Më 30 qershor 1911 lindi një prej figurave më të mëdha të letërsisë së shekullit XX – Czesław Miłosz, poet, eseist, përkthyes dhe mendimtar i thellë polak, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi në vitin 1980, transmeton KultPlus.
I lindur në Lituaninë e sotme, në një familje polake me rrënjë të forta kulturore, Miłosz u bë zëri i ndërgjegjes së Evropës Lindore, një dëshmitar i kohërave të errëta dhe një mbrojtës i dinjitetit njerëzor përballë totalitarizmave.
Miłosz u rrit në një mjedis të ndërlikuar historikisht dhe kulturorisht – ku përziheshin ndikimet polake, lituane, ruse dhe hebraike. Studimet i kreu në Universitetin e Vilniusit dhe më pas u përfshi në jetën letrare e politike të Polonisë ndërmjet dy luftërave botërore.
Pas Luftës së Dytë Botërore, ai shërbeu si diplomat i Polonisë komuniste në Paris, por në vitin 1951 kërkoi azil politik, duke denoncuar censurën dhe shtypjen në atdhe. Ky veprim guximtar e përjashtoi nga letërsia zyrtare për dekada, por e vendosi në qendër të vëmendjes ndërkombëtare si një zë kritik ndaj regjimeve totalitare.
Vepra më e njohur eseistike e Miłosz-it, “Mendja e robëruar”, u botua në vitin 1953 dhe mbetet një analizë brilante e mënyrës sesi intelektualët dorëzohen ndaj ideologjive shtypëse. Ky libër, që u bë referencë për të kuptuar nënshtrimin e elitave në sistemet totalitare, është një shembull i rrallë i mendimit të lirë dhe i guximit intelektual.
Poeti Miłosz ishte një kronikan i shpirtit njerëzor, i përjetimeve personale dhe tragjedive kolektive. Poezia e tij, shpesh e përshkuar nga filozofia, etika dhe kujtesa historike, reflekton mbi luftën, humbjen, besimin dhe pavdekësinë. Ai kërkonte kuptim në një botë të trazuar, pa u dorëzuar kurrë para cinizmit.
Në vitin 1980, Komiteti i Nobelit e vlerësoi Miłosz-in me motivacionin:
“sepse me kthjelltësi të pamëshirshme flet për të kaluarën, ndërsa me ndjeshmëri të thellë kërkon vlerat që i japin kuptim jetës.”
Kjo ishte jo vetëm një njohje për krijimtarinë e tij të pasur, por edhe një akt i rëndësishëm simbolik për shkrimtarët që kishin ngritur zërin kundër shtypjes dhe mohimit të së vërtetës.
Miłosz jetoi për shumë vite në SHBA, ku ligjëroi në Universitetin e Kalifornisë në Berkeley. Pas rënies së komunizmit, u rikthye në Poloni dhe u prit me nderime si një hero i fjalës së lirë. Ai vazhdoi të shkruante deri në fund të jetës, duke lënë pas një trashëgimi letrare dhe morale që i flet botës edhe sot.
Ai vdiq më 14 gusht 2004./KultPlus.com
