 – 40”.

Në këtë takim morën pjesë gjithashtu edhe deputetja, shkrimtarja Flutura Açka, ish-zëvendëskryetarja e Kuvendit, Valentina Leskaj, ish-deputetja, shkrimtarja Diana Çuli, drejtoresha e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, Alda Bardhyli, etj.

Në një postim në rrjetet sociale Spiropali tha se në takim u diskutua mbi historinë e feminizmit në letërsinë, kulturën dhe gazetarinë shqipe, si dhe u ndanë disa lexime nga autore gra të viteve 30-40, si Selfixhe Ciu Broja, Ollga Plumbi, Musine Kokalari, Urani Rumbo, Mila Vangjeli etj.

“Autoret gra shpesh janë mbuluar padrejtësisht me pluhurin e harresës, por ndrijnë sot më shumë se kurrë me kumtet e tyre të guximshme e të mençura, për një shoqëri të lirë e të zhvilluar”, theksoi Spiropali./ KultPlus.com

Shkodra është shndërruar në një destinacion mjaft të preferuar për vizitorët vendas dhe të huaj.

Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale fotografi nga qyteti veriperëndimor, i mbushur plot me turistë edhe në këto ditë tetori.

Zona e Shkodrës është ndër më të vizituarat nga turistët e huaj për trashëgiminë, por edhe për peizazhet e mrekullueshme natyrore.

Sipas statistikave zyrtare, gjatë periudhës janar-gusht 2024 regjistrohet një rritje prej 32% e numrit të turistëve, krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ndërkohë, krahasuar me vitin 2022 ka një rritje me rreth 70% të numrit të turistëve.

Qyteti i Shkodrës por edhe fshatrat rreth e qark kanë njohur investime të rëndësishme si në funksion të cilësisë së jetës së banorëve, por edhe me synimin e tërheqjes së vizitorëve të huaj ndërsa vendi përjeton bum turistik.

Zonat më të vizituara në Shkodër mbeten Velipoja, Thethi, zona e liqenit të Shkodrës, pedonalja, kalaja e Rozafës./ KultPlus.com

ITB Berlin, panairi më i madh tregtar i turizmit, prezanton Shqipërinë si vendin e vizituar nga turistët gjatë gjithë vitit, të tërhequr jo vetëm nga bukuritë natyrore, por edhe nga një trashëgimi e pasur dhe ndërthurje kulturash.

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau në rrjetet sociale shënimin mbi Shqipërinë, në faqen e panairit, ku vendi yne, në edicionin e vitit 2025 do të jetë vendi zyrtar i nderit i ITB Berlin 2025.

ITB Berlin e prezanton Shqipërinë si një portë mes Lindjes dhe Perëndimit, me një bashkëjetesë kulturash në harmoni të përsosur, qe rrëfen trashëgiminë e saj përmes kështjellave, muzeve, vendbanimeve ilire e parqeve arkeologjike, si ftesë për t’i ndarë me të gjithë vizitorët këto thesare.

“Ne duam t’ju përcjellim disa nga vendet kulturore më interesante në vend, të cilat panë 36 për qind më shumë vizitorë për periudhën midis janarit dhe gushtit, krahasuar me një vit më parë”, shkruan ITB Berlin duke renditur më poshtë disa prej objekteve kulturore më të vizituara në Shqipëri si: Kalaja e Gjirokastrës, Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar, Qendra e Muzeumeve në Berat, Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” e Qendra për Hapje e Dialog në Tiranë.

ITB Berlin është panairi më i madh tregtar i turizmit në botë. Kompanitë e përfaqësuara në panair përfshijnë hotele, borde turistike, operatorë turistikë, ofrues të sistemit, linja ajrore dhe kompani të makinave me qira. ITB Berlin zhvillohet çdo vit në mars, në Messe Berlin./ KultPlus.com

16 tetori 2004 është një datë e rëndësishme në historinë e FC Barcelonës , ​​pasi në atë ditë debutoi në ndeshje zyrtare, Lionel Messi si lojtar i Barçës.

Argjentinasi, i cili kishte bërë tashmë debutimin e tij me ekipin e parë në një miqësore kundër Portos më 16 nëntor 2003, hyri në lojë në minutën e 82-të të derbit kundër Espanyol, duke e zëvendësuar Decon, i cili ishte autori i golit të fitores.

Messi ishte vetëm 17 vjeç, 3 muaj e 22 ditë kur e bëri debutimin e tij zyrtar me Barçën dhe më pas kaloi 17 sezone në ekipin e parë në të cilin u bë futbollisti më i mirë në histori.

Leo shënoi 672 gola në 778 ndeshje , fitoi 35 tituj dhe fitoi të gjitha çmimet e mundshme individuale; duke theksuar shtatë herë Topin e Artë.

Në verën e vitit 2021, Messi përfundoi kontratën e tij me Barçën dhe nënshkroi për Paris Saint-Germain (2021-2023).

Tani, ai luan për ekipin Inter Miami./ KultPlus.com

Në historinë e njerëzimit ka pasur gra të shkëlqyera që kanë luajtur rol themelor në shkencë, por pavarësisht kontributeve të tyre të jashtëzakonshme, nuk u njohën kurrë. 

Disa mbetën në hije për shkak të burrave të tyre që i detyruan të tërhiqeshin qëllimisht nga puna, ndërsa të tjera gjetën vdekjen e parakohshme dhe fatkeqe. Shumë pak prej tyre arritën të vendoseshin në botën shkencore dhe të njiheshin.

Sot, KultPlus ju sjell historinë e këtyre grave mahnitëse, të cilat kanë lënë një gjurmë të rëndësishme në historinë e shkencës.

1. Hypatia

Hypatia ka lindur në mesin e shekullit IV në kryeqytetin e Aleksandrisë. Ajo punoi si filozofe dhe matematikanë, duke iu përkushtuar mësimit dhe studimit të shkencave ekzakte. Midis shumë kontributeve të saj, ajo përmirësoi modelin e astrolabes, instrumenti që përcakton pozicionet e yjeve. Në kohë kur ajo jetoi, puna e saj nuk u prit mirë nga disa grupe, duke e gjykuar si pagane. Hypatia u vra dhe prefekti perandorak Orestes dënoi vrasjen e saj, dhe më pas, veprimet e dhunshme kundër filozofëve të Aleksandrisë përfunduan. Figura e  Hypatia-s njihet dhe admirohet nga gratë e shkencës, astronomisë, matematikës dhe gjithashtu nga aktivitet dhe feministët, informon abcnews.al.

2. Lise Meitner

Lise Meitner, e lindur në Vjenë në 1878, është fizikantja që ka investiguar radioaktivitetib. Ajo ishte profesorë në Institutin Kaiser Ëihelm dhe në Universitetin e Berlinit nga viti 1926 deri në 1933. Në vitin 1938 asaj iu desh të largohej nga Gjermania sespse ishte hebre. Ligjet e Nurembergut të qeverisë naziste e detyruan atë të largohej dhe më pas ajo u bashkua me stafin e Institutit Kërkimor të Institutit Manne Siegbahn në Stokholm. Lise Meitner ishte pjesë e ekipit që zbuloi ndarjen bërthamore, megjithatë, vetëm kolegu i saj Otto Hahn mori vlerësimin dhe Çmimin Nobel në Kimi. Megjithëse zbulimi i Meitner ishte shumë i rëndësishëm, merita e saj kaloi pa u vërejtur nga shkenca deri në shumë vite më vonë. Pas kësaj, emri i saj u njoh dhe vlerësua, dhe madje një asteroid (6999) dhe 2 krate në Hënë dhe në Venus janë emëruar në kujtim të saj.

3. Ada Lovelace

Ada Lovelace, e lindur në Londër në vitin 1815 është matematikanë, shkencëtare kompjuteri, shkrimtare dhe vajza e vetme e Anna Isabella dhe poetit Lord Byron. Ndarja e prindërve të saj dhe largimi i babai, shënoi një kthesë të madhe për Adën. Ada kishte shumë aspirata shkencore dhe gjithmonë dëshmonte se ishte më e dedikuar se nëna e saj, e cila pasi la letërsinë ishte matematikanë e shkëlqyer, informon abcnews.al.  Në moshën 18-vjeçare, Ada u takua me matematikanin Charles Babbage,i cili e motivoi atë t’i bashkohej ekipit të tij më të famshëm “makina analitike”. Ada që jo vetëm pati sukses në këtë, por gjithashtu krijoi atë që njihet si algoritmi i parë për një makinë. Kjo zyrtarisht e bën atë programuesen e parë kompjuterike. Në fakt gjuha aktuale e programimit Ada, krijuar nga Departamenti i Mbrojtjes i Shteteve të Bashkuara, u emërua pas vdekjes së saj.

4. Jocelyn Bell Brnell

Jocelyn Bell Burnell ka lindur në Velfast në 1942. Ajo është arstrofizikanja që zbuloi sinjalin e parë radio të një pulsari, i cili është një yll që lëshon rrezatim shumë intensiv në intervale të shkurtra, të rregullta. Kjo gjetje e sukesshme gjithashtu kaloi pa njohje, pasi ishte mësuesi i saj Anthony Hewish që rrëmbeu çmimin Nobel në Fizikë në vitin 1974, pavarësisht se ajo e bëri zbulimin.  Por fakti nuk kaloi pa u vërejtur nga bota shkencore, pasi shumë kolegë të saj e dënuan dhënin e çmimit për Hewish. Sidoqoftë, ky nuk ishte një lajm i keq për të pasi ajo bëri dhe shumë zbulime të tjera, më të rëndësishme sesa një çmim Nobel. Burnell është një nga shkencëtarët më me ndikim në Mbretërinë e Bashkuar dhe, natyrisht, të astrofizikës, informon abcnews.al.

5. Marie Curie

Marie Curie ka lindur në Varshavë në vitin 1867. Ajo ka qenë një shkencëtare e njohur e vlerësuar dy herë me çmimin Nobel në Fizikë dhe Kimi. Curie ishte pionere e radioaktivitetit, duke zbuluar teknika për izolimin e izotopeve radioaktive dhe 2 elementëve kimikë: poloniumit dhe radiumit. Nga këto zbulime, jeta e Marie Curie ishte e rrethuar nga radioaktiviteti. Ajo e mbante me vete elementin kimik, duke injoruar shkallën e dëmtimit të shkaktuar nga ekspozimi ndaj tij. Punën e saj shkencore, ajo e ndau me bashkëshortin Perre Curie, dhe më vonë me një nga dy vajzat, Irene-Joliot Curie, informon abcnews.al.  Shumë vite pas vdekjes së Pierre, Marie filloi një romancë me shkencëtarin Paul Langevin, që i solli asaj shumë probleme, pasi ai kishte qenë i martuar ndërsa dilte me të. Megjithatë, edhe pse pati shumë paragjykime, Curie pati mbështetjen e shumë shkencëtareve, përfshirë Albert Einstein.

6. Rita Levi-Montalcini

E lindur në Torino në vitin 1909, Rita Levi-Montalcini ishte një shkencëtare e specializuar në neurologji. Ajo mori çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësi. Pavarësisht kësaj, jeta e Ritës nuk ka qenë e lehtë. Ajo ka qenë studente gjatë Luftës së Dytë Botërore, dhe u përball me shumë vështirësi për shkak se ishte hebre. Në Itali, kishte ligje kundër hebrenjve të imponuara nga Benito Mussolini, kështu që Rita duhej të linte universitetin dhe të zhvendoste eksperimentet që bënte në dhomën e saj të gjumit. Atje, ajo krijoi një laborator me mikroskop dhe disa enë shtëpiake të adaptuara. Por ato vite terrori patën pasojat e tyre; qyteti i Torinos u bombardua në vitin 1941, kështu që Rita u detyrua të transferohej në një shtëpi në mal bashkë me instrumentet e saj, informon abcnews.al.  Edhe atje nuk gjeti paqe dhe nuk qëndroi për shumë kohë. Pas sulmit të trupave naziste, asaj iu desh të ikte më në jug. Sapo mbaroi lufta, vitet e kërkimit të Ritës në bashkëpunim me biokimistin, Stanley Cohen dhanë rezultate: ajo arriti të izolonte të ashtuquajturin “faktori nervor i rritjes”, një proteinë thelbësore për mbijetesën e neuroneve. Ky ishte zbulimi i parë i komunikimit qelizë-qelizë.

7. Margarita Salas

Margarita Salas lindi në Spanjë në vitin 1938. Ajo mori titullin Ph.D. në Kimi, në Universitetin Complutense të Madridit. Margarita ka qenë përgjegjëse për promovimin e kërkimit spanjoll në fushën e biokimisë dhe biologjisë molekulare. Puna e saj ka spikatur për kontributin në hulumtimin e leximit të informacionit gjenetik. Studimi i Maragrite përqendrohet në virusin bakterial Phi29, i cili na ka lejuar të kuptojmë më shumë sesi sillet ADN-ja, si virusi bakterial transformon proteinat dhe si ato lidhen me njëra-tjetrën për të formuar një virus funksional. Margarita ka marrë disa çmime, duke u shpallur Studiuesja Europiane e vitit 1999 nga UNESCO. Ajo u emërua Drejtore e Institutit të Spanjës (1995-2003), e cila bashkon të gjitha Akademitë Mbretërore Spanjolle. Në dhjetor 2018, Shkolla Eliseo Godoy në Zaragoza ndryshoi emrin për të pasur Margarita Salas.

8. Irene-Joliot Curie

Lindur në Paris, Irene-Joliot Curie, vajza e Marie dhe Pierre Curie, studioi fizikë dhe kimi në Universitetin e Parisit gjatë Luftës së Parë Botërore. Kur mbaroi studimet, ajo filloi të punonte si asistente për nënën e saj në Paris Radio Institute, i cili më vonë u njoh si Instituti Curie. Kërkimet e saj në fushën e fizikës bërthamore përfshinin strukturën e atomit, projeksionin e bërthamës dhe prodhimin artificial të elementeve radioaktive. Për Curie, të qenit vajza e 2 shkencëtarëve të njohur fitues të çmimeve të mëdha, ishte një nxitje për karrierën e saj. Në fakt, ajo gjithashtu fitoi çmimin Nobel në Kimi në vitin 1935. Irene-Joliot Curie vdiq nga leucemia për shkak të ekspozimit të tepër ndaj rrezatimit, informon abcnews.al.

9. Hedy Lamarr

Lindur në Vjenë në 1914, Hedy Lamarr ishte një aktore dhe shpikëse e filmit amerikan. Historia e Hedy-t është interesante sepse, pavarësisht nga fakti se pjesa më e madhe e jetës së saj i ishte kushtuar aktrimit në kinema, ajo ishte bashkëshpikëse e versionit të parë të një spektri të zgjeruar që lejonte komunikime pa tel në distanca të gjata që tani i njohim si “Wi-Fi”. Së bashku me muzikantin George Antheil, ata zhvilluan teknikën e kodimit të informacionit. Por, para se të ndodhte kjo zbulim, Hedy përjetoi një ngjarje të tmerrshme. Burri i saj, Friedrich Mandl, e mbajti atë peng në shtëpinë e saj nën kontroll të rreptë dhe e detyroi atë të largohej nga industria e filmit, informon abcnews.al. Në vitin 1937, ajo arriti të shpëtonte dhe të shkonte në Paris për të vazhduar karrierën e saj artistike. Atje ajo takoi Louis B. Mayer, president i Metro Goldwyn-Mayer, me të cilin nënshkroi një kontratë për Hollywood. Në vitin 1942, Hedy regjistroi patentën e saj të komunikimit sekret, që kërkonte të shmangte zbulimin e silurëve nga trupat aleate. Hedy argumentoi që nëse të dy transmetuesit dhe marrësi do të ishin në gjendje të hidheshin njëkohësisht nga frekuenca në frekuencë, atëherë kushdo që përpiqej ta ndërpriste atë sinjal nuk do ta dinte se ku ishte. Fatkeqësisht, Hedy nuk mori merita për shpikjen e saj./ KultPlus.com

Qasjet e ndryshme të shpikësve për krijimin e një sistemi elektrik të standardizuar përfundimisht i larguan ata.

Thomas Edison njihet gjerësisht si një nga shpikësit më të rëndësishëm të historisë, një trashëgimi e lindur nga gjenialiteti i tij i padiskutueshëm në laborator dhe pamëshirshmëria e theksuar si biznesmen. Thënia e vjetër është se historia shkruhet nga fitimtarët, dhe në rastin e Edisonit, ai e rrotulloi narrativën e tij në kohë reale. Ndonjëherë, si në rastin e shpikjeve të zhvilluara nga bashkëkohësit si Nikola Tesla, kjo nënkuptonte paksa përkuljen e së vërtetës.

I lindur në vitin 1847, në fund të revolucionit industrial, Edison ishte pjesë e një valë të re shkencëtarësh dhe shpikësish që ndriçuan rrugën drejt epokës moderne. Laboratori i tij i famshëm kërkimor në Menlo Park, Nju Xhersi priti zhvillimin e inovacioneve që ende nënshtrojnë pjesën më të madhe të infrastrukturës sonë industriale dhe konsumatore, duke përfshirë gramafonin (i cili regjistronte dhe luante tinguj), filmat dhe llambën e dritës. Puna e tij atje ishte aq e rëndësishme sa qyteti në të cilin ndodhej Menlo Park tani mban emrin e tij.

I fiksuar pas punës së tij dhe i njohur si një shef kërkues, Edison kishte një ego po aq inkandeshente sa llambat e tij, një ndjenjë të madhështisë së tij që ishte padyshim e justifikuar. Ai ishte gjithashtu tepër konkurrues, i gatshëm të bënte gjithçka që kërkohej për të siguruar që ideja e tij të fitonte.

Edison shpiku ndriçimin DC, një zgjidhje më e sigurt për llambat harkore shpesh të rrezikshme

I lindur në Serbi, Tesla ishte një gjeni tjetër. Ndërsa Edison ishte një eksperimentues dhe kallajxhi i përjetshëm, Tesla ishte një llogaritës njerëzor dhe aftësia e tij për të përpunuar ekuacione komplekse të matematikës dhe fizikës në mendjen e tij e ndihmoi atë të arrinte suksesin e hershëm të karrierës në Evropë.

Pas një adoleshence nomade që kaloi duke udhëtuar dhe duke ndjekur mësime në të gjithë Evropën Lindore, Tesla u mbyll në Hungari në moshën 25-vjeçare, i punësuar për të punuar si inxhinier elektrik në Bursën Telefonike të Budapestit. Ai shkëlqeu atje, duke kanalizuar prirjet e punës që ai kishte shfaqur si student i mirë në Kroaci përpara se të linte shkollën. Brenda një viti ai shkoi në Paris për të punuar për kompaninë Continental Edison, një degë e biznesit të suksesshëm amerikan të shpikësit.

Në atë moment, energjia elektrike kishte filluar të ndriçonte rrugët e qyteteve në mbarë botën. Në fillim, shumica e qyteteve përdornin llamba me hark të tensionit të lartë për të ndriçuar qiellin e natës, por ndërsa ato shkëlqenin dhe mahnitën një qytetërim që gjatë gjithë historisë ishte qeverisur nga lindja dhe rënia e diellit, teknologjia e hershme e ndriçimit gjithashtu paraqiti një problem. : ishte shumë e rrezikshme . Ndriçimi me hark ushqehej nga stacionet e energjisë që pomponin më shumë se 3,000 volt energji elektrike në të njëjtën kohë, gjë që shpesh çonte në shkëndija, mbinxehje dhe shpërthime të plota në vende publike, duke rënë shira të energjisë elektrike mbi këmbësorët dhe duke ndezur zjarre me rregullsi.

Energjia elektrike e gjeneruar nga rryma direkte (DC) ishte një alternativë shumë më e sigurt, dhe sapo Edison zhvilloi një llambë inkandeshente të qëndrueshme dhe afatgjatë , ai u nis për të siguruar ndriçim për shtëpitë dhe ndërtesat në mbarë botën. Në vitin 1882, kompania e tij Edison Illuminating hapi stacionin e parë qendror të energjisë në botë në Pearl Street në Manhattan. Kompania përdori rrymë direkte për të dhënë 110 volt energji elektrike në ndërtesat e afërta – ajo filloi me 59 klientë – dhe siguroi një reduktim të ndjeshëm të rrezikut të një fatkeqësie aksidentale.

Tesla shpiku një sistem energjie me rrymë alternative

Për dy vitet e ardhshme, prodhimi elektrik DC i Edison-it përhapi dritën inkandeshente në një numër në rritje qytetesh në të gjithë vendin. Por për shtrirjen e saj në rritje, ajo kishte një dobësi të konsiderueshme: energjia elektrike e dhënë nga rryma direkte mund të udhëtonte vetëm kaq larg, veçanërisht në ato ditë të hershme. Si rezultat, shpikësit e tjerë vazhduan të zhvillonin atë që quhej rrymë alternative (AC), e cila mund të modulonte lehtësisht tensionin, duke përdorur transformatorë.

Tesla ishte një nga ata besimtarë të AC. Në vitin 1882, ndërsa punonte për postin e Edisonit në Paris dhe dilte në një shëtitje me një mik, Tesla u godit befas me zgjidhjen e një sfide inxhinierike që e kishte shqetësuar për disa kohë. Aftësia e tij për të vizualizuar të gjitha ekuacionet komplekse matematikore dhe bëmat inxhinierike erdhi në ndihmë, pasi Tesla ëndërroi mekanikën e një motori që gjeneron AC.

Zhvillimi dhe përmirësimi i gjeneratorit të rrymës alternative u bë diçka si një obsesion për të dhe në 1884, kur shefi i tij amerikan në Paris u thirr përsëri në Shtetet e Bashkuara, ai sugjeroi që Tesla të emigronte në perëndim. Dhe kështu në shtator të atij viti, Tesla mbërriti në Manhattan pas një udhëtimi të mundimshëm, në të cilin shumica e pasurisë së tij u vodhën gjatë një rebelimi në anije.

Tesla më në fund punoi për Edison, por të dy kishin ideologji kundërshtuese

Megjithatë, paratë nuk do të ishin një shqetësim për kaq gjatë. Tesla u përplas me vetë Edison, i cili e ftoi shpikësin emigrant të punonte për të në Edison Machine Works në Lower East Side të Manhatanit. Një letër rekomandimi nga shefi i tij i vjetër nuk e dëmtoi kauzën e tij.

Në atë kohë, Tesla kujtoi në një intervistë vite më vonë, se ai ishte i mahnitur nga shefi i tij i ri. “Ky njeri i mrekullueshëm, i cili nuk kishte marrë asnjë trajnim shkencor, por kishte arritur aq shumë, më mbushi me habi.”

Tesla u vu në punë në një sërë projektesh, duke përfshirë riparimin e sistemit të qarkut në Oregon, varkën e parë që u ndez nga energjia elektrike, rimontimin e gjeneratorëve DC dhe detyra të tjera. Vite më vonë, në një intervistë të kryer në 1921, Tesla kujtoi se i kishte bërë përshtypje Edisonit me rregullimin e tij të shpejtë të sistemit të ndriçimit të Oregonit, deri në atë pikë sa Edison e shpalli atë një “njeri të mallkuar të mirë”.

Shpikësi serb u ngarkua gjithashtu me krijimin e një sistemi ndriçimi me hark, por përdorimi i tij i energjisë AC nuk ishte me interes për Edison, i cili kishte një pasuri të investuar në energjinë DC dhe nuk donte të humbiste besnikërinë e tij. Më vonë, Tesla me sa duket do të thoshte se vetë Edison premtoi një shumë të madhe për të përmirësuar sistemin DC, më pas e tërhoqi ofertën kur Tesla i paraqiti punën e tij, duke pretenduar se ai “nuk e kuptonte humorin amerikan”, duke e zemëruar Teslën deri në atë pikë sa ai doli me furtunë dhe u nis vetë, i vendosur të kundërshtonte shpikësin e vjetër.

Më pas Tesla i licencoi patentat rivalit të Edisonit

Tesla punoi për Edison vetëm për rreth gjashtë muaj, dhe pas një kohe të kaluar duke gërmuar varre, ai mori para të mjaftueshme nga investitorët për të krijuar kompaninë e tij në Rahway, New Jersey, afër Menlo Park. Ata investitorë e hoqën kompaninë nga pushteti i tij, dhe vetëm në vitin 1887, me një fabrikë të re në Manhattan, Tesla ishte në gjendje të ndiqte me të vërtetë motorin AC.

Nuk do të kalonte shumë kohë përpara se të zotëronte makinën, pasi iu dhanë shtatë patenta të veçanta për mekanikën e saj të ndryshme në pranverën e vitit 1888. Menjëherë pas kësaj, ai i licencoi ato patenta te George Westinghouse, rivali kryesor i Edisonit në garën për furnizim e qytetet. Gara midis AC dhe DC do të përshkallëzohej prej andej, me Edison që tërhiqte pothuajse të gjitha ndalesat për të provuar se AC ishte i rrezikshëm, (edhe pse vdekja e famshme nga goditja elektrike e elefantit Topsy nuk ishte bërë e tij) për të diskredituar atë që përfundimisht do të dëshmonte një largësi.

Tesla vdiq pothuajse pa para, megjithëse kjo nuk kishte të bënte me Edison. Ai bëri një pasuri nga kontratat e tij me Westinghouse, por i humbi të gjitha përmes marrëveshjeve të dobëta të biznesit, investimeve të këqija dhe shpenzimeve në eksperimente madhështore që rezultuan një dështim. Rivaliteti i tij i supozuar me Edison ishte pothuajse nga shoqërimi dhe ndryshimi i mendimeve për çështjet shkencore, i theksuar vetëm në pamje të pasme si karriera e pabesueshme e Teslës, e cila shtrihej shumë më tepër se risitë e energjisë AC.

Biography/ Jordan Zakarin

Përgatiti: Albert Vataj. / KultPlus.com

Gjatë nëntë muajve para shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore në shtator 1939, 10,000 fëmijë hebrenj të moshës 17 vjeç e poshtë u evakuuan nga Gjermania, Austria, Polonia dhe Çekosllovakia dhe u sollën në Mbretërinë e Bashkuar si refugjatë.

U njoh si Kindertransport, që nga gjermanishtja përkthehet “transporti i fëmijëve” dhe ofron një histori të rrallë shprese dhe shpëtimi gjatë një prej periudhave më të errëta të historisë njerëzore.

Që kur Hitleri dhe nazistët erdhën në pushtet në vitin 1933, jeta për gjermanët hebrenj u bë gjithnjë e më e vështirë. Shumë ligje antisemite u miratua në vitet e ardhshme dhe një sërë direktivash filluan të kufizojnë të drejtat e njeriut të hebrenjve në Gjermani.

Në vitin 1938, vende nga e gjithë bota u mblodhën në Francë për Konferencën Évian. Kjo ishte iniciativa e Presidentit të SHBA Franklin D. Roosevelt dhe shpresa ishte të merreshin garanci se vendet do të pranonin më shumë refugjatë hebrenj që dëshironin të largoheshin nga Gjermania naziste. Konferenca përfundoi pa shumë përparim, dhe në natën e 9-10 nëntorit 1938, persekutimi i hebrenjve në Gjermaninë naziste u përshkallëzua në mënyrë dramatike.

Ajo do të bëhej e njohur si Kristallnacht (“Nata e xhamave të thyer”) pasi trazirat e sanksionuara nga shteti që kishin në shënjestër hebrenjtë shpërthyen në të gjithë vendin. Kur mori fund, 91 hebrenj ishin vrarë, 30,000 ishin arrestuar dhe dërguar në kampe përqendrimi, rreth 7,000 biznese ishin plaçkitur dhe 267 sinagoga ishin shkatërruar.

Megjithëse ngjarja shkaktoi valë tronditëse në mbarë botën, pak ndryshoi në lidhje me pranimin e refugjatëve hebrenj nga vendet e tjera. Mbretëria e Bashkuar, megjithatë, më në fund mori masa. Qeveria britanike pranoi menjëherë të merrte një numër fëmijësh të pashoqëruar nga mosha 17 vjeç e poshtë. Atyre do t’u jepej një vizë e përkohshme, me mirëkuptimin se kur të ishin të sigurt do të ktheheshin te familjet e tyre. Ato gjithashtu nuk do të ishin barrë për shtetin, pasi çdo fëmijë refugjat do të kërkonte një sponsor përpara se t’i lejohej hyrja.

Organizata të ndryshme duke përfshirë Lëvizjen e Fëmijëve Refugjatë (RCM) filluan menjëherë planifikimin e evakuimeve, ndërsa bamirësitë dhe donacionet private financuan operacionin e shpëtimit.

Filloi një thirrje mbarëkombëtare për shtëpitë e kujdesit (hebrenj dhe johebrenj) dhe së shpejti erdhën deri në 500 oferta. Një rrjet organizatorësh u krijua shpejt e shpejt në Gjermani dhe Austri, dhe ata filluan të përpilojnë një listë të fëmijëve hebrenj më të rrezikuar.

Të lejuar të sillnin vetëm një valixhe të vogël dhe një shumë të vogël parash me vete, fëmijëve iu dha një kartë identiteti dhe më pas u grumbulluan në trena që shkonin për në stacionin më të afërt. Për shumë prej tyre, kjo do të ishte hera e fundit që do të shihnin prindërit.

Të ardhurit e parë zbritën në brigjet britanike më 2 dhjetor 1938 në Harwich në Essex. Anija mbante 196 fëmijë.

Ata të cilëve u ishte caktuar tashmë një shtëpi kujdestare u nisën me tren për në Londër, për të takuar familjet e tyre të reja, ndërsa të tjerë shkuan për të jetuar në bujtina në të gjithë vendin. Edhe pse kjo ishte një kohë tepër traumatike për fëmijët, pasi u gjendën në një tokë të huaj pa prindërit, dhe shumë prej tyre flisnin pak ose aspak anglisht, ata ishin të paktën të sigurt.

Kindertransport vazhdoi deri në fillimin e Luftës së Dytë Botërore, me trenin e fundit që u nis nga Berlini më 1 shtator 1939, në të njëjtën ditë që Gjermania pushtoi Poloninë. Evakuime më të vogla ndodhën në të gjithë kontinentin ndërsa lufta u ndez.

Pjesa më e madhe e suksesit të Kinderstransport u mbështet në veprimet e individëve. Një person i tillë ishte Nicholas Winton (më vonë Sir Nicholas), një bankier i ri britanik nga Londra. I lindur nga prindër gjermano-hebrenj që emigruan në Britani në fillim të shekullit të 20-të, Nicholas u vetëdijësua për atë që po shpalosej në kontinent gjatë viteve 1930.

Një socialist i flaktë, Nikolla ishte i shqetësuar për rreziqet që paraqiste partia naziste dhe në dimrin e vitit 1938 filloi të ndërmerrte veprime për të ndihmuar ata që prekeshin nga politikat e Hitlerit.

Në vend që të shkonte në Zvicër për një festë skish, Nikolla shkoi në Pragë pak para Krishtlindjeve të vitit 1938. Ai ishte kontaktuar nga një mik i vjetër i quajtur Martin Blake, i cili ishte në Pragë në emër të Komitetit Britanik për Refugjatët nga Çekosllovakia. Blake kishte pyetur nëse Nicholas mund të vinte dhe të ndihmonte me krizën e përshkallëzuar humanitare që po shpalosej në Çekosllovaki. “Kam një detyrë shumë interesante dhe kam nevojë për ndihmën tuaj”, i shkroi Blake. “Mos e merrni mundimin të merrni me vete skitë”.

Pas mbërritjes, Nikolla u trondit nga ajo që pa. Situata me të cilën përballeshin hebrenjtë ishte e tmerrshme. Shumë prej tyre ishin grumbulluar në kampet e refugjatëve që mbipopulloheshin me shpejtësi. Fillimi i dimrit solli vështirësi të tjera.

Duke besuar se mund të bënte një ndryshim, Nikolas filloi menjëherë të hartonte një plan për të evakuuar fëmijët hebrenj në një vend të sigurt në Britani. Duke përdorur kontaktet e tij, Nicholas, së bashku me Blake dhe kolegë të tjerë, krijuan një bazë operacionesh nga dhoma e tyre e hotelit në Pragë. Familjet që dëshironin të dërgonin fëmijët e tyre në Britani filluan të regjistronin emrat me Nicholasin dhe ekipin e tij.

Nicholas më pas kishte detyrën supoer të vështirë, të organizonte në mënyrë të sigurt transportin për fëmijët nëpër Gjermaninë naziste dhe Evropë, ndërkohë që kalonte nëpër malet e burokracisë nga autoritetet britanike. Qeveria britanike do të lejonte vetëm fëmijët më të rrezikuar të hynin dhe secili duhej të kishte tashmë një familje kujdestare të siguruar përpara nisjes.

Nicholas u kthye në Londër dhe vendosi reklama në gazeta duke kërkuar që familje vullnetarësh të merrnin fëmijët. Kur ato u siguruan, Nicholas dhe kolegët e tij filluan të dërgonin fëmijë në trenat drejt Britanisë, ku i pari u nis në mars 1938. Transportet do të vazhdonin gjatë gjithë verës, por u ndalën për shkak të shpërthimit të luftës.

Në fund, Nicholas ndihmoi në shpëtimin e jetës së 669 fëmijëve, megjithëse ai do t’i kujtonte gjithmonë ata që nuk mundi t’i shpëtonte. “Unë nuk mendoj për fëmijët që erdhën, por për fëmijët që duhet të kishin ardhur dhe nuk erdhën”, tha më vonë Nicholas në një intervistë për BBC.

Përpjekjet e shpëtimit kaluan relativisht të panjohura për gati gjysmë shekulli pas përfundimit të luftës.

Vetëm kur gruaja e tij gjeti një libër në papafingo me emrat e të gjithë fëmijëve që Nicholas kishte arritur të shpëtonte, historia e tij më në fund doli në dritë.

Në vitin 2003, Nikolla u shpall kalorës nga Mbretëresha dhe në vitin 2014 mori nderimin më të lartë të Republikës Çeke, Urdhrin e Luanit të Bardhë.

Nicholas vdiq në vitin 2015 në moshën 106-vjeçare. /bota.al/ KultPlus.com

Presidentja Vjosa Osmani ka udhëtuar për në SHBA ku do të marrë pjesë në Samitin Ndërkombëtar për Lidershipin e Grave, ku do të jetë edhe folëse kryesore.

“Jemi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për të marrë pjesë në disa aktivitete që lidhen me Agjendën për gratë, paqen dhe sigurinë. Sot filluam me Institutin Ndërkombëtar Republikan (IRI), ku diskutuam mbi bashkëpunimin në fushën e sigurisë, partneritetet, gratë, paqen dhe sigurinë, si dhe të ardhmen e Kosovës.

Falenderuese si gjithnjë për ftesën dhe për diskutimin dinamik!”, ka shkruar ajo. / KultPlus.com

Federata e Xhudos e Kosovës do të jetë mikpritëse e Kampionatit Ballkanik të xhudos për grupmoshën U-23, i cili do të mbahet të shtunën dhe të dielën në Palestrën Karagaçi në Pejë, përcjell KultPlus.

Pjesëmarrës pritet të jenë 10 shtete me rreth 150 xhudistë.

Komiteti olimpik i Kosovës i uron fat dhe suksese xhudistëve tanë. / KultPlus.com