Sot, më 5 shkurt, Filatelia e Postës së Kosovës ka lëshuar një emision të veçantë pullash postare në nder të 80-vjetorit të Radio Prishtinës, mediumit të parë radiofonik në Kosovë. Kjo pullë përkujton transmetimin e parë në Prizren më 1945, i cili, me kalimin e kohës, evoluoi në një institucion kyç të informacionit dhe kulturës në vend.
Pas disa vitesh, Radio Prishtina u zhvendos në kryeqytet, duke u bërë qendra kryesore e transmetimeve radiofonike. Me themelimin e Radio Televizionit të Prishtinës më 1974, ajo u integrua në një dritare të re informative dhe kulturore, duke luajtur një rol të rëndësishëm në promovimin e gjuhës, kulturës dhe traditave vendore. Për dekada, ky medium ka qenë simbol i profesionalizmit dhe rezistencës kulturore, duke shërbyer si një urë lidhëse me botën.
Ky jubile është një moment reflektimi mbi kontributin e gazetarëve, redaktorëve dhe teknikëve që ndërtuan një trashëgimi të pasur mediatike. Posta e Kosovës fton koleksionistët, bizneset dhe qytetarët të blejnë këtë pullë speciale, e cila përjetëson historinë dhe rëndësinë e Radio Prishtinës në zhvillimin e komunikimit dhe kulturës në Kosovë./KultPlus.com
Ambasadorja e Shtetit të Izraelit në Republikën e Kosovës, Tamar Ziv, në platformën X ka njoftuar se është ratifikuar marrëveshja për heqjen e vizave në përvjetorin e katërt të Marrëdhënieve Diplomatike Israel – Kosovë.
“Gëzohem t’ju njoftoj se Marrëveshja për heqjen e vizave u ratifikua në përvjetorin e katërt të Marrëdhënieve Diplomatike Izrael-Kosovë”, ka shkruar ajo.
Tutje, ajo ka njoftuar se qytetarët e Kosovës mund të udhëtojnë në Izrael si turistë pa pasur nevojë për vizë, që nga 5 maji i këtij viti./KultPlus.com
Qendra Kinematografike e Kosovës përmes rrjeteve sociale ka njoftuar se Sevdije Kastrati – Dili është bërë anëtare e Shoqatës Amerikane të Kinematografëve, ASC.
Sevdije Kastrati ka punuar në shumë filma në Kosovë, të cilët kanë shënuar sukses edhe jashtë trojeve shqiptare, siç ishte filmi Zana.
Ajo është transferuar në Shtetet e Bashkuara në vitin 2009 për të studiuar kinematografi në Institutin Amerikan të Filmit, duke fituar një MFA në 2011
Kreditë e saj përfshijnë filmin e shkurtër fitues të çmimit The Return dhe filmat Gdhendur, Perperrator, Vera Dreams of the Sea, Zana, Cold November dhe The Marriage. Martesa dhe Zana ishin kandidatët e Kosovës për Oscarin më të mirë ndërkombëtar në vitin 2018 dhe 2019, respektivisht./KultPlus.com
Më 5 shkurt, Mihal Grameno, i sëmurë, e i dëshpëruar, u tërhoq nga lëvizja shoqërore, derisa vdiq në Korçë gjatë vitit 1931. Për meritat e shquara në dobi të atdheut, i është dhënë titulli “Hero i Popullit”, shkruan KultPlus.
Më 13 janar 1871 do të lindte në Korçë Mihal Grameno, një ndër veprimtarët më të zëshëm të çështjes sonë kombëtare, luftëtar me çetën e Çerçiz Topullit, gazetar, botues dhe shkrimtar.
I shkolluar fillimisht në vendlindje, në vitin 1885 do të mërgonte drejt Rumanisë. Në Bukuresht u lidh me lëvizjen kombëtare shqiptare dhe në vitin 1889 Mihal Grameno u zgjodh Sekretar i Shoqatës “Drita”.
Në vitin 1907 iu bashkua çetës së Çerçiz Topullit dhe mori pjesë në vrasjen e peshkopit grek te Guri i Cjapit, për të marrë gjakun e Spiro Kosturit, i vrarë nga grekët në Selanik.
Si gazetar bëri të mundur raportin e përleshjes së çetës në Mashkullorë. Po atë vit në nëntor përfaqësoi Klubin e Korçës në Kongresin e Manastirit. Në vitin 1909 Grameno themeloi në Korçë Lidhjen orthodokse dhe redaktonte të përkohshmen e përdyjavshme me të njëjtin emër që botohej gjatë viteve 1909–1910. Grameno u arrestua në vitin 1910 nga autoritetet osmane për punën e tij në gazetën “Bashkimi i Kombit”.
Gjatë kryengritjeve të vitit 1911 Grameno kryente ndërlidhjen mes grupeve të çetave ndër viset shqiptare dhe prijësve të lëvizjes kombëtare në Stamboll për të koordinuar kryengritjet.
Më 1 shkurt 1911 nisi të botojë një tjetër gazetë: të përjavshmen “Koha” të cilën edhe e redaktonte, së pari të botuar në Korçë dhe më pas në Jamestown, New York, ku jetoi nga 1915 deri më 1919.
U kthye në Evropë për të përfaqësuar Partinë Politike të shqiptaro-amerikanëve në Konferencën e Paqes në Paris dhe si korrespondent i gazetës “Albania” që botonte A. G. Naçe në New York.
Pas një viti u kthye në Shqipëri. Pas shpërthimit të Luftës I Botërore u detyrua të largohej në SHBA, ku vazhdoi të punojë për çështjen kombëtare deri më 1920, kur u kthye në atdhe. I sëmurë, e i dëshpëruar, u tërhoq nga lëvizja shoqërore. Vdiq në Korçë më 5 shkurt, 1931. Për meritat të posaçme në në dobi të atdheut dhe çështjes shqiptare, i është dhënë titulli “Hero i Popullit”.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave publikoi sot imazhe të tregimit “Saideja Engjëllore”, shkruar nga Mihal Grameno. / KultPlus.com
Më 5 Shkurt 1938, vdiq Hajdar Bej Vlora (i dyti në këmbë nga majtas), Doktor i Shkencave Mjekësore dhe nipi i Ismail Qemal Bej Vlorës.
Ai mbaroi Liceun Perandorak Franko-Osman të Gallata Serait dhe u diplomua si doktor në Universitetin e Sorbonës, ku mbrojti doktoraturën gjithashtu.
Në vitin 1923 erdhi në Shqipëri dhe u emërua mjek bashkie në Vlorë, ku shërbeu deri në vitin 1932. Në janar të po atij viti u dërgua në Paris për specializim në luftën kundër tuberkulozit. Pas kthimit punoi në Spitalin Civil në Tiranë.
Ai u dënua me 5 vjet burg për pjesëmarrjen e tij në Kryengritjen e Fierit, por u lirua vetëm pas 3 muajsh me urdhër të Mbretit Zog I dhe vazhdoi të punoi në Spitalin e Tiranës.
Vdiq në moshën 50 vjeçare nga një atak në zemër. / KultPlus.com
Përkujtohet sot ditëlindja e artistit Ferdinand Deda. Ai lindi në qytetin e vogël të Peqinit më 5 shkurt të vitit 1941. Studioi pranë liceut artistik “Jordan Misja” në Tiranë dhe i përfundoi ato më 1959.
Menjëherë pas përfundimit të liceut u emërua mësues muzike në qytetin e Gjirokastrës. Pak kohë më pas, Deda filloi Konservatorin Nacional të Pragës në ish-Çekosllovaki, sot Çeki, por për shkak të prishjes së marrëdhënieve më ish-Bashkimin Sovjetik, ai vazhdoi studimet në “Akademinë e Arteve të Bukura” në degën e dirigjimit.
Në vitin 1991-1992 ai specializohet për dirigjim dhe kompozicion në Itali.
Që nga viti i diplomimit dhe derisa u tërhoq nga skena, artisti realizoi mbi 300 koncerte të rëndësishme, ku jo vetëm si dirigjent, por punoi dhe krijoi gjithashtu edhe si kompozitor.
Ferdinand Deda ka dirigjuar koncerte të rëndësishme në skenën kombëtare, por edhe në atë ndërkombëtare ku shpesh herë është vlerësuar shumë me çmime të rëndësishme dhe medalje të festivaleve dhe performancave në aktivitete të ndryshme.
Ai gjithashtu njihej për publikun shqiptar edhe si një nga kompozitorët më të rëndësishëm të “Festivalit të Këngës në RTSH”, festivalin e këngëve të stinës “Kur vjen Pranvera” dhe këngët e tij vazhdojnë të këndohen edhe sot jo vetëm nga këngëtarët por edhe nga artëdashësit e muzikës.
Madje ai është edhe themelues i “Festivalit të Pranverës”, në RTSH.
Deda gjithashtu ka dhënë kontributin e tij të madh edhe në kinematografinë shqiptare si kompozitor i shumë filmave. Më vitin 1997 u shpall fitues i “Diskut të Artë”, ndërsa ka mbajtur titujt si “Artist i Merituar” dhe “Mjeshtër i Madh”.
Artisti Ferdinand Deda u nda nga jeta më 22 gusht të vitit 2003 nga një sëmundje e pashërueshme. / KultPlus.com
“Askush nuk mund të bëhet më i huaj, sesa personi që dikur e dashuronit”.
“Sa me ngathtësi sillet një person, që ka rënë vërtet në dashuri! Sa shpejt zhduket vetëbesimi i tij! Dhe sa i vetmuar ndihet; të gjitha përvojat e tij të lavdëruara duket se janë zhdukur, ashtu si mjegulla, dhe ai ndihet kaq i dobët dhe i pafuqishëm”.
“Vetëm ai që e di se çfarë është vetmia, e njeh vlerën e vërtetë të takimit me të dashurit e tij”.
“Një grua bëhet më e zgjuar kur ka rënë në dashuri, ndërsa një burrë thjesht e humbet toruan”.
“Vetëm kur e braktisni dikë, bëheni plotësisht të hipnotizuar nga gjithçka që sillet rreth tij. Ky është paradoksi i dashurisë!”.
“Vetëm njeriu i palumtur e vlerëson lumturinë. Një njeri i lumtur, nuk ndien më shumë gëzim sesa një manekin. Ai vetëm sa e shfaq, por nuk e zotëron atë. Drita nuk ndriçon në dritë; ajo shkëlqen në errësirë“.
“Një njeri është më i fortë sesa fati i tij, deri në momentin kur dorëzohet”.
“Sa më primitiv është një njeri, aq më shumë konsiderata të larta ka për vetveten”.
“S’ka asgjë më të lodhshme, sesa të shohësh se si një person e tregon intelektin e tij, veçanërisht nëse nuk ka asnjë të tillë”.
“Cinikët kanë karakterin më tërheqës, idealistët më të keqin. A nuk është e çuditshme?”
“Gratë duhet të adhurohen ose të braktisen. Çdo gjë tjetër është vetëm një gënjeshtër”.
“Çfarëdo që ju nuk mund ta keni, duket gjithmonë më e mirë se çdo gjë që keni. Kjo është romanca dhe budallallëku i jetës sonë!”.
“Thonë se jeta është e vështirë 70 vitet e para. Pastaj gjërat fillojnë të përmirësohen”.
“Jeta është si një varkë me vela, që ka aq shumë marinarë në bord, sa që mund të përmbyset në çdo kohë”.
“Pendimi është gjëja më e padobishme në botë. Asgjë nuk mund të kthehet pas, apo të ndryshohet. Asgjë nuk mund të fiksohet. Përndryshe të gjithë do të ishim shenjtorë. Jeta nuk do të thotë se që ne të jemi të përsosur. Ata që janë të përsosur, duhet të vendosen nëpër muzeume”.
“Ndonjëherë duhet të thyeni parimet tuaja. Përndryshe ato nuk do t’iu sjellin kurrë kënaqësi”.
“Është më mirë të vdesësh kur dëshiron të jetosh, sesa të jetosh kur dëshiron të vdesësh!”.
“Çfarëdo që ndodh me ju, mos e merrni kurrë si personale. Asgjë në këtë botë nuk është aq e rëndësishme”./ KultPlus.com
Figura e një gruaje arkitekte në Romën e 1600-ës, bija e një gjeniu plebe, që zor se mundet të dalë mbi klasat shoqërore vjen pothuaj e gjallë në një roman që shpalos lavdinë e saj duke sfiduar ëndrrat, intrigat, dhunën e mjerimet e qytetit të Papëve.
Nën titullin “Arkitektja”, shkrimtarja Italiane Melania Mazzucco, ndjek një qytet në një shekull fanatik e libertin, parë nga një vilë haresh në kodrën që sundon Romën.
“Kini parasysh që edhe sot, për profesionin e arkitektes nuk ekziston forma femërore. Imagjinoni çfarë ndodhi me mua kur lexovba për këtë personazh në literaturën e viteve 1600-1700 që kishte ekzistuar më para dhe e quante veten arkitekte. Ishte e guximshme që e quante veten arkitekte”, tha autorja, duke zbuluar si nisi shkrimi i veprës.
Për botuesin Petrit Ymeri, vetë autorja, që ndjek gjurmët e Plautila Brices, është nje emër i veçantë i letërsisë Italiane.
“Është ndër emrat më të njohur të letërisë italiane dhe shkrimatre që janë aktivë dhe është zëri më i fuqishëm”, tha Ymeri.
Shkrimtarja Mazzucco, shkruan për një sëqrë disiplinash arti, duke kërkuar edhe gjurmë të grave të tjera, që vite a shekuj më parë, sfiduan një shoqëri burrash./balkanweb/ KultPlus.com
Janë botuar dy përzgjedhje nga krijimtaria e Ragip Sylajt dhe një libër me shkrime të pabotuara.
Botuesi nga Prishtina “Jakup Ceraja” i ka botuar dy përzgjedhje nga krijimtaria letrare e shkrimtarit të ndjerë, Ragip Sylaj: vëllimin e parë që përfshinë përzgjedhjen me poezi “Shakullinë përpëlitjesh” (përgatiti Anton Nikë Berisha) dhe vëllimin e dytë që përfshinë prozën, “Rrëfime për kohën e vdekur” (përgatiti Arben Veselaj).
Këtyre dy përzgjedhjeve botuesi ia ka bashkëngjitur edhe vëllimin e tretë, “Me Anton Nikë Berishën”, ku përfshihen shkrime të pabotuara të autorit të ndjerë, si vështrime librash, biseda, letërkëmbime etj.
Në parathënien e vëllimit të parë, “Shakullinë përpëlitjesh”, Anton Nikë Berisha shkruan se përpëlitjet dhe tundimet shpirtërore, dhuna e jetës, rrënjët kulturore dhe etnike, poezia si art i fjalës, dashuria etj., janë tema që bëhen objekt në poezinë e Ragip Sylajt.
“Ragip Sylaj, ashtu si ishte në jetë, skajshmërisht i sinqertë dhe fisnik, ashtu është edhe në poezi: e thotë atë që e ndien dhe e mendon. Përmes poezisë ai përballet, para së gjithash, me vetveten, me shqetësimet, me brengat, me mirësinë e me fisnikërinë e tij. Poezia e Ragip Sylajt është zëri i shpirtit dhe i ndërgjegjes së tij; fryt i mendjes dhe i dijes”, ka shkruar Berisha.
Ndërkaq, në tekstin hyrës të përzgjedhjes me prozë, “Rrëfime për kohën e vdekur”, Arben Veselaj shkruan se proza e Ragip Sylajt është kryesisht eseistike, prozë ku shkrihen shumë gjini letrare, si eseja, tregimi, shkrimi publicistik, dijet filozofike etj.
“Në prozën e Ragip Sylajt lexuesi nuk do të gjejë aspak ngjarje e histori, por vetëm ndjenjësime dhe përjetime që kanë shkaktuar ngjarjet dhe historitë. Monopatit narrativ të prozës së Sylajt prin një personazh që ironizon me vetë autorin – personazhi vetëironik”, shkruan Veselaj.
Vëllimi i tretë, me titull “Me Anton Nikë Berishën”, i përgatitur nga Labinot Berisha dhe Arben Veselaj, ndërkaq, synon për ta bërë sa më të njohur krijimtarinë e Ragip Sylajt si shkrimtar e gazetar; për ta ndriçuar atë që nuk është botuar më parë nga ky autor. Ky vëllim përfshinë tetë vështrimet e Ragip Sylajt kushtuar disa veprave të Anton Nikë Berishës, me të cilin ai ka qenë shumë i afërt dhe ka bashkëpunuar vite me radhë, pastaj tekstin e tri bisedave me Antonin të bëra nga ai dhe të botuara në kohë të ndryshme si dhe 11 letra të Ragipit dërguar Antonit dhe dy letra të Antonit dërguar Ragipit./rtk/ KultPlus.com
Aktiviteti sizmik, që nisi të shtunën, vazhdon ende në zonën detare midis ishullit të njohur grek, Santorini dhe Amorgos.
Një tërmet i lehtë me magnitudë 4,6 të shkallës Rihter u regjistrua dje në orën 19:44 nga rrjeti sizmologjik i Observatorit Kombëtar të Athinës, në një distancë prej 233 kilometra në juglindje të Athinës.
Epiqendra e tërmetit ishte në det, pranë Amorgos.
Më herët, të paktën gjashtë lëkundje, magnituda e të cilave kaloi nivelin 4,0 të shkallës Rihter u regjistruan midis orës 09:36 dhe 11:29 të së hënës, me më të madhin në orën 11:29 me magnitudë 4,9 të shkallës Rihter dhe një epiqendër 25 kilometra në jugperëndim të Amorgos.
Kjo u pasua nga një tjetër tërmet me magnitudë 4,9 të shkallës Rihter në orën 14:17 të së hënës pasdite, me epiqendër 18 kilometra në jug jugperëndim të Arkesinit, Amorgos dhe 231 kilometra në juglindje të Athinës.
“Sekuenca që po zhvillohet në veri të Santorinit ka një origjinë tektonike, ajo filloi nga ngacmimi vullkanik, i cili filloi më 2 gusht 2024 me një zgjerim të ngadaltë të vullkanit. Ka një krizë sizmo-vullkanike të vazhdueshme në kompleksin vullkanik Thera-Kolumbo, e cila po monitorohet dhe po merren të gjitha masat për skenarët e mundshëm”, tha Athanasios Ganas, drejtor i Kërkimeve në Instituti Gjeodinamik i Observatorit Kombëtar të Athinës.
”Shkollat do të qëndrojnë të mbyllura deri të premten në ishujt Santorini, Anafi, Ios dhe Amorgos për shkak të aktivitetit të vazhdueshëm sizmik”, thanë ekspertët e dy komiteteve të monitorimit të tërmeteve në Greqi.
Komitetet vunë në dukje se aktiviteti sizmik në det në afërsi të ishullit Anydros, midis Santorinit dhe Amorgos, është veçanërisht intensiv duke regjistruar 200 tërmete me magnitudë mbi 3,0 ballë të shkallës Rihter që nga e shtuna e 1 shkurtit.
”Aktiviteti sizmik brenda kalderës së Santorinit mbetet në të njëjtat pika të ulëta si ditët e mëparshme”, thanë komitetet pas shqyrtimit të të dhënave përkatëse.
Ndërkohë, linja ajrore ”SKY Express” ka shtuar fluturimet për/nga Santorini të hënën dhe të martën 3-4 shkurt për të lehtësuar transportin e njerëzve nga/në ishull.
”Attica Group” informoi pasagjerët të hënën se ka vazhduar me caktimin e një udhëtimi shtesë me traget që niset nga Santorini, me qëllim lehtësimin e lëvizjes së banorëve dhe vizitorëve në ishull.
Ajo tha se po monitoron zhvillimet dhe nëse është e nevojshme, do të vazhdojë me ndryshime të mëtejshme të itinerareve të saj për të përforcuar lidhjet midis Santorinit dhe Pireut./atsh/ KultPlus.com
Universal Postal Union, agjenci e specializuar e OKB-së me seli në Zvicër, sjell edicionin e 54-t të Konkursit Ndërkombëtar të Letërshkrimit për të Rinjtë.
Tema e këtij viti është: “Imagjinoni se jeni oqeani. Shkruajini dikujt një letër, duke i shpjeguar pse dhe si duhet të kujdeset mirë për ju”.
Aktiviteti do të realizohet në kontekstin e Konferencës së Oqeanit të OKB-së 2025, që do të zhvillohet në muajin qershor.
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit (QKLL) tha se kjo garë ndërkombëtare e letërshkrimit synon përmirësimin e letraritetit përmes artit të të shkruarit. Në këtë garë shkrimi mund të marrin pjesë fëmijët nga 9 deri në 15 vjeç.
Garimi synon të inkurajojë pjesëmarrësit që të shprehin kreativitetin dhe aftësitë e tyre gjuhësore.
Universal Postal Union (UPU) nuk pranon shkrime të cilat dërgohen nga shkollat apo individët. Të interesuarit që duan të jenë pjesëmarrës duhet të kontaktojnë Operatorin Kombëtar Postar ose organizatën, e cila merret me këtë kompeticion ([email protected]). Afati i dorëzimit të shkrimeve është deri më 5 maj 2025.
Ky aktivitet organizohet në partneritet me Organizatën Ndërkombëtare Detare (IMO) dhe Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO)./oranews/ KultPlus.com
Në zonën e Gjirokastrës, zë polifonisë labe i dha edhe Picari.
Gjithçka e trashëguar nga të parët filloi të merrte vëmendje në vitet 60 me aktivizimin e të rinjve të cilët e ngjitën për vite me radhë këngën picariote në skenën e festivalit. Në nëntor të vitit 2001 zëra bilbilash u bënë bashkë për të krijuar grupin “Kurora Labe”.
Kënga labe ka ardhur brez pas brezi që nga kohët e lashta e deri në ditët e sotme. Lebërit në shekuj kanë ditur të ruajnë vlerat dhe trashëgiminë që është sa e bukur dhe e vështirë. Labëria, si burrat dhe gratë i kanë kënduar me mjështëri Lirikës, epikës historisë dhe e kanë përcjellë në breza. Ajo ka ardhur herë lozonjare e herë si gjëmim i rëndë në shekuj.
Kënga labe s’të lë dot
Vjen nga shekujt deri sot
Me derte, gëzime plot
Ti më njohe dhe në botë
Të bekoj i madhi Zot!
U këndofsh për jetë e mot!
Në të kaluarën, kultura muzikore polifonike labe, si mbarë arti ynë muzikor popullor, është krijuar, interpretuar e përjetuar kryesisht në mjedise të ngushta, thjesht familjare. Ajo nisi të dalë nga mjedise të tilla vetëm pas gjysmës se dyte të shekullit 20. Kultura muzikore polifonike labe ështe shquar gjithmonë nga një gjallësi dhe densitet i madh.
Si bashkudhëtarë e ditëve të gëzuara e të trishtuara të malësorit të Jugut, polifonia labe simbolizonte vazhdimisht një art tepër të dashur për të.
Polifonia labe gjallon në krahun jugperëndimor të Shqipërisë, duke u kënduar në mënyre të pjesshme ose të plotë nga popullsia e rretheve: Vlorë, Tepelenë, Gjirokastër, Sarandë, Përmet, Fier.
Ja si vijnë kujtimet e Çerçiz Vehipit, rritur mes polifonisë labe dhe dashuruar me të edhe pse nuk është një këngëtar i mirëfilltë i saj.
“Kënga labe është e veçantë, sidomos për ne që na është mësuar veshi, sepse është kënduar nëpër dasma. Por sipas të parëve tregohet se dikur mblidheshin 3/4 lebër dhe këndonin labçe, pra hiqnin mërzinë por edhe argëtoheshin. Më pas kënga labe mori të tjera përmasa sidomos pas viteve ’60 ku grupet labe u bashkuan nëpër Vatrat e Kulturës në atë kohë që ishin në çdo qendër fshati. Kjo u kthye dhe në bazën kryesore të argëtimit për zonat, por njëkohësisht solli dhe zhvillimin e këngës labe. Aty u përzgjodhën duke u seleksionuar zëra duke u koordinuar,” tha z. Vehipi për RTSH-në.
Ishte nëntori i vitit 2001, kur zëra bilbilash u bënë bashkë për të krijuar grupin “Kurora Labe”, e përbërë nga xhevahirët.
Dhurim Saraçi, anëtar i grupit “Kurora labe“
Dituri Thana, anëtare e grupit “Kurora labe“
Banush Malo, anëtar i grupit “Kurora labe“
Idriz Isaraj, anëtar i grupit “Kurora labe“
Shyqyri Hysi, anëtar i grupit “Kurora labe“
Xheli Shkurti, anëtar i grupit “Kurora labe“
Ladin Çeli, anëtar i grupit “Kurora labe“
Shpëtim Çoçka, anëtar i grupit “Kurora labe“
Donatella Nora, anëtare e grupit “Kurora labe“
Engjellushe Peçi, anëtare e grupit “Kurora labe“
Mustafa Nora, anëtar i grupit “Kurora labe“
Seit Selfo, anëtar i grupit “Kurora labe“
Valbona Nora, anëtare e grupit “Kurora labe“
Banush Malo e priti me interes ftesën për të qënë pjesë e këtij grupi, ndërsa kujton dhe punën që ka bërë në organizimin e të rinjve në vitet kur ai ishte mësues.
“Si unë dhe ata ishim lebër. Unë e kisha qejf këngën labe, e kisha në gjak dhe doja që ta trashgoja. Për shkak të profesionit tim kisha një të mirë që duke punuar me fëmijët kisha si qëllim dhe të trashgoja këtë pasuri të këngës labe. Nga viti 2001 u organizuam të gjithë si shoqëri dhe krijuam këtë grup polifonik që është edhe sot,“ tregon Banush Malo, hedhës i grupit “Kurora Labe”.
Instrumentist i grupit “Kurora labe”, Musa Budo theksoi se “Kënga polifonike e Picarit ka qenë me tradita të vjetra dhe kjo është mbajtur, është kënduar jo vetëm nga picariotët, por edhe nga fshatrat përreth Labërisë“.
Përkrah burrave ndër vite në këndimin e këngës labe u rreshtuan edhe gratë. Pas viteve 60 femra u aktivizua edhe në festivale. Një ndër to ishte edhe Dituri Thana, e cila u kthye nga emigracioni në kohën kur iu dërgua sinjali për ngritjen e “Kurorës Labe”.
“Ishin shumë faktorë që unë mora pjesë në këtë grup. Kishte pjesëmarrje të gjerë dhe ishin shokët e mi të grupit që kisha kënduar shumë herë më ata. Ishte poeti i dashuruar me këngën labe, Mufit Celi që mori këtë nisëm me këmbënguljen e korifejve të spikatur,” thotë këngëtarja.
Njeriu i penës, Mete Peci, e vlerëson “Kurorën Labe” si një nga grupet që u ngrit në tabanin dhe traditat e zonës së Picarit, për ta përcjellë atë në breza.
Poeti dhe gazetari Aleksandër Çipa e vendos Mufit Celin në panteonin e atyre krijuesve që kontribuan në pasurimin e traditës, duke e vlerësuar si një ndër të spikaturit në ditët e sotme.
“Autorësia e këngëve popullore të Jugut të Shqipërisë, në mënyrë të veçante të polifonisë shqiptare është e bashkëshoqëruar me autorësinë e poetëve që kanë marrë përsipër realizimin e teksteve të këngëve. Në shumicën e studimeve shqiptare shpesh është folur raporti ndërmjet muzikës në mënyrë të veçantë dhe muzikës që mbart teksti si fjalë,” shprehet z. Çipa.
Portretin e tij Mufit Çeli e ka shkruar vetë mes qindra poezive që këndohen nga grupe të ndryshëm popullorë shprehet Ylli Muho, një prej njerëzve me të cilët ka bashkëpunuar.
Prej vitesh jeton në Austri, duke mbajtur detyrën e pedagogut të ekonomisë në një prej universiteteve të Vjenës.
Enea Saraçi u rrit mes këngës labe dhe pse larg mundohet ta mbajnë gjallë aty. Ai shprehet se kjo muzikë duhet të vlerësohet si ajo e kompozitorëve botërorë Moxart e Bethoven.
Më 4 shkurt të vitit 1902, Ismail Qemali mori pjesë në Kongresin e Parë Xhonturk, në Paris, me devizën: “As me turqit e vjetër dhe as me turqit e ri, por të punojmë për vatanin”.
Në këtë kongres të organizuar prej princit Sabahedin dhe princit Lutfullah, krahas Ismail Qemalit, si përfaqësues të palës shqiptare ishin: Dervish Hima, Ibrahim Temo dhe Jashar Erebara.
Përfshirja e eksponentëve të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në Lëvizjen e Xhonturqve, që synonte rivendosjen e kushtetutës së vitit 1876, motivohej nga synimi i njohjes së kombësive joturke, të të drejtave të tyre politike si dhe të përhapjes së gjuhës dhe të shkollave amtare.
Mes polemikash të mprehta, në radhët e turqve të rinj, morën formë dy rryma mendimi: njëra që favorizonte nacionalizmin turk dhe tjetra, otomanizmin liberal.
Duke iu qendruar besnik bindjeve të tij, Ismail Qemali nuk u pajtua me politikën nacionaliste të xhonturqve që kanoste jo vetëm ekzistencën e popullit shqiptar, por edhe të vetë kombit turk, të rimëkëmbur falë revolucionit të udhëhequr nga Mustafa Qemal Ataturku./ atsh/ KultPlus.com
Gjatë muajit shkurt ‘Artpolis’ ka njoftuar se do të mbahet një premierë teatrore “Vojçeku” me regji të Zana Hoxhës.
Shfaqja “Vojçeku”, e bazuar në dramën origjinale të Georg Büchner, është një portret i fuqishëm dhe thellësisht emocional i vuajtjes njerëzore dhe efektit shkatërrues të padrejtësive shoqërore. Në adaptimin e Jack Thorne (një prej dramaturgëve anglez më të inskenuar momentalisht), historia vendoset në një realitet të dhimbshëm dhe brutal ku kufijtë midis dëshpërimit, dashurisë dhe çmendurisë, zhduken.
Vojçek, një ushtar i varfër dhe i shtypur, përballet me realitetin e zymtë të jetës së tij: mungesa e sigurisë financiare, shfrytëzimi nga eprorët dhe degradimi si objekt eksperimentesh mjekësore.
Ai përpiqet të sigurojë jetesën për gruan e tij Marian dhe fëmijën e tyre të vogël, por presioni i varfërisë dhe dhuna psikologjike fillojnë ta çojnë drejt shpërbërjes mendore.
U botua në gjuhën italisht libri i autorit kosovar Dibran Fylli, regjisor, aktor, poet, akademik, drejtor i revistës fizike Orfeu dhe i portalit Orfeu.al, “Anche questa e parte della vita” – “Edhe kjo është pjesë e jetës”.
Parathënia u shkrua nga gazetarja, shkrimtarja e njohur kalabreze, Drejtoresha e revistës Saturno Magazine Francesca Gallello.
Në zemër të romanit Edhe kjo është pjesë e jetës ndërthuren histori vuajtjeje, guximi dhe shprese, duke treguar një periudhë historike që ka shënuar thellësisht fatin e një populli. I vendosur në një Kosovë të shkatërruar nga lufta, libri na kthen pas në një kohë kur dhuna dhe urrejtja dukej se mbizotëronin çdo cep të jetës së përditshme. Nëpërmjet rrëfimit të autorit, i cili ka përjetuar nga afër tragjedinë e atyre ditëve, lexuesi shoqërohet në një udhëtim emocionues, ku qëndrueshmëria e shpirtit njerëzor shfaqet në gjithë forcën e saj. Autori, regjisor, aktor dhe shkrimtar, përshkruan ngjarjet tragjike të luftës përmes historisë delikate dhe të dhimbshme të dashurisë mes dy protagonistëve. Pavarësisht se lufta shkatërroi dhe la shenjë në trupat dhe shpirtërat e tyre, dashuria e tyre mbetet e pandalshme, si një dritë shprese që sfidon errësirën e konfliktit dhe vuajtjes.
Ky roman nuk është vetëm një dëshmi historike, por edhe një himn për kujtimin e asaj që ka qenë, që e kaluara të mos harrohet kurrë dhe plagët që ka lënë lufta të bëhen, përfundimisht, një shtysë për ndërtimin e një të ardhmeje më të mirë.
I ftoj lexuesit të zhytet në faqet e këtij rrëfimi, duke zbuluar nuancat e tij, pa zbuluar shumë nga ngjarja, për të mos i privuar nga ndikimi i fuqishëm emocional që vetëm leximi direkt mund të ofrojë. Kosova ka jetuar vite të tmerrshme, një vuajtje që nuk mund të përshkruhet lehtësisht. Por si çdo periudhë e errët, edhe kjo është e destinuar të lërë hapësirë për dritën e rilindjes. Kujtimi i atyre mizorive, sa më i dhimbshëm të jetë, duhet të mbetet i gjallë që historia të na mësojë se luftërat dhe dhunimet nuk sjellin veçse lot dhe shkatërrim. Vetëm përmes paqes dhe kujtimit mund të shpresojmë për një të nesërme më të mirë, ku kujtimi i asaj që ka qenë, të shërbejë si një paralajmërim për brezat e ardhshëm.
Tregimi i historisë së një vendi që ka përjetuar luftën, është një akt i rëndësishëm kujtimi, një urë mes të kaluarës dhe të ardhmes, që i mundëson brezave të rinj të mos harrojnë mizoritë që janë përjetuar dhe kryer.
Vende si Kosova, që kanë kaluar përmes konflikteve të tmerrshme, ruajnë në zemrat dhe mendjet e atyre që i kanë përjetuar një dhimbje që nuk mund të fshihet lehtësisht. E megjithatë, është pikërisht përmes shkrimit që mund të sigurojmë që ai kujtim të mos humbasë. Të shkruash për luftën, për tmerrin dhe shkatërrimet e saj, nuk është kurrë një detyrë e lehtë. Për ata që kanë jetuar me lëkurën e tyre ato vite të tmerrshme, ta bësh këtë do të thotë të kthehesh pas në kohë, të rivizitosh plagë që nuk janë shëruar plotësisht. Është një proces që kërkon guxim, sepse çdo fjalë e shkruar është një akt ndarjeje, e një dhimbje të thellë, një kujtim që nuk mund dhe nuk duhet të harrohet. Megjithatë, është e nevojshme ta bëjmë këtë. Është e nevojshme që brezat e rinj të kuptojnë përmasat e atyre momenteve, jo vetëm për të shmangur që historia të përsëritet, por edhe për të nderuar sakrificën e atyre që vuajtën dhe humbën gjithçka. Të shkruash për luftën, veçanërisht kur e bëjmë këtë përmes një romani që bashkon dashurinë dhe dhimbjen, është edhe më e vështirë, sepse rrezikohet të përkthehet në fjalë e pamendueshmja.
Nëse, më tej, protagonistët e asaj historie janë realë, nëse janë njerëz që kanë përjetuar vërtet atë torturë, peshën e narrativës e bën edhe më të dhimbshme. Në këto histori, çdo emocion, çdo vuajtje, rezonon në intensitetin e saj maksimal. Për këtë arsye, dua të shpreh lavdërimin tim më të sinqertë për autorin e këtij libri të jashtëzakonshëm. Ai më dha mundësinë të zhytet në një botë që, fatkeqësisht, nuk është shumë larg, por që është tepër e rëndësishme për t’u treguar. Aftësia e tij për t’i dhënë zë këtyre përvojave, për t’i shndërruar ato në fjalë që prekin shpirtin, është diçka e rrallë dhe e çmuar. Dëshiroj ta falënderoj nga zemra për këtë mundësi për të ndarë me mua një histori që më ka emocionuar thellë, që më ka bërë të reflektoj dhe që, pa dyshim, do të më shoqërojë gjatë.
E dua Kosovën, një vend që e vizitoj shpesh me kënaqësi, ku kam shumë miq të dashur dhe të sinqertë. Plagët e luftës janë ende të dukshme, por forca, qëndrueshmëria dhe bukuria e kësaj toke dhe e popullit të saj janë po aq të dukshme. Pikërisht kjo tokë na mëson, me shembullin e saj, se sa e rëndësishme është të mos harrojmë kurrë, por gjithashtu sa e domosdoshme është të vazhdojmë të shohim përpara me shpresë dhe guxim.
(Francesca Gallello Gabriel Italo Nel Gòmez, botuese, gazetare, kritike letrare, skenariste, shkrimtare, poete, promovuese).
Krijimtaria më e mirë e kompozitorit të njohur shqiptar, romantikut të fundit Limos Dizdari, do të vijë e interpretuar në një mbrëmje të magjishme nga Orkestra Simfonike e Radio Televizionit Shqiptar, nën dirigjimin e maestros Ermir Krantja.
“Nuk është një koncert i zakonshëm. Bën pjesë në ato mbrëmje muzikore që herë pas here i organizojmë me veprat e një autorit të vetëm, në rast jubilesh, ditëlindjesh etj. Është rasti që të përdorim këtë mrekulli, që është krijimtaria e Limos Dizdarit, do të thosha kompozitori i fundit i romantikëve, por me një gamë të gjerë emocionale, melodish,” shprehet maestro Krantja.
Kompozitori Limos Dizdari, i vlerësuar edhe me titullin Artist i Merituar, njihet për kompozimet e muzikës së shumë filmave të njohur, për veprat simfonike, si edhe për kompozimin e këngëve të muzikës së lehtë mbështetur në traditën popullore shqiptare.
“Do të ketë një vepër madhore, që është Simfonia e tij nr.1. Gjithashtu do të shoqërohet nga koncerti për piano dhe orkestër me soliste Merita Rexhën, e cila njihet për cilësitë e saj si muzikante dhe pianiste. Do të jenë edhe dy kolona zanore nga ‘Rrugë të bardha’ dhe ‘Fjalët e qiririt’ nga filmi ‘Mësonjëtorja’,” thotë dirigjenti Krantja.
Për të gjithë artdashësit, koncerti i Orkestrës Simfonike të RTSH-së do të mbahet në datën 7 shkurt në sallën e Universitetit të Arteve./rtsh/ KultPlus.com
Një memorandum bashkëpunimi është nënshkruar sot ndërmjet Shkollës së Mesme të Lartë Profesionale të Muzikës “Prenk Jakova” dhe institucionit më të lartë të muzikës në vend, Filharmonisë së Kosovës, shkruan KultPlus.
Ky memorandum bashkëpunimi i nënshkruar nga drejtoresha e shkollës “Prenk Jakova”, Jeta Dida – Bujari dhe nga u.d. drejtori i Filharmonisë së Kosovës Dardan Selimaj synon:
• Rregullimin e bashkëpunimit për ofrimin e mundësive të praktikës profesionale për nxënësit e shkollës në Filharmoninë e Kosovës.
• Krijimin e një platforme bashkëpunimi për zhvillimin e praktikave profesionale për nxënësit e shkollës, përmes angazhimit dhe përvojës në aktivitete dhe projekte.
• Ngritje dhe përmirësim të cilësisë profesionale të nxënësve, duke ofruar mundësi praktike dhe përvojë të vlefshme në fushën e muzikës.
Në përfundim të praktikës, nxënësit do të pajisen me certifikatë vlerësimi për përvojën e fituar brenda institucionit të Filharmonisë së Kosovës../ KultPlus.com
Baleti Kombëtar i Kosovës, sonte në Ditën Botërore Kundër Kancerit jep premierë shfaqjen “HOPE”, shkruan KultPlus.
Sipas BKK “HOPE” është një udhëtim emocional që trajton sfidën më të madhe të jetës – përballjen me një sëmundje të rëndë dhe luftën për të ruajtur shpresën. Duke eksploruar kufijtë e forcës njerëzore, dashurisë dhe solidaritetit, baleti na fton të ndjekim një histori që fillon në një moment të brishtë dhe të pasigurt, por që përfundon me triumfin e shpirtit njerëzor.
“ Në terrin e frikës, një dritë lind ngadalë, një shpirt që lëkundet, mes dhimbjes dhe mall. E vetme qëndron, mes heshtjes së ftohtë, por duar të ngrohta e ngritin sërish lart. Mes dhimbjes dhe forcës, mes humbjes dhe shpresës, një zemër që rreh, nuk dorëzohet lehtë. Në dashuri gjen dritën e humbur, në krahët e tjetrit, guximin e fshehur. Dhe fundi sjell lulëzimin e saj, një pemë që rritet nga loti dhe sharmi. Sepse shpresa mbetet, s’ka frikë që e shuan, në zemrat që duan, ajo kurrë s’fundoset “.
Premiera jepet sonte në Atelienë e Pallatit të Rinisë, në ora 19:30./ KultPlus.com
Zgjomë shpejt nesër në agullimm, O nëna ime durimtare, e shenjtë! Do të eci rrugës matanë kodrës, Do takoj mikun tim të shtrenjtë.
Sot, mbi livadh, në pyllin e dendur Kam parë vija rrotash shumë gjatë. Era nën një pelerinë të hollë resh Tund e dredh dogan* e saj të artë
Nesër në agullim do të kaloj si shigjetë, Duke shkelur hënën- e plotë nën gëmushë, Dhe pela do të tund e shkund me shaka Bishtin e saj të gjatë e të kuq nëpër fushë.
Zgjomë shpejt nesër në agim, Dhe dritën në dhomë ma ndis. Flitet se së shpejti do të bëhem Poeti më i famshëm i Rusisë
Do të këndoj për ty dhe mikun, Stufën tonë, gjelin dhe çatinë… Qumështi i lopëve të tua shegane Do derdhet në këngët, vargun tim.
Në hapësirat e Muzeut Kombëtar të Përgjimeve “Shtëpia me Gjethe”, u shpall “Viti Maks Velo”, me iniciativën e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.
Kjo nismë u mbështet nga Autoriteti i Dosjeve, Biblioteka Kombëtare si dhe Muzeu Kombëtar “Shtëpia me gjethe”. Institucionet nënshkruan edhe marrëveshjen e rastit, për organizimin e aktiviteteve të ndryshme në homazh të intelektualit të shquar Maks Velo, në 90-vjetorin e lindjes dhe 5-vjetorin e ndarjes nga jeta.
Në ketë ceremoni u vlerësua figura e shumanëshme e Maks Velos, angazhimi e kontributi i tij në letërsi, pikturë, arkitekturë dhe shoqëri, si aktivist i shquar.
Maks Velo ishte piktor, studiues, arkitekt dhe shkrimtar. I diplomuar ne Inxhinieri Ndertimi dhe i specializuar ne Arkitekture, Velo mori pjesë në projektimin e parë që u bë në Tiranë (1960) dhe më pas ka punuar pranë Byrosë së Projektimit në kryeqytet. Vitet ’78-’79 ishin më të vështirët të jetës së tij, pasi u arrestua dhe u dënua me 10 vite burg.
Vuajti dënimin në burgje gjatë regjimit komunist dhe një pjesë e krijimtarisë së tij i është kushtuar dimensionit të lirisë në diktaturë. Gjatë viteve të fundit të jetës mori pjesë gjallërisht në debatet për menaxhimin e hapësirës publike përmes artikujve publicistikë dhe aktiviteteve të tjera.
Velo është autor i një sërë botimesh si “Kokëqethja”, “Palltoja e burgut”, “Thesi i burgut”, “Paralele për arkitekturën”, “Kohë antishenjë”, “Betonizimi i demokracisë”, “Hetimi”, “Spaçi”, “Jeta ime në figura”, “Klubi Karavasta”, “Përkthyesi”, “Jetë paralele” etj./atsh/KultPlus.com
Projekti shkollor “Arbëreshët” mblodhi sot në mjediset e Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve (QSPA), nxënësit e gjimnazit publik “Luan Hajdaraga”, për të trajtuar tema të ndryshme mbi arbëreshët.
Nxënësit, të shoqëruar nga mësuesja e tyre e italishtes Mirela Pasha u pritën nga drejtoresha e QSPA, prof. Diana Kastrati si dhe stafi i qendrës.
Të ndarë në grupe nxënësit trajtuan tema të ndryshme me në qendër arbëreshët e Italisë dhe trashëgiminë e tyre kulturore. Secili prej të rinjve prezantoi temën përkatëse brenda projektit dhe drejtuan pyetje që lidheshin me të: Sa ka ndikuar organizimi gjeografik i arbëreshëve në mbijetesën e këtyre komuniteteve? Si paraqiten pabarazitë në zhvillimin e këtyre komunave? Si ruhen dhe transmetohen ndër breza ritet dhe muzika e arbëreshëve? Çfarë mund të bëjë më shumë shteti shqiptar dhe vetë të rinjtë për mbrojtjen dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore arbëreshe?
Vetë nxënësit shprehën shqetësimin e orëve të reduktuara në kurrikulën shkollore të letërsisë dhe mungesës së autorëve arbëreshë në kurrikulat e arsimit të mesëm në sistemin arsimor shqiptar.
Prof. Diana Kastrati theksoi rëndësinë e njohjes së arbëreshëve nga të rinjtë, ekspedita dhe bashkëpunimet dypalëshe të nxënësve shqiptarë dhe atyre arbëreshë, integrimit të teksteve dhe autorëve arbëreshë në kurrikulën shkollore të këtij cikli, si dhe i ftoi të rinjtë të vizitojnë sërish ambientet e qendrës në të ardhmen dhe të shfletojnë librat dhe literaturën mbi arbëreshët në ambientet e qendrës./atsh/KultPlus.com
Më datën 4 shkurt të vitit 2004 lindi rrjeti social Facebook, duke shkaktuar një revolucion në fushën e medias, shkruan KultPlus.
Studenti 19-vjeçar Mark Zuckerberg i Universitetit të Harvardit hapi për herë të parë këtë faqe e cila që nga atëherë ka arkëtuar 33 miliardë dollarë.
Uebfaqja më e popullarizuar e botës së rrjeteve sociale Facebook, u lansua pikërisht në datën 4 shkurt të vitit 2004.
I frymëzuar, Zuckerberg krijoi “The facebook” një rrjet fillimisht i dedikuar vetëm për studentët e Harvardit. Miku i tij dhe më vonë kolegu Dustin Moskovitz pretendon se brenda 24 orëve nga hapja e faqes më 4 shkurt, ishin të regjistruar 1200 deri në 1500 studentë.
Tani, Facebook ka miliarda përdorues aktivë që e përdorin atë për të mbajtur kontakte me miqtë dhe të afërmit, për të mësuar më shumë në atë që iu intereson si dhe për të shkëmbyer informacione dhe fotografi.
Pas disa ndryshimeve, një vit më vonë në vitin 2005 faqja u riemërua Facebook dhe u bë e qasshme për këdo mbi moshën 13-vjeç me një adresë të vlefshme e-maili.
Deri në vitin 2008, ajo ishte faqja më e përdorur në botë. /KultPlus.com
Instituti Italian i Kulturës në Tiranë prezantoi në Bibliotekën Kombëtare – Qendra “Sotir Kolea”, librin “Arkitektja” (L’architettrice) të shkrimtares italiane Melania Mazzucco. Në takim ishte e pranishme edhe autorja Mazzucco.
Libri vjen në shqip nga Ornela Islami, pasi ka marrë vlerësime të shumta në vendin fqinj si: çmimin Stresa 2020, çmimin Giuseppe Dessì 2020, Finalist i çmimit letrar “Rapallo” 2020 për shkrimtaret gra, Finalist i çmimit letrar Corrado Alvaro.
“Arkitektja” rrëfen se si gjeniu Xhovani Briço, i shpërfillur nga shtresa e lartë, më 1964 i mëson së bijës pikturën dhe e hedh në botën e artit. Plautila e ka të vështirë të dalë në pah në mjedisin e artistëve romanë, i sunduar nga Bernini dhe Pietro nga Kortona. Takimi me Elpidio Benedetin, që ëndërron të bëhet shkrimtar, i përzgjedhur nga kardinal Barberini si sekretar i Mazarinit, do t’i ndryshojë asaj jetën. Me ndihmën e këtij bashkudhëtari të pazakontë, ajo do të bëhet shumë më tepër nga sa kishte guxuar të imagjinonte i ati.
Shkrimtarja Melania Mazzucco, teksa rrëfen për lavdi, intriga, dhunë dhe mjerime të qytetit të papëve dhe zjarrminë e një shekulli njëherazi fanatik e libertin, na dhuron portretin e një gruaje të jashtëzakonshme të shekullit XVII, e cila realizoi sipërmarrjen që do të shpërblente një jetë të tërë: ndërtimin e një vile origjinale haresh në kodrën që sundon mbi Romë, të skicuar, projektuar dhe realizuar nga ajo. Kështu ajo u bë Plautila, arkitektja e parë në historinë moderne./atsh/KultPlus.com
Qysh në vitin 1992, si një brengë pamundësie të mëparshme, hulumtova nëpër arkiva veprat e shkrimet e Musine Kokalarit, gazetën e saj “Zëri i Lirisë”, dokumentet arkivore mbi fatin e saj tragjik dhe shkrova esenë “Mesazi i Musine Kokalarit” si edhe një skenar filmi dokumentar për të. Meqenëse këto sprova ishin të paplota dhe joshteruese, jam marrë në vazhdimësi, çdo herë duke gjetur diçka të re në jetën dhe veprën e saj, ende te pazbuluar tërësisht.
Në Arkivin e Shtetit zbulova këto ditë një letër të panjohur të Musine Kokalarit drejtuar mikut dhe dijetarit Sotir Kolea. Në arkiv ruhen gjithashtu disa letra të shkrimtares me personalitetet kulturore të botës shqiptare e të huaj, që hedhin dritë mbi personalitetin e saj intelektual të jashtëzakonshëm për atë kohë, procesin e saj krijues, vetëdijen e shkrimit dhe veprimtarinë e saj jetësore, kulturore e politike. Më i spikatur është letërkëmbimi me Midhat Frashërin, Aleksandër Xhuvanin, Sotir Kolenë, Ernest Koliqin, Eqrem Çabejn, Xhuzepe Skiron, Angelo Leotin etj., letërkëmbim tashmë i botuar.
Sotir Kolea ishte studiues, leksikograf, autor i një fjalori disagjuhësh me bazë shqipen, autor i “Një tufë proverbash”, publicist dhe botues i gazetës “L’Albanie” në vitin 1914 në Zvicër, si edhe veprimtar i spikatur i çështjes sonë kombëtare, drejtor i Bibliotekës Kombëtare gjatë viteve 1928-1937. Pas kësaj kohe, ai u vendos në Elbasan, qendër e arsimit dhe e studimeve shqiptare. Pikërisht atje ia dërgonte letrat Musineja dhe i kërkonte gjykim kritik për veprat e saj të para, meqenëse mungonte një kritikë e vërtetë, siç shkruante ajo: “Në Shqipëri nuk gjen kënaqësi ose nxitje, se nuk ka një kritikë në kuptimin e vërtetë të fjalës”.
Shkrimtarja e parë shqiptare ishte e ndërgjegjshme për udhën që kish zënë, origjinalitetin, por edhe vështirësitë në drejtimin letrar të saj dhe botimet, duke u nisur që nga libri i parë (1944) “Siç më thotë nënua plakë”, ku botën ajo e vështëron me sytë e mendësinë nënos plakë, ndërsa te libri me përralla “Rreth vatrës” (1944), rrëfimi përrallor vjen nga gjyshja plakë, por bota këqyret dhe jepet me syrin dhe mendësinë e fëmijës edhe për fëmijën. Musineja, siç e pohon edhe vetë, del nga vetja e zbret në moshën e fëmijëve, komunikon e dialogon thjeshtë me ta si një fëmijë, ndryshe nga shumë shkrimtarë të tjerë që flasin e shkruajnë së lartmi nga mosha e përvoja e tyre letrare dhe mbeten të ftohtë e të huaj. Ndonëse disa shkrimtarë të njohur të asaj kohe kishin shkelur ne këtë taban, si Mitrush Kuteli me “Tregime të moçme shqiptare”, Ali Asllani me “Hanko Halla”, apo Ernest Koliqi me “Hija e maleve” etj., por ndryshe nga ata, vepra e të cilëve është mirëfilli letrare, apo ndryshe nga “Përrallat” e Sotir Kolesë që ishin mirëfilli nga goja e popullit, Musineja ndjek udhën e vet origjinale, ndërmjet narrativës popullore dhe autorësisë së saj letrare.
“Mendimi im ka qenë që t’u jap të vegjëlve një libër, që të mos i lodhë dhe vehten e tyre të mos e gjejnë në një botë të huaj. Në një botë shqiptare, në një vatër, ku edhe të mëdhënjtë të thonë se vërtet kështu kemi rrojtur. Kur e kam shkruar, nuk kam qenë unë, po një Musine e vogël dhe si e tillë- me mendime të thjeshta dhe gjuhën pyetje-përgjigje…Më duket që kam mundur të hyj në shpirtin e të vegjëlve” – përsiat Musineja.
“Po ju dërgoj ‘Dasmën gjirokastrite’ – i shkruante ajo Kolesë në një letër të mëparshme – “por jo të gjithë, mbasi ende nuk ka mbaruar. Puna ecën ngadalë në shtypshkronjë. U rri në kokë punëtorëve, por megjithëkëtë ka disa gabime. Të shohim sesi do ta gjeni ju”…
Letra e sapozbuluar, mban datën 8 shkurt 1945, është e panjohur dhe e papërfshirë në botimet e Musinesë. Ajo e shkruan këtë letër në çastin më të mjeruar të jetës së saj. Dikush mund të mendojë se koha më e tmerrshme e jetës së saj ishte ajo e burgut të Burrelit, më pas e internimit të gjatë dhe e sëmundjes së rëndë të kancerit që i mori përfundimisht jetën. Por jo, këto periudha të vuajtjes së parrëfyer të jetës së saj ajo i kishte përballuar me dinjitet, me forcën e karakterit, të vetmisë dhe të lirisë së brendshme.
“Shpirti ka nevojë për vetminë për të qenë i lirë” – shkruan ajo. “Ne e kërkojmë lirinë jashtë vetes, ndërkohë që ajo është brenda nesh”.
Në letrën që po shqyrtojmë, gjejmë momentin më të keq shpirtëror të jetës së saj, “e goditur rëndë, e mbuluar me zinë dhe në dallgën më të madhe të jetës”.
Sapo regjimi komunist i kishte pushkatuar pa gjyq vëllezërit e saj, Muntazin dhe Vesim Kokalarin. “Plumbat që shtrinë përdhe Muntazin dhe Vesimin të vdekur, na kanë goditur edhe ne, nuk na lënë kufoma të gjalla për jetë, për të vuajtur gjithnjë sa të jemi në jetë” – shkruan hidhur ajo në këtë letër.
Musineja ishte nga një familje e njohur e Gjirokastrës. Vajzë e vetme e juristit të njohur Reshat Kokalari, motër e vëllezërve Muntaz, Vesim dhe Hamit Kokalari, veprimtarë të shquar të kulturës shqiptare, themelues të librarisë “Venus” dhe të shtëpisë botuese “Mesagjeritë shqiptare”, themeluar më 1942, që botonte dhe përhapte vepra të vyera nga literatura botërore e shqipe, si “Hamleti” e “Makbethi” të Shekspirit, “Rubairat” e O. Khajamit, “20 vjet ngatërresa ballkanike” të Durhamit, “Ivanhoe” të Skottit, “Kosova – djepi i Shqiptarizmit” të Hamit Kokalarit, librat e Musinesë e të tjera.
Vetë Musineja ishte një intelektuale që ishte ushqyer me ideologjinë kombëtare të rilindësve tanë të mëdhenj, e quante veten nxënëse të Sami Frashërit, kishte idhull Naimin dhe Mid’hat Frashërin, ndërkohë qe kishte kulturë perëndimore, ishte demokrate dhe kundërshtare e çdo ideilogjie e praktike totalitare.
“Në odën time të vogël” – shkruan ajo në ditarin e saj – “përballë kam vënë fotografinë e iluministit të shquar, Samiut, të poetit Naim, të patriotit Sotir Kolea, të punëtorit të gjuhës shqipe e të lëvizjes Kombëtare, Jani Vreto, të arsimtarit Koto Hoxhi, të mendimtarit Naum Veqilharxhi, të të nderuarit De Rada dhe të të urtit Aleksandër Xhuvani. Në vetminë time nuk jam vetëm, jetoj me njerëz të nderuar, të ditur e demokratë, që kanë punuar për vendin, për mëmëdhenë gjersa mbyllën sytë…Unë jam nxënësja e tyre…”
Kryetari i komunistëve, Enver Hoxha, i cili e kishte kushërirë të dytë Musinenë, nuk e kurseu jo vetëm atë, por tërë fisin e Kokalarëve. Më 12 nëntor 1944, terrori i kuq me urdhër të tij dhe zbatuar nga Kristo Themelko, pushkatoi pa gjyq e pa faj pranë hotel “Bristol”, 11 personalitete të shquara të Tiranës, ndërmjet tyre vëllezërit e saj Muntaz Kokalari dhe Vesim Kokalari. Po ashtu u pushkatuan pa gjyq Syrja dhe Emin Kokalari, Hivziu vdiq në burg dhe Isai në internim. Muniri vrau veten. Musineja u burgos dhe u internua. Bijtë dhe nipërit e tyre u hodhën rrugëve, u internuan dhe u persekutuan pafundësisht.
Arsyen e këtij persekutimi familjar na i rrëfen Muntaz Kokalari, vëllai i Musinesë, tek një letër më 9 nëntor 1944, që e kishte shkruar për znj. Makbule tri ditë para pushkatimi të tij:
“Po përjetojmë ditë të vështira. Kam vendosur me brengë në zemër, të largohem nga Shqipëria ime e bukur, nga familja e dashur… Këtë vendim e mora mbasi më njoftuan disa nga miqtë e mi të besuar, se jeta ime dhe e të afërmve të mi është në rrezik nga bashtua, Enver Hoxha. Ai ka urdhëruar djajtë e kuq kundër nesh. Kjo kuptohet: thjesht për motive personale.Kjo është fatkeqësi e kombit tonë dhe e Shqipërisë së gjorë, që ka rënë në duart e një njeriu të përbindshëm, tinzar, hakmarrës, inatçi, dinak, megaloman, egoist, kumarxhi e gënjeshtar, që i do njerëzit nën vete; edhe kur qe jashtë për studime nuk dha asnjë provim, mbeti pas kabareve, kazinove etj. Ne intelektualët gjirokastritë ia dimë të gjitha sa i vlen lëkura, prandaj kërkon të na asgjësojë..”
Dhe i asgjësoi.
Musinenë e vrau shpirtërisht persekutimi absurd e kriminal i familjes së saj. “Ky qe fati im, më i hidhur se vdekja” – i shkruante ajo S.Kolesë.
Njëherësh, edhe fati hidhur i ndërprerjes së dhimbshme të krijimtarisë së saj:
“Sot mora nga shtypi librin e parë dhe po jua dërgoj. Ta kini për vete si kujtim të punës sime më të mirë, që pandeh se kam bërë, dhe të fundit. E mbani për vete, mbasi nuk e nxjerr në shitje. E para, se është dasmë dhe në zi’ duket qesharake; e dyta, se nuk dua më as të punoj, as të shkruaj”.
Është fjala për librin “Sa u tund jeta” (Dasma gjirokastrite, ku shkrimtarja paraqet saktësisht antropologjinë, ritet, zakonet, veshjet, dialogët, këngët e vallet, lotët dhe gëzimet e dasmës shqiptare, rezultat i një punë të gjatë, pasionante e të palodhshme ndaj folklorit – por në funksion të tekstit letrar) ), libër që M. Kokalari ia dërgonte të porsabotuar Sotir Kolesë si një kujtim të mbramë në një kohë zije, por që e konsideronte edhe si punën e saj më të mirë, që për fat të keq ishte edhe botimi i saj i fundit, sepse nuk mund të shkruante më.
“Përse të punosh? Përse të shkruash? Përse të jetosh?” – klithte shkrimtarja Kokalari, në dëshpërimin e saj të pafund.
Ky dëshpërim, por edhe revoltë njerëzore dhe intelektuale e përfshin edhe atin e saj shpirtëror, Sotir Kolenë, të nderuarin atë – siç i thoshte ajo. Në letrën e përgjigjes së Sotirit (dorëshkrimi gjendet në Arkivin e Ministrisë së brendshme, Fondi 140, dosja 2912, viti 1945, letër e pabotuar më parë), gjejmë dhimbjen e lotët e Kolesë për humbjen vëllezërve të saj Muntaz dhe Vesim Kokalari, për të cilët “kam qarë së largu dy miqtë e çmuar që hikën’ e na lanë në lulen’ e moshës; kam qarë të dy të rinjtë që nuk qenë vetëm lavdijë për të vehtët, po qenë së bashku dhe shpresa për ne, për të paskëtajmen, se kombi ka nevojë për bij që qenë Mumtazi dhe Vesimi, me zëmër për së mbari, me gjykim të matur dhe mendje të pjekur”, por gjejmë edhe papajtueshmërinë e tij ndaj persekutimit “me kaqë egërsim”.
Ai i shkruan Musinesë: “Shuplaka e fatit’ që shkrepi mbi ju, zonjëzë dhe mbi der’ të juaj është aq e tmerrshme sa ndofta as emër nuk ka të posaqëm në gjuhën tënë, në gjuhën e një kombi që për të gjat’ shekujve, ka pas’ qënë rrahur dhe pjekur’ e djegur’ ndër cen e rrëbjera. As fjalë ngushëllimi nuk kam ku t’i gjenj se helëm i zi, që ju shtrydhi zemrën juve dhe të juajve, është nga ata që nuk kan të zbutur me fjal as me lotë. Bashkë me ju dhe me miqt të mirë të derës’ së juaj, kam qarë së largu dy miqtë e çmuar që hikën’ e na lanë në lulen’ e moshës; kam qarë të dy të rinjtë që nuk qenë vetëm lavdijë për të vehtët, po qenë së bashku dhe shpresa për ne për të paskëtajmen, se kombi ka nevojë për bijë që qenë Mumtazi dhe Vesimi, me zëmër për së mbari, me gjykim të matur dhe mendje të pjekur. Zemërës së juaja dhe Zotit Hamit ju qoftë ngushëllimi të kryerët të detyrave të ra dhe të rënda që her’ e prap’ e sotëme ju shtroj mbi gjithë të tjerat edhe faqe pindërvet dhe faqe të miturve dhe nënave të tyre, që jeta nëpërkëmbi me kaqë egërsim”.
Gjithsesi, i urti Kolea, edhe ai në prag të vdekjes, i jep kurajë, forcë dhe uzdajë Musinesë, për ta vazhduar jetën dhe punën e saj, se puna është ilaçi i gjithçkaje, por edhe detyra ndaj vetes, njerëzimit, kombit dhe botës.
“Një gurrë ngushullimi gjithë aq të vërtetë do t’ ju falinj puna, kjo detyra e shenjtë edhe faqe vehtesë edhe faqe botësë, që është prejt’ e zemrës, shëndet i trupit dhe pus’ i harrimit për troces të jetës; detyrë faqe vehtes jo vetëm sa rreh zemëra po dhe më pas, se jeta zgjatet pak a shumë edhe përtej varrit, detyra faqe hjerësvet, që ka njeriu te të vetët dhe faqe atyre që kanë qenë më parë, detyra faqe miqve dhe faqe njerëzimit, detyra faqe kombit, atdheut edhe botës”. /GazetaExLibris/ KultPlus.com
