Kalaja e Lëkurësit në Sarandë i ka kaluar për administrim Ministrisë së Kulturës, sipas një vendimi të Këshillit të Ministrave.

Kalaja ka një sipërfaqe prej 8211 m2, por dhe 7 ndërtesat që ndodhen në këtë kala do i kalojnë nën administrim Ministrisë së Kulturës. Vendimi i qeverisë është marrë me propozim të Ministrisë së Kulturës. Ky vendim ka hyrë në fuqi menjëherë dhe është botuar në “Fletoren zyrtare”.

Prej vitit 2000 Kalaja e Lëkurësit ishte shndërruar në bar dhe restorant. Kjo kala është ndërtuar rreth viteve 1537, në kohën kur Sulltan Sulejmani sulmoi Korfuzin dhe i lindi si domosdoshmëri kontrolli i Skelës së Sarandës dhe rrugës që lidh me Butrintin.

Rajoni tradicionalisht i përkiste pjesës jugore të rajonit të Himarës. Në fund të shekullit të 18-të, kalaja u sulmua nga Ali Pashë Tepelena.
Kalaja dikur mbante në këmbë fshatin e vjetër Lëkurës. Ka një formë katrore me dy kulla të rrumbullakëta në qoshet veri-perëndimore dhe jug-lindore.

Sot objektet turistike janë ndërtuar pranë kalasë në stil të ngjashëm arkitektonik.

Kalaja ka një pozicion të veçantë strategjik nga ku mund të shihet gjithë qyteti i Sarandës dhe rruga që shkon në Butrint, Korfuzi dhe një panoramë e ishujve të Ksamilit.

Kalaja e Lëkurësit është shpallur monument kulture i kategorisë së parë nga Ministria e Arsimit dhe Kulturës më 30 maj 1970./TopChannel/KultPlus.com

Kalaja e Lëkurësit, e ndodhur midis rrënojave të fshatit Lëkurës të braktisur në vitin 1878, në një pozicion dominues mbi gjirin e Sarandës dhe qafën e Gjashtës, përballë Manastirit të Dyzet Shenjtorëve është një atraksion i veçantë i turizmit në qytetin bregdetar.

Mendohet që ndërtimi i saj është bërë nga Sulltan Sulejmani në vitin 1537, kur sulmoi Korfuzin dhe ishte i domosdoshëm kontrolli i skelës së Sarandës dhe rrugës Sarandë-Butrint.

Sipas kolonelit anglez W. M. Leake, në fillimin e shek. XIX kalaja kontrollonte skelën detare të Sarandës. Planimetria e fortesës është katrore me përmasa 42 x 44 m, me dy kulla të rrumbullakëta në veriperëndim dhe juglindje si dhe një kullë drejtkëndëshe në murin perëndimor.

• 

Lartësia e mureve arrin deri në 6.5 m, ndërsa trashësia varion nga 1.7 deri 1.9 m. Hyrja me hark që shërben për hyrjen në kala ndodhet nga lindja. Parapeti i mureve është rreth 1.7 m i lartë dhe është i pajisur me frëngji.

Restaurimet e kryera në muret e saj, në anën e majtë të hyrjes zbuluan ambientet e një kishe të vogël post bizantine me piktura murale të shek. XVII-XVIII.

Përreth fortifikimit ndodhen rrënojat e fshatit Lëkurës të përmendur që në regjistrimet e para osmane, por arkeologu italian L. M. Ugolini që i vizitoi ato në fillimet e shek. XX, i daton strukturat në periudhën bizantine. Në defterin e sanxhakut të Delvinës në vitin 1583, fshati regjistrohet me 80 shtëpi, të cilat nxirrnin rreth 20 luftëtarë.

• 

W. M. Leake thotë se fshati ishte ndërtuar nga Ali Pasha, por padyshim kjo është një periudhë ripopullimi e cila përputhet me restaurimin e kalasë nga Veziri i Janinës.
Nga fshati ruhen ende mbi sipërfaqe rrënojat e banesave, oborret e tyre, bodrumet, rrënoja kullash e ndërtesa me karakter religjioz.

Aktualisht e gjithë sipërfaqja e rrënojave të fshatit Lëkurës përfshihet në zonën e mbrojtur të kalasë. Për të shkuar drejt kalasë së Lëkurësit duhet ndjekur rruga nga qafa e Gjashtës drejt kreshtës së kodrës së Lëkurësit.

Kalaja e Lëkurësit është shpallur monument kulture i kategorisë së parë nga Ministria e Arsimit dhe Kulturës më 30 maj 1970. /k.s/ KultPlus.com

•