Ka momente kur një faqe libri hap më shumë se një derë, hap dritare drejt vetes, mendimit dhe botës që shpesh na rrëshqet mes ditëve. Të lexosh nuk është thjesht të përthithësh fjalë, por të rrish përballë shpirtit të një tjetri dhe, përmes tij, të zbërthesh edhe pjesë nga vetja. Është një akt i heshtur fuqie, që ushqen mendjen dhe e zbut zemrën, një përjetim që, si pak gjëra në jetë, mbetet i gjallë edhe pasi faqja është kthyer.
Pikërisht me këtë hasi audienca teksa aktorja Arta Selimi, në rolin e panelistes në promovimin e librit “Martesat, valixhet dhe ngarkesat e tjera” të autores Vlora Konushevci, lexoi tregimin “Kometa”.
Promovimi i librit të Vlora Konushevcit, i cili u mbajt, sot më 12 gusht 2025, në ambientet e Bibliotekës Kombëtare “Pjetër Bogdani”, ia mundësoi audiencës të udhtojë edhe njëherë drejt një të kaluare përherë të pranishme të traditës shqiptare martesore, duke e zhveshur idenë deri në rrënim, transmeton KultPlus.
Ato faqet e para që dëgjoi audienca, nuk hapën vetëm histori, por tronditën themelet e së njohurës shkundën pluhurin nga një kujtim i gjatë, e pastaj na lanë përballë një të vërtete të sinqertë. Në raste të tilla, është si të përjetosh një çarje të qetë: aty ku dikur ndodhej një strukturë e patundur si martesa në traditën shqiptare, tani shfaqet një pyetje, një dyshim, një dritë që zhvesh ritualin nga shenjtërimi dhe e zbërthen në përjetime njerëzore, të dhimbshme. Leximi kështu u kthye në diçka që nuk është vetëm njohje, është përballje, rrëzim i miteve dhe ndërtim i një kuptimi të ri, më të lirë, më të vërtetë.
Autorja e librit, Vlora Konushevci, gjatë diskutimit u shpreh se libri i saj “i ofron lexuesit një qasje antiepike të letërsisë.”
“Trajtohen martesat, korrupsioni, tranzicioni, mikropërvoja trupore dhe morale. Zhvendoset gjuha e traumës në një gjuhë të kujdesit.” – u shpreh autorja.
Pjesë e panelit diskutues ishte edhe profesoresha Lindita Tahiri, e cila solli një analizë të thelluar mbi veprën dhe simbolikën që ajo mbart. Ajo theksoi se titulli i librit vendos martesën në një vendqëndrim që e kapërcen kontekstin tradicional dhe e zhvendos në një hapësirë shumëdimensionale, ku ndërlidhen përvoja personale, shoqërore dhe historike. Sipas saj, tema e martesës është një nyje narrative pa të cilën një pjesë e madhe e letërsisë nuk do të kishte marrë formën që njohim sot. Martesa, e trajtuar si strukturë simbolike dhe reale njëkohësisht, shërben si një lloj reflektimi i vazhdueshëm mbi marrëdhëniet njerëzore dhe peshën që ato mbartin.
Profesoresha Tahiri ndaloi edhe tek mënyra e rrëfimit, duke e cilësuar veprën si një përfaqësuese të prozës moderne, ku rrëfimi dhe metarrëfimi ndërthuren për të ndërtuar jo vetëm një histori, por një vetëdije mbi mënyrën si tregohet historia.
Një tjetër aspekt me rëndësi që ajo theksoi ishte përdorimi i dialektit, i cili nuk është vetëm zgjedhje gjuhësore, por mbart një ngarkesë të theksuar ideologjike dhe kulturore. Dialekti, në këtë kontekst, nuk shërben vetëm si mjet për të shtuar autencitetin, por edhe si mënyrë për të artikuluar një qëndrim ndaj trashëgimisë dhe identitetit.
Duke përmbyllur mendimin e saj, profesoresha solli një ide të ndjerë dhe të thellë: “Pesha e jetës, duke u bashkërrëfyer me të tjerët, mbahet më lehtë”, një reflektim mbi fuqinë çliruese që ka ndarja e përvojës në dhe përmes letërsisë.
Redaktori i veprës, Gazmend Berlajolli, gjatë diskutimit ndau vlerësime të veçanta për qasjen e autores në ndërtimin e tregimeve dhe për punën paraprake që qëndron pas tyre. Ai theksoi se “Gjatë leximit të tregimeve kuptova se Vlora ka bërë hulumtime paraprake dhe ka mbledhë shënime për secilin tregim, se ndryshe nuk do të dilnin kaq të detajuara e të elaboruara.” Kjo vërejtje nxori në pah faktin që tregimet nuk janë vetëm produkt i imagjinatës letrare, por i një procesi të kujdesshëm kërkimi dhe dokumentimi, që i jep autenticitet dhe thellësi secilës narrativë.
Në vijim, Berlajolli e cilësoi librin si një pasqyrim të realitetit të Kosovës pas luftës, ku ndonëse ngjarjet vendosen në periudhën e pasluftës, “lufta detyrimisht është në sfond, që ndonjëherë edhe del në sipërfaqe te ndonjë tregim.” Ai shtoi se secili tregim ndërtohet me “femrën si personazh kryesor,” një zgjedhje që i jep zë përvojës shpesh të nënreprezentuar në letrat shqipe. Rrëfimi në veten e parë, sipas tij, krijon një përjetim më intim: “me një zë që flet në vetën e parë, me ndonjë përjashtim të rastit, që ndoshta e krijon një lloj ndjesie më të fortë të intimitetit, se mund të shkrihet edhe në raportet e brendshme të personazhit dhe të bashkëndjehet me personazhin më shumë.”
Duke reflektuar mbi stilin narrativ dhe fuqinë e përshkrimit të dhimbjes së personazheve, ai theksoi me shumë ndjeshmëri: “Me secilin protagonist harron që e lexon autorin, por e lexon hallin e personazhit.” Kjo, sipas tij, është dëshmi e fuqisë së rrëfimit dhe e aftësisë së autores për t’u zhdukur pas zërave që ndërton, duke ua lënë atyre të flasin me autenticitet dhe ndjenjë të pastër.
Pas përfundimit të diskutimit, atmosfera e ngrohtë dhe e reflektimit letrar u zhvendos në koridorin e Bibliotekës Kombëtare, ku ishte përgatitur një koktej i thjeshtë, por mikpritës. Pjesëmarrësit u ndalën për të shkëmbyer përshtypje, për të biseduar më gjatë me autoren dhe njëri-tjetrin, duke e zgjatur edhe për pak çaste ndjesinë që kishte krijuar vetë promovimi.
Pranë hyrjes së sallës ku u mbajt ngjarja, një tavolinë me libra të vendosur me kujdes tërhoqi vëmendjen e të pranishmëve. Libri u shit aty në vend, ndërsa shumë nga të ftuarit shfrytëzuan mundësinë për ta marrë me vete veprën, shpesh të shoqëruar edhe me një autograf personal nga autorja. Ajo hapësirë, për pak minuta, u shndërrua në një pikë takimi mes lexuesve dhe librit të sapodalë në qarkullim, një fillim i mbarë për një vepër që premton të zgjojë mendje dhe ndjenja./KultPlus.com
