Në urën e Kollorcës, monument kulture kategoria e parë, 4 km në juglindje të Gjirokastrës, kanë nisur punimet për rehabilitimin.
Ura e Kollorcës ngrihet mbi lumin Drino dhe lidhte qytetin me fshatrat rreth Suhës.
Punimet po kryhen nga Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër në bashkëpunim me Institutin Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore dhe me mbështetjen e Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit.
Punimet që do të kryhen janë përforcimi i bazamentit të urës me konstruksion beton arme duke evituar gërryerjen e mëtejshme dhe rrezikun e shembjes të saj.
Ura e Kollorcës dallohet për madhësinë dhe finesën e realizimit teknik. Ajo përbëhet nga pesë harqe të mëdhenj me hapësira drite. Gjatësia totale e urës arrin 103 m, ndërsa lartësia maksimale nga niveli i ujit deri tek kreu i parapetit arrin 7,2 m.
Tre harqet e majta kanë formë segmenti, ndërsa dy harqet e djathta tentojnë nga forma e harkut lundër, por pa theksim në pjesën e kyçit.
Në këmbët midis harqeve janë hapur katër harqe të vegjël apo vrima lehtësuese të trajtuara me formë rrethore.
Për të realizuar një mbështetje më uniforme e më solide, kontakti midis murit dhe terrenit në taban është bërë nëpërmjet një jastëku me trarë të kryqëzuar, i cili eviton dhe gërryerjen e themelit të pilës.
Si në urën e mesit dhe këtu harqet e mëdhenj janë ndërtuar me rreshta dyfish gurësh. Në rreshtat e poshtëm të harqeve ruhen ganxhat metalike për mbërthimin e gurëve ballor të harkut.
Ura është e ndërtuar me gurë të zinj dhe mbushja me gurë gëlqerorë./ KultPlus.com
Shkrimtari Halil Matoshi ka bërë të ditur se do të hapet ekspozita e fotografit Hazir Reka, “Flatrat e n’Grira” më 28 nëntor në Ferizaj.
Ekspozita do të hapet duke filluar nga ora 18:00 në shkollën e arteve “Çesk Zadeja”.
Më poshtë gjeni postimin e plotë:
Shteti është brend, kurse flamuri fotografi – ikonë e tij. Maestro Reka nuk na flet për flijimet e shqiptarëve për me mbrojtë lirinë dhe kriju shtetin e tyne, por ai e ndalë kohën mes dy rrehjeve të flatrave të shkabës dykrenshe, e na në atë interval kohe e shohim dhunën, dekën, lotët, zinë. Aty (n)grihet gjaku. Aty në vlimin e flamurit na i fshehim emocionet tona. Frikat tona rrinë mes rrehjeve të flatrave. Tregimi i Hazir Rekës me flamurin e shqiptarëve âsht të folunit e tyne pa zâ, me dritëhije, si reflektim i mësymjeve, dhimbjes dhe trishtimit. Por edhe triumfit. Gëzimit. Në liri. E kam shkru ma moti për fotografinë e Rekës se në tablotë e tina ajri bâhet i dokshëm – si flamur, flakët na shfaqen ma t’ bukura si pemët, terri na difton se mas tina mëshehet drita. Dhe drita arriti në fund. Flamurin ia pason luftari i ramë atina që âsht mas, ai nuk guxon me ra! Flamuri mbulon dëshmorët si dëshirat, ai e mlon zjarrin e lirisë, me e majtë të gjallë! Shihni tablotë e Rekës se çfarë sakrificash kanë bâ “zojt e shqiptarëve” – pellgje gjaku – me e majtë nalt e pastër shkabën e tyne të zezë. Bijt e shqipes. Pamjet me flamur janë kohnat e shqiptarëve t’fotografueme, janë gjyshat dhe breznitë e humbuna, janë ândrrat! A fotografohet koha? Reka na e bân t’dokshme./ KultPlus.com
Babai im, hero i lirisë sime, më bëri njësh me veten, më mësoi të dua, të numëroj yjet në qiell pa frikë se një ditë do të shuhen.
ka më shumë dritë të re që lind, në shuarjën e tyre më tha si shpirti që s’mbyllet kurrë në hi.
Ai kurrë nuk pati pushkë. Zëri i tij nuk u bë thirrje urrejtjeje, mbeti melodi që ndërtoi ura mes zemrave.
Ai rrinte, mendonte, arsyetonte, dhe në gjykimin e heshtur të botës kurrë nuk u përfshi.
Të bëmën e tjetrit nuk e gjykoi, as në të pame nuk shkoi kurrë. “Vdekja” thoshte, “është çlirim, jo dhembje për shpirtin që fluturon, mall që ndriçon tek ata që mbeten.”
Në mesditë, kur dielli ndalonte frymëmarrjen, ai shkonte në shesh, ku njeriu i tij e priste në heshtje.
Një qindarkë dashurie ia linte, jo si dhuratë, por si premtim të përditshëm se dashuria nuk ka nevojë për zë, se zemrat që duan flasin në gjuhën e qiellit.
Ishte aktor pa dërrasat e talias poet pa fletë, luftëtar pa armë.
Në shikimin e tij të qetë, pashë gjithçka që bota refuzonte të shihte: se liria nuk fitohet vetëm me gjak, me dhembshuri, me mendje të hapur e duar të hapura për përqafim Ndërtim
Tani, kur ngre kokën lart i vështroj yjet, i kujtoj fjalët e tij: “Jeta është si një qiell i pafund, me humbje dhe fitore, me drita dhe hije. Por në çdo shuarje ylli, shih një lindje të re.”
Dhe unë ndiej se babai im, me heshtjen e tij, kishte thyer zinxhirët e botës.
Më 24 nëntor 1989 arritën kulmin demonstratat masive në Pragë. Ndryshimi pa dhunë i sistemeve në Çekosllovaki hyri në histori me emrin Revolucioni i Kadifenjtë.
Me përjashtim të disa ndërhyrjeve të dhunshme të policisë, ndryshimi i sistemit politik në Çeki dhe Sllovaki (asokohe Çekosllovaki) kaloi paqësisht. Partia Komuniste nuk kishte më fuqi t’i kundërvihej me forcë të gjithë shoqërisë. Demonstratat e 17 nëntorit 1989 në Pragë shënuan fillimin e revolucionit pa dhunë. Studentët çekosllovakë u mblodhën për të përkujtuar Jan Opletal, një student i vrarë nga nazistët në vitin 1939. Por për shkak të rënies së Murit të Berlinit një javë më parë, kjo ceremoni përkujtimore u kthye në një demonstratë masive politike. Policia ndërhyri me forcë dhe përdori shkopinj gome kundër protestuesve. Bilanci: 600 të plagosur.
Thirrja për grevë dhe bashkimi i qytetarëve
Të nesërmen, studentët bënë thirrje për një grevë pa afat. Kryeministri komunist i pjesës çeke të republikës, Frantisek Pitra, u përpoq të qetësonte situatën përmes një fjalimi televiziv: “Të nderuar qytetarë, po ju drejtohem si kryetar i qeverisë së Republikës Çeke. Para dy vjetësh ne filluam rrugën e transformimeve dhe të demokratizimit. Kuptohet që ky nuk është një proces i shpejtë. Ai lidhet me kërkime, me diskutime dhe me këmbim mendimesh.”
Protestave filluan t’u bashkohen gjithnjë e më shumë qytetarë – mes tyre edhe shkrimtari Vaclav Havel, i cili për shkak të pjesëmarrjes në lëvizjen qytetare për të drejtat e njeriut, Karta 77, kishte kaluar pesë vjet në burg.
Më 24 nëntor në Pragë u zhvillua një demonstratë masive, gjatë së cilës turma thërriste emrin e Havelit, ndërsa reformatori komunist Alexander Dubcek dhe aktivistë të tjerë të Pranverës së Pragës kërkuan dorëheqjen e të gjithë Byrosë Politike, gjë e cila ndodhi pak pas kësaj.
Motoja e Revolucionit të Kadifenjtë
“Drejtësia dhe dashuria duhet të fitojnë përballë gënjeshtrave dhe urrejtjes” – këto fjalë të Havelit u bënë motoja qendrore e revolucionit. Megjithatë, udhëheqja komuniste nuk ishte ende gati të hiqte dorë plotësisht nga pushteti. Pas një greve të përgjithshme dhe protestave masive në mbarë vendin, më 5 dhjetor u hoq teli me gjemba në kufirin me Austrinë. Më 10 dhjetor u krijua një qeveri e unitetit kombëtar, me shumicë jo-komuniste. Dinamika e transformimeve nuk mund të ndalej më.
Ky artikull u përkthye nga gjermanishtja dhe u botua për herë të parë në shqip, më 17 nëntor 2009. /DW/ KultPlus.com
Me dinjitarë të tjerë Të shërbej përulët, Nga xhelozia vrer Mezi lëvrij buzët. Fjala dot s’e shuan Gojën time eshkë, Pa ty e humb toruan – I zbrazët ajri krejt.
Nuk ndjej më xhelozi, Por ty të dashuroj, Vetveten time fli Xhelatit po ia çoj. Të quaj, nuk ma mban, As gaz, as dashuri, Një tjetër, egërshan, Në gjak më kanë shti.
Një grimë koh’ më shumë Dhe do ta them në sy, Jo gaz, por torturë Unë vij të gjej tek ti. Dhe krejt sikur një krim Më ndjell tek ti aq brishtë Gjithë joshje, rebelim, E njoma gojë vishnjë.
Pra, kthehu shpejt tek unë, Pa ty jam i tmerruar, Më fort se kaq kurrë S’të kam adhuruar; Dhe krejt çfarë po kërkoj, E shoh e përmallohem, Xheloz më s’do të jem – Por ty të përgjërohem.
Me male mahnitëse, plazhe idilike, ushqim të mrekullueshëm dhe fshatra mesjetare – pa turma vizitorësh – ky vend i vogel ballkanik meriton të jetë në listën tuaj të udhëtimeve, shkruan Robert P. Walze në një artikull të botuar në të përditshmen amerikane “The Wall Street Journal”.
I apasionuar pas aventurës së çiklizmit, një herë në vit, bashkë me një mikun tim planifikojmë një udhëtim me biçikletë.
Këtë vit, ne patëm mundësi të eksploronim një cep të ri të globit.
Të përkushtuar ndaj këtij aktiviteti, ne kemi arritur të eksplorojmë disa nga të destinacionet e njohura si Franca dhe Spanja, dhe disa më pak të njohura, si Etiopia.
Megjithatë, kur miku im sugjeroi destinacionin e këtij viti – Shqipërinë – unë pata dyshime.
Pas hulumtimit të Shqipërisë, zbulova se ashtu si Italia dhe Franca, ky vend i vogël mesdhetar kishte male alpine të larta, një rivierë me ujëra të pastra bruz, një kulturë të pasur ushqimore, histori antike dhe fshatra mesjetare.
Nuk është për t’u habitur, që ish-provinca osmane po bën bujë në mesin e vizitorëve të zgjuar – fillimisht evropianëve dhe tani, një numër gjithnjë e më i madh amerikanësh.
Shqipëria u bashkua me NATO-n në vitin 2009 dhe që atëherë është bërë një vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Një aeroport i ri ndërkombëtar dhe disa hotele moderne do të hapen vitin e ardhshëm dhe një resort luksoz në ishull po planifikohet nga dhëndri i Donald Trump, Jared Kushner.
Por, tre dekada pas rënies së diktaturës represive komuniste, ky vend ballkanik ende ndihet i pazbuluar.
Kur unë dhe miku im mbërritëm në kryeqytet, Tiranë, në fund të shtatorit, ajri alpin ishte ende i ngrohtë.
Për të menaxhuar udhëtimin tonë, ne punësuam një udhërrëfyes lokal çiklizmi, një emigrant amerikan me ngjyrë, i cili, në përpjekje për t’i shpëtuar politikës dhe racizmit amerikan, ishte zhvendosur në Shqipëri si një nomad dixhital tre vjet më parë.
Gjatë një rrugëtimi 5-ditor nëpër qytetet bregdetare të Vlorës, Himarës, Sarandës dhe Ksamilit, si dhe Qytetin e Gurtë të Gjirokastrës, ne pedaluam një rrugë malore, gjarpërore të rrethuar nga pisha dhe bredhi.
Në pika të ndryshme, pamjet mahnitëse të deteve Jon dhe Adriatik na kujtuan Bregun e Paqësorit të SHBA-së dhe Bregun Amalfi të Italisë.
Gjatë rrugës hëngrëm byrek, një pastë e mbushur me djathë e ngjashme me spanakopitën e Greqisë.
Gjithashtu, në dietën tonë ishin peshqit, makaronat dhe pica – të gjitha reflektime të lidhjeve të ngushta kulturore të Shqipërisë me Italinë, fqinjin e saj përtej Adriatikut.
Në të gjithë vendin, kostoja për një darkë të bollshme me verë shkonte më pak se 20 dollarë dhe akomodimi në një hotel me katër yje, nën 100 dollarë.
Në një ditë me shi, ne vizituam Kalanë e rëndësishme strategjike të Porto Palermos, e ndërtuar nga sundimtari legjendar shqiptar i shekullit XIX, Ali Pasha, në një gji të bukur për të forcuar kontrollin e tij mbi rajonin.
Kalaja mbresëlënëse, e cila ishte një bazë nëndetëse sovjetike gjatë epokës komuniste të Shqipërisë, nuk ishte në shkallën gjigante të Carcassonne në Francën jugore.
Në fshatin bregdetar të Vlorës, ku Shqipëria shpalli pavarësinë në 1912, ishim të vetmit vizitorë të Muzeut Kombëtar të Pavarësisë në një godinë të vogël ku sundonte qeveria e parë.
Të rrethuar nga imazhet e etërve themelues të Shqipërisë me mustaqe dhe disa me kapele me majë të sheshtë, një guidë vendase na njohu me historinë e zonës – të gjitha të përfshira në tarifën e hyrjes prej 3 dollarësh.
Ne u ndeshëm me një turmë vizitorësh në Gjirokastër, një vend malor i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, i mbuluar në mënyrë dramatike nga një Kala e epokës bizantine.
Vizitorët hynë në fshatin me kalldrëm 1000-vjeçar me një bukuri të botës së vjetër të ngjashme me qytete si Siena apo Bruges.
Qendra e saj është e ndarë, jo nga një katedrale, por nga një minare e lartë e Xhamisë së Madhe të qytetit, e vendosur mes një pazari shumëngjyrësh.
Kalaja e famshme e Gjirokastrës ishte më e qetë, ndoshta pasi kureshtarët duhet të ngjiteshin më këmbë për të arritur majën e saj.
Por, udhëtimi ia vleu, veçanërisht për muzeun magjepsës që rrëfen të kaluarën shumëngjyrëshe ushtarake të Shqipërisë.
Artifaktet brenda përfshijnë një luftëtar të Forcave Ajrore të SHBA-së të epokës 1950 që Shqipëria thotë se e kapi gjatë një inkursioni.
Në oborrin e jashtëm të “Hotel Seaside” në Vlorë zhvilluam një bisedë me pronarin miqësor, Agron Agalliu.
Mikpritja e ngrohtë për të cilën njihen shqiptarët – u shfaq ndërsa na servirte gotat me raki të bërë vetë dhe na shpjegoi me detaje se si bëhej kjo pije tradicionale shqiptare.
Në Tiranë, u takuam me Harel Kopelman, një banor izraelito-amerikan, i cili bashkëthemeloi një qendër kulturore të quajtur “Nata Shqiptare”, në një nga bar-kafetë e kudogjendura të kryeqytetit.
“Amerika është e njohur në Shqipëri, pjesërisht për shkak të avokimit të presidentit Wilson për pavarësinë e Shqipërisë pas Luftës së Parë Botërore dhe ndërhyrjes së presidentit Clinton në luftën në Kosovë, e cila është e populluar nga shqiptarë etnikë”, tha ai.
“Shqipëria është si shteti i 51-të”, shtoi ai.
“Njerëzit këtu i duan amerikanët. Duke folur për veten time, tani mund të them se ndjenja është krejtësisht e ndërsjellë”, tha ai.
Mbërritja:
Megjithëse, aktualisht nuk ka fluturime amerikane pa ndalesë për në Shqipëri, Tirana mund të arrihet përmes shumë qyteteve të njohura evropiane, duke përfshirë Londrën, Parisin dhe Romën.
Po shkoni në Rivierën e Shqipërisë? Rezervoni një fluturim për në Korfuz, Greqi dhe merrni një traget për një orë për në Sarandë.
Akomodimi:
“Xheko Imperial Luxury Hotel & SPA” në Bllok të mbushur me ambasada të Tiranës ka një bar dhe restorant me pamje panoramike të qytetit dhe maleve përreth (nga rreth 300 dollarë).
Në qytetin e Vlorës, “Priam Hotel Luxury Resort” është një opsion elegant buzë detit (nga 250 dollarë dhe 700 dollarë në verë).
Ushqimi:
Në Tiranë, “Sofra e Ariut”, shërben ushqime të shijshme tradicionale shqiptare në një shtëpi prej druri të vendosur në një park të gjelbëruar.
Diçka pak më moderne? “Salt Tirana” ofron një menu të larmishme, të përqendruar në ushqimet e detit, sushi dhe shumë ushqime të tjera./ KultPlus.com
Shtetet e pasura që kanë marrë pjesë në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Klimën (COP29) janë pajtuar për të ndarë 300 miliardë dollarë në vit, për t’i financuar shtetet e varfra teksa përballen me efektin e ndryshimeve klimatike.
Shtetet pranuese të fondeve e kanë kritikuar marrëveshjen, duke thënë se fondet janë të pamjaftueshme.
Marrëveshja, e arritur pas konferencës dyjavore, që është mbajtur në Baku, kryeqytetin e Azerbajxhanit, është përshkruar një hap i rëndësishëm në përpjekjet për të zvogëluar ritmin e ngrohjes globale.
Disa delegatë e kanë duartrokitur marrëveshjen, por të tjerë kanë thënë se vendet e pasura nuk po bëjnë mjaftueshëm.
“E them me keqardhje që ky dokument nuk është asgjë përveç një iluzioni optik”, ka thënë përfaqësuesja e Indisë, Chandni Raina, pak pasi është arritur pajtueshmëria.
“Sipas mendimit tim, ajo nuk do t’i adresojë sfidat madhore me të cilat përballemi. Prandaj e kundërshtojmë miratimin”.
Shefi i OKB-së për çështje të Klimës, Simon Stiell, i ka pranuar vështirësitë në negociata, mirëpo ka thënë se rezultati është një lloj sigurimi për njerëzimin kundër ngrohjes globale.
“Ka qenë rrugëtim i vështirë, mirëpo kemi marrëveshje”, ka thënë Stiell.
“Kjo marrëveshje do të nxisë prodhimin e energjisë së pastër dhe do t’i mbrojë miliarda jetë”.
Marrëveshja parasheh që vendet e pasura duhet t’i ndajnë së bashku 300 miliardë dollarë për çdo vit deri më 2035, në krahasim me zotimin prej 100 miliardë dollarësh, të vitit 2020.
Marrëveshja parasheh që konferenca e ardhshme e OKB-së të mbahet në Brazil, përgjatë së cilës vendet pjesëmarrëse do të përcaktojnë hapat që do të ndërmarrin në dekadën e ardhshme kur është fjala për çështje klimatike.
Shumica e vendeve të botës po bëjnë përpjekje që të zbatojnë premtimin e bërë në Marrëveshjen e Parisit për Klimën, që parasheh kufizimin e temperaturës globale të Tokës në 1.5 gradë Celsius, pasi çdo rritje më e madhe mund të rezultojë me pasoja katastrofale për natyrën.
Nëse nuk merren hapa për të ndryshuar situatën aktuale, shkencëtarët parashohin që temperatura globale do të arrijë në 3.1 gradë Celsius deri në fund të shekullit. /REL/ KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, e cila po e përfaqëson Kosovën në Forumin Ndërkombëtar të Sigurisë në Halifax ka zhvilluar një takim me Kryetarin e Komitetit Ushtarak të NATO-s, Admiralin Rob Bauer.
Sipas presidentes Osmani, prania e NATO-s, përmes KFOR-it në Kosovë ka qenë gjithmonë e rëndësishme për paqen dhe sigurinë, ashtu siç do të jetë edhe anëtarësimi i Kosovës në këtë Aleancë historike.
Në takim me Admiralin Bauer, presidentja Osmani shprehu mirënjohjen e thellë për rolin e NATO-s në rrugëtimin e Kosovës drejt lirisë dhe përkushtimin e vazhdueshëm për paqen dhe stabilitetin në rajonin tonë./ KultPlus.com
Ndërsa fundviti po afron, ne fillojmë të mendojmë për udhëtimet e rradhës – duke kërkuar destinacionet më të mira për të eksploruar në vitin 2025, sipas një artikulli të botuar në revistën indiane “The Economic Times”.
Ekspertët ju rekomandojnë vendet e spikatura në Evropë, që premtojnë përvoja të paharrueshme në vitin 2025, dhe që janë ideale për planet dhe buxhetin tuaj të pushimeve.
Shqipëria
Shqipëria, e vendosur në Gadishullin Ballkanik, është një perlë në zhvillim në Evropë.
I njohur për bregdetin e tij mahnitës, historinë e pasur dhe peizazhet e pacënuara – ky vend ofron një ndërthurje të aventurës, relaksit dhe eksplorimit kulturor.
Cilat vende duhet të vizitoni:
1. Tirana
Kryeqyteti shqiptar, njihet për arkitekturën e tij plot ngjyra, kafenetë e gjalla dhe atraksionet si Sheshi Skënderbej, Xhamia e Et’hem Beut dhe muzetë Bunk’Art që shfaqin të kaluarën komuniste të vendit.
2. Berati
Qyteti i një mbi një dritareve, një vend i trashëgimisë botërore të UNESCO-s – Berati është i famshëm për arkitekturën e epokës osmane, Kalanë në majë të kodrës dhe pamjet mahnitëse.
3. Gjirokastra
Një tjetër vend i UNESCO-s, ky “Qytet i Gurtë” njihet për rrugët e tij me kalldrëm, Kalanë historike dhe shtëpitë tradicionale.
4. Riviera Shqiptare
Një shtrirje plazhesh të pacenuara si Ksamili, Himara dhe Dhërmiu përgjatë detit Jon, ideale për banjo dielli, për të notuar dhe për të eksploruar.
5. Syri i Kaltër
Një burim natyror mahnitës me ujëra të pastra bruz, i rrethuar me gjelbërim të harlisur.
Koha më e mirë për të vizituar Shqipërinë
Pranvera (prill-qershor) ofron një mot të butë, peizazhe të lulëzuara dhe më pak turistë. Kjo është periudha perfekte për ecje dhe shëtitje.
Vera (korrik-shtator), eshte stina më e mirë për të shijuar plazhet përgjatë Rivierës Shqiptare, megjithëse vendi mund të jetë i mbushur me vizitorë.
Vjeshta (tetor-nëntor) ofron temperatura më të ftohta dhe në Shqipëri ka më pak vizitorë, ideale për eksplorim kulturor.
Dimri (dhjetor-mars), mbetet sezoni i shkëlqyer për të eksploruar qytete si, Tirana dhe për të përjetuar malet e mbuluara me borë, megjithëse disa zona bregdetare mund të jenë të qeta./ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama do të zhvillojë sot në Londër një takim me shqiptarët e Britanisë së Madhe.
Takimi organizohet në kuadër të turit të bashkëbisedimit me diasporën, në orën 12:00 me orën lokale.
“Me kënaqësinë e takimit të sotëm kuqezi me shqiptarët e Britanisë së Madhe, në rrugën drejt Shqipërisë 2030”, u shpreh sot Rama, ndërsa një ditë më parë ndau dhe pamje nga salla ku do të zhvillohet edhe takimi.
Takimi do të zhvillohet në sallën “The Cooper Box, Queen Elizabeth Olympic Parc”.
Pas dakordësisë të arritur mes palëve politike, për herë të parë shqiptarët e diasporës pritet të votojnë në pranverën e vitit të ardhshëm në zgjedhjet parlamentare.
Turin e bashkëbisedimit me diasporën, kryeministri Rama e ka nisur në 12 maj 2024 nga Athina, për të vijuar më pas në 26 maj në Milano, Itali, dy shtetet me numrin më të lartë të emigrantëve shqiptarë.
Në 26 tetor, Kryeministri Rama zhvilloi po ashtu takimin në Nju-Jork me shqiptarët e Amerikës, të cilëve u kërkoi votën në zgjedhjet e ardhshme për të vijuar punën drejt misionit për ta bërë Shqipërinë vend anëtar në BE.
Takimi i kryeministrit Rama në Londër vjen pas atij të Selanikut në 3 Nëntor./ KultPlus.com
116 vjet më parë, në vitin 1908, aty nga ora 12 paradite, e datës 20 nëntor, që binte e premte, në një shtëpi trekatëshe në Manastir të Maqedonisë, Luigj Gurakuqi nxori një dërrasë të zezë dhe filloi të shkruante me shkumës shkronjat e Alfabetit të Gjuhës Shqipe.
Disa prej këtyre shkronjave ai vetë nuk i njihte, por Gjergj Fishta i rrinte afër duke e ndihmuar, Ndre Mjeda e shikonte si një nxënës të dobët, ndërsa Mit’hat Frashëri mbante qetësinë në një sallë të mbushur plot me burra të habitur. Nxënësit që po ndjekin këtë mësim nuk janë fëmijë, por janë disa zotërinj të mbledhur nga gjithë zonat ku jetojnë shqiptarë në Perandorinë Osmane, të cilët kanë ardhur në Manastir si delegatë të një Kongresi që ka për qëllim të unifikojë gjuhën shqipe e cila deri atë ditë shkruhej me të paktën dhjetë alfabete të ndryshëm.
Këta burra të veshur trashë, që kishin arritur deri aty hipur mbi kuaj dhe mushka dhe që flisnin me dialekte të ndryshme, ishin nga shqiptarët më të ditur të asaj kohe.
Meqë atëherë nuk kishte selfie, as gazeta me tirazh të lartë dhe as televizor apo internet, ata e kaluan ditën e parë për të njohur njëri-tjetrin dhe ditën e dytë u ulën të vendosin se çfarë rruge do ndiqnin për të përcaktuar alfabetin e gjuhës shqipe.
Në vitin 1908, gjuha shqipe kishte kohë që shkruhej, por çështja ishte me çfarë shkronjash do vazhdonte të shkruhej. Pra Kongresi ishte një Betejë për Shkronja dhe kongresmenët kishin përpara dy mundësi.
Ose të hartonin një alfabet të ri, ose të bazoheshin tek alfabetet e krijuara më parë. Kongresi i shkoi rrugës së dytë, pra të gjente një të mesme mes tre alfabeteve që ishin më në modë.
Alfabeti i parë i rëndësishëm ishte ai i familjes Frashëri, që mbrohej me këmbëngulje nga Mit’hat Frashëri. Ky burrë i cili në vitin 1908 mbante skeptrin e familjes më të shquar shqiptare, mbronte variantin e Alfabetit që ishte krijuar në vitin 1879 në Stamboll, nga babai i tij Abdyl Frashëri dhe xhaxhai Sami Frashëri, me të cilin shkroi xhaxhai tjetër i madh, Naim Frashëri.
Alfabeti i dytë ishte ai i shoqërisë Bashkimi të Shkodrës, e cila në vitin 1899 kishte propozuar një alfabet më latin se alfabeti i Stambollit. Me këtë alfabet shkroi Gjergj Fishta dhe shumica e klerikëve të ndritur të veriut. Vetë Gjergj Fishta kishte ardhur në Manastir si përfaqësues i Shkodrës dhe tani ishte përballë Mit’hat Frashërit, njeriut që drejtonte Kongresin.
Por këta dy burra kishin përballë edhe një të tretë, që ishte edhe më luftarak se ata. Ky ishte një prift i shkurtër me mustaqe, shumë kokërfortë, një poet i mrekullueshëm dhe një rebel i gatshëm të shkatërronte një parti për një shkronjë. Ky ishte Ndre Mjeda. Pasi kishte qenë anëtar i shoqërisë Bashkimi, ishte zënë me Gjergj Fishëtn dhe priftërinjtë e tjerë dhe ishte larguar duke krijuar alfabetin e vet bashkë me vëllain Lazrin, që ishte dhe ai prift.
Kështu ishin rreshtuar palët në Kongresin e Manastirit në mes të nëntorit 1908.
Por klima jashtë Kongresit ishte edhe më e ndezur. Shumë njerëz që nuk donin asnjë nga tre alfabetet apo që nuk ishin ftuar fare, mezi prisnin që ata të dështonin.
Kundërshtari më i zhurmëm dhe natyrisht më zevzeku ishte Faik Konica, i cili nuk mori pjesë në Kongres, me pretekstin se ishte ftuar me vonesë. Duke e njohur, me siguri, organizatorët ia kanë çuar ftesën me qëllim shumë vonë, në mënyrë që ai mos vinte, sepse prezenca e tij tekanjoze mund ta kishte prishur atë Kongres, të cilin Faik Konica e quajti një mbledhje xhonturqish.
Por edhe pa pjesëmarrjen e Faik Konicës, Kongresi ishte i mbushur me çudira.
Askush nuk e beson dot se si debatet më të ashpra, u krijuan për disa bashkëtingëllore dyshe dhe sidomos për shkronjën dh. Imagjinoni sot, sikur burrat e ndritur të Shqipërisë të mblidhen dhe të zihen për një shkronjë. Por në vitin 1908 kur nuk kishte Shqipëri, grindjet ishin më artistike dhe shumë më të dobishme.
Mit’hat Frashëri donte një alfabet me disa gërma greke. Ndre Mjeda ishte kundër gërmave të përbëra dh, sh, ll, gj,nj, xh dhe nëse do zgjidhej varianti i tij, sot fjalën Shqipëri do ta shkruanim Skipëri meqë ai nuk e njihte as gërmën q. Ndre Mjeda nuk përdorte asnjë bashkëtingëllore dhe alfabeti i tij ishte i gjithi diakritik, pra me shenja sipër dhe poshtë shkronjave, siç i përdorin francezët dhe gjermanët. Y-ja e tij ishte një “ü” me dy pika lart, kurse xh ishte dz dhe fjalën xhind ai e shkruante dzind.
Ndërsa Gjergj Fishta ishte për një latinizim më të madh të alfabetit duke këmbëngulur që gërmat greke të Sami Frashërit të eleminoheshin dhe po ashtu edhe shenjat e Ndre Mjedës. Nëse Gjergj Fishta do ishte sjellë si Faik Konica dhe nuk do kishte shkuar në Manastir, sot nuk do e kishim gërmën sh dhe fjalën shtet do ta shkruanim stet me një gërmë greke në fillim.
Në thelb, beteja ishte mes dy varianteve të gjuhës shqipe.
Atij toskë, që ishte gjuha që shkruante Naim Frashëri dhe atij gegë, që ishte gjuha që shkruante Gjergj Fishta. Kongresi i Manastirit ishte një përballje mes dy poetësh që u takuan në vitin 1908 në Manastir dhe meqë njëri kishte vdekur në vitin 1900 dhe tjetri ishte gjallë, u gjet një kompromis.
Në vend të një alfabeti, Kongresi i Manastirit miratoi dy alfabete, që kishin të përbashkëta 27 shkronja dhe të ndryshme 9 shkronja. Jehona e këtyre nëntë shkronjave që po të bashkohen krijojnë një zhurmë të tmerrshme dhëshzhxhnjthgjc, i ka lënë pa gjumë për një javë burrat më të ndritur të kombit.
Natyrisht i pari që u miratua, ishte Alfabeti i Stambollit, nga i cili nuk hiqte dorë Mit’hat Frashëri, dora e fortë e Kongresit dhe i dyti ishte Alfabeti i Shkodrës, të cilin Gjergj Fishta, mendja e Kongresit, e kërkonte edhe për arsye praktike. Ai i botonte veprat e veta në shtypshkronja që vinin nga Perëndimi dhe nuk i njihnin gërmat greke që përdorte Sami Frashëri dhe gjithe Toskëria.
Ndryshe nga Kongresi i Manastirit, koha vendosi që ky i dyti do ishte alfabeti që pothuajse kemi sot.
Por fakti që Kongresi miratoi njëkohësisht dy alfabete do të thotë që debatet kanë qenë të forta dhe kanë rrezikuar ta mbyllin Kongresin pa një alfabet unik. Prandaj mesa duket u gjet një zgjidhje oportuniste. Por për shkak të betimit që i kishin bërë njëri-tjetrit, delegatët nuk folën publikisht mbi mosmarrëveshjet që patën dhe zgjedhjen e dy alfabeteve në vend të njërit.
Njëri prej 32 delegatëve ishte edhe stërgjyshi im nga nëna, Simon Shuteriqi, ndoshta delegati më i ri i Kongresit të Manastirit.
Në vitin 1908 ai ishte vetëm 25 vjeç, me një kravatë me vija të trasha, që sot do ishte vintage, me një këmishë të bardhë me jakë të rrumbullakët që është ende shumë në modë dhe me një kapele të zezë si ajo që mbanin të krishterët në Peradorinë Osmane. Mustaqet e tij të gjata, sytë e ulur poshtë dhe një ballë i vrenjtur tregojnë një njeri të fiksuar pas detajeve, siç edhe ishte Simon Shuteriqi.
Nuk e di kush i ka vendosur numra delegatëve, por në foton zyrtare të Kongresit, ai mban numrin 21, një numër që ka shoqëruar familjen tonë, në gëzime dhe hidhërime, deri ditët e fundit.
Për fat të keq ai nuk i shkroi kujtimet e tij për Kongresin e Manastirit, sepse ishte nën betim. Kishte dhënë fjalën të mos fliste. Simon Shuteriqi e mori alfabetin e Manastirit dhe një vit më vonë, në vitin 1909, hapi dhe drejtoi bashkë me Luigj Gurakuqin, Normalen e Elbasanit, shkollën që përgatiste mësues.
Ai i respektoi në mënyrë të çuditshme dhe shumë besnike vendimet që u morën në Manastir dhe kjo duket nga mënyra se si e ka përdorur gërmën sh, që ka qenë dhe një nga shkaqet e mospajtimit të madh të Manastirit.
Simon Shuteriqi e firmosi si S. Suteriqi vendimin e Kongresit të Manastirit në 1908, pra pa i vendosur një sh mbiemrit të tij, ndërsa në vitin 1922, i drejtohet mikut të tij Fan Nolit si Shenjtëri, pra me gërmën sh, të alfabetit të dytë të Kongresit.
Deri në vitin 1911 Simon Shuteriqi botoi dy libra. Njërin për jetën e dajës së vet Konstantin Kristoforidhit, të cilin e shkroi me alfabetin e Naim Frashërit, kurse tjetrin, një abetare për fëmijë që e shkroi me alfabetin e Gjergj Fishtës.
I kam gjetur me vështirësi këto dy këto botime dhe te “Jetëshkrimi i Kristoforidhit”, fjalën shqip ai e ka shkruar me një s greke, siç e shkruante Sami Frashëri, ndërsa tek abetarja e tij, fjalën shqip e shkruan siç e shkruajmë ne sot, me gërmën sh.
Abetarja e Simon Shuteriqit i ka të gjitha bashkëntingëlloret dyshe për të cilat Kongresi i Manastirit debatoi për një javë, edhe sh, edhe dh, edhe nj, edhe ll, edhe rr, edhe gj, edhe th, edhe xh edhe zh. Ajo është një Abetare e bukur, e vogël, me shumë përshkrime kafshësh dhe frutash, e cila mund ta lumturonte çdo fëmijë 100 vjet më parë, kur nuk kishte as lodra dhe as filma të animuar.
Librat e Simon Shuteriqit janë botuar në shtypshkronjën tregtare të Manastirit në vitin 1911.
Dy vjet më vonë, në vitin 1913, serbët e morën Manastirin dhe i vunë emrin e shëmtuar Bitola, për ta fshirë nga historia jonë. Bashkë me qytetin, ne humbëm edhe shtëpinë e Kongresit të Alfabetit ku çdo vit, në nëntor, do ishte bërë një pelegrinazh i madh, frymëzues, i ngjashëm me atë që bëhet në Vlorë gjatë përkujtimit të Pavarësisë.
Shtëpia e Manastirit dhe shtëpia e Vlorës do ishin shtëpitë më të famshme të Shqipërisë sepse aty u bë Shqipëria, atëherë kur Shqipëri nuk kishte.
Aty do kisha shkuar sot, për t’i bërë një homazh Simon Shuteriqit, stërgjyshit tim, delegatit më të ri të Kongresit të Manastirit, kravatën me vija të të cilit do doja ta mbaja kur flisja në parlament, për punët e Shqipërisë./ KultPlus.com
Mijëra protestues marshuan në disa qytete në Francë për të denoncuar dhunën ndaj grave, me gjyqin për përdhunimin masiv të francezes Gizelle Pelicot të orkestruar nga bashkëshorti i saj.
Në Paris, rreth 7,000 njerëz dolën në rrugë duke mbajtur pankarta dhe duke brohoritur parulla përpara të hënës, që shënon Ditën Ndërkombëtare për Eliminimin e Dhunës ndaj Grave.
“Ka shumë gjëra për të ndryshuar. Ka edukimin e djemve të rinj, gjatë gjithë jetës, ne duhet t’i ndryshojmë gjërat. Do të jetë e vështirë, por është e mundur,” tha mësuesja në pension Michele Even.
Sipas shifrave të tij më të fundit, Observatori Kombëtar i Francës për Dhunën kundër Grave numëroi 118 gra të vrarë nga partneri i tyre, ekuivalente me një grua çdo tre ditë.
Një total prej 321,000 gra thanë se ishin nënshtruar dhunës fizike, seksuale ose psikologjike nga partnerët e tyre në vitin 2022, dhe 217,000 thanë se ishin viktima të përdhunimit ose sulmit seksual atë vit, sipas raportit.
Marshimet e së shtunës vijnë në mes të gjyqit për përdhunimin masiv të Gisele Pelicot, organizuar nga bashkëshorti i saj mbi 10 vjet.
Dominique Pelicot, bashkëshorti i saj, ka pranuar se ka droguar gruan e tij, 71 vjeç, dhe ka ftuar të huajt në shtëpinë e tyre për ta përdhunuar ndërsa ajo ishte pa ndjenja, në një gjyq që ka tërhequr vëmendjen mbarëbotërore dhe është kthyer në një ekzaminim të përhapjes së dhunës seksuale.
Shumica e 50 burrave të tjerë në gjyq kanë thënë se nuk e kuptuan se po e përdhunonin, nuk kishin ndërmend ta përdhunonin ose ia hidhnin të gjithë fajin burrit të saj, për të cilin thanë se i kishte manipuluar.
Në Avignon, ku po mbahet gjyqi, qindra demonstrues u mblodhën gjithashtu të shtunën për t’i shprehur mbështetjen e tyre Gisele Pelicot.
“Ne e falënderojmë atë që e bëri këtë gjyq të dukshëm për publikun dhe që tregoi se agresorët nuk janë monstra në rrugë, ata janë zoti të gjithëve dhe ne duhet të vëmë seriozisht secilin prej nesh në pyetje individualisht që gjërat të ndryshojnë./ KultPlus.com
Shpella e Valit është një destinacion i përkryer për adhuruesit e aventurës, eksplorimit dhe fotografisë.
E vendosur brenda Parkut Natyror “Mali me Gropa-Bizë-Martanesh”, kjo perlë natyrore spikat për bukurinë e saj dhe peizazhet e paprekura që e rrethojnë.
Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura, në një postim në rrjetet sociale shkruan se “ky monument natyror, ndër më të çmuarit e zonës, tërheq vizitorë vendas dhe të huaj që kërkojnë të shijojnë natyrën dhe qetësinë larg qytetit, duke ofruar një përvojë unike për të apasionuarit pas natyrës dhe eksplorimit.”
Shpella e Valit, është një atraksion natyror i njohur për bukurinë e saj unike dhe karakteristikat gjeologjike./ atsh/ KultPlus.com
Ndërsa në Krujë nje mjeshtër artizan po përfundon një dekoracion druri të flamurit tonë kombëtar, me fotot e 4 patriotëve të shquar të Pavarësisë. 68 vjeçari thotë për ABC News se shqiponja e gdhendur në dru do të vendoset në qendër të qytetit të Krujës në 28 nëntor.
Realizimin e tij të shqiponjës prej druri ai do ta vendosë në qendër të qytetit të Krujës për 112 vjetorin e Pavarësisë.
“Simbolizon ngjyrën e flamurit, i është përshtatur ditës së pavarësisë. Është një sfond me ngjyrë të kuqe dhe shqiponjën dhe ka dy datat historike 28 nëntor 1912 dhe 28 nëntor 2024 për 112 vjetorin e pavarësisë.” -u shpreh Asllani.
68 vjecari ka punuar disa ditë për të realizuar shqiponjën të gdhehur në dru, ndërsa do t’i bashkangjisë edhe katër figurat më të rëndësishme të historisë së kombit shqiptar.
“Komplet është punim dore. Kam për të vendosur edhe këto figurat emblematike. Skënderbeu, Ismail Qemali, Adem Jashari dhe Isa Boletini.”
Asllani gjithë jetën e tij është marrë me punimin e drurit, ndërsa kjo vepër si dhuratë për qytetin e tij, thotë se do të mbetet një kujtim i bukur për të.
“Mundohem të promovoj dicka të veçantë. Them se do të mbetet kujtim. Gjeta kohën që të lë diçka. Unë e kam pasion dhe kënaqësi. Heq stresin këtu, por marr edhe kënaqësi kur del diçka e bukur.” -tha për ABC News Asllan Lika.
Një punim të tillë të shqiponjës të gdhendur në dru me katër figurat historike kombëtare, Asllan Lika e dhuroi për qytetin e Deçanit në Kosovë disa ditë më parë. /abcnews.al/ KultPlus.com
Mes datave 14 dhe 22 nëntor të vitit 1908 është mbajtur Kongresi i Manastirit që kulmoi me caktimin e alfabetit të Gjuhës shqipe më 22 nëntor.
Në përvjetorin e kësaj date, është publikuar një dorëshkrim i akademikut Rexhep Qosja.
Përmes dorëshkrimit të tij, që e ka publikuar “Euronews Albania”, Qosja kujton përpjekjet dhe përkushtimin e delegatëve të këtij Kongresi, të cilët hodhën themelet për një identitet kulturor të qartë dhe të bashkuar.
Akademiku thekson se Kongresi i Manastirit është një ngjarje historike për kombin shqiptar, pasi i dha shqiptarëve për herë të parë një alfabet të standardizuar, si dhe ndërtoi politikën për krijimin e Gjuhës standarde në Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës shqipe.
Dorëshkrimi i Rexhep Qosjes, sipas EuronewsAlbania:
Gati të gjitha veprat, monografitë, studimet, trajtesat dhe shkrimet për Kongresin e Manastirit, fillojnë me shprehjen e bindjes se ky Kongres është ngjarje shumë e rëndësishme e Kulturës dhe kombit shqiptar. Ka një varg arsyesh e të dhënash për një vlerësim të tillë të Kongresit të Manastirit, por megjithatë dy janë kryesoret.
E para, Kongresi i Manastirit është ngjarja historike që gjuhës shqipe, kombit shqiptar, ia solli një alfabet, alfabetin e bazuar në alfabetin latin.
E dyta, Kongresi i Manastirit është ngjarja që me alfabetin, me një alfabet dhe me qëndrimet e organizuesve të tij dhe delegatëve të zgjedhur prej viseve të ndryshme shqiptare ndërtoi politikën për krijimin e Gjuhës së përbashkët letrare, domethënë të Gjuhës standarde në Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës shqipe, të mbajtur në Tiranë në vitin 1972.
Dy të arriturat e sipërtheksuara të Kongresit të Manastirit janë çështje të mëdha, më të mëdhatë të Gjuhës Shqipe.
Dy të arriturat e sipërtheksuara të Kongresit të Manastirit, duke qenë çështje të mëdha, më të mëdhatë e gjuhës shqipe, janë njëkohësisht çështje të Shkollës Kombëtare. Gjuha, alfabeti dhe Shkolla ishin dhe janë përbërës gjithëjetshëm e gjithëkohshëm të rëndësishëm të kulturës së çdo populli, prandaj edhe të Popullit shqiptar.
Në Kongresin e Manastirit do të merrnin pjesë 32 delegatë me të drejtë vote që përfaqësonin 26 qytete dhe shoqëri të ndryshme shqiptare, brenda dhe jashtë Atdheut.
Delegatët me të drejtë vote ishin shkrimtarë dhe publicistë të njohur, lëvrues të gjuhës shqipe, laikë e klerikë, veprimtarë të lëvizjes kombëtare.
Në mbledhjen e pasdites së parë të Kongresit do të zgjidhej Kryesia që do të udhëhiqte e drejtonte punimet e Kongresit. Kryetar i Kongresit u zgjodh Mithat Frashëri, nënkryetarë Luigj Gurakuqi e Gjergj Qiriazi, ndërsa sekretarë Hilë Mosi, Thoma Avrami dhe Nyzhet Bej Vrioni.
Duke parë se sa e përbërë do të ishte zgjidhja e dëshiruar, e rëndësishme e gjithëjetshme e çështjes në fjalë, disa nga diskutuesit e quajtën të nevojshme të propozojnë që të krijohet një Komision, të cilit do t’i besohej vendimi për çështjen e alfabetit.
Komisioni do të përbëhej prej përfaqësuesve të alfabeteve të Stambollit, të “Bashkimit” e të “Agimit” dhe të disa publicistëve e intelektualëve të njohur. Komisionit iu besua me vota të fshehta vendimi për një alfabet të cilin delegatët e Kongresit zotoheshin se do ta pranonin detyrimisht si alfabet të përbashkët për të gjithë shqiptarët. Kryetar i Komisionit u caktua Gjergj Fishta, i cili mori numrin më të madh të votave.
Kompania e njohur “Gjirafa” ka njoftuar se Fondi Amerikan për Zhvillim (DFC) ka bërë një investim historik në kompaninë e tyre, nga i cili investim pritet fuqizohet edhe më shumë inovacioni dhe zhvillimi teknologjik, shkruan KultPlus.
“Gjirafa” është një nga platformat kryesore online në botën shqipfolëse, që ofron një gamë të gjerë shërbimesh si blerjet online, shërbimet e motorit të kërkimit dhe reklamat digjitale.
Ky investim cilësohet historik dhe me rëndësi jo vetëm për Kosovën, por për gjithë rajonin./ KultPlus.com
Pas librit të saj të parë, “Do vij me hijen e erës” (2020), Ajne Ibërhysaj del para lexuesve me vëllimin e saj të dytë poetik Gravurë me ngjyrat e kohës. Sikurse edhe në librin e parë, edhe këtu Anja vazhdon të shpalosë në vargje botën e saj intime, dashurinë për jetën dhe dhimbjen për humbjen e njerëzve të saj të dashur, pa lënë mbas dore as përkushtimin për atdheun.
Poezia e Ajne Ibërhysajt nuk është poezi e mjeshtërisë a zanatit, por e ndjesisë dhe përjetimit të çastit. Fjalë kyçe e poezisë së saj është fjala shpirt, ndërsa togfjalëshat: “dridhjet e shpirtit”, “britmë shpirti”, “psherëtimë shpirti” e të tjerë të ngjashëm, shfaqen shpesh në vargje edhe si tituj vjershash, që, herë-herë, ngjajnë si variacione të njëra-tjetrës.
E tërë poezia e Ajnes është një vërshim ndjenjash, mbresash, kujtimesh, të cilat poetja i shpreh natyrshëm, ashtu si i vijnë. Po qe se bëjmë një krahasim me fenomenet e natyrës, do të thoshim se rrëfimi poetik rrjedh lirshëm, ashtu siç ndërrohen stinët e motit, siç bien gjethet në vjeshtë dhe siç rrjedhin ujërat e lumenjve. Edhe pikat e shiut që lëshojnë retë dhe lotët që rrjedhin nga sytë janë pjesë e kësaj “gravure”.
(Të themi në parantezë se titulli i librit: Gravurë me ngjyrat e kohës i përgjigjet përmbajtjes së veprës: frymës së përgjithshme dhe në mënyrë të veçantë përbërësve të saj ideotematikë dhe
gjuhësorë-stilistikë).
Ndoshta bukuria e kësaj poezie qëndron pikërisht këtu, te kjo natyrshmëri, që është shprehje e botës së pasur shpirtërore të poetes dhe e përvojës së saj jetësore. Në harmoni me këtë përcaktim është edhe fjalori i kësaj poezie, si dhe motivet e saj, që, edhe kur duket se largohen në mitologji (Troja, Prometeu, Sizifi, Itaka), i qëndrojnë besnikë kohës dhe mjedisit që i ka lindur.
Edhe kur ndeshet me ftohtësinë e rrethit, poetesha jonë përpiqet ta zbusë atë me ngrohtësinë e ndjenjës, të tingujve e ngjyrave, që nuk e lënë indiferent për asnjë çast lexuesin. Duke i lejuar vetes ta mbyllim këtë fjalë të shkurtër në mënyrë pak a shumë të figurshme, metaforike, do të thoshim se lirika e Ajne Ibërhysajt ka shpirt dhe kolorit: ajo i ngjan një kopshti shumëngjyrësh, ku secili gjen diçka pas shijes së vet.
Tirana ka nisur që të vishet kuq e zi, në kuadër të festave të 28-29 nëntorit, dy ngjarjet të rëndësishme historike për kombin shqiptar, 112-vjetori i shpalljes së Pavarësisë, si dhe 80-vjetori i Çlirimit.
Flamujt kombëtar janë vendosur përgjatë bulevardit “Dëshmorët e Kombit”, ndërsa këtë vit, më datë 28 nëntor, pritet që të rikthehet sërish Parada Shqiptare me grupe artistike nga anë e mbanë botës, kudo ku flitet shqip.
Parada Shqiptare synon të rikthejë vëmendjen tek vlerat e kostumeve popullore, riteve, traditave por dhe trashëgiminë e historisë së kombit te brezat e rinj.
Vetë kyeministri Edi Rama, ka bërë më dije se nga data 21-30 nëntor do të zhvillohen një seri aktivitetesh kushtuar Javës Kulturore Kombëtare, Shqipëri – Kosovë.
Javët Kulturore Ndërkombëtare, pjesë e së cilës ishin 20 shtete të ndryshme do të përmbyllen me Kosovën, që së bashku me vendin tonë, nga data 21 deri më 30 nëntor do të organizojnë një mori eventesh artistike në Tiranë, Durrës dhe Shkodër.
Aktivitetet nisin me një workshop edukues për fëmijë te Galeria Kombëtare e Arteve në Tiranë.
Fëmijët do të kenë mundësi të njihen nga afër me regjistrin e katalogut fizik te bibliotekarit. Gjithashtu të shikojnë nje video dokumentar mbi GKA ku do njihen me godinën ekzistuese dhe sallat ekspozuese dhe do të diskutojnë rreth artistëve më të njohur dhe veprave të tyre në fushën e Artit Figurativ.
Aktivitetet do të vijojnë me një ekspozitë me në fokus inteligjencën artificiale që do të hapet më 22 nëntor në teatrin Aleksandër Moisiu dhe Qendrën Kulturore për fëmijë në Durrës. Biseda-Ekspozitë me Artistin Eshref Qahili: “Arti bashkëkohor kosovar në kohën e inteligjencës artificiale”, që është pjesë e Bienales Ndërkombëtare të Artit Bashkëkohor, promovon artin bashkëkohor kosovar dhe thekson rëndësinë e ndërveprimit kulturor ndërmjet dy vendeve tona.
Paralelisht në këtë ditë, por në kryeqytet në hollin koncertor të Teatrit të Operës dhe Baletit në Tiranë do të mbahet koncerti “Side by Side”. Do të jetë sopranoja Besa Llugiqi dhe pianisti Misbah Kaqamak që do të sjellin një performancë unike, duke ngjitur në skenë pjesë nga dy gjenitë botëror të muzikës klasike, Schumman dhe Strauss.
Kurse më 23 nëntor, tek Piramida do të mbahet Projekti “Të kam në mendje” i Malda Susuri që synon të adresojë sfidat e shëndetit mendor me anë të ndërgjegjësimit dhe reduktimit të stigmës me qëllim krijimin e një komuniteti mbështetës që ndihmon dhe fuqizon individët të përballen më mirë me këto probleme.
Më 25 nëntor, në ora 11:00, në kuadër të 80-vjetorit të Çlirimit, do të keni mundësinë të shikoni koleksionet dhe materialet që pasqyrojnë momentet kryesore të çlirimit. Po ashtu në këtë ditë, më 25 nëntor, tek COD në Kryeministri do të mbahet sfilata “Krenari mbi supe” që do të sjellë punime të kostumeve tradicionale nga Fëmijët e Kursit të Kostumografisë. Ndërsa në orën 18:00, në ArTurbina në Tiranë do të mbahet koncerti “Jehonë Shqiptare” që do të ngjisë në skenë artistë profesioniste që kanë bërë historinë e artit shqiptar por edhe më gjerë, si nga Shqipëria dhe nga Kosova. Ndërsa në orën 19:00 te Teatri i Operës dhe Baletit në Tiranë, do të mbahet opera e parë kosovare “Goca e Kaçanikut”. Një histori dashurie, trimërie dhe lirie, e bazuar në novelën e Milto Sotir Guros e sjellë në jetë me regjinë e regjisorit Nikolin Gurakuqi, ky produksion vjen si një homazh për Festën e Flamurit.
Kurse nga data 26 deri më 30 nëntor, në Bibliotekën Kombëtare do të çelet një ekspozitë për 150-vjetorin e lindjes së At Shtjefën Gjeçovit, veprat kërkimore të së cilit apo mbledhja e traditave shqiptare, veçanërisht kodifikimi i Kanunit të Lekë Dukagjinit, mbeten një thesar i pazëvendësueshëm për kulturën dhe traditën tonë.
Shkodra Elektronike, projekt muzikor i dy emigrantëve shqiptarë të rritur në Itali, shumë larg qytetit të tyre mëmë, Shkodrës, do të gjallërojnë Teatrin Metropol mbrëmjen e 26 nëntorit.
Po ashtu, kjo ditë do t’i përkushtohet dhe gastronomisë. “Shije Shqiptare”, panairi i madh i produkteve nga të gjitha trevat shqiptare do të jetë një mundësi për shijuar një pasuri shijesh dhe aromash tradicionale nga Shqipëria dhe Kosova.
Ndërsa në Teatrin “Migjeni” në Shkodër më datë 27-të do të mbahet koncert nga Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve “Shota” që do të performojnë këngë dhe valle të bukura nga trevat shqiptare, të cilat pasqyrojnë traditën dhe kulturën e pasur të popullit shqiptar. “Tingujt që sollën lirinë” do të jetë koncerti që paralelisht në këtë ditë do të mbahet në Teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë. Ky koncert gala, pjesë e së cilit do të jetë edhe Orkestra e Forcave të Armatosura, do të vendosë në skenë muzikën më të mirë shqiptare me temën e Luftës Nacionalçlirimtare, organizohet po ashtu në kuadrin e 80-vjetorit të Çlirimit të Shqipërisë.
Ndërkohë, nga data 26 deri më 30 nëntor te sheshi para Teatrit Kombëtar do të jetë e hapur një tjetër ekspozitë, ajo e fotografisë “Keep calm and smile” e fotografit me famë botërore nga Kosova, Korab Basha. Ekspozita që sjell 25 fotografi bardhezi i kushtohet të rinjve dhe të rejave, që janë bërë pjesë e Forcës së Sigurisë së Kosovës.
Me datë 28 nëntor të gjithë shqiptarët mblidhen bashkë në Tiranë, për të kremtuar 112-vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë. Në një paradë me ngjyra kuqezi në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, me kostumet e këngët nga çdo trevë shqiptare, në një bashkim vëllazëror festimesh të paharrueshme, ky aktivitet premton shumë emocione.
Gjatë Javës Kulturore të Kosovës nuk do të mungojnë as shfaqja e filmave. “Bota Jonë”, “117”, “Pa vend”, “Si e verdhë e sëmurë”, “Krahët e punëtorëve”, “Rrugës”, “Hana e re”, “Prishtinë 2002” dhe “Sign”, janë filmat që do të transmetohen në kinemanë “Maks Velo” në Tiranë, në datat 28, 29 dhe 30 nëntor.
Java Kulturore e Kosovë – Shqipëri do të përmbyllet me festivalin “Tirana Art Ëeekend”, që do të mbahet nga datat 29 nëntor deri më 2 dhjetor tek shtëpia e të përndjekurve në Tiranë. Ky aktivitet bashkon aktorët kryesorë të skenës së pavarur të artit në Shqipëri, duke përfshirë hapësira ekspozuese, organizata kulturore dhe kolektivët artistikë vendas nën një program të përbashkët.
Javët Kulturore Ndërkombëtarë për 7 muaj me radhë, përveç se sollën kultura të ndryshe në vendin tonë, u dhanë edhe mesazhe të forta për gjithëpërfshirje, diversitet dhe të drejtat e njeriut. JKN patën për qëllim gjithashtu edhe krijimin e urave lidhëse, nxitjen e kreativitetit dhe shkëmbimit kulturor me sytë drejt inovacionit, si një mjet i domosdoshëm për t’i dhënë zgjidhje dhe alternativa sfidave të përbashkëta që bota po kalon.
Edicion i tretë i Javëve Kulturore Ndërkombëtare, çeli siparin e aktiviteteve më darë 1 Maj me “Javën e Evropës” dhe vijoi me Francën, Greqinë, Italinë, Izraelin, Brazilin, Hungarisë, Holandën, Turqinë, Mbretërinë e BRamaashkuar, Kinën, Gjermaninë, Japoninë, SHBA-në, Kombet e Bashkuara, Austrinë, Spanjën, Malin e Zi, Meksikën dhe Kosova që edhe përmbyll këtë edicion të tretë./atsh/ KultPlus.com
Si m’shikon ashtu?! Po, ja… Kështu shikohet deti, n’perëndim dielli; Vala kur grindet me valën për bregun; Era kur të tund fijen e flokut… Kur dita ia dorëzon çelësin natës, shikimi varet n’kujtime; si nuk ia vjedha çastin dritës?! Po kohën?! Kohën akull do ta bëja, për valsin me mijëra spektatorë t’ngrirë… Si m’shikon ashtu?! Po, ja… Zëri dëgjohet me sy; burimet e ujit, sytë i shterin, tek përbijnë retinën n’shkëlqim zjarri… Si m’shikon ashtu?! Po ja… Kështu di të të shikoj. Për të ta matur dridhjen e shpirtit; për të ta ndjerë frymëmarrjen mbi fytyrë; për të pirë aromën e ajrit në gotën e vjeshtës…/ KultPlus.com
Hajde andёrr e djelltё prekmё pak shpirtin e harlisur Qё rrugёs m’i humbi kuptimi Nga njё ditё qё natё ish Kur dhash pёr t’marrё dashni E mora helm lumё
Ish djell mehlem pёr shpirt t’paprekun U ba djell pёrvёlues pёr t’ran’t e t’vran’t Bash si puna jeme Fort padjallёzisht nana mё tha tё hecja Botave maskuline gladiatorёsh
E tash vargani i ndodhisё seme
Mёngjes i djelltё, n’10.00 pa njё ҫerek
Nё dritёdepёrtuesin e dhomёs Ku hyjnё tё djelltat rreze Tё ambla si tamlёoriz ende i paftofun Tё verdhёta si i hojtё mjalti Zgjon nё elektrizim flokun tem Bashkё me shpirtin tem tё teptisur flakё prej vajznie
U hodha nga shtrati qё ranova deri para pak ҫastesh Kreha gёrshetat qё deri nё atё moment Njihnin veҫ hutira lumturish Vesha fustanin fshataresk Me korseten ngushtё-kёputё belin tem t’paprekun Lyva buzёt me tё trёndafiltёn si tё shpirtit tem.
Mora ҫantёn qё thurr ma kish gjyshja me arna kohёsh Me tё dal jashtё Gur e dru gjeth e lule Lakmi ma kishin
Ma andej… Pёrtej botёs sё Lizёs sё ҫudirave Pёrtej hekurudhёs nё rrugёn “Sante de Amor” Kёmba shkeli tjetёr trak… (krrakk)
Epilog Kisha marrё nё thu nё njё botё gladiatorёsh Tё veshur armaturё M’i kishin mavijosur buzёt Fustanin pluhur korb Ma kishin vrarё veҫ shpirtin Pamjen ma kishin tjetёrsuar E ardhmja ma kish pas dhanё lamtumirёn Sa isha ende pa vetёdije Bile pa ndjerё
Nandor, fundvjeshtё Gjendja sot Shkoj-vi nё punё Pa ndjenjё Pa djell Pa dritare Ka faj veҫ nana dhe djelli A m’vjen vera kah dera ma…/ KultPlus.com
Hëna shtrydh mallin unë vetmoj prej se të varrosa në këngë numëroj fletat e vjeshtave që bien përtoke dhe shtegtaret që ikin si ti
Te gjitha këngët i kam për ishujt ku gdhendet malli për dashurinë pa trajtë për hënën e gërryer nga uria
Sonte kur mbaj mbi supe boten që lindi nga një grua ngarend në Purgator t’i gdhend sytë e tu këmbëkryq para Zotit bërtas: “Harrimi është amorf”!
Kur vjollcat e fundit të këngës vyshken ushqyer me veten e copëtuar lundroj me Plakun e Heminguejit nga lakuriqësia nxjerrim në shesh veç qelizat të fekonduara
Ohhh! Çdo i kryqëzuar bëhet Zoti im nëse hedhë fara polemi mbi majat e dashurive!/ KultPlus.com
S’ka pse me pas afsh, Dashnia qe t’therr n’shpirt, Ku heshtja t’çon n’naltësin ma t’pamendume, N’andje për nyjet e shpirtit, E që veç e prekshme nuk asht.
Dy-tri sekonda mjaftojnë, M’futë n’zemër nji dritë për ditët qi vijnë. S’kam pse me t’pas ngat, As n’dorë me t’mbajt. Nji e pame prej larg, Asht me ndij thellësinë tande.
N’dy-tre sekonda t’vjedhuna prej përditshmënisë, M’ban me besu që dashnia s’asht veç fjalë S’asht dishka fizike, S’asht as epsh, as mishi, as prekje… Asht drita e syve tu, që m’njeh pa t’prekë n’krah. Asht prania që e ndjej afër, Pra, dashnia jem s’asht e kësaj bote./ KultPlus.com
E di pse po na ikë rrugëve pa emra si po na tretesh sysh shtëpive të braktisura për një sy gjumë pa ngrënë, pa pirë as dashuri pa bërë lodhur mes rrufesh krahët diku t’i shtrish e të qash me duar midis gjinjve me cifla për qumështin e humbur shterur si gërnetat e plakut nanurisjeve të humbura dallgëve të poseidonit të dehesh me trëndafila të bozhurtë shpirtrave t’ lodhur gushët e afshëta t’ua falësh
e di që je zemëruar pse ëndrrën ta lamë në gjysmë se të frikësuam me njerkën pa dhëmbë të kafshuam ballit, faqeve buzët copë-copë t’i bëmë e s’u ngopëm as kripë as mjaltë teksa rrasave blu të piqnim jargavitur pështirshëm çdo ditë të lume t’ kollofitëm të shqyem këmbësh e sysh brinjëve mishin ta morëm e për çudi ti ngriheshe çdo ditë turpin e trupin për të na e larë mëngjeseve, drekës e n’ darkë
edhe unë si ti jam lodhur nga modernia pa takt nga kufijtë e tu vizatuar me shkumës prej komploteve që kurrizin po na e thyejnë sfilitur jemi bashkë sa asnjë tymi t’ mos i fryjmë më as unë as ti dhekuqi im i ri thatanik dikur i ngazëllyer ngjalë e kreshnik e sot mish pa muskuj fyteve e pjatave XXL t’hijerëndëve obezë mbrëmjeve zjarrmi me marka gucci e chanel zhubravitur kolltukësh për një thirrje a mbet ndonjë thelë edhe thërrime le të jetë, s’ka dert se lulet verdhoshe xhepave do t’ vazhdojnë t’ju ngjiten për sa t’ ketë trupa pa gjinj aq do të ketë footnota e dolli ‘gëzuar për ty dhekuqi im i zi’ Kush e di çka ka me ndodhe Kur shpirti jeton ne tru Unë vazhdoj te te dua e ti me rrjedh nëpër gisht/ KultPlus.com
U panë rrugës! Të dy, nëpër shi! S’dinin në iu rëndonin çadrat Apo pengu që mbanin në gji.
Dhe vunë buzën në gaz pa shkas, Si për të thënë e po kjo s’është ndonjë çudi, Edhe do takohen ndonjëherë qytetit E do përshëndeten me kurtoazi!
Si në takime diplomatike do pyesin për jetën, pa futur shumë hundët gjithsesi, Duke mos cënuar sovranitetin, Pa pyetur për territoret si filozofi.
U panë rrugës, hapat hodhën ngadalë! Asgjë s’kishte ndryshuar, si për habi! Aty ishte gjithçka-ja dhe asgjëja vet, Ai i asaj, dhe ajo e atij!
Ulën shikimin, hapat u tretën! A u tretën ndjenjat? Pak ka rëndësi… Kur u pyetën nga ata që ua shtrëngonin dorën; kush ishte? Të dy si njëherësh, thanë: “Fytyrë e njohur nga diku, por s’më kujtohet, nuk e di!”/ KultPlus.com
