Në Kolorado, një kompani e re me emrin Radia ka marrë përsipër një nga projektet më ambicioze të aviacionit modern, ndërtimin e aeroplanit më të madh në botë, të quajtur WindRunner. Ky avion gjigant nuk është një krijim i Boeing apo Airbus, por i një kompanie që nuk ka ndërtuar kurrë më parë një avion. Ideatori i këtij projekti është Mark Lundstrom, një sipërmarrës dhe inxhinier aeronautik, i cili themeloi Radia në vitin 2016 pas një “eureka momenti” që lidhej me energjinë e erës.

Problemi që ai synon të zgjidhë është transporti i fletëve të mëdha të turbinave të erës për përdorim në tokë.

Aktualisht, fletët e instaluara në det mund të arrijnë gjatësinë 100 metra, ndërsa ato në tokë kufizohen në rreth 70 metra, për shkak të vështirësive logjistike. Ky kufizim pengon përparimin ekonomik të energjisë nga era në tokë. Lundstrom beson se nëse ky kufizim hiqet, potenciali i tokës për prodhim energjie me erë mund të dyfishohet apo trefishohet në SHBA, dhe të ndërtohen miliona turbina të mëdha në mbarë botën deri në vitin 2050.

Për të realizuar këtë vizion, Radia ka mbledhur mbi 150 milionë dollarë financim dhe ka tërhequr partnerë me përvojë në industrinë ajrore. WindRunner është projektuar për të transportuar fletë të turbinave deri në 105 metra të gjata, duke u ulur në pista të thjeshta pranë fermave me erë. Ai do të jetë 108 metra i gjatë dhe me një hapje krahësh prej 80 metrash, duke pasur një kapacitet të brendshëm shumë më të madh se Antonov An-225, avioni më i madh ndonjëherë i ndërtuar deri tani.

Megjithatë, WindRunner nuk do të ketë rreze ndërkontinentale – do të mund të fluturojë deri në 2,000 kilometra dhe do të mbajë një ngarkesë prej 74 tonësh. Kjo e kufizon përdorimin e tij në rajone si Amerika e Veriut, Europa dhe Amerika e Jugut. Për më tepër, një sfidë e madhe mbetet fakti që Radia nuk ka ndërtuar kurrë më parë një avion. Deri më tani, kanë testuar vetëm një model të vogël të WindRunner në një tunel ere, ndërsa planet janë që fluturimi i parë i plotë të ndodhë para fundit të dekadës.

Në vend të një prototipi tradicional, kompania planifikon të përdorë mjetet dixhitale të projektimit për të kaluar direkt në ndërtimin e disa avionëve testues në madhësi reale. Për të shmangur vonesat dhe kostot e mëdha të certifikimit, Radia po synon të përdorë sa më shumë komponentë ekzistues të certifikuar. Deri tani janë përzgjedhur partnerë për trupin dhe krahët, por mungon ende njoftimi zyrtar për furnizuesin e motorëve, edhe pse është thënë se është zgjedhur një motor i certifikuar dhe do të shpallet së shpejti.

Radia thotë se ky avion nuk do të kërkojë ndryshime në infrastrukturë apo rregullore, gjë që përjashton përdorimin e balonave ajrore si alternativë. Megjithatë, disa ekspertë janë skeptikë. Analisti i aviacionit Chris Pocock thotë se WindRunner nuk është tërheqës për tregun ndërkombëtar për shkak të rrezes së kufizuar dhe shpreh dyshime për mungesën e kapitalit të mjaftueshëm. Ai gjithashtu mendon se Radia ka qenë shumë shpejt për ta hedhur poshtë idenë e balonave hibride, që sipas tij mund të zhvillohen për të mbajtur ngarkesa të krahasueshme.

Projekti gjithashtu është përballur me sfida politike, veçanërisht në SHBA ku presidenti Trump e ka quajtur energjinë nga era “mbeturinë” dhe ka nxjerrë urdhra ekzekutivë kundër zgjerimit të saj. Megjithatë, nevoja për siguri energjetike dhe përparësitë ekonomike të turbinave në tokë mund të krijojnë një terren të favorshëm për këtë projekt.

Në maj të vitit 2025, Radia nënshkroi një marrëveshje me Departamentin Amerikan të Mbrojtjes për të shqyrtuar përdorimin e WindRunner për transport ushtarak. Edhe pse kjo u pa si një devijim nga tregu i energjisë, kompania deklaroi se misioni i saj kryesor mbetet shërbimi ndaj industrisë së erës. Sipas tyre, interesimi për investime të reja është i madh dhe faza e ardhshme e financimit tashmë po përgatitet.

Gjithsesi, certifikimi i një aeroplani të ri mbetet një proces i gjatë, i shtrenjtë dhe i ndërlikuar, sidomos për një kompani të re pa përvojë në ndërtim avionësh. Për më tepër, lajmi se Boeing mund të rifillojë prodhimin e C-17, një avion transportues ushtarak, mund të rrisë konkurrencën në tregun e ngarkesave të mëdha ajrore.

Radia beson se kërkesa është e mjaftueshme për të dy avionët, por mbetet për t’u parë nëse WindRunner do të arrijë të fluturojë përpara se ndonjë model rival të dalë nga linja e prodhimit./BBC/ KultPlus.com