Arti, historia, shkenca, e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja pushtuan hapësirat e KultPlus Caffe Gallery kur edhe artisti, Drilon Shoshi, bëri hapjen e ekspozitës së tij të titulluar “8 cepat”, shkruan KultPlus.
Në këtë ekspozitë, veprat paraqiteshin mbi artin i cili bazohet në simbole dhe figura që datojnë shekuj më parë, sikurse që është ylli simbolik, që e përdorte Gjergj Kastrioti në vulën shtetërore përgjatë dhjetëvjetëshit të fundit të jetës së tij.
Poashtu në veprat e Shoshit është e dukshme inspirimi nga Emblema e Gjergj Kastriotit, yllit zanafillor me 8 cepa, portave të vjetra shqiptare, ngjyra e kuqe që simbolizon gjakun e derdhur të shqiptarëve nëpër periudha të ndryshme, pastaj trekëndëshat, hëna, dielli, sikurse edhe ngjyra e zezë, që sipas autorit është ngjyrë që u shton vetëbesim dhe fuqi.
Familjarët, miqtë dhe dashamirët e artit po prisnin me padurim hapjen e kësaj ekspozite, që ngërthente në vete një lloj arti që nuk jemi mësuar ta hasim në çdo cep të rrugës.
E hapjen e kësaj ekzposite e bëri drejtoresha e KultPlus, Ardianë Pajaziti, e cila në radhë të parë pati një falënderim të veçantë për të gjithë të pranishmit, derisa i uroi suksese edhe artistit Shoshi.
“Kjo është ekspozita e dytë personale e Drilonit, derisa ne i urojmë suksese për punën e tij të madhe që ka bërë ndër vite. Do të vazhdojmë mbështetjen e artistëve të rinj”, tha fillimisht Pajaziti, duke i ofruar fjalën edhe artistit në fjalë.
Pas saj, ishte pikërisht artisti Shoshi që mori fjalën.
“Nuk dua ta zgjas këtë fjalim, por dua të falënderoj secilin prej jush që ka gjetur kohë dhe ka ardhur në ekspozitën time të dytë, derisa ndjehem shumë i lumtur që puna ime po vlerësohet”, tha ai.
Ndërkaq, kuratori i kësaj ekspozite, Ilir Muharremi, duke i uruar mirëseardhje të pranishmëve, njoftoi se ftesën për të qenë kurator e pranoi me gjithë kënaqësi.
“Kur artistët e rinj ballafaqohen me ekspozitat e para, është shumë e vështirë sesa të katërtat ose të pestat. Driloni është shumë i guximshëm në temat që i trajton, sidomos Dielli i Prometeut, e cila paraqet në vete një histori të thellë. Simboli kryesor i artistit është dielli, dhe ka të bëjë me historinë në përgjithësi. Sot, dielli është burimi kryesor i gjallesave në tokë. Driloni paraqitet me 10 punime, me teknikën akrilik, po ashtu edhe me simbolin e portës herë duket e hapur dhe herë duket e mbyllur. Në një far forme arti është intravers, shumë personal, shumë “egoist” për shijen e artistit”, tha Muharremi.
Kuratori në fund u shpreh shumë optimist për të ardhmen e artistit.
Në mesin e pjesëmarrësve që morën fjalën ishte edhe artistja, Zake Prelvukaj, e cila lavdëroi punën e artistit duke shtuar se e ardhmja e tij është e sigurt.
“Driloni është ardhur si artist i përgatitur, ka ushtruar paraprakisht çka është ngjyra, prekjen e ngjyrës, zbërthimin e saj dhe një përgatitje të veçantë. Mirëpo, unë po e them dhe ju keni me qenë të bindur që Driloni veç në këto punime që i ka të mira, ka me qenë edhe një tranzicion që do të ecë dhe është në kërkim të shtresimit të vetë, i cili e detyron me kalu në një dimension tjetër. Ai është një njeri që gjithë dijet e veta i merr, por edhe e mundon vetëvetën ngapak.”, u shpreh Prelvukaj, duke falënderuar gjithë të pranishmit aty.
Në mesin e të pranishmëve në këtë ekspozitë, rastësisht qëlloi të ishte i pranishëm edhe një gazetar spanjoll, Juan Manuel Montero, i cili njihet për dashurinë e tij për artin dhe sidomos për Kosovën.
“Nuk kam qenë këtu që nga 2019, por jam i lumtur dhe ndonjëherë ndjehem në siklet se si ka njerëz nga Kosova që flasin gjuhën spanjishte kaq mirë. Një qytet e vend kaq i mirë”, tha ai.
Ekspozita ‘8 cepat’ do të qëndrojë e hapur për dy javë. Pikturat janë në shitje dhe të gjithë të interesuarit duhet të kontaktojnë artistin për t’i blerë. /KultPlus.com
Më 8 mars 1902, në Elbasan lindi Et’hem Haxhiademi, poeti dhe dramaturgu më i shquar i periudhës së pas pavarësisë, i pajisur me një kulturë të gjerë në Universitetet e Italisë, Austrisë dhe Gjermanisë, zotërues i disa gjuhëve të huaja.
Pas vendosjes së regjimit komunist në vend, u arrestua si armik i popullit dhe mbështetës i Ballit Kombëtar, dhe u dënua me vdekje, dënim që iu zëvendësua me burgim të përjetshëm, që e kaloi në burgjet e Elbasanit, Gjirokastrës, për ta përfunduar në Burrel.
Themeluesi i tragjedisë shqiptare me veprat “Ulisi”, “Akili”, “Aleksandri”, “Pirrua”, “Skënderbeu”, “Diomedi” dhe “Abeli”, njohësi i mirë dhe përkthyesi në burg për gati 20 vjet i greqishtes së vjetër, latinishtes, gjermanishtes, turqishtes, intelektuali i dalluar për kulturën klasike, mbylli sytë në Burrel, më 17 mars 1965. Ende sot, Et’hem Haxhiademit nuk i dihen eshtrat.
Ai shkroi gjithashtu dy vëllime me poezi dhe përkthimin nga latinishtja e “Bukolikëve” të Virgjilit. / KultPlus.com
Dorëshkrime, vula, gravura, ksilografi, litografi, piktura, skulptura, mozaikë, monedha, medalje, pulla postare, manuskripte mbi pergamenë, buste në mermerë, vepra diverisve të punuara në teknika të ndryshme, mbrëmë kishin zënë vend në hapësirën e Galerisë Kombëtare të Kosovës, me rastin e hapjes së ekspozitës të titulluar “Portrete të Skenderbeut gjatë shekujve”, ekspozitë kjo nga artisti Luan Tashi me kurator Remzi Hasani, që synoi të fuqizojë akoma më shumë figurën tonë historike, Gjergj Kastriot Skënderbeu, shkruan KultPlus.
Kur ora shënoi 19:00, të pranishmit pothuajse mbushën plot hapësirën përreth duke admiruar e duke u përqendruar në jo vetëm pikturat artistike të punuara me temperë afresk apo edhe me vaj, por edhe në fotografitë e dimensioneve të mëdha që artisti Tashi i ka sjellë në një formë të re të artit konceptual. Identifikimi, përshkrimi, interpretimi i përmbajtjes së imazheve, subjektet e përshkruara e deri tek detajet e veçanta të përdorura për ta bërë këtë, duket se kanë krijuar një ikonografi skënderbejane që nga fillimi i ekspozitës e deri në mbarim, duke rezultuar në një gërshetim të stilit artistik dhe dimensionit historik.
Pas hulumtimeve shumë-vjeçare shkencore të portreteve të heroit kombëtarë, Gjergj Kastrioti Skënderbeu si vazhdimësi e librit monografik të botuar më parë, artisti Tashi hap këtë ekspozitë që shpërfaqë mbi 65 vepra dhe artefakte të tjera mjaft të begatshme duke filluar qysh nga vepra e parë e skalitur në gurë nga skulptori dhe arkitekti shqiptar Andrea Nikollë Aleksi, punuar në vitin 1455, për të vazhduar tek vepra e punuar nga piktori arbëresh, Roberto Gammone, i cili e ka punuar portretin e Skënderbeut në teknikën ‘vaj në pëlhurë’ në vitin 2018, e deri tek monumenti madhështor i Skënderbeut të skulptorit shqiptar, Bujar Vani, të vitit 2022.
Përgjatë mureve të Galerisë Kombëtare të Kosovës që ka nisur tashmë programin për vitin 2022, shihet qartazi portreti i Skënderbeut në versione të ndryshme nga autorë të ndryshëm të cilët e shfaqin atë zakonisht me kapelë apo përkrenare me kokën e dhisë. Kurse, fytyra e tij është e kthyer anash në gjysmë profil ku dallohet hunda e tij skifter, mjekra e gjatë e rrallë herë atë e shohim edhe me flokë të gjata. Ndërsa, në veshje dallohet mbizotërimi i ngjyrës së kuqe, për ti dhënë kështu atij një karakter të guximshëm e jashtëzakonisht frymëzues.
Tërë këto vepra artistike me një cilësi shumë të lartë sot gjenden gjithandej qyteteve evropiane për të dëshmuar për njërën nga figurat historike dhe këto vepra sot ruhen në galeri, muze, biblioteka si dhe në koleksione private duke filluar nga Vjena, Parisi, Londra e deri në New York.
Nëpërmjet kësaj ekspozite, artisti Luan Tashi konsiderohet se i ka dhënë një dimension të ri projektit të tij studimor, duke e përafruar artistikisht më pranë publikut të gjerë, figurën e Skënderbeut, të këtij kalorësi që deri në fund të jetës së tij u rezistoi me sukses të gjitha sulmeve dhe pushtimeve osmane, i cili duke e mbrojtur popullin shqiptar, u bë edhe mburojë e qytetërimit evropian.
Pastaj në ceremoninë e hapjes solemne të ekspozitës për të treguar për këtë ekspozitë që vjen në prag të përvjetorit të Pavarësisë së Kosovës nga artisti Tashi i cili solli hulumtimin e tij me vite të tëra, foli profesoresha nga Maqedonia e Veriut, Jëlldëz Asani.
“Sa kam përgjegjësinë, po aq kam edhe kënaqësinë që sonte ta bëj hapjen e ekspozitës me fotografi kushtuar heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Të përzgjedhura në mënyrë artistike nga artisti, portretisti dhe studiuesi shumëvjeçar, Luan Tashi. Kryesisht këto imazhe që do ti shihni këtu shfaqen si faksimile të letërkëmbimeve dhe manuskripteve, si fotografi të stemave dhe vulave por më tepër janë edhe reproduksione të pikturave, skulpturave dhe gravurave”, thotë Asani.
Sipas saj, Skënderbeu sa ka qenë figurë historike, po aq është edhe artistike, andaj dhe jo rastësisht, edhe heroi kombëtar ka frymëzuar një numër të madh të krijuesve nga vendi dhe bota ku figura e tij në vazhdimësi ka qenë objekt trajtimi jo vetëm i historianëve, i letërsisë, dramës, muzikës por edhe arteve pamore.
“Çdo trajtim vizual i kësaj figure personaliteti ka një histori dhe një rrëfim në vete duke paraqitur dokumente, dëshmi historike si dhe mjete komunikimi dhe mediume artistike. Andaj, këto vepra figurative përbëjnë thelbin e idesë dhe subjektin tematik të trajtimit shumëdimensional të Luan Tashit, i cili e pasqyron figurën e Skënderbeut dhe njëkohësisht bënë lidhjet mes pikturës dhe fotografisë. Pra, ai krijon një lloj relacioni që është evidente edhe sonte në këtë ekspozitë”, shpalos Asani.
Ndërsa, kuratori Remzi Hasani foli rreth figurës së Skënderbeut, figurë kjo që është bërë pjesë e arteve shqiptare qysh nga viti 1968.
“Artistët shqiptar e trajtojnë figurën e Skënderbeut dhe ndoqën punën e artistëve botërorë. Figura e tij bëhet pjesë e arteve shqiptare qysh në vitin 1968 me rastin e shënimit të 500 vjetorit të vdekjes së tij. Busti i portretit të Skënderbeut e vitit 1889 është i punuar nga atdhetari, skulptori dhe piktori Murat Toptani, bust ky që njihet si i pari në botën shqiptare. Versioni i Skënderbeut vjen nga ikonografi Anastas N. Ballamaçi në vitin 1898 i frymëzuar nga piktura e rojës perandorake të piktorit francez Théodore Géricault në vitin 1812. Më 1890, është punuar një portret nga Kolë Idromeno. Figura e tij është e paraqitur edhe në pikturën e punuar më 1927 nga Zef Kolombi”, shpalos Hasani.
Sipas tij, pas një sërë monumentesh të ngritura në sheshet e qyteteve shqiptare, Odhise Pasakli në vitin 1939, realizoi portretin epik të heroit kombëtar me tipare me fuqi titanike. Ndërsa, ndër monumentet më madhështore të figurës së Skënderbeut cilësohet vepra e mjeshtrit shqiptar, Janaq Paço.
Kurse, Don Lush Gjergji, foli për rëndësinë që kjo ekspozitë ngërthen në vete, duke bërë thirrje që kjo ekspozitë duhet të prekë në zemrën dhe ndërgjegjen tonë.
“Skënderbeu është moisiu arbëror edhe pas 554 viteve ai jeton në kujtesën e jo vetëm popullit shqiptar por në atë të mbarë njerëzimit. Kemi shumë elemente dhe dimensione historike dhe aktuale të jetës dhe veprës së tij. Figura e tij zgjon shumë mendime, vlerësime, shqyrtime, këndvështrime deri edhe tek kundërshtimet apo diskutimet. Kjo dëshmon bindshëm se aktualiteti i tij vazhdon të jetë sfidë për çdo njeri të vullnetit dhe të zemrës së mirë e sidomos për ne, dikur ilir në kohën e tij, arbëror, e sot shqiptar. Ai popullit tonë i’a kthej dinjitetin dhe personalitetin, i’a kthej lirinë dhe pavarësinë duke përmirësuar gabime të shumta të dinastive apo principatave tona të ndara e të përçara. Ky njeri arriti ti bind arbërorët se vetëm të vëllazëruar e bashkuar, mund të jetojmë dhe mbijetojmë”, thotë ai.
Sipas tij, Besëlidhja e Lezhës, akti kulmor i artit dhe strategjisë së vizionit të Skënderbeut, vuri gurë themelin për shtetin arbëror me një kohezion dhe bashkëpunim në çdo kuptim dhe drejtim për formimin e binomit të rëndësishëm, ‘shtet dhe komb’.
“Skënderbeu e ndriçoi dhe vlerësoi historinë tonë ilire, pra lashtësinë, traditën, kulturën, qytetërimin duke frymëzuar për vlera dhe virtyte. Kjo ekspozitë e pikturave të ndryshme të kohërave të ndryshme na mëson se Skënderbeu pati forcë, vizion, guxim e trimëri që t’i kthehet vetvetes si ilir, si arbëror dhe të bëjë që principatat shqiptare të jenë të vëllazëruar e të bashkuar, duke lënë anash ndarjet e përçarjet për një ide të lartë të vëllazërimit shqiptar. Kjo ekspozitë nuk mund të shihet vetëm me sy, nuk mund të jetohet vetëm me mend por duhet të prekë zemrën dhe ndërgjegjen e secilit prej nesh se sa ne në Gjergjin tonë, gjejmë pasqyrën për ta parë vetveten, për të qenë vetvetja e për të dëshmuar lashtësinë tonë por edhe të tashmen”, përfundon ai.
Po ashtu, artistja Zake Prelvukaj erdhi me një rrëfim rreth autorit e njëkohësisht bëri thirrje që kjo ekspozitë të zë vend të përhershëm në hapësirat e Muzeut Kombëtar të Kosovës.
“Sa krenare qëndron sot Galeria, flet ndryshe, flet më shumë se kurrë më gjuhën e shpirtit, gjuhën e shenjtë të kombit tonë. Luani është artist rebel multidisiplinar sepse asnjëherë nuk është ndalë në vetëm një stacion krijues por në shumë prej tyre. Ai gjithmonë vazhdon të hulumtojë duke mos u ndalur fare duke i dhënë vetes detyrë shumë të vështirë; hulumtime në terrene të ndryshme për veprat nga artistë evropianë e shqiptarë si: dorëshkrime, vula, gravura, litografi, piktura, skulptura, mozaikë, monedha, medalje, pulla postare e të tjera. Për shumë arsye, sidomos për brezin e ri kërkoj që kjo ekspozitë të zë vend të përhershëm në hapësirat e Muzeut tonë Kombëtar”, thotë ajo.
Gjithashtu, artisti Luan Tashi krejt në fund falënderoi pjesëmarrësit për prezencën e tyre duke i përshëndetur ata përzemërsisht me ç’rast shënoi të hapur ekspozitën.
Me hapjen e kësaj ekspozite, Galeria Kombëtare e Kosovës fillon me sukses planprogramin e vitit 2022.
Ndërkaq, ekspozita “Portrete të Skenderbeut gjatë shekujve” do të qëndrojë e hapur për një muaj. / KultPlus.com
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave me rastin e 554 vjetorin e ndarjes së tij nga jeta e përkujton sot me dy fotografi të pikturave me portretin e Gjergj Kastriot Skënderbeut, tre ekzemplarë dekretesh të përgatitura në emrin e Gjergj Kastriotit të cilat ndodhen të ruajtura në AQSH, si dhe me një fotografi të një tabloje të titulluar “Skënderbeu gjatë një beteje”.
“Zot i Arbërisë, ashtu siç ai e nënshkroi veten, ai paraqet një epokë të tërë të historisë kombëtare në luftën shekullore kundër zgjedhës osmane, në mbrojtje të tokës, pasurisë e të lirisë.
Emri i tij na përfaqëson denjësisht në rrafshin e historisë botërore, si një figurë kyçe që i lidh shqiptarët me Perëndimin, botën e qytetëruar evropiane.
Pavarësisht se ka jetuar para më shumë se 5 shekujsh, nderimi i shqiptarëve për të edhe sot mbetet i pakursyer! Monumenti i tij ndodhet në Tiranë, Prishtinë, Shkup, Krujë dhe disa qytete të tjera. Emri i tij shënon shumë institucione arsimore, ndërsa është figurë për të cilën ende nuk rreshtin hulumtimet e studimet”, shkruhet ne tekstin shoqërues. / KultPlus.com
Populli arbëror e përjetoi thellë vdekjen e mbretit Gjergj Kastriotit, si humbjen e një të shenjti, e një mburoje të tyre.
Atë ditë qielli i Arbërisë ishte i errët. Nuk kishte njeri që nuk vajtonte. Madje sipas legjendave edhe malet vajtonin.
Populli arbëror dhe fisnorët e vendit vajtonin duke derdhë lotët e dhimbjes së thellë të shpirtit, ku ata e shprehën me këto fjalë:
“Skënderbe, Mbreti ynë i mirë, i shenjtë, shpresa jonë, ati ynë, vëllau ynë, mbrojtësi ynë, pse na ke lanë kështu të gjithëve, si bagëti pa bari? Si do të jemi na të aftë me shpëtue nga duart e armiqve turq, Mjerë popujt tanë! Mjerë të mëdhenjtë e të vegjlit! Mjerë Arbëria e gjithë krahinat, po ashtu princat dhe banorët e vendeve të tjera fqinje!” / KultPlus.com
Vdekja e udhëheqësit më të ndritur të kombit tonë Gjergj Kastrioti më 17 Janar 1468 ishte për popullin dhe kombin tonë humbje e pazëvendësueshme, në fakt ishte njësoj sikur dielli të perëndonte përgjithmonë për Arbërinë.
Sepse, populli, mbeti si delet pa bari,ndërsa në anën tjetër ujku otoman(turk) e mbante gojën
hapur për ta gllabëruar ,shkatërruar dhe masakruar popullin dhe Arbërinë në përgjithësi.
Arbëreshët janë të vetmit që nga atëherë e deri sot e ruajn traditën e lashtë të vajtimit të për atë ditë të kobshme për kombin tonë, që i mori prijsin më të mirë e më të urtë , vizionar e të guximshëm në historinë e kombit tonë arbëror europian.
Në fakt, dita e vdekjes së Gjergj Ksstriotit ,pra 17 Janari është ditë zie,vajtimi dhe përkujtimi për veprat e tij ,dritën e madhe që ai ia dha emrit dhe atdheut të tij Arbërisë që të gëzojë lirinë ,pavarësinë dhe bashkimin në kuvendin e Lezhës.
Mendoj se ne si komb ,si pasardhës të tij, duhet ta shpallim ditën e 17 Janarit ditë zie kombëtare ,dhe ditë e ndezjes së qirinjve tek varri i të madhit dhe shpëtimtarit të Arbërisë europiane.
Kjo të bëhet tradicionalisht çdo përvjetor të tij dhe të asaj dite.[Gjon Keka] /KultPlus.com
Komedi, drama dhe filma historikë. Nëse s’keni parë këto filma, bëni mirë të uleni dhe t’i shikoni me radhë.
Skënderbeu (1954)
– Sergei Yutkevich – Filmi flet për jetën e Skënderbeu, nga lindja deri në vdekje. Bazuar kryesisht në veprën e Marin Barletit, filmi nis me rrëmbimin e Skënderbeut nga turqit dhe trajnimin e tij për t’u bërë një nga luftëtarët më mbreësëlëns në Perandorinë Otomane. Më pas, Gjergj Kastrioti kthehet në Atdhe ku edhe organizon rezistencën heroike që zgjati më shumë se 30 vite. Prej tij, perandoria më e madhe në tokë e asaj kohe, nuk arriti të pushtojë Shqipërinë.
Lulëkuqet mbi mure (1976)
– Dhimitër Anagnosti – Filmi është i vendosur në një jetimorë të Tiranës gjatë viteve të pushtimit fashist italian në fillim të Luftës së Dytë Botërore. Është bazuar në romanin Bonjakët të Petraq Qafëzezit dhe interpretohet mrekullisht nga Timo Flloko, Kadri Roshi, Pavlina Mani, etj. Jetimët e strehës vorfnore, nën urdhërat e drejtorit dhe kujdestarit, detyrohen të pastrojnë parrullat në mure të komunistëve. Katër shokë protagonistë organizojnë plane kundër bashkëpunëtorëve të urryer të fashistëve dhe që këtu filmi zhvillohet gradualisht.
Përrallë nga e kaluara (1987)
– Dhimitër Anagnosti – Për të plotësuar dëshirat dhe nevojat e prindërve, Gjino 14-vjeçar martohet me mblesëri me Marigonë 20-vjeçare. Gjino bindet, se është fëmijë, ndërsa Marigoja që dashuron një tjetër, përpiqet me lloj lloj mënyrash për t’u larguar. Filmi eksploron rolin e gruas në shoqëri, shfrytëzimin dhe emancipimin e saj. Hajrie Rondo, Robert Ndrenika dhe Elvira Diamanti janë të shkëlqyer në rolet e tyre.
Nëntori i dytë (1982)
– Viktor Gjika – Nëntori i dytë është një film dramatik që shpalos rrugën e ndjekur nga patriotët shqiptarë drejt shpalljes së pavarësisë. Personazhe janë figurat më të famshme të kombit si Ismail Qemali, Isa Boletini dhe Luigj Gurakuqi luajtur nga më të mirët e skenës shqiptare.
Zonja nga qyteti (1976)
– Pirro Milkani – Komedia për zonjën dhe të bijën që shpërngulen nga qyteti në fshat është një perlë e kinematografisë shqiptare. E bija e Teto Ollgës, zonjës nga qyteti, bie në dashuri me një djalë nga fshati. Ndërkohë, Ollga s’lë gurë pa lëvizur që të bijën ta martojë me dikë nga qyteti. Një histori e vjetër sa kohë, një komedi që të bën për të qeshur çdo herë që e sheh.
Vdekja e kalit (1992)
– Saimir Kumbaro – Një ndër filmat e parë antikomunistë shqiptarë, Vdekja e kalit flet për Agronin (Timo Flloko), i cili shpëton një kal nga ekzekutimi dhe dënohet nga gjyqi ushtarak. Gruaja e tij, e cila luhet nga Rajmonda Bulku vendos të ndërmarrë masa ekstreme. Të lë një ndjesi të hidhur, të nevrikos dhe është fantastik.
Kapedani (1972)
– Muharrem Fejzo, Fehmi Hoshafi – Në Shqipërinë e viteve ’70, një hero i Luftës së Dytë Botërore kthehet në shtëpinë e tij në fshat dhe has probleme me revolucionin kulturor dhe të drejtat e grave dhe të burrave. Në një kontrast brilant mes të resë dhe të vjetrës, Kapedani mund të jetë fare mirë komedia më e dashur shqiptare.
Njeriu me top (1977)
– Viktor Gjika – Bazuar në romanin me të njëjtin titull nga Dritëro Agolli, Njeriu me top ndjek historinë e konfliktit mes Mato Grudës dhe plakut Mere. Në hangar, Mato mban një top të braktisur nga italianët që ëndërron ta përdorë kundër plakut Mere. Filmi është poetik dhe i paharrueshëm.
Dy herë mat (1986)
– Bujar Kapexhiu – Një tjetër komedi e mrekullueshme me regji dhe rol kryesor nga Bujar Kapexhiu. Ilo Pinci, specialist i midhjes dhe peshkut, njëherazi shahist i njohur, ftohet në një qytet bregdetar për një konkurs shahu. Në të vërtetë, Ilo është më i interesuar për kultivimin e midhjeve dhe i futet konkursit pa teklif, me idenë se do t’i mundë të gjithë pa problem. Rudina e vogël i vërteton të kundërtën.
Koncert në vitin 1936 (1978)
– Saimir Kumbaro – Një këngëtare e re Donika dhe një pianiste Eleni nisin një turne koncertesh në qytete të vegjël provincialë duke kaluar me pianon e tyre edhe nëpër fshatra. Dy artistet e reja takojnë mikpritës midis të cilëve popullin e thjeshtë dhe autoritetet lokale që kërkojnë të duken oksidentalë por që në thelb janë të konfrontuar me njëri tjetrin.
Liri a vdekje (1979)
– Kristaq Mitro, Ibrahim Muçaj – Komitët të udhëhequr nga Çerçiz Topulli, Mihal Grameno dhe Hajredin Tremishti kthehen në fshat te njerëzit e tyre para se të ekzekutojnë bimbashin turk të Gjirokastrës. Pas kësaj ushtria osmane ndërmerr një fushatë kundër Mashkullorës krahinë e cila kthehet në një lapidar të rezistencës Shqiptare për pavarësi. Nën interpretimin brilant të Timo Fllokos, Kadri Roshit, Kastriot Çaushit, Bujar Asqeriut, Reshat Arbanës, e plot të tjerëve.
Prefekti
– Besim Levonja – Artisti i Popullit Robert Ndrenika interpreton Qazim Mulletin. Një punë e Besim Levonjës, komedia “Prefekti” përqesh dhe tallet me prefektin e Tiranës gjatë kohës së pushtimit fashist, Qazim Mulletin dhe një vartës të tij që ishte drejtues i policisë së Tiranës po në atë kohë, Mon Kukaleshi. Kjo komedi bazohet në stereotipa dhe krijon vetëm të tilla. /anabel/ KultPlus.com
Një shpatë dhe një kapelë ishte dhurata që Papa Pali i II i bëri Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu për festën e Krishtlindjeve më 25 dhjetor 1466.
Skënderbeu u prit në këtë datë në Selinë e Shenjtë, ndërsa dhuratat tani janë të ekspozuara në Muzeun Historik të Artit në Vjenë.
Imitimet e përkrenares dhe shpatës mund të shihen në Muzeun e Skënderbeut në Krujë. Origjinalet u kthyen në Shqipëri në Nëntor 2012 për 100-vjetorin e Pavarësisë kur u shfaqën në Muzeun Historik Kombëtar. / KultPlus.com
Në prag të Ditës së Flamurit dhe Pavarësisë së Shqipërisë, presidenti Ilir Meta vlerësoi historianin dhe arkeologun e shquar francez, profesor Pierre Cabanes, me Dekoratën e lartë “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”.
“Nderimi i këtij miku të madh të kombit tonë është shprehje mirënjohje dhe vlerësimi për punën e palodhur shkencore prej disa dekadash, që daton nga viti 1976, për promovimin e historisë dhe kulturës së lashtë të Shqipërisë në nivel europian”, u shpreh Meta.
Ai theksoi se falënderimet për profesor Cabanes shkojnë edhe për pasurimin dhe nxitjen e marrëdhënieve të reja të bashkëpunimit shqiptaro-francez në fushën e arkeologjisë, duke kontribuar për zhvillimin cilësor të kësaj shkence në vendin tonë.Ilirologu i shquar francez, Pierre Cabanes ndodhet në Tiranë ku mori pjesë në Kuvendin Ndërkombëtar të Studimeve Albanologjike. / KultPlus.com
Për Garibaldin është shkruar pakë tek ne, por fakti se ai i vlerësonte shumë arbërorët dhe njihte historinë tonë, këtë ai e dëshmon përmes këtyre rreshtave që po ndaj me ju si më poshtë.
Madje ai, jo vetëm se njihte historinë dhe paraardhësit tanë të lavdishëm si Gjergj Kastriotin dhe të tjerët, por edhe i ftonte arbërorët që të zgjohen,që të ngrihen dhe t’i ngjajnë paraardhësve të tyre, apo më mirë të nxjerrin edhe nga një Gjergj Kastriot të ri si ata të mëdhenjtë tanë që lanë gjurmë të pashlyera në historinë e njerëzimit.
Dhe ja se si nënvizon ai në një letër që e gjeta në një dokument të vitit 1857:
“Pra,zgjohuni e ngrihuni, o bij heronjësh të Arbërisë!
“Ju të gjithë keni një histori të shkëlqyer: Leonidasi, Akili, Aleksandri, Skënderbeu dhe Spartaku kanë lindur mes jush.
Madje akoma edhe sot ju duhet t’i nxirrni nga mesi i popullit tuaj të fuqishëm Spartakun, Leonidasin, Aleksandrin dhe Skënderbeun e ri.
Mos u mbështetni në diplomaci,kjo shtrig pa zemër sigurisht që do t’iu mashtrojë!”/ KultPlus.com
Mund të ketë mendime të ndryshme për vetitë luftarake të shqiptarëve të kohëve të fundit; kam parasysh brezat e sotëm dhe ata që ishin menjëherë para tyre. Personalisht nuk dëshiroj të shpreh asnjë mendim për këtë çështje.
Është e sigurt se ikja e vazhdueshme e krahut të punës gjatë pesë shekujve e ka mpakur në njëfarë mase kombin. Të rinjtë më të mirë e më të fuqishëm i rekrutonte Turqia për t’i dërguar në luftëra të largëta dhe mbaj mend në fëmijërinë time se si një regjiment shqiptarësh, që u nis për të mposhtur një kryengritje në Arabi, u kthye vetëm me një grusht njerëzish. Mund të jetë një teprim të thuhet se shqiptarët e sotëm janë pasardhës të atyre, që ishin aq të dobët, sa nuk dërgoheshin në luftë, por sidoqoftë do të pritej një ulje e vitalitetit si pasojë e rekrutimeve për pesëqind vjet.
Megjithatë, pak vite më parë, në kohën e Luftës Greko-Turke të vitit 1897, gjenerali prusian fon Grumbkov e ka shprehur botërisht adhurimin e tij kur pa një trupë shqiptarësh në Thesali, që po i ngjiteshin një kodre përballë një zjarri kositës dhe po kapnin një bateri të armikut. Korrespondenti i gazetës së Londrës “Times” në këtë luftë, Kliv Bingam, ka shënuar se “shqiptarët në tërësi e përgënjeshtruan famën e tyre”, por edhe ai dëshmon për një betejë ku, siç shkruan ai, “disa herë rresht shqiptarët vërshuan teposhtë shpatit dhe u përpoqën ta kapërcenin shkëmbin, por zjarri që u derdhej nga sipër ishte vdekjeprurës, kurse bateritë prapa tyre patën pak efekt mbi faqet e shkëmbit e të gurit”.
Sidoqoftë, ka një mendim të njëzëshëm lidhur me vetitë luftarake të shqiptarëve për brezat më të largët. Do të ishte e tepërt ta rrëfeje këtë dhe ka material aq të pasur, sa mund të mbushësh një vëllim të trashë. Unë do ta kufizoj veten vetëm me nja dy shembuj nga më domethënësit.
Në një raport dërguar Senatit të Venedikut më 1576, Andrea Justiniani thotë se në një forcë prej treqind e pesëdhjetë ushtarësh, që përbënin garnizonin e Korfuzit, kishte një togë prej dhjetë shqiptarësh, të cilët “ishin më të mirë se gjithë italianët e tjerë”. Neve na duhet ta pranojmë këtë vlerësim të hapur italian për vlerën luftarake të shqiptarëve, që i bie të jetë të paktën tridhjetë e katër herë më e lartë se e italianëve. Venedikasit kanë qenë çmues të ftohtë të njerëzve e të sendeve: ata nuk do ta kishin ndërtuar dot një perandori, nëse nuk do të kishin pasur një gjykim të saktë e të pagabuar për vlerat aktuale. Në shekullin e shtatëmbëdhjetë ende nuk ishin shpikur makinat për të plotësuar mungesën e trimërisë njerëzore. Raimondo Montekukoli (Montecuccoli), një gjeneralisim i shkëlqyer i Perandorisë së Shenjtë Romake, që fitoi betejën e madhe të Shën Gotardit kundër turqve më 1664, pohon në kujtimet e veta të luftës.
“Se në çfarë rreziku ishim për ta humbur betejën, bëhej fare e dukshme vetëm nga rrëmuja dhe arratisja e një pjese të ushtrisë sonë dhe nga lufta e guximshme e jeniçerëve dhe e shqiptarëve, të cilët, edhe pse mbetën më të paktë në numër, asnjëherë nuk kërkuan mëshirë ose t’u falej jeta, ndërsa beteja për një kohë të gjatë ngjisnin me baticat dhe zbaticat e dallgëve të detit, që shtyheshin përpara e tërhiqeshin pas”.
Mercenarët dhe ushtarët shqiptarë që kërkonin fatin e tyre duke u quajtur me emra të ndryshëm (kapeletë, stratiotë dhe estratiotë, kowali, morienë, xhenetarë), kanë luftuar në ushtritë e Francës, të Spanjës, të Perëndorisë së Shenjtë Romake, të Venedikut dhe të shteteve të tjera italiane, kanë lënë shumë gjurmë në historinë e Evropës. Ata kanë qenë luftëtarë të ndershëm, që nuk përvidheshin kurrë nga beteja, siç ishte zakoni i shumicës së mercenarëve. Francezët zemëroheshin me seriozitetin e këtyre ushtarëve, të cilët luftonin për punëdhënësit e tyre me gjithë shpirt, sikur po luftonin për çështjen e tyre. Kur u dorëzua qyteti i Novarës në vitin 1500, francezët bënë një përjashtim për shqiptarët dhe nuk u dhanë dëshmi mbrojtjeje, sepse, siç thotë Zhan d’Oton, “ata kishin ardhur nga një vend i largët me zemër të lehtë për të luftuar kundër francezëve si tepër shpesh”. Megjithatë, më pas, me sa duket, francezët e kuptuan se këta shqiptarë nuk kishin ndonjë inat të veçantë kundër tyre, por thjesht luftonin siç e quanin se i detyronte nderi i tyre. Më 1503 francezët, nga ana e vet, i morën shqiptarët në shërbimin e tyre dhe shpejt në ushtrinë e Luigjit XII pati një trupë prej një mijë e dyqind shqiptarësh, të cilët treguan trimëri të rrallë, aq sa ata u bënë një pjesë e veçantë e ushtrive franceze për pothuaj një shekull, ndërsa mbretërit e Francës e bënë si rregull që gjithmonë të kishin ndonjë fisnik në krye të këtyre trupave speciale. Ndër të tjera, komandanti i tyre i përgjithshëm për një kohë ishte Duka dë Brisak (Brissac). Në betejën e Kutrës (1587) shqiptarët u vranë pothuaj të gjithë. Beteja e Ivrit (1590) ka parë praninë e fundit të trupave shqiptare në ushtritë franceze. Brantomi shkruan se shqiptarët kanë qenë krijuesit e kalorësisë së lehtë; autorë të tjerë ushtarakë shkruajnë se nuk janë të një mendimi me opinionin e Brantomit, por besojnë se shqiptarët, me metodën e tyre të luftimit, kanë dhënë idenë e krijimit të kavalerisë së lehtë. Kronika e Zhan d’Otonit, të cilën e përmendëm, përshkruan me disa hollësi metodën e luftimit të këtyre mercenarëve shqiptarë. Me shenjën e kryekomandantit të ushtrisë, ata e nisnin betejën duke hyrë
me galop në mes të rreshtave të armikut, mbanin ushta të gjata me flamurthe në majë, jepnin një goditje dhe krijonin pështjellim; pas kësaj tërhiqeshin një çikë, i riformonin rreshtat e veta dhe sulmonin përsëri, atëherë hynte në veprim pjesa tjetër e ushtrisë. Të rreptë e të pamëshirshëm në betejë, këta shqiptarë, duke i ndenjur besnikë kodit të tyre të nderit, pasi mbaronte përleshja, kurrë nuk e harronin rregullën që “Koka e falur nuk pritet”. Në një raport me datën 27 qershor të vitit 1510 dërguar Luigjit XII, mbretit të Francës, nga Seneshali i Madh i Normandisë, i cili ka qenë një ndër gjeneralët që komanduan ushtritë e tij në Itali, ka një krahasim të mprehtë ndërmjet etikës luftarake të sllavëve dhe të shqiptarëve: “Sllavët, – shkruan Seneshali i Madh, – janë të egër në luftë, sepse ata vrasin kë të mundin dhe kurrë nuk zënë robër dhe prandaj me ta e bëmë kokë për kokë”. Kurse lidhur me shqiptarët, Seneshali i Madh vijon: “ata kanë treguar një sjellje krejt të ndryshme dhe i kanë trajtuar me mëshirë ata që kanë kapur, prandaj edhe ne i kemi trajtuar me të njëjtën mënyrë”. Ky borxh nderi që ia paguan kalorësisë shqiptare një gjeneral i shquar i Francës monarkike mund të shumëfishohej lehtë nga mjaft dëshmi të tjera të paanshme. Por nganjëherë trimëria e shqiptarëve ka vepruar kundër tyre, sepse ka ngjallur smirë të fortë e të qëndrueshme. “Shpirti sipërmarrës i shqiptarëve, – thotë koloneli Lik, – gjallëria e tyre, qëndrueshmëria dhe epërsia në gjithçka që lidhet me luftën, i bën ata që t’ua kenë zili dhe t’i urrejnë’, madje edhe ndërmjet turqve, për të mirën e të cilëve janë vënë në shërbim shpesh ato cilësi. Gjithashtu dhe në det shqiptarët, duke shërbyer si oficerë detarë të marinës turke, si kapitenë privatë
anijesh të përdorura në luftë dhe si piratë, kanë treguar një veprimtari sypatrembur. Njëherë e një kohë emri shqiptar përdorej për të gjithë piratët në Mesdheun Lindor dhe Servantesi na tregon se rrëmbyesi dhe pronari i tij në Algjer ishte një pirat shqiptar me emrin Arnaut Mami, që do të thotë Mami Shqiptari. Në prill të vitit 1770 kapitenët shqiptarë nga Ulqini shpartalluan një flotë ruse nën komandën e Aleks Orlovit pranë Navarinos. Me rënien e fuqisë detare osmane dhe me heqjen e pranimit të kapitenëve privatë nga fusha e përdorimit ndërkombëtar në kohë lufte, u erdhi fundi edhe veprimtarive të shqiptarëve në det. Por është një fakt i mirënjohur roli i madh që kanë luajtur kapitenët privatë shqiptarë në Luftën e Greqisë për Pavarësi dhe, deri një brez më parë, elementi shqiptar në flotën greke ka qenë aq mbizotërues, saqë gjuha shqipe detyrimisht përdorej në anijet luftarake si më e parapëlqyera se greqishtja. Asnjë rrëfim për vetitë luftarake të shqiptarëve nuk do të ishte i plotë pa përmendur Skënderbeun, heroin mesjetar të Shqipërisë, i cili për afër një çerek shekulli i mundi turqit e hatashëm nën udhëheqjen e dy sulltanëve të fuqishëm dhe vetë kurrë nuk u thye. Në Shqipëri ai është bërë legjendar për pesë shekuj dhe gjithashtu e kanë quajtur me të drejtë “kampion i rishterimit”, titull ky që ia kanë dhënë papët e Romës, sepse ishte veprimtaria e tij për t’u bërë një ledh, që ndihmoi të shpëtonte Evropa e krishterë nga pushtimi turk, një katastrofë kjo që do të kishte qenë shkatërrimtare për botën e qytetëruar. Ndoshta mënyra më e mirë për të vlerësuar Skënderbeun është t’u drejtohesh fjalëve që kanë thënë për të disa shkrimtarë dhe ushtarakë të shquar. Diku në veprën e tij të vëllimshme Volteri ka guxuar të shprehet se sikur ta kishte mbrojtur
Skënderbeu Konstantinopolin, turqit nuk do të kishin mundur ta merrnin në maj 1453. Gjenerali Xhejms Volfi, heroi i Kuebekut, ka thënë: “Ai (Skënderbeu) ua kalon gjithë oficerëve, të lashtë e të sotëm, për drejtimin e një ushtrie të vogël mbrojtëse”. Autori anglez i shekullit të shtatëmbëdhjetë, Sër Uiliam Tempël, në punimin mbi “Virtytin heroik”, e rendit Skënderbeun me shtatë mbretër të pakurorëzuar të Evropës: “… bëmat dhe virtytet e të cilëve mund t’u lejojnë atyre me të drejtë të renditen krahas kaq mbretërve e perandorëve… Gjergj Kastrioti, i quajtur zakonisht Skënderbeu, princ i Epirit, dhe Huniadi, mëkëmbës i mbretit të Hungarisë, që kanë qenë dy kapedanët më ngadhënjimtarë dhe burra të shkëlqyer, kampionë të vërtetë të krishterimit sa qenë gjallë dhe tmerr i turqve, sepse me forca të pakta iu bënë ledh për aq shumë vjet gjithë fuqive të Perandorisë Osmane… dhe Skënderbeu asnjëherë nuk mblodhi bashkë mbi gjashtëmbëdhjetë mijë veta për të gjitha fitoret e famshme që korri kundër turqve, të cilët ishin disa herë si numër mbi njëqind mijë”. Vetë Sulltani Mehmeti II, pushtuesi i Stambollit, ka thënë një herë: “Kurrë s’ka për të dalë më mbi tokë një luan i tillë”.
***
Sipas legjendës Skënderbeu, siç njihet me këtë emër turk Gjergj Kastrioti, lindi në vitin 1403 dhe, siç na thotë peshkopi Noli, por pa e besuar plotësisht, “e mori peng Muradi II në moshën nëntë vjeç. Kjo do të ketë ndodhur më 1412, meqë Skënderbeu kishte lindur më 1403″. Më pas peshkopi Noli shton duke e shpjeguar: “Por më 1412 në Turqi sundonte Mehmeti I dhe jo Muradi II, që erdhi në fron nëntë vjet më vonë, më 1421″.
Po ta ndjekim më tej legjendën, Skënderbeu u edukua në shkollat më të mira të Perandorisë Osmane, ku ai shfaqi një talent ushtarak të shquar dhe në mënyrë paradoksale, u bë njeriu më i dashur për Portën e Lartë. Ishte ky djalosh nëntëvjeçar, që tridhjetë e një vjet më vonë u kthye në Shqipëri dhe i mundi turqit për afër njëzet e pesë vjet deri sa vdiq më 1468. Në mendjen e lexuesit mund të lindë kjo pyetje: a është e mundur për një djalosh nëntëvjeçar, të rritur në luks, të trajtuar si hero dhe që i dhanë një titull princëror, t’i hidhte mënjanë këto gjëra tridhjetë e një vjet më pas dhe të kthehej për të shpëtuar vendlindjen nga bamirësit e tij? Kjo pyetje nuk mund të marrë një përgjigje të drejtë e të përshtatshme, derisa të mos kemi më shumë fakte konkrete, që mund të jenë diku, ndoshta në Bibliotekën e Vatikanit. Peshkopi Noli e hedh fjalën, por nuk e shpjegon plotësisht këtë mister. Megjithatë ai beson me të fortë se Skënderbeu e ka kaluar pjesën më të madhe të kohës nga viti 1412 deri më 1443 ose në Shqipëri, ose në kufijtë pranë Shqipërisë. Po të jetë e drejtë kjo teori, atëherë do të kemi çelësin për dashurinë dhe përkushtimin e Skënderbeut ndaj vendlindjes. Po të pranohej se Skënderbeu kaloi tridhjetë e një vjet diku në Perandorinë Turke, çfarë shoqërie gjeti ai kur u kthye në Shqipëri? Peshkopi Noli mendon, por nuk e përpunon më tej, se shtresat shoqërore shqiptare mund të kenë qenë atëherë këto: fshatarët e lirë në viset malore, një lloj sistemi feudal në tokat fushore pjellore dhe “qytete të lulëzuara” gjatë bregdetit. Sipas peshkopit Noli, ka pasur disa “aristokratë të vegjël, ose më mirë prijës patriarkalë të malësorëve”. Por shumica e shqiptarëve kanë qenë të lirë, meqë “bujkrobëria dhe skllavëria as mund të mendoheshin për ta”. Një vëzhgues i mprehtë ka thënë me mençuri: “Një shqiptar nuk mund të ishte një skllav”. Dhe lidhur me këtë, është mjaft interesante që: “Në tregjet e skllevërve të Turqisë askush nuk mund të blinte një shqiptar… sepse ishte e pamundur t’i urdhëroje ata dhe ishin tepër të rrezikshëm për pronarët e tyre”. Vëzhgimet e mësipërme mund të shpjegojnë përse popujt e tjerë të Ballkanit iu nënshtruan Turqisë fare lehtë, ndërsa shqiptarët u bënë ballë me sukses turqve për një çerek shekulli. Me gjithë fitoret e panumërta, Skënderbeu gjatë gjithë kohës ka pasur telashet e veta me kuislingë. Herë pas here krerë të tij e tradhtonin dhe bashkoheshin me armikun. Disa këmbëngulnin për “bisedime për paqe”, siç na thotë peshkopi Noli, por “Skënderbeu as nuk donte të dëgjonte për to. Megjithatë shpesh shumica mbizotëronte”. Paqja u arrit më 27 prill 1463, pikërisht pesë vjet para se ai të vdiste. Por më 27 nëntor të po atij viti ai e rifilloi luftën kundër turqve, që vazhdoi deri në vdekjen e tij. Disa nga veprimet luftarake më të mëdha të Skënderbeut lidhen me përpjekjet e turqve për të pushtuar Krujën, kryeqytetin e tij. Përpjekja e parë për të marrë Krujën u bë më 1450 nga Murati II, i cili pësoi disfatë pas një lufte epike prej pesë muajsh. Duke përshkruar madhështinë e rrethimit të Krujës, autori amerikan Agnes Replajer në një artikull me titullin “Skënderbeu”, botuar në “Catholic World” të dhjetorit 1889, shkruan: “Vetë përmasat në të cilat qe planifikuar pushtimi i Krujës, tregojnë se sa i thellë qe zemërimi i sulltanit dhe sa ngulmues qëllimi i tij. U mblodhën njëqind e gjashtëdhjetë mijë veta… ushtria pushtuese marshoi drejt Krujës, i mbuloi gjithë fushat përreth, përpara portave masive të kështjellës vendosi topat, që atëherë ishin një risi imponuese për punët e luftës, dhe i kërkoi garnizonit të dorëzohej. Ata morën një përgjigje sfiduese dhe osmanët
sulmuan muret, por u zmbrapsën me një tërbim aq të madh, sa mbi tetë mijë jeniçerë ranë në luftim, ndërsa Skënderbeu fluturonte si shqiponjë mbi shkëmbinj, priti sa beteja të arrinte kulmin dhe atëherë u lëshua teposhtë mbi armikun e hutuar, i çau llogoret e tij, i vuri zjarrin fushimit dhe gjithçka para tij e shkatërroi dhe i vrau e i preu”. Përpjekjen e fundit për ta marrë Krujën e bëri në korrik 1467 Mehmeti II, i biri dhe trashëgimtari i Muratit, pikërisht më pak se një vit para se vdekja ta hiqte heroin nga skena e betejës. Për këtë sulm peshkopi Noli thotë se Mehmeti “e la ushtrinë e tij të madhe të lirë dhe shkatërroi me zjarr e hekur çdo cep të Shqipërisë ku mundi të shkelë”. Por shpejt ai “e kuptoi se çmimi për repartet që binin në kurthe dhe i shfaroste Skënderbeu, ishte shumë i lartë” dhe … “u kthye në Stamboll i poshtëruar e i mundur”.
***
Gjithë autorët për Skënderbeun, që nga Marin Barleti e deri te Eduard Giboni dhe peshkopi Noli, kanë ngritur lart heroizmin e tij luftarak, por pak gjë është thënë për aftësinë e tij që të punonte me njerëzit. Në kohën e tij Shqipëria ka qenë e ndarë në disa principata dhe çdo prijës ishte ziliqar e krenar, siç mund të jetë një shqiptar, për rëndësinë e vet në tablonë e gjërave. Në këtë pështjellim e përleshje, që afrohej me anarkinë, erdhi Skënderbeu më 1443. Për të sjellë rregull në këtë kaos, ai thirri një kuvend të gjithë princave në Lezhë më 2 mars 1444, ku formoi Lidhjen e Princave Shqiptarë, duke u bërë vetë kryekomandant i ushtrisë së Lidhjes. Ishin më shumë se një duzinë princash, por me anë të diplomacisë e të shpirtmadhësisë ai ia doli t’i mbante ata të bashkuar derisa vdiq. Një njeri më i vogël nuk do t’ia arrinte dot. Herë pas here disa prej tyre u lëkundën, por personaliteti i tij dinamik i mbajti ata të bashkuar fort si në mengene. Por mengeja u prish sapo ai u varros në Katedralen e Shën Nikollës së Leshit më 17 janar 1468. Pak kohë më pas Lidhja e tij u përça dhe bashkë me të ra edhe Shqipëria, për të mos u ngritur dot më deri më 1912, pas katërqind e dyzet e katër vjetësh. Kështu Shqipëria qe vendi i fundit në Ballkan që iu nënshtrua turqve dhe i fundit që rifitoi lirinë e vet.
*Marrë me shkurtime nga libri “Shqipëria – kopshti shkëmbor i Evropës Juglindore dhe shkrime të tjera) i Faik Konicës./ KultPlus.com
Përfundimisht Papa Pali II dhe disa që iu sillshin Gergj Kastriotit në oborr si gjoja mbështetës(që i rrahën krahët e në anën tjetër ishin jo besnik ndaj tij) e që shpesh Gjergji i Madh u detyru me luftu edhe kundër tyre pa dallim, ia helmuan jetën atij, ia penguan plotësimin e misionit historik që kishte ai në plan, dhe në fund ndoshta edhe e helmuan dhe vdiq.
Sepse i frikoheshin rritjes edhe më shumë të famës dhe rolit të tij, frikoheshin se fama e Papës do të zvogëlohej dhe nuk do të kishte më ndikim europian sikur që kishte.Ndërsa disa që silleshin si mbështetës të tij e në anën tjetër nuk e ndalnin tregëtin me otomanët pushtues. Gjergj Kastrioti me të drejtë i thoshte birit të tij në Testament se :“Papa është vetëm një njeri si të gjithë tjerët,me pasione dhe dobësi;…mendo vetë, se si njerëzit e kanë ngritur atë si të ishte Zot.Ai është vetëm pasardhësi i Pjetrit, i cili u tha atyre që e adhuronin: “Unë jam njeri si ju”; por ai është larg imitimit të paraardhësit të tij si në modestinë ashtu dhe varfërinë e tij.“./KultPlus.com
Presidenti i Republikës, Ilir Meta gjatë vizitës që po zhvillon në Itali, është takuar të dielën me komunitetin arbëresh në Contessa Entellina.
Meta shprehet se kjo vizitë përkoi me përfundimin e përmendores së Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu në Contessa Entellina.
“Thellësisht i lumtur dhe krenar, që vizita ime në bashkinë arbëreshe Contessa Entellina, përkoi me përfundimin e përmendores së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, vepër e skulptorit Vincenzo Muratore”, tha Meta.
Presidenti i Republikës u shpreh se, “vendosja e kësaj vepre në sheshin kryesor të qytetit, do jetë një thirrje e përhershme për të gjithë dhe një mesazh kujtese edhe për brezat e rinj, për të mos i harruar kurrë rrënjët dhe për të bërë gjithçka për ruajtjen e trashëgimisë tonë të vyer historike e kulturore”.
“Mirënjohje Kryebashkiakut, Leonardo Spera dhe të gjithë komunitetit të dashur arbëresh të Contessa Entellina, që mbajnë gjallë figurën e Skënderbeut, simbolit të identitetit tonë kombëtar, mbrojtësin e vlerave dhe traditave të qytetërimit evropian, që frymëzon në çdo kohë për forcimin e mëtejshëm të marrëdhënieve të shkëlqyera tradicionale me popullin dhe Italinë mike”, u shpreh Meta. / KultPlus.com
Shpesh në histori disa gjëra mbesin të pa thëna, ose edhe të fshehura prapa perdës së mistershme të kohës dhe rrethanave të asaj epoke.
Për të parë se pse historia e popullit tonë është e shkruar me gjakun e dëshmorëve e të martirëve ,mjafton t’i hedhim një vështrim sakrificës dhe sfidave për arritjen e lirisë dhe pavarësisë së Arbërisë nën udhëheqjen e kryeheroit tonë e vizionarit ,Gjergj Kastriotit.
Kishin kaluar vite që nga pushtimi i Arbërisë nga dora gjakatare e Perandorisë otomane dhe marrja pengë e shërbimi në oborrin e sulltanit ,ndërsa Arbëria dhe populli i saj në anën tjetër vuanin e derdhnin djersë e gjak vetëm e vetëm për të qëndruar në trojet e paraardhësve të tyre. Kjo sakrificë e qëndresë e madhe ,ky akt heroizmi i burrave e nënave arbërore ,tregon më së miri se sa e shtrenjtë ishte liria që populli e nxorri nga brenda pasi u rikthye arbërori më besnik e atdhedashës në historinë e Iliro-arbërorëve, lideri i urtë,strategu e mbreti Gjergj Kastrioti.
Ardhja e Gjergj Kastriotit në nëntor solli me vete edhe shpresën e madhe,se Arbëria do të bëhet ,se lirinë do ta gëzojnë të gjithë arbërorët e arbëroret të mëdhenjë e të vegjël, dhe sikur që dihet kjo shpresë e madhe u mishërua.Arbëria nën udhëheqjen e kryezotit Gjergj Kastrioti pati qeverisjen mbretërore më të suksesshme në historinë e Arbërisë dhe të Europës së asaj kohe.
Ai,jo vetëm e solli lirinë, pavarësinë,por edhe e unifikoj popullin arbëror në kuvendin e Lezhës , me këtë ai tregoi se për të pasur Arbëria themele të forta dhe e sukseshme duhet të jetë e bashkuar dhe të qëndrojë e tillë deri në fund.Madje ky kuvend i unifikimit arbëror nga Gjergj Kastrioti ishte si mësim e shembull për një unifikim të vetë popujve të Europës.
Dhe kështu ky mbret i urtë i Arbërisë ishte një shpresë jo vetëm për Arbërinë e kohës së tij ,por ai u pa nga sytë e popujve të Europës edhe si shpresa e tyre dhe mbrojtja e tyre ,për aq kohë sa ai jetoi,veproi dhe mbretëroi. Kështu ai deri në fund i mbrojti themelet jo vetëm të atdheut të tij ,por të gjithë qytetërimit europian.Ai ishte i vetmi që mbrojti e ruajti nderin dhe parimet rrënjësore të atdheut të tij.
Megjithkëtë, në kuadër të kësaj do të ndalem pak tek simboli që ai e ngriti pasi u kthye në Arbërinë e tij. Pyetja që është shtruar dje, e shtrohet sot dhe do të shtrohet edhe nesër e deri në zgjidhjen e kësaj enigme ,ishte se kush e punoi, ruajti dhe mbajti flamurin me Shqiponjën e Yllin që ai e ngriti me rastin e Pavarësisë së Arbërisë më 28.Nëntor 1443? Kam hasur gjatë hulumtimeve të mia në kronika ,pastaj disa autor që janë marrë me historinë e popullit tonë që nuk arrijnë edhe ata ta zgjidhin këtë enigmë ,e përmendin ngritjen e flamurit, dhe aktin e asaj dite me rëndësi,por nuk e tregojnë kush e solli flamurin, kush e punoi atë dhe e ruajti.
Sidoqoftë për t’i hapë udhë dhe zgjidhje kësaj enigme, dhe duke analizuar rrethanat,pastaj atdhetarinë e babait dhe nënës së Gjergj Kastriotit ,është e mundur që simboli i Shqiponjës së fisnikërisë së Kastriotëve që më pas u bë flamur i pavarësisë dhe Shtetit Arbëror nga nëntori i vitit 1443 të jetë punuar e ruajtur nga nëna e Gjergj KastriotitVojsava e cila ,më shumë gjasë i ka lënë testament të bijave të saj që nëse i kthehet një ditë biri i saj Gjergji ta mbajë , ruaj e ngritë atë si flamur të fitores përballë të keqes dhe armiqëve. Kjo mund të ketë ndodhur ashtu për faktin se nëna dhe babai i Gjergj Kastriotit e kishin edukuar atë dhe fëmijtë tjerë të tyre në frymën e patriotizmit.Kjo rrënjosje e kësaj atdhedashurisë nuk mund të mos jetë ndryshe,pos ajo se ai nuk e harrojë asnjëherë Atë-Mëmdheun – Arbërinë e tij,por iu rikthye asaj si një shpëtimtar. / KultPlus.com
Si në shumë kryeqytete të botës, edhe në kryeqytetin çek Pragë do të ketë një shesh “Skënderbej”. Pas Budapestit, kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj ka vizituar edhe Pragën, pas vendimit më të fundit të Këshillit Bashkiak të këtij qyteti për t’i dhënë një prej shesheve kryesore emrin e heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastriot Skënderbeut.
Lajmin e ka bërë të ditur vetë kryebashkiaku Veliaj pas takimit me kryetarin e Bashkisë së Pragës Zdenek Hrib.
“Është gjithmonë kënaqësi takimi me kryetarin e Pragës, mikun tim Zdenek Hrib. Si shumë kryeqytete të botës edhe Praga do të ketë një shesh me emrin “Skënderbej”, në nderim të heroit tonë kombëtar! Mirënjohje Zdenek dhe Këshillit Bashkiak të Pragës për nismën,” shkruan Veliaj.
Tre muaj më parë kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj përuroi në Budapest së bashku me homologun e tij, Gergely Karácsony, bustin e heroit tonë, Gjergj Kastriot Skënderbeu në Parkun Qendror të kryeqytetit hungarez. Busti, dhuratë nga Bashkia e Tiranës për qytetin e Budapestit, u vendos përballë memorialit të bashkëkohësit të tij, heroit të Hungarisë, Janosh Huniadi./ KultPlus.com
Në faqen n°200 të poemës me titull “Le Dauphin” të shkrimtarit francez Jacques de La Fons, botuar në Paris në vitin 1609, gjejmë disa vargje dedikuar heroit tonë kombëtar, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar.
Burimi: Bibliothèque nationale de France
“Thuhet se Skënderbeu (ndërsa shteti i tij lëkundej i shqetësuar nga tërbimet e Muratit)
Bënte gjatë netëve kapjet më të mira të tij
Dhe gjatë netëve më të gjata flinte vetëm dy orë,
Vrojtimet dhe gjaku janë lavdi të frytshme,
Dhe netët më të shkurtra bëjnë ditët më të gjata
Nëse unë do t’i pikturoja lavdinë, do të kisha dashur një figurë (portret) me
Një sy gjithnjë të çelur, fare pa qepallë.” / KultPlus.com
Shkolla fillore “Skënderbeu” në Horën e Arbëreshëve është rikonstruktuar pas një kohe të gjatë dhe tashmë do të jetë sërish në dispozicion të fëmijëve.
Lajmi është bërë i ditur nga kryetari i bashkisë, Rosario Petta, i cili në bashkëpunim me institucionet vendase bëri të mundur realizimin e këtij projekti, transmeton KultPlus.
“Ne i dorëzojmë klasave tona një nga objektet më funksionale dhe të shkëlqyera që ka komuna jonë. Me krenari të madhe dhe një nuancë nostalgjie ne shohim që shkolla jonë e zemrës mori jetë përsëri, me fëmijë kuriozë dhe prindër të ngazëllyer për t’u kthyer në klasat e tyre të fëmijërisë.
Angazhim ishte i madh për të gjithë Administratën, menaxherin Giorgio di Modica në bashkëpunim të ngushtë me drejtuesit e shkollës me Drejtoreshën e re Dr. ssa Chiara Di Prima dhe të gjithë sektorin e shkollës, për të arritur këtë qëllim gjithashtu. Edhe këtu ekipi ynë u tregua i angazhuar dhe koheziv në mënyrë të vazhdueshme në sigurimin e të drejtës për të studiuar për studentët tanë. Urimet më të mira djema, le të jetë fillimi i një udhëtimi të suksesshëm arsimor dhe personal”, shkruan Rosario Petta në Facebook. / KultPlus.com
Gjergj Kastrioti nuk vraponte pas posteve e titujve, por i dhanë të tjerët poste e tituj sipas meritës, pa ia kërkuar ato,
Ai e donte lirinë, përparimin dhe fuqizimin e Atdheut dhe Shtetit të tij ,
Ai nuk vraponte pas pasurisë vetjake ,por donte ta bënte Atdheun e tij të pasur, të zhvilluar e të fuqishëm,
Ai vdiq si një Mbret i varfër,sepse tërë pasurinë e tij e kishte vënë në shërbim të atdheut respektivisht Arbërisë së tij.Ndërsa Mbretërit e Princat tjerë europian lanë pas pasuri ,ari e pallate të tyre,Gjergj Kastrioti nuk la pasuri,sepse e kishte vënë në shërbim të atdheut, prandaj ai la një shembull të pavdekshëm në historinë e qeverisjes dhe udhëheqjes së Shteteve apo Mbretërive ,
Ai luftoi për liri ,për pavarësi ,për rikthimin e dinjitetit dhe bashkimit arbëror,
Ai ishte „njeri i virtytit“ sikur që thoshte edhe vetë dhe „jo i fatit“,
Ai sakrifikojë gjithçka për të mirën e përgjithshme të Atdheut,
Ai jetoi si një i shenjtë, dhe u bë Busulla e orientimit dhe Tempulli i bashkimit të kombi i tij,
Ai ishte komandant i papërsëritshëm,sepse edhe në Ushtrinë e tij dhe në Shtetin e tij kishte disciplin,moral dhe pastërti patriotike,
Ai e vendosi jetën e tij dhe të familjes së tij në rrezik,vetëm e vetëm që Atdheu i tij ta shohë dritën e lirisë, pavarësisë dhe përparimit,
Ai e donte Shtetin(Mbretërinë) e tij ,qytetarët e tij pa dallim i pasur apo i varfër, i vogël apo i madhë ,dhe pa dallim pozitave në shoqëri, sepse ai Atdheun e konsideronte si një Trup i përbashkët,
Ai u bë i dashur për qytetarët e tij ,sepse ia ktheu gëzimin e lirisë, pavarësisë dhe sa ishte gjallë e mbajti të bashkuar dhe e ruajti Arbërinë në themelet e saj dhe të paraardhësve ,
Ai hyri përjetësisht në zemrat e arbërorëve dhe nuk doli më kurrë ,por vetëm sa u bë edhe më i gjallë deri në ditët tona./KultPlus.com
Piktori dhe intelektuali kontrovers, Maks Velo, në një intervistë për të përditshmen Mapo kishte shpjeguar mes të tjerave se përse i ndan gegët nga veriorët dhe përse nuk i do këta të fundit.
Ja argumentet që rendit ai për shqiptarët e veriut, ku logjikisht futet edhe Kosova: “Le të vijmë te Fushë-Kruja, a e pe si stafi sigurues i presidentit Bush i hoqi orën nga dora, nga frika se mos ia vidhnin fushëkrujasit? Laçi? Janë rrezuar ose dëmtuar 36 shtylla të tensionit të lartë, si është e mundur? Vrasjet, edhe ditën e zgjedhjeve të 23 qershorit të kaluar”?
“Bëj një listë sa kriminelë ka Laçi, Fushëkuqja, Lezha, Shëngjini, Rrësheni, Bajram Curri etj., etj. Shkodra kishte 10 vrasje në 6-mujorin e parë, asnjë në Korçë. Kriminelë kombëtarë dhe ndërkombëtarë. Sa nga Veriu janë në burgjet shqiptare dhe të huaja? Veriu është bërë tmerri i Evropës. Dukagjini kishte mbjellë 115.000 rrënjë kanabis, gjuajti edhe policinë dhe dëmtoi helikopterin. Kukësi nuk paguan energjinë elektrike, e paguajmë ne për ta.
Në Lurë kanë prerë gjithë pyllin. Tropoja ka mbi 150 vrasje, kanë vjedhur edhe një bankë në Angli. Vumë një verior, Berishën, dhe na shkatërroi me themel.
Dy janë treguesit kryesorë. Krimi dhe dëshira për punë. Ky bën edhe bilancin”.
Ai thotë se është antimysliman “prej 500 vitesh”.
“Kam qenë luftëtar krahas Skënderbeut dhe jam vrarë nga hordhitë osmane. Islami nuk ka ardhur si fe apostolike, paqësore në tokat e Arbërisë. Islami është fe që është përhapur me dhunë. Islamin e sollën Hordhitë osmane. E shënova me H të madhe se ato ishin hordhi të padëgjuara… Osmanët për 500 vjet vetëm na shkatërruan dhe shkretuan. Prandaj, jemi sot kështu që nuk po e marrim dot veten. Islami edhe sot është e vetmja fe e dhunës. Nga Afganistani në Libi. Gjithë ajo hapësirë nuk gjen dot paqe. Dhe po tmerron botën. Xhihadistët kosovarë na kanë poshtëruar si asnjë tjetër me Skënderbeun monstër. Këtë nuk ua fal dot kurrë. Kanë 500 vjet që e urrejnë Heroin tonë. Por, nuk do të ngrihen kurrë dot mbi të. Nuk do të ndajnë kurrë dot prej tij. Sepse ai është garancia që na bashkon me Evropën, me krishterimin. Prandaj, ata duan ta presin këtë lidhje. Ata urrejnë dhe fyejnë Nënë Terezën, që është shenjtorja jonë, filozofja më e madhe që ka nxjerrë Ballkani. Ata duan shkatërrimin e çdo trashëgimie të krishtere. Po mos ishin ata, shqipja nuk do të ishte një nga pesë gjuhët (e vetmja gjuhë e një populli të vogël) në përkthimin e deklaratës për formimin e Kalifatit. Nuk ka fyerje më të madhe për ne dhe për shqipen. Ata pretendojnë se Shqipëria është pjesë e Kalifatit”, ka thënë Velo.
Kjo intervistë është publikuar në Mapo, në vitin 2014 kur edhe e ka dhënë këtë mendim artisti shqiptarë për veriorët dhe kosovarët/KultPlus.com
Sot në ditën e kremtimit të 533 vjetorit të vendosjes së arbëreshëve në Itali është bëri i ditur lajmi se busti i Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu do të vendoset edhe në Castrovillari, Kalabri, transmeton KultPlus.
“Më në fund dhe në Castrovillari do të kemi Bustin e heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili do të vendoset së shpejti në via; Monte Sant’ Angelo, përball “Casa del Ferroviere”
Dua të falenderoj Sindako Mimmo Lo Polito, Federica Tricarico, dhe Komunën e Castrovillarit që aprovuan autorizimin e vendosjes se Bustit”, shkruajnë arbëreshët në Facebook. / KultPlus.com
Historia e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut si një Akademi mësimi për Princa, Mbretër, Pushtetar dhe për secilin që dëshiron të njohë artin e tij të qeverisjes, diplomacisë dhe atë ushtarak.
Dhe këtë nuk e them vetëm unë këtu, këtë e kanë thënë edhe ata që lexuan, mësuan dhe përkthyen historinë e jetës dhe veprës së Gjergj Kastriotit, sikur që është kjo e përkthyesit gjerman të saj, Theodorum Funccium.
Duke ditur se vepra e Marin Barletit mbi jetën dhe veprën e heroit tonë Gjergj Kastrioti është përkthyer në shumë gjuhë botërore e përkthimi në gjuhën gjermane thuhet se ka qenë më i mirëprituri. Po ashtu, ajo është botuar disa herë në gjermanisht.
Këtu po ndaj një tekst të shkurtër nga përkthyesi Theodorum Funccium i cili në fakt e ka përkthyer historinë e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut nga gjuha latine në gjuhën gjermane në vitin 1606 dhe ai nënvizon kështu:
“…Kjo është arsyeja pse në këtë Histori (“Historia e jetës dhe veprës së Skënderbeut”- shënimi im) ata që duan të marrin njohuri të luftës mund të përfitojnë aq sa do të përfitonin nga një “Academia rei militaris”, dhe të mësonin secili prej tyre…” / KultPlus.com
Në librin francez, të autorit Adrien de Boufflers, me titull « Le chois de plusieurs histoires et autres choses mémorables tant anciennes que modernes appariées ensemble, pour la plupart non encore divulguées », botuar në vitin 1608 nga shtëpia botuese mbretërore franceze, P. Mettayer, gjejmë një shkrim të rrallë, në faqet n° 102 – 103, dedikuar posaçërisht heroit tonë kombëtar, të madhit Gjergj Kastrioti.
Trimi shqiptar tashmë kishte ndërruar jetë. Kur turqit, e morën vesh, nuk vonuan të pushtonin Lezhën dhe të shkonin tek varri i luftëtarit legjendar që i kishte tmerruar për një çerek shekulli.
Në vijim, shkrimi i sjellur ekskluzivisht nga Aurenc Bebja, [Blogu Dars (Klos), Mat – Albania].
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
«Pasi Muhamedanët pushtuan qytetin e Lezhës, ku ishte varrosur Rrufeja e madhe e luftës, Skënderbeu, ata e nxorrën trupin e tij nga varri për të parë të vdekur njeriun që i kishte bërë të largoheshin të tmerruar qoftë dhe vetëm me përmendjen e emrit të tij.
Të afruar pranë kockave të tij, këta ndiheshin të lumtur që mund t’i preknin, ose të paktën t’i admironin. Edhe krerët dhe komandantët morën monedhat e arit dhe të argjendit, e i mbanin ato me nderim të madh sikur të ishin diçka e shenjtë (hyjnore) duke besuar seriozisht se mbajtja e këtyre relikeve do t’u sillte atyre lumturi ashtu si qiejt kishin vepruar për Skënderbeun.
Bëmat e Skënderbeut në luftë nuk janë admiruar vetëm nga kapitenët Muhamedanë, por edhe nga vetë perandori (sulltani) Mehmet, i cili për të imituar princin shqiptar, përdori shpatën e tij pas vdekjes, duke menduar se do të bënte të njëjtat bëma me dorën e tij kundra të Krishterëve, të përjetonte të njëjtën eksperiencë si Mbreti i Epirit, por këto tehe nuk prenë ndaj të Krishterëve.
Virtyti nuk vinte aspak nga shpata, por nga energjia nervore e krahut dhe dorës së shpirtmadhit Skënderbe, i cili e përdorte atë për të flakëruar mohuesit. »
Nga faqet më të nënvlerësuara dhe të shpërfillura të jehonës dhe ndikimit të veprës e bëmave jetësore dhe luftarake të Gjergj Kastriotit, është padyshim prania e figurës së kryetrimit të Arbërisë në letërsinë më të spikatur spanjolle të Shekullit të saj të Artë (Siglo de Oro).
Bëhet fjalë për shekullin kur do të lëvronin në letrat spanjolle përfaqësuesit më të shquar të kësaj letërsie, të kësaj gjuhe dhe kulture të mrekullueshme që edhe sot ushtron ndikim tepër të fuqishëm në letërsinë botërore, përmes stërnipave të këtyre poetëve dhe krijuesve të pavdekshëm, nga Spanja në Amerikën Latine dhe Qëndrore.
Pati qenë pikërisht koha e Miguel de Cervanes Saavedra, Francisco de Quevedo, Lope de Vega, Luis de Góngora y Argote, e plot të tjerëve syresh, kolosë të letrave spanjolle që do të sendërtonin periudhën më të shndritshme të letërsisë së shkruar dhe të frymëzuar në gjuhën spanjolle, e sakaq, në një epokë kaq të frytshme letrare, personazhi i huaj absolutisht më i kënduar, më i lëvduar dhe më grishës për shkrimtarët, poetët e dramaturgët spanjollë të kësaj kohe, pati qenë Gjergj Kastrioti arbëror.
Tashmë është përcaktuar me saktësi se letrari që më tepër do të lëvronte në gjurmët dhe bëmat e Skënderbeut në Spanjë, pati qenë Luis Vélez de Guevara (Écija, 1 gusht 1579 – Madrid, 10 nëntor 1644), dramaturg dhe shkrimtar i njohur i periudhës në fjalë, pjesë e rrymës letrare të mbiquajtur si “Conceptismo”, të ndërlidhur ngushtësisht me veprën letrare të Francisco de Quevedo, armikut të përbetuar (jo vetëm në letërsi), të Luis de Góngora y Argote, që është edhe protagonisti i këtij hulumtimi letrar dhe historik kushtuar vendit të Gjergj Kastriotit në letërsinë e Shekullit të Artë të Letrave Spanjolle.
Luis Vélez de Guevara do të jetë krijuesi i një sërë komedish kushtuar Gjergj Kastriotit, e para ndër të cilat, me titullin “El Jenizaro de Albania”, në shqip “Jeniçeri i Arbërisë”, është datuar tanimë me saktësi nga studiuesit spanjollë mes viteve 1608-1610, dhe deri vonë cilësohej si krijimi i parë i mirëfilltë kushtuar Skënderbeut në letërsinë mesjetare spanjolle.
Thënë kjo, duke mënjanuar ndërkaq bindshëm ndonjë hamendësim të cekët dhe pa asnjë themel apo fakt të vërtetuar historik, se gjasme edhe i madhi Lope de Vega paskësh shkruar diçka në këtë këndvështrim; pretendim tejet periferik, që është hedhur poshtë pa asnjë hapësirë diskutimi nga studiuesit e specializuar spanjollë të letërsisë prej kohësh.
Përveç komedisë së mësipërme, Luis Vélez de Guevara do të shkruajë, rreth njëzet vite më vonë, në vitin 1628, një tjetër vepër kushtuar Skënderbeut, kësaj radhe të titulluar “El Príncipe Esclavo” (Princi Skllav), me dy pjesë dhe paskëtaj krijimin tjetër me sërish protagonist kryetrimin arbëror, me titullin kuptimplotë “El príncipe Escanderbey y El gran Jorge Castrioto” (Princi Skënderbej dhe Gjergj Kastrioti i Madhërishëm).
Të gjitha këto vepra të Luis Vélez de Guevara janë doemos të ndërlidhura e të ndërvarura njëra ndaj tjetrës, por gjithashtu përbëjnë një zinxhir krijimtarie që ngjizet dhe i kushtohet Gjergj Kastriotit, duke u ndikuar, frymëzuar dhe pasuruar çdo krijim letrar i këtij autori mbështetur në figurën e Skënderbeut, nga krijimet e tij të mëparshme në këtë këndvështrim, por ndërkohë krijimi fillestar, pikërisht “El Jenizaro de Albania”, nga studiuesit spanjollë të letërsisë është përcaktuar tashmë pa asnjë hije dyshimi, se është frymëzuar kryekëput, dhe ka ndjekur besnikërisht gjurmët e krijimit mirëfilli të parë letrar që i kushtohet Gjergj Kastriotit në spanjisht dhe në letërsinë spanjolle, në përgjithësi, të shkruar nga Luis de Góngora y Argote.
Për ta plotësuar kornizën e krijimeve letrare që kanë protagonist dhe fymëzim Skënderbeun në letërsinë mesjetare spanjolle të Shekullit të Artë, një tjetër dramaturg, shkrimtar dhe klerik i njohur i kohës në fjalë, i quajtur Juan Pérez de Montalbán (Madrid, 1602-1638), do të shkruajë një “auto sacramental” (vepër teatrale me sfond fetar, ose dramë liturgjike, me strukturë alegorike dhe përgjithësisht me një akt të vetëm), të titulluar “Escanderbech”, sërish kushtuar Gjergj Kastriotit, dhe qartësisht të frymëzuar nga vepra e Luis Vélez de Guevara “El Príncipe Esclavo”.
“Escanderbech” do të botohej në vitin 1632, por sipas studiuesve spanjollë të letërsisë, me gjasë kjo vepër ishte shkruar diku në vitin 1629, domethënë një vit mbas “Princit Skllav” të Vélez de Guevara, duke u frymëzuar kështu tërthorazi edhe nga vargjet e romancës fillestare të shkruara nga Luis de Góngora y Argote.
Do theksuar sakaq fakti, se edhe “El Jenizaro de Albania”, do të kish mbetur një krijim tërësisht i harruar dhe mbuluar nga pluhuri i rëndë i kohës, po të mos ishte zbuluar rastësisht në vitin 1886 në një fond të pakataloguar të Biblioteca Nacional (Bibliotekës Kombëtare) të Spanjës.
Veprat që i kushtohen Skënderbeut vijojnë edhe më tutje, gjer në “Los hijos del dolor y Albania tiranizada” (Bijtë e Dhimbjes dhe Arbëria e Shtypur), me autor Francisco de Leyva y Ramírez de Arellano (Malaga, 1630-1676), krijimi që i përket gjysmës së dytë të shekullit XVII, gjithashtu i shenjuar nga trashëgimia e patjetërsueshme e vargjeve të Luis de Góngora y Argote kushtuar kryetrimit të Arbërisë.
Kjo poemë është shkruar nga Luis de Góngora y Argote, dhe qe botuar si fillim në përmbledhjen “Ramillete de flores. Quinta parte de Flor de Romances recopilados por Pedro de Flores”, në vitin 1593 në Lisbonë, dhe është krijuar nga poeti i madh spanjoll në vitin 1586, dy vite përpara se të përkthehej për herë të parë në spanjisht nga portugalishtja, nga Ochoa de Salde në vitin 1588, “Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis” e Marin Barletit.
E pikërisht me këtë poemë, këtë romancë në vargje ku himnizohet Gjergj Kastrioti si një hero epik dhe vigan i mirëfilltë, në dashuri dhe fushën e betejës, do të nisë vazhda e gjatë e poemave, komedive, dramave dhe vënieve të shumta në skenë të veprave që i kushtohen figurës së Skënderbeut në Shekullin e Artë të letërsisë mesjetare spanjolle.
Fakti me rëndësi kyçe dhe vlerë madhore që del në pah ndërkaq, është se tanimë mund të pohohet me bindje të plotë se vepra e parë për Gjergj Kastriotin e shkruar në spanjisht, daton 22 vite më herët nga viti 1608, kur mendohej se ishte data më e hershme, përmes “El Jenizaro de Albania” të Luis Vélez de Guevara, meqënëse “Criábase el Albanès”, poema e Luis de Góngora y Argote, i takon vitit 1586, ndërsa dritën e botimit do ta shikonte në vitin 1593.
Krenaria për këtë zbulim shtohet gjithsesi pamasë, kur kemi parasysh autorin e kësaj poeme, njërin nga dy poetët më të mëdhenj të historisë së letërsisë spanjolle, krahas armikut të tij të pandashëm në jetë, Francisco de Quevedo, pikërisht Luis de Góngora y Argote, atin e rrymës letrare “Culteranismo”, të cilit ndonëse poezitë iu luftuan përherë në jetë, pas vdekjes arriti pavdekshmërinë letrare.
Më poshtë do të gjeni vargjet e kësaj poezie dhe fotot e dy faqeve nga botimi origjinal i vitit 1593 që kam arritur t’i gjej në kërkimet e mia:
Luis de Góngora y Argote (1561 – 1627)
“CRIÁBASE EL ALBANÉS / QE RRITUR ARBËRORI”
Viti 1586
“Qe rritur Arbërori
Në oborrin mbretëror të Muratit,
Jo si ndonjë rob i çmuar
I lënë peng prej të atit,
Por siç do të ishte rritur me pekule
Sulltani më i shquar,
I mikluar nga Udhëheqësi i Madh,
Tepër i dashur për gjindjen,
Riosh me parime të epërme
Dhe mendime të thella,
E shpresa të lidhura
Me gjakun e tij fisnik,
Prijës madhështor në kohë luftërash,
Oborrtar i dalluar në paqe,
Shqytë për ushtarët e vet,
Shëmbëlltyrë e sypatremburit.
Porsa ia kish dalë mbanë atëherë
Ta mposhtte, dhe t’i fitonte
Hungarezit dy flamuj,
Ndërsa Sufiut edhe katër të tjerë syresh.
Por, ç’vlerë paskësh vallë
Të ngadhënjesh ndaj prijësve të pamposhtur
Duke u vënë gjoksin
Mijëra rreziqeve për vdekje,
Nëse sakaq një çilimi i verbër e mposht,
Krejt i çarmatosur.
Duke i ngulur në zemër
Dy heshta tejshpuese?
Tejshpuese këto heshta,
Që nuk janë gjë tjetër, veç syve të ëmbël
Të dy turkeshave më të hijshme
Të gjithë Lindjes;
Nuk ka gurë të çmuar aq të kaltër
Sa të krahasohen dot me sytë e tyre,
Të përkora skajshmërisht
Dhe me hiret krejt të rralla.
Nuk e mbronte dot as parzmorja
Prej diamantesh të veckël,
Ngaqë zjarr’ i dashurisë
Është rrezja përvëluese,
Që edhe hekurin e paepur
E bjerr dhe zhbën tërësisht:
Nuk ndalet prej hekurit Dashuria,
Që pagabueshëm përherë,
Di ta bëjë shpirtin të hekurt,
Dhe çehren kuptimplotë.
Tejet i pafat ishte ai në kohë paqeje,
Njëlloj siç ishte ngadhënjimtar në kohë lufte,
I dorëzuar në paqe ndaj hireve femërore,
Ndërsa në luftë ngaherë një Mars krenar ishte;
Fort mirë ia njihte vlerat atij Dashuria,
Saqë për ta lidhur përfundimisht
(për t’ia hedhur vargonjtë, Dashuria,
Atij që kish mposhtur Marsin hyjni),
Si vërejti se nuk mjaftonte një vargua,
U rrek ta lidhte me dy syresh”.
Në origjinal në spanjishten mesjetare:
“Crïábase el Albanés
en la corte de Amurates,
no como prendas captivas
en rehenes de su padre,
sino como se crïara
el mayor de los sultanes,
del Gran Señor, regalado,
querido de los bajaes,
mancebo de altos principios
y de pensamientos graves,
de esperanzas vinculadas
con su generosa sangre,
gran capitán en las guerras,
gran cortesano en las paces,
de los soldados escudo,
espejo de los galanes.
Recién venido era entonces
de vencer, y de ganalles
al Húngaro dos banderas,
y al Sofí cuatro estandartes.
Mas ¿qué aprovecha domar
invencibles capitanes
y contraponer el pecho
a mil peligros mortales,
si un niño ciego lo vence,
no más armado que en carnes,
y en el corazón le deja
dos arpones penetrantes?
Dos penetrantes arpones,
que son los ojos süaves
de las dos más bellas turcas
que tiene todo el Levante;
que no hay turquesas tan finas
que a sus ojos se comparen,
discretas en todo extremo
y de gracias singulares.
No lo defendió el escudo,
hecho de finos diamantes,
porque el amoroso fuego
es al rayo semejante,
que el duro hierro en sus manos
lo disminuye y deshace:
no para en el hierro Amor,
que, sin errar tiro, sabe
poner en el alma el hierro,
y en la cara las señales.
Fue tan desdichado en paz,
cuanto, en la guerra, triunfante,
rendido, en paz, de mujeres,
siendo en guerra un fiero Marte;
bien conoció su valor
Amor, pues para enlazalle
(por tener sujeto, Amor,
al que sujetó al dios Marte),
un lazo vio que era poco,
y quiso con dos vendalle”.
Hulumtuar në arkivat spanjolle dhe portugeze, dhe përkthyer në gjuhën shqipe nga spanjishtja nga ELVI SIDHERI./KultPlus.com
Media italiane “Corriere.it” në rubkrikën dedikuar udhëtimeve i ka kushtuar një artikull plazheve të Shqipërisë.
Nga një vend i panjohur, tashmë në destinacion për pushime. Kush do ta kishte menduar se Shqipëria do të bëhej shpejt një nga destinacionet e reja verore evropiane të preferuara nga italianët (dhe jo vetëm)?
Vitet e fundit, Toka e Shqiponjave është rilindur: e re, dinamike, krijuese – pavarësisht problemeve të secilit vend në zhvillim. Qytetet e gjalla, deti i kristaltë, peizazhet e paprishur dhe disa nga plazhet më të bukur në gadishullin Ballkanik.
Plazhet më të mira janë në jug të vendit, midis qytetit të Vlorës dhe Ksamilit, pikës së fundit të tokës shqiptare para Greqisë. Disa – si Sazan dhe Karaburun – mund të arrihen me varkë, të tjerët si Gjipë mund të arrihen vetëm pasi të keni ndjekur itineraret e shëtitjes.
Duke zbritur takoni Porto Palermon, me kështjellën e Ali Pashës me pamje nga deti, dhe Borshi, të përqafuar nga një hapësirë pemësh ulliri dhe shkurre mesdhetare. Dhe pastaj Himara dhe Saranda deri në Ksamil, i famshëm për perëndimet e diellit dhe ujërat që zbehen nga blu në të kaltër në bruz.
Në veri të Shqipërisë, nga ana tjetër, ka Velipojë dhe Kepi i Rodonit, ku mund të admironi edhe një kështjellë të lashtë nga koha e Skënderbeut, heroit kombëtar shqiptar./ KultPlus.com
