Tre piktura me vaj, më parë të panjohura, të atribuara artistit avangardë Kazimir Malevich janë në ekspozitë në një muze publik në Bukuresht. Nëse vërtetohen si autentike, ato mund të vlejnë mbi 100 milionë paund, por një studiues i njohur thotë se historia e prejardhjes së tyre është problematike.

Tani muzeu që po i ekspozon po refuzon të deklarojë nëse veprat janë të mirëfillta.

Kazimir Malevich, i lindur në Ukrainë, konsiderohet një nga artistët më me ndikim të shekullit të 20-të. Në tregun e artit, pikturat e tij vlejnë më shumë se çdo artist tjetër ukrainas ose rus, me një vepër të shitur për një rekord prej 85 milionë dollarësh (63 milionë £) në vitin 2018.

Por gjatë një zhvendosjeje shtëpie në vitin 2023, sipas Yaniv Cohen, një biznesmen izraelit me bazë në Bukuresht dhe pronari i veprave, u zbuluan tre piktura të panjohura të Malevich nën dyshekun e gjyshes së gruas së tij, pensionistes izraelite Eva Levando.

Zonja Levando ia kishte dhuruar atij veprat.

Pikturat titullohen:

Kompozim Suprematist me Drejtkëndësh Jeshil dhe të Zi (1918),

Kompozim Kubofuturist (1912–13),

Kompozim Suprematist me Katror të Kuq dhe Trekëndësh të Gjelbër (1915–16), dhe janë duke u ekspozuar në Muzeun Kombëtar të Artit Bashkëkohor në Rumani deri në fund të gushtit. Ekspozita është sponsorizuar nga klinika dentare e zotit Cohen.

Megjithatë, bota e artit mbetet skeptike. Konstantin Akinsha, një studiues ukrainaso-amerikan, i tha BBC-së se dokumentacioni që provon historinë dhe lidhjen e tyre me studion e Malevich ishte i paplotë.

“Tre veprat që janë aktualisht në ekspozitë në Bukuresht nuk janë dokumentuar, fotografuar apo ekspozuar gjatë jetës së artistit,” tha historiani dhe kuratori i artit, i cili është bashkëautor i udhëzuesit të Shoqatës Amerikane të Muzeve për kërkimin e prejardhjes së veprave të artit.

Eva Levando i trashëgoi pikturat nga i ati, një kontabilist në Odesa të Ukrainës Sovjetike. Thuhet se ai e kishte blerë njërën prej tyre dhe i kishte marrë dy të tjerat si pagesë për shërbimet e tij. Mungesa e dokumenteve që mbështesin këtë histori, sipas zotit Cohen, shpjegohet me represionin ndaj artit modernist gjatë epokës së Stalinit.

Zonja Levando emigroi në Izrael në vitin 1990, duke marrë me vete veprat, sipas zotit Cohen.

“Nuk ka prova për qarkullimin e veprave të Malevich në tregun rus apo ukrainas të artit në fund të viteve 1920 dhe në fillim të viteve 1930. As dokumentet e vetë Malevich nuk përmendin ndonjë shitje private pas vitit 1917,” tha Konstantin Akinsha.

Për të forcuar pretendimin e tij, Yaniv Cohen paraqiti certifikata nga historiani i artit nga Kievi, Dmytro Horbachov, i cili i përshkruan veprat si “shembuj të klasit të parë” të stilit të Malevich. Ai mbështetet në analizën e stilit dhe teknikës së pikturave. Por Horbachov ka autentikuar më parë vepra të diskutueshme, përfshirë një pikturë që raportohet se u hoq nga Muzeu Albertina në Vjenë për shkak të dyshimeve mbi autenticitetin.

Ky historian arti pretendon se është konsulent i shtëpive të ankandeve Sotheby’s dhe Christie’s. Por një zëdhënës i Sotheby’s i tha BBC-së se ai “nuk ka punuar kurrë për Sotheby’s si konsulent.” Christie’s gjithashtu mohoi ndonjë lidhje zyrtare me të.

Dmytro Horbachov nuk iu përgjigj kërkesës për intervistë. Yaniv Cohen thotë se analizat teknike e mbështesin pretendimin e tij.

BBC shqyrtoi raportet për të treja veprat, të prodhuara nga Institut d’Art Conservation et Couleur në Paris dhe nga laboratori gjerman i Elisabeth dhe Erhard Jägers.

Megjithëse analizat datojnë pigmentet dhe elementet e tjera në kohën e jetës së Malevich, raportet nuk deklarojnë se veprat janë pikturuar nga ai.

Më parë, raporte nga këto dy laboratorë shoqëronin dy piktura që u vërtetuan si falsifikime në një dokumentar të BBC-së, Afera Zaks: Anatomia e një Koleksioni të Falsifikuar. Kur u përball me gjetjet e BBC-së, Erhard Jägers tha se analiza teknike nuk mund të provojë vërtetësinë e një pikture.

Laboratori francez tha se raportet që ai prodhon “nuk janë dëshmi për autenticitet” dhe se nuk ka lëshuar kurrë një certifikatë autenticiteti për vepra të Malevich.

Yaniv Cohen këmbëngul se nuk ka interes për të shitur pikturat, pavarësisht se Dmytro Horbachov, i cili beson se janë autentike, vlerëson se ato mund të vlejnë 160–190 milionë dollarë (118–140 milionë £).

Megjithatë, email-e të shikuara nga BBC tregojnë se ato janë ofruar si kolateral për një hua. Biznesmeni mohoi të ketë lidhje me këtë ofertë, duke thënë se nuk ka plane për të përfituar nga pikturat dhe se është financiarisht i sigurt falë investimeve në kriptomonedha.

I pakënaqur me pyetjet e BBC-së, z. Cohen kërcënoi se do t’i “zhdukte” gazetarët dhe pretendoi se mund të hakonte komunikimet e tyre.

Pas dyshimeve të ngritura nga Konstantin Akinsha mbi prejardhjen e pikturave, Muzeu Kombëtar i Artit Bashkëkohor në Rumani (MNAC) u distancua nga veprat.

Në një deklaratë, MNAC e quajti ekspozitën “një eksperiment kuratorial” dhe shtoi se nuk kishte “ekspertizë për të vërtetuar autenticitetin e këtyre veprave.”

Muzeu tha se ishte mbështetur në dokumentet e paraqitura nga z. Cohen dhe se përfshirja e veprave në ekspozitë “nuk duhet të interpretohet si miratim institucional i autorësisë ose autenticitetit të tyre.”

Konstantin Akinsha tha se rastet e njohura publikisht të veprave të dyshimta të Malevich dhe artistëve të tjerë të asaj periudhe ishin vetëm “maja e ajsbergut”, duke shtuar se “mijëra vepra të dyshimta vazhdojnë të qarkullojnë sot.”

Tregu për artin modernist rus dhe ukrainas është plot me vepra që “janë qartësisht problematike”, tha për BBC-në Reto Barmettler, konsulent për piktura ruse në Sotheby’s.

“Pikturat e mira avangardë nuk shfaqen nga hiçi, ato kanë cilësi të dukshme, dokumentacion të provuar të prejardhjes dhe, idealisht, një histori ekspozimi,” shpjegoi ai.

Ai nuk komentoi mbi tre veprat në pronësi të Yaniv Cohen./BBC/KultPlus.com