Në mjediset e Qendrës për Hapje dhe Dialog (COD) në kryeministri, Universiteti Europian i Tiranës dhe UET Press organizojnë promovimin e librit me intervistat e shkrimtarit Ismail Kadare që titullohet “Kadare në studio”.
Këto intervista janë realizuar përgjatë njëzet viteve nga gazetarja Eni Vasili. Pjesë e bashkëbisedimit janë raportet e Kadaresë me diktaturën, krijimtaria para e pas rënies së komunizmit si dhe qëndrimi i tij ndaj çështjes shqiptare.
Kadare ka dhënë disa intervista që janë publikuar dhe si libra më vete, më të famshmet kujtojmë këtu atë me Alain Bosquet dhe atë me Eric Faye por nuk mbetet prapa as ajo me Denis Fernandez Recatala.
Këto intervista me Eni Vasilin janë të rëndësishme sepse gjejnë kohën e duhur kur Kadare është tashmë i intervistuar nga një gazetare profesioniste. Libri vjen me një parathënie nga Helena Kadare. Promovimi do të organizohet në orën 18 :00, sot, më 19 prill./tema/KultPlus.com
Katër librat finalistë të Çmimit të Përkthimit “Fjala fest” 2024 dhënë nga Albania Letteraria, Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit dhe DEP janë:
“Flama” nga Tom Kuka me përkthim nga Valentina Notaro në 2022, “Diktatori i Kryqëzuar” nga Mira Meksi me përkthim nga Giovanna Nanci (Bonanno;2023)
“Pallati i Ëndrrave” nga Ismail Kadare me përkthim nga Liljana Cuka dhe “Kinostudio” e Gëzim Qëndro me përkthim nga Caterina Zuccaro.
Fituesi për përkthimin më të mirë nga shqipja në italisht do të shpallet me 6 Maj dhe ceremonia e çmimeve do të mbahet ditën e diel të 19 Majit në Milano në kuadër të FjalaFest, edicionit të parë të Festivalit të Letërsisë shqipe./atsh/KultPlus.com
Në sallën e Teatrit Kombëtar të Kosovës, një ndriçim i pazakontë u bë fjalëkalimi për një udhëtim të rrallë në kohë – “Kamarja e Turpit” e autorit Ismail Kadare u shfaq nën dritën e reflektorëve, duke përjetësuar një realitet të errët të Perandorisë Osmane. Në këtë interpretim të jashtëzakonshëm, regjisori Kushtrim Koliqi dhe dramaturgia Doruntina Basha i kishin dhënë jetë dhe ngjyrë një teme të përjetshme: pushtetit dhe formës së tij të egër për të qenë në piedestal, shkruan KultPlus.
Nisur nga një ngjarje e lashtë, ku prerja e kokës ishte dënimi për tradhti, historia e “Kamares së Turpit” shtrihet në kohën tonë duke reflektuar realitetin e sotëm. Duke filluar me ngjarjen historike dhe shtrirjen e saj në kohën e Ali Pashë Tepelenës në vitin 1822, romanin e Ismail Kadaresë e ndërtuan për skenën e Teatrit Kombëtar të Kosovës dhe në këtë version të shfaqjes, prerja e kokës nuk është thjesht një akt brutal, por një akuzë për tradhti, një mjet i përdorur për të linçuar publikisht dhe për të propaganduar mes masave.
Në shfaqje paraqitet koha kur perandoria osmane ishte dobësuar dhe pak para rënies, për të mbajtur veten në piedestal, sulltani vendos që “tradhtarëve” të perandorisë t’u prehej koka dhe tu vendosej në kamare në sheshe si shenjë turpërimi për të përhapur frikë e terror edhe te kundërshtarët por edhe te populli, në rast të mosbindjes ndaj pushtetit.
Kjo formë e dënimit vazhdon të paraqitet edhe sot në kohën tonë, veçse jo me prerje kokash si dukur por me linçime dhe turpërim përmes rrjeteve sociale dhe aparateve të ndryshme të kohës, ku grupe dhe etni të ndryshme ‘kryqëzohen’ kur nuk i binden qoftë rregullave të pushtetit apo të shoqërisë.
E gjithë ngjarja që herë shkon 500 vite para, e herë zhvendoset në ditët e sotme, zhvillohet mbi një def, i cili herë paraqitet si formë propagande për të përhapur lajmet e kohës, herë si ngazëllim i personave besnik të perandorisë për aktet e dhunshme që ishin bërë të zakonshme gjoja në emër të “tradhtisë”, e herë për të paraqitur vogëlsinë e gjithë individëve të tjerë krahas pushtetit dhe njerëzve me autoritet.
Nëpërmjet rolit të Abdullahut (Adrian Morina) shpërfaqet një person i thjeshtë i cili ishte ruajtës i kokave të prera nga pushteti dhe e kishte të pamundur ikjen nga realiteti i tmerrshëm i kohës, i cili në fakt e pëson edhe më keq se vetë ata që dënoheshin me ekzekutim, pasi në personalitetin e tij kjo formë bizare e dënimit i shkatërron personalitetin e tij duke i shpërfaqur komplekse të ndryshme deri te ajo se gjatë kënaqësisë së tij seksuale ai paramendonte kokat e prera të ‘tradhtarëve’ të perandorisë.
Ky rol plotësohej tutje nga Tunxh Hatait (Armend Smajli) i cili paraqiste xhelatin, një i deleguar nga perandoria osmane në ndjekje të atyre që nuk u janë bindur pushtetit. Ai shkon deri në atë pikë sa për t’u ngritur në detyrë dhe për t’i qëndruar besnik oborrit të sulltanit, prerja e kokës i ishte bërënjë akt i rëndomtë, duke shkuar në ekstremitete duke dashuruar viktimat e tij, duke i puthur dhe duke u pirë gjakun e tyre.
Por kishte edhe të tillë që i ishin kundërvënë pushtetit duke dashur të ishte një Skënderbe i dytë. Ky ishte Ali Pashai (Mustafë Muqaj), një rebel shqiptar 80 vjeçar i cili përndiqej nga perandoria osmane. Krahas autonomisë që ai kishte fituar në raport me pushtetin e lartë perandorak, paraqitej me një dëshirë për të qenë udhëheqës i vendit i cili për t’i plotësuar nevojat e tij e kishte integruar një zakon osmanli, duke pasur në krahë një vajzë rreth 60 vite më të re. Por që në fund vritet.
Ndërsa dyshja që paraqiteshin gjithkund sëbashku, Sulltani dhe PR ekspertja (Ylber Bardhi dhe Gresa Pallaska), shpërfaqnin marrëdhënien e pushtetit dhe propagandës. Pra në kuptimin se një person me autoritet i cili udhëheq masën i duhet PR dhe propagandë për të ruajtur stabilitetin e vet. Mirëpo në kohën e rënies dhe kur nuk ka më se kujt t’i lihet faji për dështimin e një pushteti të caktuar, udhëheqësit zgjedhin të ekzekutojnë edhe personin më të afërt të tyre.
Kjo lojë për pushtet e cila zhvendoset herë në Perandorinë Osmane e herë në Shqipëri, paraqet frikë, linçime, kërcënime, likuidime, eliminime, vetëvrasje, urdhra, zbatime, e hierarki në emër të famës dhe pushtetit.
Kjo formë është evidente edhe sot në kohën tonë, kur për qëllime të ruajtjes së statusit ka eliminime apo rrënime të karrierës për mosbindje nga persona autoritarë, përmes linçimeve që u bëhen personave partiakë, apo edhe nga shoqëria ndaj njerëzve me zgjedhje të pavarura për përkatësi politike, gjinore, fetare etj.
Shfaqja u mirëprit shumë mirë nga publiku, çka e dëshmuan me duartrokitjet e tyre e këtë e kishte ndjerë edhe regjisori Kushtrim Koliqi, i cili pas përfundimit të shfaqjes në një prononcim për KultPlus, tha se ndihej i lumtur pas reagimeve që kishte marrë nga audienca për shfaqjen, por që e tërë kjo erdhi pas një pune intensive por me një energji shumë pozitive.
“Ç’është e vërteta kemi punuar shumë gjatë për këtë shfaqje. Fillimisht kemi punuar në procesin e shkrimit të dramës, pastaj kemi punuar shumë edhe për përzgjedhjen e bashkëpunëtorëve qoftë kreativë, qoftë teknik si brenda dhe jashtë Kosovës. Pastaj kemi filluar procesin e provave që ka qenë një proces i gjatë, por shumë pozitiv, në aspektin e energjisë dhe në aspektin e rezultateve. Unë sa vërejta prej energjisë së audiencës, reagimi ishte shumë pozitiv, mirëpo tash duhet me i pyet edhe ata që me u tregu pak modest. Por besoj që krejt puna jonë si në aspektin estetik por edhe në aspektin e agjendës që kemi pasur në shfaqje ka komunikuar me publikun”, ka bërë të ditur regjisori Koliqi.
Më tej Koliqi tha se së bashku me regjisoren Doruntina Basha janë munduar të krijojnë një shfaqje me zhanër dhe sisteme të ndryshme me idenë për të ngacmuar audiencën qoftë duke e bërë për të qeshur, për ta relaksuar, tronditur, qajtur apo irrituar. Sipas tij, “Kamarja e Turpit” e trajton një çështje shumë specifike që i flet shumë kohës sonë.
“Në qoftë se në kohën e perandorisë Osmane i është prerë dikujt koka për t’iu vendosur në shesh të Stambollit, qoftë për t’i alarmuar kundërshtarët politikë apo kundërshtarët e perandorisë apo qoftë edhe si atraksion turistik, sot ne në baza ditore kryqëzojmë politikanë, njerëz, gra, grupe të margjinalizuara etnike, seksuale vetëm pse ne nuk pajtohemi me zgjedhjet e tyre qoftë në aspektin e mendimeve qoftë edhe në aspektin e zgjedhjeve individuale personale”, ka thënë Koliqi duke e treguar edhe mesazhin thelbësor të shfaqjes që sipas tij është pikërisht ideja se nuk duhet kryqëzuar njerëzit vetëm pse nuk kanë mendim të njejtë si ti apo zgjedhje të njëjta.
“Kjo është fatkeqësisht jo vetëm në Kosovë si vend jo shumë i zhvilluar, por edhe në vendet shumë të zhvilluara në Evropë dhe në Amerikë. Pra nxitja kryesore dhe mesazhi i shfaqjes është që në qoftëse unë nuk pajtohem me ty nuk do të thotë që duhet me të kryqëzu, qoftë në aspektin e karrierës, qoftë në aspektin ndaj bindjeve të juaja, vlerave të juaja që ti i pranon vetë”, ka përfunduar Koliqi.
Ndërsa dramaturgia Doruntina Basha po ashtu në një prononcim për KultPlus rrëfeu procesin e shkrimit deri te produkti final i cili u paraqit para publikut pak çaste më parë.
“Ideja ka qenë të nxjerrim elementin politik të veprës, për shkak se “Kamarja e Turpit” është vepër kryekëput politike e Ismail Kadaresë, trajton momentet e ndjeshme dhe të dobëta të perandorisë Osmane, pra të një pushteti që në këtë rast ishte perandoria Osmane në kohë të dobësimit dhe para fillimit të rënies. Sigurisht që kur pushteti fillon të bjerë atëherë fillojnë edhe këto tentimet për të ruajtur veten në piedestal përmes propagandës”, është shprehur dramaturgia Basha.
Punën për të shndërruar një vepër letrare në një prodhim artistik skenik, Basha e ka quajtur sfiduese sepse sipas saj vepra nuk ka një personazh kyç, sepse në momentin kur ka një personazh kyç atëherë e përcjellë fatin e atij personazhi.
“Këtu janë disa personazhe të cilat në momente të ndryshme të rrëfimit paraqiten në pjesë të ndryshme gjeografike, dhe sigurisht që kjo ka qenë sfida kryesore për shkak se një narrativë dramatike për skenë e kërkon një lloj strukture që e ndjek një linjë dhe një logjikë të personazhit dhe mandej kam vendosur që të fokusohem në këtë fragmentaritet dhe ajo me qenë edhe struktura e dramës. Do të thotë elementet fragmentare me i përdorë në dobi të dramës”, tha Basha ku tutje tregoi se si ndryshim mes veprës së Kadaresë dhe shfaqjes, ajo e kishte vendosur si shtojcë PR-Eksperten që u luajt nga Gresa Pallaska.
“Ky personazh nuk ekziston te libri “Kamarja e Turpit” mirëpo ekziston te e gjithë linja e PR në një farë forme sepse vetë libri “Kamarja e Turpit është një lloj PR, një lloj publiciteti. Kështu që nevojitej me ekzistu një lloj personazhi i cili e bartë atë linjë. Dhe prej aty edhe ka lindë PR-Ekspertja në mënyrë për të konkretizuar pak edhe veprimin propagandistik të pushtetit”, ka thënë Basha.
Ndërsa për aktorin Adrian Morina eksperienca e tij në rolin kompleks të Abdullahut e kishte bërë të përjetonte emocione të fuqishme.
“Kaluam jashtëzakonisht mirë. Gjithmonë për aktorin është gati eksperiencë e re secila shfaqje, secili rol që e bën. Për këtë proces që jashtëzakonisht ka qenë i vështirë, them se jam jashtëzakonisht i lumtur me pritjen që publiku ia bëri shfaqjes edhe me punën e madhe që e ka bërë një ekip shumë i madh i njerëzve të angazhuar rreth këtij produksioni. Jam krenar që kjo shfaqje po ndodh në Teatrin Kombëtar të Kosovës”, është shprehur Morina.
Aktori i mirënjohur, më tej duke e paraqitur edhe kompleksitetin e këtij roli të cilin fillimisht kishte hezituar ta pranonte, tha se thashmë gjendej në një fazë kur nuk kërkon më të luaj role të tjera por të ketë sfida të reja për të tejkaluar kufijtë personal.
“Roli i Abdullahut është rol shumë i vështirë dhe kam hezituar fillimisht për të realizuar, për shkak se vjen dhe shpërfaqet gradualisht ashtu siç edhe e patë ju me disa komplekse, me disa gjëra që i ndodhin rrugëtimit të jetës së tij prej raporteve që i ka me rrethin, me bashkëshorten e tij, me vetveten dhe me zërat që i flasin në kokë. Regjisori Kushtrim Koliqi më ka bindur që duhet të jem pjesë e këtij projekti kjo ngase Kushtrimit i besoj pa rezervë, meqenëse kemi realizuar edhe dy- tre shfaqje të tjera shumë të mira bashkë”, përfundoi Morina.
Ju kujtojmë që reprizat e shfaqjes do të jepen edhe në datat 21, 25 dhe 26 Mars, në ora 20:00 në Teatrin Kombëtar të Kosovës./ KultPlus.com
Monografia “Gazmend Zajmi – Një jetë për Kosovën” nga autori, gazetari dhe publicistit Nuhi Bytyçi do të promovohet më datë 15 shkurt.
Në këtë libër, në mënyrë analitike, hulumtuese e shkencore është përfshirë e tërë veprimtaria dhe kontributi i intelektualit të përmasave botërore Akademik Prof. Dr. Gazmend Zajmit.
Promovimi i librit do të bëhet në librarinë “Dukagjini” në Prishtinë, në ora 18:00. /KultPlus.com
Shkrimtari i mirënjohur shqiptar, Ismail Kadare, do të jetë mysafir nderi në Gala Mbrëmjen që do të përmbyllë edicionin e sivjetmë të ‘Flakës së Janarit’
Lajmin e ka bërë të ditur kryetari i Gjilanit, Alban Hyseni, nëpërmjet një njoftimi në Facebook.
Në vijim KultPlus ua sjell postimin e plotë të Hysenit:
Ismail Kadare mysafir nderi në Gala Mbrëmje me rastin e përmbylljes së Flakës së Janarit 2024.
Në nderim të dëshmorëve, përmes artit e kulturës, duke kujtuar të kaluarën që të ndërtojmë të ardhmen./KultPlus.com
Zoti Pjetër, iu drejtua Ismail Kadareja, Pjetër Arbnorit gjatë një vizite në shtëpinë e Kadaresë ku veç Arbnorit ndodhesha dhe unë e ca të tjerë, a është e vërtetë se pas një kohe të gjatë në burg, i burgosuri dashurohet me qelinë ?
-Po udhëtoj nëpër botë, tha Arbnori, po shoh qytete të kristalta, grataçiela marramendës, autostrada si gjarpërinj të zinj kilometrikë, ura të varura të bukura si nëpër ëndrra. Po vizitoj ekspozita dhe muzeume të arteve figurative me vepra madhështore me tu mbush trupi me mornica. Por rrëqethja estetike që nuk më shqitet asnjë çast nga mendja; betoni i mureve të qelisë me pllanga gjaku të tharë, fije flokësh të ngjitur, copa lëkure ngecur nëpër plasatitje, gërvishtje nga prangat dhe goditjet, është kryevepra e kryeveprave. Po, i burgosuri dashurohet me qelinë./ KultPlus.com
Përse mendohen këto male të larta, Ndërsa dielli tutje perëndon në xhade? Një malësor ecën buzë mbrëmjes, Pushka e gjatë Me qindra kilometra hije lëshon mbi dhé.
Vrapon hija e pushkës, Pret male, fusha, fshatra; Hija e tytës lëviz shpejt në muzg. Eci dhe unë në një pllajë të pjerrët Me një mendim në kokë Diku.
Hija e mendimit dhe hija e pushkës Kryqëzohen e përplasen në muzg.
2
Kështu ke ecur gjithmonë, Shqipëri, Mbi këmbët e gjata, Me një pushkë të gjatë. Ecje dhe s’dije ku veje ti Drejt një mëngjesi plot re e mjegull, Të hirtë e të turbullt, si e linte nata.
3
Tokën kur e gërryejnë rrebeshet, I dalin rrënjët rrëpirave, Ashtu ta gërryen trupin tënd shekujt Gjersa të dolën dejtë e brinjët. Dej, dej dhe brinjë, Vetëm shkëmbinj, gurë e male, Pak fushë, O, sa pak fushë, Shekujt të lanë! Shekujt si qentë të kafshuan, Ku mundën të të hanë.
Mes tyre tek shkoje, Ata të suleshin, Dhëmbët e kohërave Në ije të nguleshin, Po ti nuk ktheheshe, Po ti s’përkuleshe.
4
Nga supet Pushkën e gjatë s’e hoqe kurrë, Nga supet e tua plot plagë, Nga supet kockë e lëkurë.
Bukën e ngjyeje me shëllirë, Shëllirë dhe misër përnatë, E ruaje atë pak yndyrë, Oh, atë yndyrë të paktë, Për mikun dhe pushkën e gjatë, Për të lyer pushkën e gjatë!
Se gruaja lindte fëmijë, Por pushka lindte krisma, Dhe për shqiptarin ishin Po aq të shtrenjta të dyja: Dhe krisma dhe fëmija.
Fëmija do lëronte nesër me parmendë Dhe do ta mbronte netëve krisma. Mbi supet e Shqipërisë kohërat krisma hidhnin, Ashtu si mbi supet e nuses orizin.
5
Në këmbët e maleve shtriheshin fushat, Të urta si gratë, si gratë kokulura. Ç’të gatuanin fushat për gjigantët e uritur? Mbi fushë era vërshëllente “u”, Shtriheshin duajt e rrallë sipër tyre Si të vrarë, përmbysur aty-këtu. Ndaj malet bubulonin e lëshonin tatëpjetë Gurë e përrenj plot sherr e poterë. Ato, kokulurat, gjithçka duronin Duke ëndërruar tjetrën verë.
6
Ta tretën trupin rrebeshet, ethet, malarja; Të shurdhuan veshët Priftërinjtë dhe hoxhallarët, Dhe, si Saturni, Bijtë e tu i haje me gjakmarrje Dhe bekonin gjakmarrjen Minaret dhe kambanaret.
7
Kontaktet e tua të para me shpikjet, Me të rejat teknike të qytetërimit, Ishin markat dhe kalibrat e rinj të armëve, Që provoheshin në gjoksin e rreshkur plot brima.
Dhe pas luftërave mbeteshin varre malësorësh të vetmuar; Murana të trishtuara. Emra njërrokësh, Gjer vonë Një grumbull gurësh Dhe, në vend të luleve, Te koka një këngë monotone. Ngritur nga fisi i tij Një këngë monotone. Dhe tretej pranë gjymtyrëve të gjata Pushka, pushka e gjatë. Dhe pas gjymtyrëve të gjata Tretej emri i shkurtër, I binin rrokjet, Si boçet e pishës në shi, Dhe, pas të gjithave, E fundit tretej kënga, Kënga monotone e fisit të tij.
8
Dhe Shqipëria prapë strukej në kasolle, Në netët e saj të zeza mitologjike; Në ca tela lahute kërkonte të thoshte diçka Nga shpirti i pakuptueshëm i saj. Nga zërat e brendshëm, Që buçisnin shurdhër thellë tokës epike.
Kërkonte të thosh diçka, Po ç’mund të thoshin vallë Tre tela nën pesë gishta, që dridheshin prej urisë?
Duheshin qindra kilometra tela Dhe miliona gishta Për të thënë shpirtin e Shqipërisë!
9
Po ta vrisje në një breg, Në tjetrin dilte, Sikur mbinte nga toka, Shqiptari i thatë Dhe, përmbi trup, Si shtesë e hekurt, I rritej e zezë Pushka e gjatë.
Me të në krah, Në male e fusha Endej ai në këto vende. Më të gjatë shtatin ia bënte pushka, Megjithëse shpesh jetën më të shkurtër ia bënte.
10
Netët pillnin mëngjeset, Të turbullta, të hirta; Ditët mallkonin netët, Netët ditët. Shqipëria, nga ashpërsi e saj, Pillte fëmijë të bukur, Duke vënë në çdo fëmijë Një ëndërr, një shpresë, Gjinjtë e saj të shteruar duke ndukur; Pillte Shqipëria, Pillte ushtarë, Që vdisnin pastaj rërave të Saharës, Duke kënduar këngën e Urës së Qabesë.
11
Bijtë që dërgove qyteteve të Europës, Që njohën gëzimet e huaja, Erdhën një nga një, Duke gjetur n’atdhe trishtime, Re të ngarkuara me shi të verdhë. Monarkia si gurëthyese u thyente ëndërrimet Erdhën. Me valixhe plot iluzione Nën hije të minareve, të manastireve, U endën në vjeshtra deziluzionesh, Gjersa në gji toka i mori prapë, I kalbi nën këmbët monotone të shirave.
Frutat e hershme e kanë çmimin të shtrenjtë, Por frutat e hershme i rrëzon shpesh ngrica, Ato Shqipëria i futi prapë në gji. “Është herët”, tha, Duke vështruar agimin e zymtë. Dhe prapë u përkul mbi parmendë të lërojë, Duke mbjellë në brazda të gjata lotët e saj të athët, Nën një qiell të zi e të pafund injorance Mbillte lotët e saj Për furtunat dhe rrebeshet e ardhshme.
12
Himnizonin poetët zanat dhe shtojzovallet, Por ato qëronin morra ndanë ujërave, Zanave, shtojzovalleve u dilnin kokallat, Shtriheshin për lekë prapa shkurreve.
Ndonjëherë qëllonte që i braktisnin Zanat e shtojzovallet bjeshkët epike, Në lokalitete Një nga një zbrisnin E një nga një futeshin Në shtëpitë publike. Në shtëpitë publike, që u qepeshin maleve Mbi shpinat e lodhura Si plagë, Si tallje.
13
Në pallat mbreti Zog jepte ballo përnatë Buzëqeshnin princeshat, Vallëzonin çengitë; Në qelitë e qeta të manastireve të ftohta Bënin studime për sufikset priftërinjtë.
Në kafe “Kursal” Orkestrat binin, Lyheshin me pudër damat e plakura, Ndërsa Shqipëria lehonë Dështonte ditët Në pelena resh të përgjakura.
14
Pati njerëz që deshën t’i tërheqin malet Si kuaj të bindur për kapistalli, Dhe i tërhoqën një copë udhë, Porse në terr e humbën udhën. Vinin vargmalet e tmerrshme vërdallë Nëpër natë e mjegull, Të verbra, Të frikshme.
Si të trembura me klithma të lashta, tragjike, Hingëllinin nëpër ëndërr malet kreshnike.
15
Përse mendohen këto male të larta, Këto enigma me kurriz që zgjaten jug-veri? Vazhdoj udhën time Nën hijen e pushkës së gjatë; Kjo pushkë e gjatë: Leva e Arkimedit për ty, Shqipëri.
Nëpërmjet shënjestrës së pushkës së tij, Shqiptari vështronte horizontet dhe kohët, Vërshëllima e vetmuar e maliherit të tij I detyronte shekujt të ulnin kryet.
Kjo tyta e pushkës Mbi shpinë të shqiptarit Si një eshtër e gjatë, e mprehtë ka mbirë, Mbi kurriz e ngulur nga fati i vështirë, Vazhdim i shtyllës së tij vertebrale, Kjo e hekurt, e tmerrshme gjymtyrë, Atavizëm krenare e kohëve të para.
Me këtë fat mbi shpinë të tij Mes shekujve ka lëvizur i patrembur shqiptari, Duke shkelur me opingën e lashtë të tij Këtë tokë të stërlashtë me të gjyshërve varre.
Këtë tokë që më shumë heroizma sesa grurë Ka prodhuar gjatë shekujve, Këtë dhé… Ja përse mendohen këto male të larta, Ndërsa muzgu po bie tutje në xhade.
Shkrimtari i shquar Ismail Kadare ka qenë në stendën e Onufrit ku është takuar me lexuesit e tij dhe ka dhënë autografe. Vepra e tij e plotë ka ardhur në një botim të ri me 7 vëllime për 7 dekadat e krijimtarisë së tij. I pyetur nga mediat për vitet e jetës e krijimtarisë ai tha se vdekja është mundur.
“Nuk ka jetë pa brenga e nuk ka brengë pa jetë. Kur bën diçka që e di se nuk vdes nuk ke frikë, sepse frika kryesore në jetë ose ajo që kemi frikë është e vdekja. Kur shkrimtari shkruan, ai çlirohet nga vdekja, e kur çlirohet nga vdekja, do të thotë se jeta për të është e pafund”, tha Kadare.
Ai u pyet nëse ndjehet disi në faj që emri i tij la në hije, te shoqen, Helena Kadare. “Helena, vetë qenia e saj e ekzistenca e saj, është një nevojë për të shkruar nuk mund të them se ndihem fajtor por edhe ndihem kur emri i saj përmendet ngjitur me emrin tim më jep gëzim si më jep gëzim qenia e saj përbri meje”, vërjeti shkrimtari përkrah të shoqes shkrimtare.
A mendon ai se ka fituar ndaj pushteteve në çdo kohë ?
“Nuk ka nevojë të mendoj, por ndjej që është e vërtetë e më ka dhënë gëzim dhe takimi me ju është pjesë e kësaj të vërtetë”, pohoi ai.
Një koment të shkurtër edhe për çështjen emigrantëve.
“Më pëlqen që ka kontakt, lëvizja, është zhvillim, jetë” tha Kadare.
Shkrimtari i njohur është më i vlerësuari e më i përkthyeri autor shqiptarë në botë. I vlerësuar me disa çmime ai çmohet për njohjen që i dha vendit dhe shërbimin e madh që i bëri gjuhës shqipe përmes një lëvrimi të kujdesshëm. /Voal /KultPlus.com
Shkrimtari i madh, Ismail Kadare është rikthyer në libraritë italiane me “Pallatin e Ëndrrave”, një roman të 40 viteve më parë që ruan fuqinë dhe freskinë të ngjarjeve aktuale. Në një intervistë të dhënë për La Lettura të “Corriere della Sera”, shkrimtari gjirokastrit foli për kohën kur shkruajti romanin, marrëdhëniet e tij me Enver Hoxhën dhe për teknologjinë në kohën e sotme dhe frikën ekzistuese se kjo e fundit po na kontrollon mendjen.
Duke folur për veprën, ai tha se fryma e atmosferës që përshkruhet në vepër nuk ndryshon nga totalitarizmi shtypës i Enver Hoxhës asokohe. Ai tha se pas daljes së këtij romani mendoi se do ta arrestonin pasi dukej qartë fryma kundër sistemit.
Pjesë nga intervista për gazetën italiane:
I nderuar zoti Kadare, fillimisht ju falenderoj shumë që pranuat këtë intervistë. Kjo intervistë po bëhet me rastin e botimit në Itali të veprës suaj “Pallati i ëndrrave”, botuar në Shqipëri në vitin 1981. Cili është këndvështrimi juaj aktual ndaj një libri që keni shkruar më shumë se 40 vjet më parë?
Është një libër i shkruar për atë kohë. Shqipëria ishte një vend totalitar dhe si shkrimtar ndjeja që përmasa e komunizmit dhe pushteti i tij mbi individin po bëhej absolut. E gjithë ajo atmosferë që përshkruhet në këtë vepër nuk ndryshon shumë nga totalitarizmi shtypës i Shqipërisë së Enver Hoxhës në atë periudhë. Në kokën time, gjithë ajo zymtësi që kam mundur të shpreh ishte e vërtetë, e sot kjo më gëzon që kam mundur ta shpreh. Letërsia të jep mundësinë e jetës dhe në kushte të tilla. Ky ishte fati im, jeta me letërsinë.
Në kohën kur u shkrua ishte absolutisht aktual. Por edhe tani është aktual, por me kalimin e 40 viteve asgjë nuk ka humbur nga kualitetet e tij. Unë me gëzim i rishfaq edhe njëherë ato mendime për publikun e sotëm. E bën aktual fryma kritike, mohuese që ka pasur që në atë kohë, ka qenë shumë e ashpër. Më gëzon fakti që kam pasur një mendim aq radikal për kohën. Kjo ashpërsi nuk ka rënë me kalimin e kohës. Ndaj librit në ato vite pati presione, ndalime, kritika. Për herë të parë pas daljes së këtij romani mendova se do të më arrestonin, pasi fryma anti-sistem në të ishte e dukshme.
Dhe cili është këndvështrimi juaj ndaj njeriut dhe shkrimtarit Ismail Kadare të vitit 1981? Mendoni se keni ndryshuar shumë? Dhe nëse po, si?
Nuk mendoj se kam ndryshuar. Ne letërsi gjërat ndryshojnë shumë ngadalë, në mendjen e shkrimtarit gjithashtu, e kjo është diçka pozitive. Në vitin 1981 pikëpamjet e mia mbi totalitarizmin, kërkonin të konfiguronin një Shqipëri evropiane ashtu siç ishin rrënjët e saj. E kam mbrojtur këtë pikëpamje me veprat e mia, në mënyrë të natyrshme, duke besuar në një përkatësi të hershme evropiane të këtij populli që jetoi një nga sistemet më të egra komuniste. Gjithë vepra ime përpiqet të orientojë lexuesin drejt një zgjimi të brendshëm, por dhe aq të bukur që letërsia mund ta japë, dhe pse në ato vite dukej e pamundur.
Për një person si unë, që sot lexon për herë të parë veprën “Pallati i ëndrrave”, ky roman është befasues sepse është shumë aktual. Mendonit se po shkruanit mbi të gjitha një alegori të regjimit komunist shqiptar? Apo ishit në dijeni, tashmë që në atë kohë, për shtrirjen universale dhe të përjetshme të romanit?
Shkrimtari e ndjen me intuitë për gjërat që shkruan e jeton, se duke qenë të kohës ato janë njëkohësisht të përjetshme. Për fat të mirë kjo temë që zhvillohet në këtë roman është e përjetshme. Vepra është një satirë e totalitarizmit, që kalon kufijtë lokalë e kombëtarë. Thagma e këtij romani është shkruar te një nga novelat që kam shkruar paralelisht në atë kohë. Ndoshta te “Qorrfermani” kam idenë e një personazhi që të çon tek ëndrra. Më vonë, ky mendim do të fekste tek unë kur dëgjova mbi disa vjedhje në Tiranë. Vjedhje të çuditshme, groteske, në plan të parë, por që zgjuan tek unë projektimin e skëterrës. Kishte kohë që më joshte projektimi i një skëterre. E kam treguar këtë e në librin “Kohë për rrëfim”, një bisedë me një studiuese shqiptare ku them se “E dija që ishte e vështirë, për të mos thënë e pamundur, të shkruaja një vepër të tillë. Vetëm pasi shkrova dy kapitujt e parë të veprës, ndjeva se po realizoja atë që më ishte dukur e pamundur: skëterrën. Ishte një lloj mbretërie e vdekjes ku, në mos ne vetë, ishte gjumi dhe ëndrrat tona, një pjesë e jetës sonë që gjendej matanë, ndërkohë që ne ishim këtej. Romani pasqyron tensionin midis etnicitetit kombëtar dhe atij perandorak për një individ e dinasti, fati i të cilëve është i lidhur njëkohësisht me politikën kombëtare e atë ndërkombëtare. Isha i vetëdijshëm për fatalitetin që mund të më sillte ky libër, por aq i bindur në fuqinë universale të kësaj teme.
A është fuqia e ëndrrave në roman e ngjashme me fuqinë e informacionit në botën e sotme?
Imazhet e fuqishme dhe logjika gati surreale e bënin personazhin e këtij romani Mark Alemin shpesh të pafuqishëm përballë fuqisë së ëndrrave. Bota njerëzore ka aftësinë të përshkruajë e përsërisë veten në shumë forma, të gjejë mënyra për t’i mbijetuar pengesave. Alegoria e “Pallatit të Ëndrrave” në kontekstet e reja kulturore, shoqërore, apo një bote e cila tashmë po përballet me konflikte të reja më ashpra siç janë dy vatrat e luftërave të reja, që po sjellin një kërcënim për stabilitetin, rikthen vëmendjen tek nevoja e urtësisë njerëzore. Fuqia e informacionit në kohët e sotme po rikthen një tjetër totalitarizëm, atë mbi kulturën. Ruajtja e kulturës në këto ujëra të fuqishme të informacionit është detyrë e njerëzve të shkrimit.
Çfarë mendoni për përpjekjet e teknologjisë, e cila po funksionon (punon) kudo në botën bashkëkohore, nga Kina në Silicon Valley, dhe po bëhen përpjekje të digjitalizohet gjithçka, dhe si rrjedhojë ndoshta një ditë a do të mund të arrihet deri aty sa të kontrollohet mendimi njerëzor?
Kjo është një përpjekje e pamundur.
Çfarë roli luajti vepra “Pallati i Ëndrrave” në lidhje me situatën tuaj në Shqipëri edhe në lidhje me vendimin që ju morët për të jetuar në Paris?
Ky roman më solli shumë telashe dhe pse isha mësuar me telashe. Zakonisht botimi i veprave të mia shoqërohej gjithnjë me kritika në shtyp, mbledhje në Lidhjen e Shkrimtarëve. Kudo në Tiranë flitej se “është ndaluar libri i Kadaresë dhe pritet dënimi”. Botimi i veprave të mia në Francë ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm në lidhje me situatën në të cilën unë si shkrimtar ndodhesha në Shqipëri. Franca, lexuesi perëndimor ka luajtur një rol në shpëtimin e situatës sime. Më vonë në Kafe Rostand në Paris kam takuar një gazetare franceze e cila më ka treguar se ka shkuar në ambasadën tonë dhe ka pyetur mbi gjendjen time. Erdhën shumë informacione nga Perëndimi, që shtypi i huaj interesohet për Kadarenë dhe kjo e trembi Enver Hoxhën. Në këtë rast veproi mekanizmi i mbrojtjes perëndimore. Ka qenë periudha më e zezë në jetën time.
Largimi im drejt Francës duke ikur përgjithmonë nga vendi im erdhi në rrethana kur kuptova se kjo ishte mënyra e vetme për të ndryshuar kursin e regjimit në Shqipëri. Udhëheqësi komunist i asaj kohe duket se nuk do ta bënte një veprim të tillë. Ika kur mendova se ky veprim do të luante një rol për rënien e komunizmit në vend.
Keni lindur në të njëjtin qytet, Gjirokastër, me diktatorin Enver Hoxha. Cila ka qenë marrëdhënia juaj me të?
Nuk kam pasur asnjë marrëdhënie personale me të. Ne kemi qenë komshinj, në lagjen më të vjetër e më të madhe të Gjirokastrës, te rrugica që unë i kam ringjallur emrin e çuditshëm “Sokaku i të marrëve”. Në Gjirokastër Enver Hoxha nuk njihej shumë gjatë luftës, pasi shtëpitë gjirokastrite kishin shumë identitet të fortë dhe nuk lejonin spikatjen e identiteteve të zbehta. Mendimi im i gjithëkohshëm për Enver Hoxhën ka qenë jo pozitiv. Nuk gjendet në veprën time askund ndonjë përshkrim ku të theksohet admirimi për të. Kjo shpaloset qartë, sidomos, te “Dimri i vetmisë së madhe”, ku ai përshkruhet gjerësisht në biseda me të tjerët dhe s’ka ndonjë ndryshim midis tij dhe galerisë së personazheve krejtësisht negative të atij që quhej blloku komunist.
Në moshën 11-vjeçare ju kopjuat me dorë të gjithë Makbethin. Pse Shekspiri ishte kaq i rëndësishëm për ju?
Tragjedia e Shekspirit pushtoi mendjen time që kur isha ende fëmijë. Makbethi shfaqi para meje botën e letërsisë. U dhashë pas kësaj magjepsjeje siç i jepesh një feje. Me mendimin se po ta kopjoje librin bëhet yti, pra bëheshe autor, e kopjova të gjithin me dorë me një laps e një letër. Ky ishte një koncept i çuditshëm që nuk e di se nga më lindi dhe nuk arrij ta shpjegoj dot, por një ide e tillë më vazhdoi për një kohë shumë të gjatë, duke menduar se përderisa unë kopjoja një libër, isha njëkohësisht dhe pjesëmarrës në krijimin e tij. Kështu, pasi kopjova një pjesë të Makbethit, jetoja vetëm me të. Shekspiri ka qenë gjithnjë i rëndësishëm në veprën time e vijon të jetë si një mjeshtër që të udhëheq drejt portave të letërsisë së madhe.
Ndryshe nga shkrimtarët e tjerë të mëdhenj të mërguar, si Conrad, Nabokov apo Kundera, ju nuk e keni braktisur kurrë gjuhën tuaj origjinale, shqipen. Përse?
Mendoja se mund ti jepja më shumë artit tim me këtë gjuhë. Gjuha shqipe më ka dhënë gjithë hapësirën për të shprehur përmes saj përfytyrimet e mia. Nuk kam ndjerë asnjëherë pengesë në artin tim nga kjo gjuhë, por jam magjepsur vazhdimisht pas bukurisë së saj. /GazetaTema / KultPlus.com
Shkrimtari Ismail Kadare rikthehet në libraritë italiane me një roman të shkruar rreth 40 vjet më parë. “Pallati i ëndrrave” ruan gjithë fuqinë dhe freskinë distopike të së tashmes.
Në një intervistë për “La Lettura” të Corriere della Sera, shkrimtari flet për kohën kur është shkruar romani, marrëdhënien me Enver Hoxhën, arratinë në Francë e deri për teknologjinë dhe frikën se mos kjo e fundit po na kontrollon mendjen.
I nderuar zoti Kadare, fillimisht ju falënderoj shumë që pranuat këtë intervistë. Kjo intervistë po bëhet me rastin e botimit në Itali të veprës suaj “Pallati i ëndrrave”, botuar në Shqipëri në vitin 1981. Cili është këndvështrimi juaj aktual ndaj një libri që keni shkruar më shumë se 40 vjet më parë?
Është një libër i shkruar për atë kohë. Shqipëria ishte një vend totalitar dhe si shkrimtar ndjeja që përmasa e komunizmit dhe pushteti i tij mbi individin po bëhej absolut. E gjithë ajo atmosferë që përshkruhet në këtë vepër nuk ndryshon shumë nga totalitarizmi shtypës i Shqipërisë së Enver Hoxhës në atë periudhë. Në kokën time, gjithë ajo zymtësi që kam mundur të shpreh ishte e vërtetë, e sot kjo më gëzon që kam mundur ta shpreh. Letërsia të jep mundësinë e jetës dhe në kushte të tilla. Ky ishte fati im, jeta me letërsinë.
Në kohën kur u shkrua ishte absolutisht aktual. Por edhe tani është aktual, por me kalimin e 40 viteve asgjë nuk ka humbur nga kualitetet e tij. Unë me gëzim i rishfaq edhe njëherë ato mendime për publikun e sotëm.
E bën aktual fryma kritike, mohuese që ka pasur që në atë kohë, ka qenë shumë e ashpër. Më gëzon fakti që kam pasur një mendim aq radikal për kohën. Kjo ashpërsi nuk ka rënë me kalimin e kohës. Ndaj librit në ato vite pati presione, ndalime, kritika. Për herë të parë pas daljes së këtij romani mendova se do të më arrestonin, pasi fryma anti-sistem në të ishte e dukshme.
Dhe cili është këndvështrimi juaj ndaj njeriut dhe shkrimtarit Ismail Kadare të vitit 1981? Mendoni se keni ndryshuar shumë? Dhe nëse po, si?
Nuk mendoj se kam ndryshuar. Ne letërsi gjërat ndryshojnë shumë ngadalë, në mendjen e shkrimtarit gjithashtu, e kjo është diçka pozitive. Në vitin 1981 pikëpamjet e mia mbi totalitarizmin, kërkonin të konfiguronin një Shqipëri evropiane ashtu siç ishin rrënjët e saj. E kam mbrojtur këtë pikëpamje me veprat e mia, në mënyrë të natyrshme, duke besuar në një përkatësi të hershme evropiane të këtij populli që jetoi një nga sistemet më të egra komuniste. Gjithë vepra ime përpiqet të orientojë lexuesin drejt një zgjimi të brendshëm, por dhe aq të bukur që letërsia mund ta japë, dhe pse në ato vite dukej e pamundur.
Për një person si unë, që sot lexon për herë të parë veprën “Pallati i ëndrrave”, ky roman është befasues sepse është shumë aktual. Mendonit se po shkruanit mbi të gjitha një alegori të regjimit komunist shqiptar? Apo ishit në dijeni, tashmë që në atë kohë, për shtrirjen universale dhe të përjetshme të romanit?
Shkrimtari e ndjen me intuitë për gjërat që shkruan e jeton, se duke qenë të kohës ato janë njëkohësisht të përjetshme. Për fat të mirë kjo temë që zhvillohet në këtë roman është e përjetshme. Vepra është një satirë e totalitarizmit, që kalon kufijtë lokalë e kombëtarë. Thagma e këtij romani është shkruar te një nga novelat që kam shkruar paralelisht në atë kohë. Ndoshta te “Qorrfermani” kam idenë e një personazhi që të çon tek ëndrra. Më vonë, ky mendim do të fekste tek unë kur dëgjova mbi disa vjedhje në Tiranë. Vjedhje të çuditshme, groteske, në plan të parë, por që zgjuan tek unë projektimin e skëterrës. Kishte kohë që më joshte projektimi i një skëterre. E kam treguar këtë e në librin “Kohë për rrëfim”, një bisedë me një studiuese shqiptare ku them se “E dija që ishte e vështirë, për të mos thënë e pamundur, të shkruaja një vepër të tillë. Vetëm pasi shkrova dy kapitujt e parë të veprës, ndjeva se po realizoja atë që më ishte dukur e pamundur: skëterrën. Ishte një lloj mbretërie e vdekjes ku, në mos ne vetë, ishte gjumi dhe ëndrrat tona, një pjesë e jetës sonë që gjendej matanë, ndërkohë që ne ishim këtej. Romani pasqyron tensionin midis etnicitetit kombëtar dhe atij perandorak për një individ e dinasti, fati i të cilëve është i lidhur njëkohësisht me politikën kombëtare e atë ndërkombëtare. Isha i vetëdijshëm për fatalitetin që mund të më sillte ky libër, por aq i bindur në fuqinë universale të kësaj teme.
A është fuqia e ëndrrave në roman e ngjashme me fuqinë e informacionit në botën e sotme?
Imazhet e fuqishme dhe logjika gati surreale e bënin personazhin e këtij romani Mark Alemin shpesh të pafuqishëm përballë fuqisë së ëndrrave. Bota njerëzore ka aftësinë të përshkruajë e përsërisë veten në shumë forma, të gjejë mënyra për t’i mbijetuar pengesave. Alegoria e “Pallatit të Ëndrrave” në kontekstet e reja kulturore, shoqërore, apo një bote e cila tashmë po përballet me konflikte të reja më ashpra siç janë dy vatrat e luftërave të reja, që po sjellin një kërcënim për stabilitetin, rikthen vëmendjen tek nevoja e urtësisë njerëzore. Fuqia e informacionit në kohët e sotme po rikthen një tjetër totalitarizëm, atë mbi kulturën. Ruajtja e kulturës në këto ujëra të fuqishme të informacionit është detyrë e njerëzve të shkrimit.
Çfarë mendoni për përpjekjet e teknologjisë, e cila po funksionon (punon) kudo në botën bashkëkohore, nga Kina në Silicon Valley, dhe po bëhen përpjekje të digjitalizohet gjithçka, dhe si rrjedhojë ndoshta një ditë a do të mund të arrihet deri aty sa të kontrollohet mendimi njerëzor?
Kjo është një përpjekje e pamundur.
Çfarë roli luajti vepra “Pallati i Ëndrrave” në lidhje me situatën tuaj në Shqipëri edhe në lidhje me vendimin që ju morët për të jetuar në Paris?
Ky roman më solli shumë telashe dhe pse isha mësuar me telashe. Zakonisht botimi i veprave të mia shoqërohej gjithnjë me kritika në shtyp, mbledhje në Lidhjen e Shkrimtarëve. Kudo në Tiranë flitej se “është ndaluar libri i Kadaresë dhe pritet dënimi”. Botimi i veprave të mia në Francë ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm në lidhje me situatën në të cilën unë si shkrimtar ndodhesha në Shqipëri. Franca, lexuesi perëndimor ka luajtur një rol në shpëtimin e situatës sime. Më vonë në Kafe Rostand në Paris kam takuar një gazetare franceze e cila më ka treguar se ka shkuar në ambasadën tonë dhe ka pyetur mbi gjendjen time. Erdhën shumë informacione nga Perëndimi, që shtypi i huaj interesohet për Kadarenë dhe kjo e trembi Enver Hoxhën. Në këtë rast veproi mekanizmi i mbrojtjes perëndimore. Ka qenë periudha më e zezë në jetën time. Largimi im drejt Francës duke ikur përgjithmonë nga vendi im erdhi në rrethana kur kuptova se kjo ishte mënyra e vetme për të ndryshuar kursin e regjimit në Shqipëri. Udhëheqësi komunist i asaj kohe duket se nuk do ta bënte një veprim të tillë. Ika kur mendova se ky veprim do të luante një rol për rënien e komunizmit në vend.
Keni lindur në të njëjtin qytet, Gjirokastër, me diktatorin Enver Hoxha. Cila ka qenë marrëdhënia juaj me të?
Nuk kam pasur asnjë marrëdhënie personale me të. Ne kemi qenë komshinj, në lagjen më të vjetër e më të madhe të Gjirokastrës, te rrugica që unë i kam ringjallur emrin e çuditshëm “Sokaku i të marrëve”. Në Gjirokastër Enver Hoxha nuk njihej shumë gjatë luftës, pasi shtëpitë gjirokastrite kishin shumë identitet të fortë dhe nuk lejonin spikatjen e identiteteve të zbehta. Mendimi im i gjithëkohshëm për Enver Hoxhën ka qenë jo pozitiv. Nuk gjendet në veprën time askund ndonjë përshkrim ku të theksohet admirimi për të. Kjo shpaloset qartë, sidomos, te “Dimri i vetmisë së madhe”, ku ai përshkruhet gjerësisht në biseda me të tjerët dhe s’ka ndonjë ndryshim midis tij dhe galerisë së personazheve krejtësisht negative të atij që quhej blloku komunist.
Në moshën 11-vjeçare ju kopjuat me dorë të gjithë Makbethin. Pse Shekspiri ishte kaq i rëndësishëm për ju?
Tragjedia e Shekspirit pushtoi mendjen time që kur isha ende fëmijë. Makbethi shfaqi para meje botën e letërsisë. U dhashë pas kësaj magjepsjeje siç i jepesh një feje. Me mendimin se po ta kopjoje librin bëhet yti, pra bëheshe autor, e kopjova të gjithin me dorë me një laps e një letër. Ky ishte një koncept i çuditshëm që nuk e di se nga më lindi dhe nuk arrij ta shpjegoj dot, por një ide e tillë më vazhdoi për një kohë shumë të gjatë, duke menduar se përderisa unë kopjoja një libër, isha njëkohësisht dhe pjesëmarrës në krijimin e tij. Kështu, pasi kopjova një pjesë të Makbethit, jetoja vetëm me të. Shekspiri ka qenë gjithnjë i rëndësishëm në veprën time e vijon të jetë si një mjeshtër që të udhëheq drejt portave të letërsisë së madhe.
Ndryshe nga shkrimtarët e tjerë të mëdhenj të mërguar, si Conrad, Nabokov apo Kundera, ju nuk e keni braktisur kurrë gjuhën tuaj origjinale, shqipen. Përse?
Mendoja se mund ti jepja më shumë artit tim me këtë gjuhë. Gjuha shqipe më ka dhënë gjithë hapësirën për të shprehur përmes saj përfytyrimet e mia. Nuk kam ndjerë asnjëherë pengesë në artin tim nga kjo gjuhë, por jam magjepsur vazhdimisht pas bukurisë së saj. /KultPlus.com
Shkrimtari Ismail Kadare ka reaguar për marrëveshjen e fundit të qeverisë shqiptare me atë Italiane për emigrantët e parregullt.
Kadare, në përgjigje për median italiane “La Stampa” thotë se “nuk e kupton ku qëndron problemi me këtë marrëveshje, për sa kohë Shqipëria dhe Italia janë dy vende më të bashkuara se kurrë”.
“Shqipëria dhe Italia janë tashmë të bashkuar, janë 500 mijë shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali, shumë italianë janë shpërngulur në Shqipëri, ka martesa të përziera, kompani të mëdha janë krijuar këtu, fëmijët tanë kanë baballarë italianë. Ku qëndron problemi? Një marrëveshje”?
Sipas shkrimtarit Ismail Kadare, lëvizja e njerëzve është që në lashtësi dhe nuk shikon ndonjë problem.
“Evropa është një lagje e bukur dhe të gjithë duan të vijnë këtu, kjo është normale. Njerëzit kanë lëvizur gjithmonë, që nga kohërat e lashta. Nuk e kuptoj askënd që nuk është dakord”.
Protokolli i nënshkruar ndërmjet qeverisë italiane dhe të Shqipërisë parashikon se shteti fqinj merr në përdorim sipërfaqe të territorit shqiptar për ngritjen e strukturave pritëse të cilat parashikohen të ngrihen në Shëngjin dhe në Gjadër.
Shpenzimet për ngritjen e strukturave të qëndrimit të emigrantëve dhe të gjitha kostot për ta, mbulohen nga pala italiane dhe se kufiri maksimal i pritjes së të huajve do të jetë jo më shumë se 3 mijë persona të strehuar në të njëjtën kohë.
Kohëzgjatja e kësaj marrëveshjeje do të jetë për një periudhë 5-vjeçare me të drejtë shtyrje të afatit për 5 vite të tjera nëse s’ka kundërshtime nga palët. / Klan News / KultPlus.com
Presidenti i Francës Emmanual Macron që për afro 15 minuta, përshkon përmes fjalës së tij, etapat e jetës e krijimtarisë së shkrimtarit Ismail Kadare, e rrjedhimisht me to edhe zhvillimet e vendit tonë, në Pallatin e Brigadave.
Jo për gjenialitetin e shkrimtarit, se sa për Shqipërinë e vogël, ajo që duket si pasazh romancesk, ndodhi në ardhjen e tij të parë në Tiranë, gjatë Samitit të Procesit të Berlinit, ku mbrëmjen e 16 tetorit i dorëzoi dekoratën e “Oficerit të Lartë të Legjionit të Nderit”.
Ndjesitë për vlerësimin, Kadare ka preferuar gjatë këtyre ditëve t’i kursejë siç thotë “për të mos shtuar zhurmnajën e madhe”, por e ka një koment, kur Macron, edhe për kufizimet e kapërcyera në diktaturë, përmes letërsisë e konsideron si “Lajmëtar të lirisë”.
“Unë kam qenë gjithmonë lajmëtari i lirisë, çdo shkrimtar i njohur, i ndershëm është i tillë”, shprehet Kadare.
Ndërkaq, mbajtjen e Samitit të Berlinit në Shqipëri, shkrimtari e shikon me optimizëm.
“Mendoj se është një ngjarje shumë pozitive për imazhin e Shqipërisë”, thotë shkrimtari Ismail Kadare në një deklarim për Report Tv.
Në këtë ngjarje ku Shqipëria, si dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, synojnë mbështetjen për integrimin në Bashkimin Evropian, dhënia e mesazheve përmes artit dhe vendosja e personaliteteve të kulturës në “vijë të parë” të pritjes së madhe, sipas shkrimtarit ndikon për mirë.
“Çdo gjë që hedh dritë mbi Shqipërinë, që shpërndan mjegullën, errësirën, keqkuptimet është pozitive”, thotë ai.
Si një nga figurat që ka ngritur çështjen e Kosovës gjatë Luftës, tek strukturat më të larta, ku lobonte për lirinë e saj tek Papa Gjon Pali II, deri edhe tek presidenti i Francës i kohës Zhak Shirak në 1998, Kadarenë e shqetësojnë konfliktet që trazojnë lirinë e saj.
“Mendimi im është ai mendim logjik i të gjithë njerëzve që e duan vendin e tyre. Uroj lirinë e plotë për Kosovën së shpejti. Kosova është Shqipëri dhe një ditë e gjithë kjo trevë do të marrë emrin e vjetër të saj”.
E shmang bisedën për të përzgjedhurit e viteve të fundit për “Nobelin në letërsi”, ndonëse e lë të hapur mundësinë për një krijesë të re letrare.
“Sa i përket librave, unë mund të shkruaj gjithmonë diçka, por ato janë të pafundme në kujtesën e shkrimtarit. Prandaj është e pamundur të tregoj planet e ardhshme”. / KultPlus.com
Ismail Kadare nuk bën pjesë tek ata njerëz që nuk u intereson se çfarë mendojnë ato flasin të tjetërt për të. Për këtë arsye ai edhe reagoi pas publikimit të letrës së tij të Prillit 1980, drejtuar Enver Hoxhës. Një përpjekje për të sqaruar rrethanat e kohës, arsyes së shkrimit dhe përmbajtjes së letrës. Fakti që në letër Kadare shkruante për të motrën se “është me problem mendore, ndaj flet keq politikisht” dhe se për këtë arsye edhe i kishte kërkuar të mos i shkonte më në shtëpi, u konsiderua nga ata që janë të etur të baltosur gjithëçka e këdo në këtë vend, si tregues se Kadare ka qenë një servil i Enver Hoxhës. Dhe për këtë “bëri hasha edhe motrën e tij”. Por Kadare sqaron se ajo që i shkroi sundimtarit për të motrën ishte e vetmja mënyrë për ta shpëtuar të motrën nga burgu, dhe padyshim e dhe veten e të tjerë persona të familjes, që dihej si përfundonin atë kohë për të tilla gjëra.
Nuk është hera e parë që Kadaresë i drejtohet gishti si një nga përgjegjësit e diktaturës. Gjithë ky çerekshekulli ka qenë një betejë mes shkrimtarit, që herë pas herë ka bërë përpjekje të sforcuara për tu shitur si disident, dhe atyre që e sulmojnë për çdo paudhësi të regjimit komunist. Dhe e bëjnë këtë njerëz me mend, që e njohin dikaturën, Kadarenë dhe letërsinë e tij. Sikundër e bëjnë edhe ata që nuk njohin as letërsinë, as Kadarenë. E bëjnë përgjegjës sepse nuk i doli hapur dikaturës, nuk i doli hapur Enver Hoxhës. E akuzojnë se ka qenë shkrimtari i prefetuar i tij dhe për këtë arsye depsoti e mbronte. E akuzojnë se i kishte dyert hapur në KQ etj etj. Unë kam një pyetje: Çfarë mund të bënte Kadareja kundër diktaturës? Së pari, ai nuk ishte një prej fajtorëve, sepse ai ishte vetëm një shkrimtar dhe jo politikan. Së dyti, emri i tij nuk figuron askund si dëshmitar apo “ekspert” që ka çuar në dënimin e ndonjë shkrimtari. Së ttreti, nëse Kadare do të guxonte më shumë, duke denoncuar dikiturën dhe vetë Enver Hoxhën, diktatura dhe Hoxha nuk do të kishin pësuar asgjë. Ai thjeshtë do të kishte përfunduar në burg dhe sot Shqipëria nuk do ta kishte Kadarenë. Rrugëtimi i Kadaresë – shkrimtar në diktaturë i ngjan atij njeriut që ka zgjedhur që qenve që i dalin përpara, të mos i gjuajë me gurë, por tu hedhë nga një kothere sa për ta lënë të ecë. Sepse misioni i tij nuk ishte të luftonte me qentë, por të shkonte në destinacionin e tij. Një mision prej Maratonomaku.
Detyra e Kadaresë ndaj shqiptarëve ishte të shkruante, dhe këtë ai e bëri në mënyrën më gjeniale. U bë shkrimtari më i madh i shqiptarëve. U bë një ndër shkrimtarët më të mëdhenj në botë. U bë njeriu më i njohur ndër shqiptarët në botë. U bë zëri më i dëgjueshëm dhe më serioz në sallonet e Perëndimit, në një kohë kur nga Shqipëria niseshin vetëm anije me refugjatrë. U bë zëri më i fortë i denoncim të genocidit serb në Kosovë dhe ishte ndër të paktët shqiptarë që i hapeshin dyert e i lexoheshin letrat në kancelaritë perëndimore.
Diktaturës nuk do ti dhimbesj aspak ta sakrifikonte këtë njeri në galeritë e kromit. E kishte thjeshtë procedurë. Sepse nuk ishte hera e parë që shkrimtarë, artistë e shkencëtarë ishin transformuar në minatorë e bujq. Por sot Shqipëria do të ishte e mangët pa Kadarenë. Shoqëria jonë do të ishte e mangët nëse do të kishte një Kadare që priste të merrte këstin e radhës të dëmshpërblimit të burgut dhe jo Kadarenë që ka.
Eshtë e turpshme që në një shoqëri që nuk ka dënuar asnjë ish funksionar të diktaturës për krimet që kanë bërë, përjashtuar ca gjyqe qesharake që u bënë në fillim të viteve ‘90, ku argument kryesor ishte se ish udhëheqësit kishin ngrënë mish 3 herë në javë, pra kjo shoqëri guxon të anatemojë një shkrimtar pse nuk ka luftuar diktaturën. Padyshim që Kadare nuk ishte një shkrimtar disident. Por padyshim që ai nuk as asnjë grimë përgjegjësie për atë që ndodhi nën diktaturë. Ai thjeshtë diti të luajë me dikaturën për të shpëtuar kokën e tij nga një makineri vrastare, e për vazhduar rrugën e krijimtarisë. Mua me vjen ndot që në këtë vend ka njerëz, të cilët kontributin e vetëm kanë statuset në rrjetet sociale, që hedhin baltë ndaj Kadaresë. Kadare nuk është thjeshtë një shkrimtar, por një aset kombëtar, për të cilin dekada më pas nuk do të ketë debate indjote nëse ishte me nënë greke apo baba sllav. Ai e ka pastruar edhe këtë livadh. Eshtë shqiptar 24 karat!
Turistë të huaj e vizitojnë banesën pas mbresave që u kanë lënë librat e shkrimtarit.
Ata që vizitojnë Gjirokastrën kanë pjesë të guidës së tyre në qytetin e gurtë edhe shtëpinë e gjeniut të letrave shqipe, Ismail Kadare.
Nuk janë vetëm vizitorë nga qytete të ndryshme të vendit, por edhe turistë të huaj. Ne gjetëm aty edhe turistë nga Japonia.
“Është shumë bukur, jam nga Japonia. Më pëlqen shumë qyteti, edhe shtëpia është shumë interesante.”
“Më pëlqejnë librat e Ismail Kadaresë, isha kurioze për shtëpinë ku ai ka jetuar.”
“Kam lexuar një libër ku ai flet për qytetin e tij, libri më ka lënë shumë mbresa.”
Një nga vizitorët ishte edhe piktori Edi Kojani.
“Eshtë kënaqësi e madhe të gjendesh në Gjirokastër. Të vish si qytetar, si turist, si artiste. Një qytet i magjishëm.”
Në këto ditë të Gushtit interesi për të vizituar shtëpinë muze është më i lartë.
“Shtëpia e Kadaresë ka qenë ndër më të vizituarat në qytet, kjo përkon dhe me aktivitetet që ka pasur qyteti gjatë kësaj periudhe dhe numri i vizitorëve ka qenë i lartë.”
Turistët kanë edhe kërkesa të veçanta.
“Një vizitor gjerman donte ta mbyllte leximin e “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” në shtëpinë e tij.”
Turistë të shumtë e kanë zgjedhur këtë sezon Gjirokastrën. Numri i vizitorëve është rritur këtë vit edhe për shkak të aktiviteteve të shumta në qytetin e gurtë, kryesisht gjatë fundjavës./KlanNews/KultPlus.com
Dua Lipa, ylli shqiptar që po ndriçon në gjithë botën falë talentit të saj, duket sikur promovimin e vendlindjes e ka prioritet.
Përmes publikimeve në rrjetet sociale ajo jo rrallë publikon gjëra nga vendlindja, qoftë festivale, artistë, shkrimtarë, bukuritë natyrore, ushqimet tradicionale dhe jo vetëm, shkruan KultPlus.
Në mesin e këtyre publikimeve, ajo disa herë ka njoftuar fansat e saj edhe me shkrimtarin e saj të preferuar, shkrimtarin e njohur shqiptar, Ismail Kadare, madje disa here ka ndarë me ndjekësit edhe disa prej librave më të preferuar që kishte lexuar kohëve të fundit dhe mes tyre promovoi edhe librin “Elegji për Kosovën” të Ismail Kadaresë, duke ua sugjeruar fansave të saj që ta lexojnë.
Foto: Dua Lipa/ Instastory
Por përveç librave, Dua së fundmi është takuar edhe me vajzën e Ismail Kadresë, me Besiana Kadarenë, e cila shërben si Ambasadore e Përhershme e Shqipërisë në Kombet e Bashkuara.
Ka qenë Besiana ajo e cila ka ndarë me ndjekësit e saj në rrjetet sociale disa fotografi me Duan, ku shkroi në mbishkrimin e tyre: “E emocionuar për takimin me superyllin verbues shqiptar Dua Lipa. Ajo është magjepsëse”. / KultPlus.com
Presidentja Vjosa Osmani sot ka nënshkruar dekretin me të cilin shkrimtarit shqiptar me famë botërore, Ismail Kadare, i jepet nënshtetësia e Republikës së Kosovës, përcjell KultPlus.
Sipas Presidentes Osmani dhënia e nënshtetësisë ikonës së letërsisë shqipe, shkrimtarit Ismail Kadare është nderim për shtetin e Kosovës për krijuesin, i cili vazhdimisht është pikë e rëndësishme referimi për shqiptarët kudo në botë.
“Republika e Kosovës dhe qytetarët e saj ndihen të nderuar nga personaliteti i shquar i kombit, shkrimtari ynë i përmasave botërore, Ismail Kadare, i cili me krijimtarinë e tij ka afirmuar gjuhën, kulturën dhe traditën tonë”, ka theksuar Presidentja Osmani.
Dekreti i nënshtetësisë, shkrimtarit Kadare do t`i dorëzohet nga Presidentja Osmani gjatë vizitës, e cila do të realizohet në Shqipëri në një periudhë të afërt.
Ndryshe, Presidentja Osmani, në qershor të këtij viti, e ka dekoruar shkrimtarin Ismail Kadare me urdhrin “Hasan Prishtina”, më i larti të cilin e jep Republika e Kosovës për personalitetet më të shquara të kulturës, artit, dhe shoqërisë. / KultPlus.com
Viti 2023 shënoi 60-vjetorin e romanit “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, librit që i dha famë botërore shkrimtarit Ismail Kadare, duke shitur mbi 6 milionë kopje.
Shtëpia “Studio Kadare” Tiranë dhe Muzeu “Kadare” Gjirokastër, organizuan me rastin e këtij përvjetori, një takim letrar në shtëpinë e shkrimtarit Kadare, të kthyer në muze. Ishte një takim frymëzues me plot të pathëna mbi jetën dhe veprën e shkrimtarit.
“Gjenerali i ushtrisë së vdekur” u botua në vitin 1963, në Tiranë. Një vit më herët, Kadare e kishte botuar edhe në formën e një tregimi, të cilin e përpunoi dhe e solli në formën që njihet sot.
Vepra është përkthyer në shumë gjuhë të botës, duke i dhënë shkrimtarit njohje në arenën ndërkombëtare. Gazeta nga më prestigjiozet kanë bërë recensione për të, por “Le Monde” e Parisit e ka futur në listën e 100 librave më të mirë të shekullit XX.
Vepra ka frymëzuar edhe disa regjisorë, të cilët kanë realizuar filma artistikë bazuar mbi romanin më të famshëm të Kadaresë./ atsh / KultPlus.com
Shkrimtari shqiptar me famë ndërkombëtare, Ismail Kadare, është shpallur “Qytetar Nderi i Fushë Kosovës” nga Kuvendi Komunal dhe kryetari i Komunës Burim Berisha.
Ceremonia e ndarjes së çmimit u mbajt sot në Gjimnazin “Hivzi Sulejmani” ku i pranishëm ishte edhe vetë shkrimtari.
Pasi ju dorëzua certifikata “Qytetar Nderi” nga kryetari i Fushë-Kosovës, Burim Berisha, Kadare është shprehur falënderues ndaj këtij nderimi.
“Ju falënderoj të gjithë pjesëmarrësve në këtë mbledhje të bukur që tregon jo vetëm fuqinë e shqiptarisë, por fisnikërinë e këtij kombi i cili është një nga kombet kryesore të Evropës. Jam shumë i lumtur për këtë festim prekës që tregon se me sa këmbëngulje njeriu shqiptar e ka ngritur në qiell dashurinë e tij, fisnikërinë e tij, qytetërimin evropian. Këto çaste do të ngelin të paharrueshme në jetën time”, është shprehur Kadare.
Kadareja ka tre ditë që po qëndron në Kosovë pasi erdhi si i ftuar nderi në Panairin e Librit “Prishtina 2023”. / KultPlus.com
Sot u bë ceremonia e hapjes së edicionit të 23-të të Panairit të Librit në Prishtinë, shkruan KultPlus.
Panairi i Librit në Prishtinë është një panair i përvitshëm kushtuar librit ku mblidhen të gjitha shtëpitë botuese dhe dashamirët e librit, jo vetëm nga Kosova por edhe nga viset përreth.
Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, Kryetari i Kuvendit Glauk Konjufca, Ministri i Kulturës Hajrullah Çeku, kryetari i Prishtinës Përparim Rama dhe shumë fytyra të tjera njohura morën pjesë në këtë panair.
Mysafir nderi në këtë Panair të Librit, ishte vetë i madhi Ismail Kadare, së bashku me bashkëshorten e tij.
Moderatori Rron Gjinovci, e ftoi parinë shtetërore për një fjalim rasti. Por para se t’i thërrasë ata, ai e ftoi shkrimtarin shqiptar me famë mbarëbotërore, gjeniun e shkrimit, ikonen e letërsisë, Ismail Kadaren.
“Çkado që mundohem për ta përshkruar këtë njeri, rrezikoj të përfundoj duke thënë diçka klishe, andaj zonja dhe zotërinj ta mirëpresim shkrimtarin Ismail Kadare”, tha Gjinovci I lodhur pak, por shumë i mirëpritur nga të gjithë të ftuarit. Me një fjalim të shkurtë por të dashur, Kadare citoi:
“Jam shumë i gëzuar që ndodhem midis jush në këtë ditë kaq të bukur dhe frymëzuese. Ne shqiptarët për fat të keq disa herë jemi ndier të neglizhuar, por pastaj jemi kujtuar, jemi rikthyer dhe unë shpresoj se do rikthehemi më mirë, më fort, më bukur. Ju falënderoj për këtë pritje kaq të gëzueshme”, shtoi Kadare.
Edhe Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, doli për një fjalim rasti.
“Panairi është si një festival i librit. Lexuesi mund të vijë çdo ditë. Panairin unë vetë e ndjej si një qytezë por edhe si një shoqëri të hapur me një mendje të hapur”, tha kryeministri Kurti.
Kurti vlerësoi lart gjithashtu kontributin e Ismail Kadare dhe veprat e tij për kombin tonë shqiptar.
“Unë për veten time për çdo vit e lexoj “Përbindëshin”, “Kronikë në gur”, “Aksidentin” dhe “Pallatin e ëndërrave”. Romanet e tij të bëjnë ta braktisësh profesionin që ke. Prandaj është e domosdoshme për mua ta mbaj këtë ritëm njëherë në vit dhe jo më shpesh”, tha mes tjerash Kurti.
Ndërsa kryetari i Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca teksa ka falënderuar Ismail Kadarenë që letërsinë shqipe e bëri të përbotshme, tha se, shkrimtari është ngritur në simbolin më të lartë e kuptimplotë për popullin tonë. Kryetari i komunës së Prishtinës, Përparim Rama u shpreh me këtë rast se kryeqyteti është shndërruar në vatër që shpalos magjinë e fjalës në letër. Rama tha se është e qartë se inkurajimi i të rinjve për të lexuar libra duhet të përshtatet me epokën digjitale, por gjithmonë duke e ruajtur thelbin e të shkruarit.
Në edicionin e 23-të të panairit të librit “Prishtina 2023”, marrin pjesë rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe diaspora. Shoqata e Botuesve të Kosovës ka bërë të ditur se janë rreth dy mijë tituj të rinj. Në kuadër të panairit do të shënohen edhe disa përvjetorë si: 120-vjetori i lindjes së Ernest Koliqit, 110-vjetori i lindjes së Petro Markos, dhe 100-vjetori i lindjes së Jakov Xoxës.
Panairin pritet ta vizitojnë rreth 40000 vizitorë, studentë, nxënës të shkollave të mesme dhe fillore të Kosovës, qytetarë dhe personalitete të shquara nga jeta akademike, letrare, politike e intelektuale.
Panairi do të qëndrojë i hapur deri pasditen e 11 qershorit./KultPlus.com
Panairi i Librit, që filloi nga dita e sotme në Prishtinë, ka sjell edhe shumë autorë në Kosovë.
Një nga ta, i cili do jetë prezent në panair, është edhe shkrimtari me famë botërore, Ismail Kadare. Veç panairit, Kadare do të ketë edhe një vizitë në Komunën e Fushë Kosovës, njofton Klankosova.
Të enjten, Kadare do të nderohet me titullin “Qytetar Nderi i Fushë Kosovës” nga Kuvendi Komunal dhe kryetari i Komunës Burim Berisha.
Sipas drejtorit për Kulturë në këtë Komunë, Besnik Shala, ceremonia e ndarjes së çmimit do të mbahet në Gjimnazin “Hivzi Sulejmani” nga ora 11:30. / KultPlus.com
Me moton “Libri triumfon”, sot hapet edicioni i 23-të i Panairit të Librit, i cili organizohet nga Shoqata e Botuesve të Kosovës ndërsa mbështetet edhe nga Ministria e Kulturës.
Këtë vit marrin pjesë rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Diaspora. Numri i titujve të rinj – rreth 2000. Numri i titujve të viteve të fundit – rreth 6000.
Panairi do të jetë i hapur për vizitorë çdo ditë nga 9:00-20:00. Panairi do të mbyllet më 11 qershor në orën 18:00. Do të jenë të pranishëm shkrimtarë ndërkombëtarë e kombëtarë, profesionistë të librit, botues, përkthyes e librarë. I ftuar nderi për këtë edicion është shkrimtari i njohur Ismail Kadare. / KultPlus.com
Shkrimtari i njohur Ismail Kadare do të jetë i ftuar nderi në edicionin e 25-të të Panairit të Librit në Prishtinë, që do të nisë më 6 qërshor, shkruan KultPlus.
Për pjesëmarrjen e Ismail Kadare ka njoftuar botuesi i Shtëpisë Botuese “Onufri”, i cili a detajuar edhe për takimin e Kadaresë me Besian dhe Edon Zenelin që janë edhe organizatorë të Panairit të Librit në Prishtinë.
Më poshtë po ju sjellim njoftimin e plotë të Hudhrit.
Me Besian dhe Edon Zenelin, djemtë e shkrimtarit dhe botuesit të njohur, Abdulla Zeneli. Biseduam me ta, si përfaqësuas të shoqatës së botuesve të Kosovës, për detajet e fundit për ceremoninë e hapjes së Panairit të 25-të të Librit në Prishtinë, ku shkrimtari ynë i shquar do të jetë i ftuar nderi.
Bar Juvenilja, e mërkurë, 31 maj 2023./ KultPlus.com
Panairi i 35-të i librit në Torino, çeli siparin sot në prani të Ministrit të Kulturës së Italisë Gennaro Sangiuliano dhe Ministres së Kulturës së Shqipërisë Elva Margariti.Shqipëria është e ftuar nderi në këtë event të rëndësishëm të librit botëror.
Një lexim në gjuhën e imazhit e veprës “Kronikë në gur”, të shkrimtarit tonë të njohur Ismail Kadare, realizuar nga arkitektja Matilda Pando, pavijoni shqiptar ka tërhequr vëmendjen e mijëra lexuesve. Më shumë se 40 aktivitete do të jenë me në fokus letërsinë shqipe. Kohët e Kadaresë ishte aktiviteti i parë realizuar në sallën e Shqipërisë. Alessandro Mezzena, gazetar italian foli për universalitetin e letërsisë së Kadaresë, duke e krahasuar me Kafkën. Sipas Mezzenës Kadare është një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të kohës i cili me veprën e tij na tregon një Shqipëri fantastike. “Prezantimi i letërsisë shqipe në edicionin e 35-të të Panairit të Librit në Torino, është një ngjarje e rëndësishme për kulturën shqipe. Për vetë kontekstin historik në të cilën letërsia shqipe u zhvillua për më shumë se gjysëm shekulli, përshfaqja përpara një audience të madhe ndërkombëtare e një historie aspak të ngjashme jo vetëm me vendin fqinj (ftues), por me shumë vende të tjera evropiane, e bën këtë pjesëmarrje të marrë përmasa gati historike.
Historikisht bota kulturore shqiptare dhe latine kanë qenë simboli i europianizmit. Kjo zonë është zona tipike e europianizmit , e vetmja hapësirë ku botohej letërsi artistike që në mesjetë. Dy gjuhët kanë qënë herët pjesë e një filozofie të përbashkët, si pjesë e kulturës së parë europianiste. Mos harrojmë që përkthimi i letërsisë antike të autorëve italianë të mesjetës kanë pasur një rol të rëndësishëm orientimi në rilindjen tonë kombëtare. Kanë qënë e vijojnë të jenë frymëzim për breza e breza të tërë shkrimtarësh, të cilët kanë reflektuar në veprat e tyre vlerat më të mira të këtyre leximeve”, tha Alda Bardhyli./GazetaTema
