Josephine Edna O’Brien (1930 – 2024), prozatore, poete, dramaturge irlandeze. 

GOJA E SHPELLËS

Nga Edna O’Brien

Kishte dy udhë që çonin në fshat. Unë e zgjodha atë më të thyerën që dilte më afër shpinë së bjeshkës se sa detit. Ishte një distancë e pluhurtë pa anë të kufizara mirë e një rruge të mbuluar me gurë. Gurët që kanë rënë nga shkrepi marrin një nuancë kërcënuese të së kuqes kur çahen në gjysmë. Në sipërfaqen e shkëmbit duket të jenë të hirtë. Aty-këtu në fytyrën e tij të hirtë dhe të kuqe ka ca grumbuj pemësh. Të përcëlluara në verë, të shkundura nga erërat në dimër, sidoqoftë ato mbijetojnë ashtu pa u zgjeruar as pa u zvogëluar. 

Në një grumbull të tillë blertësie, tamam përposh shkrepit, pashë një vajzë q[ po qëndronte në këmbë. Nisi të shtrçngonte nagdalë lidhëset e çorapeve. Nuk mbahej mirë në këmbë, ngase kur po tërhiqte kilotat e humbi baraspeshën më shumë se njëherë. Futi fundin e saj nga koka dhe në fund trikon që dukej se kishte një mori pullash. Kur u avita, ajo u largua. Një vajzë e re në një triko ngjyrë gështenje dhe me një fund të zi. Ishte rreth të të njëzetave. Papritur dhe pa i lënë ta kuptonte u ktheva për në shtëpi, ashtu që t’i lija përshtypjen se thjesht kisha qenë duke bërë një shëtitje. Qesharakësia e kësaj gjëje më goditi posa u ktheva përsëri dhe shkova drejt skenës së sekretit të saj. Po dridhesha, por udhëtimet e tilla duhet të përmbushen. 

Çfarë shoku të kuptosh se aty nuk ishte në pritë asgjë, asnjë njeri, asnjë kafshë. Pesha e trupit të saj i kishte bërë shkurret të mos ngriheshin lart. Shkova me mendjen se mund të kisht eqëndruar aty e shtrirë për bukur një kohë. Mandej pashë se edhe ajo po kthehej aty. A mos kishte harruar ndonjë gjë? A mos donte të më kërkonte ndonjë nder? Pse po ngutej? Nuk mund ta shihja fytyrën e saj, kishte ulur kokën. U ktheva dhe këtë hera ngarenda rrugës private që çonte te shtëpia ime e marrë me qira. Pse po vrapoj, pse po dridhem, pse po tutem? Ngase ajo është një grua dhe e tillë jam edhe unë. Ngase, ngase? Nuk e di.

Kur mbërrita në oborr i kërkova shërbëtores që po bënte kokrrën e qejfit të zgjidhte qenin. Mandej u ula para derës dhe prita. Pema në lulëzim dukej bukur dramatike, petalet e saj bollekshëm të trëndafilta, aroma e saj ngulfatshëm e ëmbël. E vetmja pemë në lulëzim. Shërbëtorja ime më kishte paralajmëruar rreth këtyre luleve të veçanta; madje ajo edhe e kishte marrë mundin të përdorte fjalorin për të më bërë përshtypje – Venodno, helm, petale të helmta. Megjithatë e kisha lëvizur tavolinën që të ishte sa më afër asaj peme dhe e kishim përforcuar duke i vënë kartonë të pakove të cigareve përfund dy këmbëve. I thashë shërbëtores të rregullonte një vend për dy veta. Po ashtu vendosa se çka duhej të hanim, sado që normalisht nuk e bëj një gjë të tillë, me qëllim që t’u jap ditëve ca elemente befasie. Kërkova që njëkohësisht të sillte verë në tavolinë dhe po ashtu edhe nga ato biskotat e mbuluara me sheqer që mund të zhyten në verë të bardhë dhe të thithen gjersa t’u shteret ëmbëlsia, pastaj prapë të zhyten dhe rithithen, pafundësisht. 

Do ta pëlqente shtëpinë. Është e thjeshtë, pavarësisht se është e madhe. Një shtëpi e bardhë me kanata dritaresh të bardha dhe një dritare gjysmërrethore prej guri mbi secilën prej tri hyrjeve në përdhese. Një orë diellore, një kullë, një kishëz. Muret dhe tavanet ishin të lyera me një të kaltër të butë, të kombinuar me detin dhe qiellin, kishin një efekt të çuditshëm halucinant thua se deti dhe qielli po lëviznin drejt derës. Kishte harta në vend të pikturave. Rreth poçave kishte guaska të trëndafilta që përgjatë viteve ishin ciflosur paksa, por kjo veç sa e bënte më të theksuar informalitetin e vendit. 

Darka do të na merrte bukur kohë. Petalet do të binin nga pemët, ca sosh do të ngecnin në tavolinën e gurtë, që ta zbukuronin. Fiqtë, ëndshmërisht të ftohtë, do të shërbeheshin në pjata të gjera. Do t’i provonim me gishtërinj. Kështu do të dinim se cili prej tyre, pasi ta shtypnim, do të mund të dilte i kënaqshëm. Ajo, duke qenë e këtij vendi, mund të ishte më eksperte se sa unë. Njëra prej nesh do t’i kafshonte me tepër lakmi dhe kësodore do të shihnim se si farat, të qullëta, të shkapërderdhura, të lëngshme dhe të bukurado të na vërshonin mbi mjekër. Do ta pastroja mjekrën me dorë. Do të bëja çmos që ajo të ndihej rehat. Do ta dehja, po të dilte nevoja. Në fillim do flisja unë, po pastaj do të tregohesha e mëdyshur që t’i lija rastin asaj të fliste. 

U ndërrova me një veshje të portokalltë dhe e vura një gjerdan të gjatë të përbërë prej një larmie guaskash. Qeni ishte ende i zgjidhur me qëllim që të më paralajmëronte. Në lehjen e parë do ta merrja dhe do ta lidhja mbrapa shtëpisë ku nuk do të dëgjoheshin as kuitjet e tij. 

U ula në tarracë. Dielli po perëndonte. U ula në një karrige tjetër që të përfitoja prej tij. Bulkthët kishin nisur poteren e tyre të pandërprerë, gati mekanike, dhe hardhucat filluan të shfaqeshin nga mbrapa hartave. Diçka nga lëvizjet e tyre të shkathëta, si tinëzare, ma kujtuan atë, por në atë moment gjithçka ma kujtonte atë. Ra një heshtje e tillë sa dukej se sekondat po e mbanin shënim kalimin e vet. Dëgjoheshin vetëm bulkthat dhe, në distancë, tringëllimat e zileve të deleve, më ëndërrimore se sa blegërima. Në distancë, po ashtu, dritat e shtëpive, sinjalizonin besnikërisht. Një palë shortse të varura në një varëse nisën të valëviteshin me puhinë e parë dhe sa fort e mirëprita këtë, duke e ditur se po e kumtonte natën. Ajo po priste të errej, terrin mbështjellës, bashkëfajtoren e dashur të mëkateve.  

Shërbëtorja ime priste pa më rënë në sy. Nuk mund ta shihja, por isha e vetëdijshme për praninë e saj në mënyrën se si jemi nganjëherë për pëshpëritësin përbri. Më irritonte. Mund të dëgjoja teksa ngrinte ose lëshonte një pjatë dhe e dija se po e bënte vetë e vetëm që të tërhiqte vëmendjen time. Më duhej po ashtu të luftoja me erën e supës së thjerrëzave. Era, sado e kënaqshme, dukej asgjë më shumë se sa një marifet për t’i përshpejtuar gjërat dhe kjo ishte e pamundshme. Ngase, sipas hamendësimit tim, posa të filloja të haja, mundësia që ajo të më dilte para syve ishte e përjashtuar. Më duhej të prisja.

Orët që pasuan patën një ecuri të padurueshme, të parashikueshme dhe të tmerrshme – eca, u ula në karrige të ndryshme, ndeza cigare pas cigareje të cilat i fikja menjëherë, nuk iu ndava gotës së pijës. Në momente të caktuara nuk e mbaja në mend shkakun e trazimit tim, por pastaj duke e kujtuar atë në tesha të zeza dhe sytë e ulur, prapë drithërohesha nga kënaqësia e mikpritjes së saj. Përreth limanit, shtyllat e shumta të dritave u ndezën, duke i përvijuar qytetet dhe fshatrat që kishin qenë të padukshme në dritën e diellit. Përsosëmria e yjeve ishte e neveritshme. 

Më në fund erdhi ushqimi i qenit dhe ai e hëngri ashtu siç e ha rëndom, te këmbët e mia. Kur ena e zbrazur rrëshqiti mbi gurët e lëmuar – sherri i ngathtësisë sime – dhe hëna e plotë aq poshtë, aq e kuqe, aq çuditërisht mikpritëse, u shfaq përmbi pisha, ndava mendjen të filloja, duke e marrë pecetën nga kutia dhe duke e shpalosur ngadalë dhe në mënyrë ceremoniale në prehërin tim. E pranoj se ato pak sekonda besimi im ishte i thellë dhe shpresa ime më e fortë se kurrë më parë.

Ushqimi e kishte humbur shijen. Piva tepër.

Të nesërmen dola nëpër fshat, por e mora rrugën e detit. Prej atëherë nuk e kam marrë udhën e shkrepit. Shpesh kam dashur ta bëj këtë, posaçërisht pas punës kur e di se cili do të jetë itinerari im: do të mbledh letrat, do të pi një pernod në bar ku kolonelët në pension luajnë me letra, do të ulem dhe do të flas me ta kuturu. Prej kohësh e kemi pranuar padobishmërinë tonë ndaj njëri-tjetrit. Njerëz të rinj zor se vijnë.

Ishte një piktor australian, të cilin e kisha ftuar për darkë, duke ndarë mendjen se ishte joshës. Ai u bë i ofenziv pas ca gotash dhe nisi të fliste për atë se sa keq ishin pararaqitur burrat e vendit të tij. Isha më shumë e trishtuar se sa e pakënaqur dhe na u desh, tok me shërbëtoren, ta çonim në shtëpi. 

Të dielave dhe ditëve të festave vajzat dalin në grup prej rreth njëzet vetave, me duart përreth njëra-tjetrës, trupat e humbur në rrobat e zeza të gjera. Asnjëra prej tyre nuk më shikon, sado që tashmë jam e njohur këtu. Ajo duhet të më njohë. Prapëseprapë ajo kurrë nuk më jep asnjë shenjë se kush është. Në momentet e mia më optimiste, ma ka ëndja të mendoj se ajo rri atje, duke pritur që të shkoj ta kërkoj. Megjithatë, prore e gjej veten duke e marrë udhën e detit edhe pse krejt dëshpërimisht dëshiroj të shkoj udhës tjetër. 

/ Edna O’Brien, ‘The Love Object’, Little, Brown and Company, 2015

/Përkhtimi: Gazeta Express/ KultPlus.com