Në librin “The Mesopotamian Riddle”, gazetari dhe shkrimtari amerikan Joshua Hammer sjell një rrëfim të gjallë dhe plot ndërlikime për përpjekjet shekullore për të deshifruar gjuhët dhe shkrimet më të hershme të njerëzimit, ato të Mesopotamisë së lashtë.
Një nga episodet më të paharrueshme të këtij rrëfimi është zbulimi i bërë në fillim të viteve ’60 të shekullit XX nga George Smith, i cili në rrënojat e bibliotekës së djegur në Ninevë gjeti një fragment të historisë së Utnapishtimit, një mbret i mirë që shpëtoi nga një përmbytje e madhe duke ndërtuar një anije, shekuj përpara rrëfimit të Noes. Ky tekst është pjesë e Epit të Gilgameshit dhe ishte shkruar me shkrim kuneiform, një sistem gërmimesh trapezoidale mbi pllaka balte, i krijuar përmes një kallami të mprehur.
Në qendër të librit janë tre figura që u përfshinë në garën për të deshifruar kuneiformin:
Henry Rawlinson, një ushtar britanik dhe punonjës i Kompanisë së Indisë Lindore, që punoi mbi mbishkrimet shumëgjuhëshe të Behistunit në Iranin perëndimor. Ato përmbanin të njëjtin tekst në persishten e vjetër, elamisht dhe akadianisht, dhe nëse deshifrohej njëra, të tjerat mund të kuptoheshin më lehtë. Rawlinson përdori kallëpe papier-mâché për të riprodhuar shkrimet dhe pretendoi se ia doli të deshifronte tekstin, ndonëse shumë nga përfundimet e tij u sfiduan më vonë.
I dyti ishte Austen Henry Layard, një arkeolog praktik dhe këmbëngulës, që punoi me Rawlinsonin dhe bëri zbulime të rëndësishme në rajonet e lashta mesopotamike.
I treti, Edward Hincks, një pastor irlandez dhe njohës i hebraishtes, vuri re ngjashmëri të thella midis teksteve kuneiforme dhe tregimeve biblike. Edhe pse shpesh i anashkaluar nga bashkëkohësit, ai më vonë mori vlerësimin që i takonte për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në këtë fushë.
Hammer i përshkruan këta tre si një “pas de trois herë miqësore, por shpeshherë kontradiktore”. Libri është i mbushur me histori dytësore, që nga Lufta e Krimesë dhe uria e patateve në Irlandë, te rivalitetet perandorake mes Rusisë dhe Britanisë, deri te zbulimi i Pompeit dhe zakonet e magëve zoroastrianë, duke e bërë rrëfimin një mozaik të pasur të historisë, politikës dhe filologjisë.
Në mes të kësaj pasurie tematike, qëndron sfida e deshifrimit: një përpjekje për të kuptuar simbolet që ngjajnë me gjurmë zogjsh, por që ruajnë historinë e shkruar të qytetërimeve të para. Hammer na kujton se përballë kohës, ajo që mbetet, më shumë se pergamena apo letra, janë pllakat e baltës dhe përpjekjet e njerëzve për t’i lexuar ato./KultPlus.com
