Që nga vajza e ëmbël amerikane deri te mbretëresha e ftohtë e platinit, dhe nga Jean Harlow te Sydney Sweeney, biondja bombë ka qenë një figurë me shumë dimensione, dhe shpeshherë e diskutueshme në kulturën popullore. Flokët e grave kanë qenë prej kohësh të ngarkuara me një fuqi dehëse, që nga Meduza me koka gjarpërinjsh në mitologjinë greke, pamja tronditëse e së cilës i kthente viktimat në gur, te pikturat viktoriane të tunduesve me flokë të valëzuar dhe grabitësve gotikë me flokë të egër e të papërmbajtur. E mishëruar nga femra fatale me shumë grim si Theda Bara dhe Louise Glaum, “vampiri” me flokë të errët bëri rrugën e saj në filmat e hershëm të viteve 1920, derisa ardhja e zbardhuesit të flokëve e zëvendësoi atë me një ikonë të re kulturore: biondja platin, me flokët e saj të përkryer që shkëlqenin në filmat bardh e zi.
Një libër i ri, “British Blonde: Women, Desire and the Image in Postwar Britain”, nga historiania kulturore Lynda Nead, shqyrton se si biondja me flokë të zbardhur u bë një simbol kompleks i dëshirës dhe rrezikut, që nga origjina e saj në SHBA, e përfaqësuar më së miri nga Marilyn Monroe, deri te figurat e ndryshme britanike si Diana Dors dhe Barbara Windsor. “Biondja dukej se ishte aq e rëndësishme, nuk ishte thjesht një detaj i vogël që mund ta injoroje; më dukej se ishte ajo që përcaktonte këto fytyra dhe imazhe të njohura”, thotë Nead, profesore e Historisë së Artit në Institutin Courtauld për BBC. Kultura perëndimore, sipas saj, ka ndërtuar një mitologji të tërë rreth biondisë femërore, nga ikonografia fetare dhe përrallat, deri te arti dhe reklamat, që kanë rrëfyer histori të caktuara për atë që do të thotë të jesh bionde.
Në vitet e hershme të kinemasë, komeditë si “Platinum Blonde” (1931) dhe “Bombshell” (1933), me Jean Harlow në rolet kryesore, e futën konceptin e biondes mahnitëse dhe shkatërruese në gjuhën e përditshme kulturore. “Ideja që je një bombë, është pothuajse si një armë”, thotë Nead. “Nga njëra anë, është një lloj ideali, por në të njëjtën kohë, është gjithashtu kërcënuese.”
Para Harlow, kishte një tjetër bionde, me një pamje më natyrale në skenë: Mary Pickford, kaçurrelat e ambra të së cilës i fituan asaj nofkën “E dashura e Amerikës”. Por ndërsa Pickford luante vajzën e pafajshme që priste të shpëtohej, biondja me peroksid e Harlow ishte më e fuqizuar, duke hapur rrugën për femrat fatale me flokë të çelët në filmat noir të viteve 1940, si Veronica Lake dhe Barbara Stanwyck, të cilat portretizonin gra tërheqëse por dinake, që përdornin bukurinë dhe zgjuarsinë për të manipuluar burrat. “Blonde Ice” (1948), me Leslie Brooks si një grua tradhtare, mashtruese dhe vrasëse, përfitonte nga popullariteti i stereotipit të “mbretëreshës së akullt bionde”, ku flokët e artë të protagonistes binin në kontrast me qëllimet e saj të errëta. Ky konstrukt u rikthye në thriller-in “Basic Instinct” (1992), ku Sharon Stone luan Catherine Tramell, e dyshuara për një vrasje që arrin të joshë edhe hetuesin e saj.
Flokët biondë, që zakonisht errësohen me kalimin e kohës, sugjerojnë një shkëlqim dhe pafajësi fëmijërore që ndihmon në mashtrimin e karakterit fatale. Në “The Postman Always Rings Twice” (1946), për shembull, Cora Smith (e luajtur nga Lana Turner) josh të dashurin e saj për të ndihmuar në vrasjen e bashkëshortit, ndërsa pamja e saj e përsosur dhe flokët biondë maskojnë karakterin e saj të paskrupullt.
“Biondia është diçka që është projektuar si ideal brenda standardeve perëndimore të bukurisë”, thotë Nead, gjë që në kontekstin e ideologjive të superioritetit racor të bardhë, është “jashtëzakonisht problematike”. Vetëm këtë muaj, shfaqja e aktores bionde Sydney Sweeney në një reklamë për markën e xhinseve American Eagle, që bëri një lojë fjalësh me “genes” dhe “jeans”, duke thënë se ajo “kishte gjene të shkëlqyera”, u kritikua nga disa si një referencë ndaj eugjenikës, teoria e diskredituar që synonte “përmirësimin” e racës njerëzore përmes përzgjedhjes gjenetike. American Eagle i hodhi poshtë këto akuza, duke deklaruar se slogani “ka qenë dhe është për xhinset. Xhinset e saj. Historia e saj”.
Pavarësisht këtyre nënkuptimeve shqetësuese, në Britaninë e pasluftës, ngjyra bionde për flokë u pa nga shumë gra të bardha si një pasaportë drejt një bote glamuroze dhe materiale, që ndjehej fuqizuese pas viteve të varfërisë dhe kursimeve. Kultura konsumeriste kaloi përtej Atlantikut, me reklama për bojë flokësh Clairol që theksonin fuqinë e biondes mbi burrat dhe ftonin gratë të “ndryshonin për të magjepsur” me slogane si “Nëse kam vetëm një jetë, më lejoni ta jetoj si bionde”.
Megjithatë, biondet e ngjyrosura duhej të punonin shumë për të ruajtur pamjen e tyre tërheqëse. Regjimi i vazhdueshëm i rilyerjes ishte pjesë e dualitetit intrigues të flokëve biondë, të cilët simbolizonin “si pastërtinë absolute ashtu edhe artificin e plotë”, shkruan Nead në libër. “Paqartësia qëndron në zemër të biondes britanike,” vazhdon ajo. “Një sipërfaqe përsosmërie fsheh, si hije të saj, të ndaluarën dhe të rrezikshmen, të bëra të dukshme nga rrënjët e errëta të biondes së lyer, të cilat ekspozojnë thyerjen e maskaradës femërore, të ekranit të feminitetit të përsosur.”
Për biondet britanike, si aktorja dhe simboli seksual Diana Dors (1931-1984), ishte e vështirë të ecnin jashtë hijes së Monroe. Edhe pse ato kishin rol kyç në formësimin e identitetit të tyre, siç vëren Nead, ishin të dënuara të mbeteshin “në vendin e dytë pas biondes amerikane”. Të ndikuara nga linjat e klasës britanike, ato morën forma dukshëm të ndryshme. Dors, për shembull, ishte më ekstravagante se homologët e saj amerikanë. “Ajo e mbart biondinën pothuajse deri në pikën e karikaturës,” shkroi Daily Mail në vitin 1956. Një tjetër figurë, Barbara Windsor nga Londra, e njohur për rolet komike në filmat “Carry On”, mishëroi një bionde më lozonjare dhe gazmore. E njëjta gazetë (cituar në libër) e përshkroi atë si “një përzierje e theksuar mes pafajësisë së rreme dhe seksualitetit të hapur”. Ky personazh përmblidhet në një imazh publicitar për filmin komik “Crooks in Cloisters” (1964), ku Windsor shfaqet me sy të hapur, veshur me një negligé babydoll dhe shapka të mbuluara me pupla, me flokët e saj të bardhë të ngritura në një beehive të fryrë.
Romanca e kinemasë me të ashtuquajturën “bionden budallaqe” nuk e ka penguar atë të sfidojë stereotipin. Në fillim të filmit “Legally Blonde” (2001), me Reese Witherspoon në rolin e Elle Woods, i dashuri i saj e braktis për shkak të pritshmërive të ulëta. “Nëse do të bëhem senator, duhet të martohem me një Jackie, jo me një Marilyn,” i thotë ai. Por gjykimi i tij del plotësisht i gabuar, pasi Elle pranohet në shkollën e drejtësisë dhe shkëlqen. Megjithatë, edhe shumë nga rolet e Marilyn Monroe sugjerojnë një thellësi të fshehur, duke zbuluar ndjeshmërinë dhe inteligjencën e saj. Në “Gentlemen Prefer Blondes” (1953), Esmond Sr, i ati i të fejuarit të Lorelei Lee, interpretua nga Monroe, befasohet nga mendjemprehtësia e saj. “Më thanë se ishe budallaqe. Nuk tingëllon kështu për mua!” i thotë ai. “Mund të jem e zgjuar kur është e rëndësishme,” përgjigjet ajo. “Por shumica e burrave nuk e pëlqejnë këtë.”
Ndoshta është pikërisht sepse biondet shpesh nënvlerësohen që ato bëhen femme fatales perfekte. Në “To Die For” (1995), Nicole Kidman luan Suzanne Stone, një prezantuese ambicioze moti. Këtu, naiviteti i sajuar dhe paraqitja e saj e ëmbël ndihmojnë në fshehjen e ambicieve të pamëshirshme, por kur e vërteta del në pah, titujt si “tunduesja bionde” shërbejnë si paralajmërim. Në fund të fundit, duket se kultura e mban anën e biondes, të cilën e nënvlerësojmë në rrezik tonin. Siç këndoi Dolly Parton në vitin 1967: “Kjo bionde budallaqe nuk është budallaqe për askënd.”/BBC/KultPlus.com