Shkruan: Liridon Ismajli
Libri Tregimet e Peterburgut eshte nje veper me tregime te shkurtera nga shkrimtari rus Nikollai Gogol.
Fillimisht dy fjale per botimin ne shqip i cili eshte shume vecante per dy arsye: e para sepse eshte perkthyer nga i madhi Mitrush Kuteli, me c’rast u botua per here te pare ne vitin 1952; arsyeja e dyte eshte qe botimit te dyte pastaj iu shtuan edhe ilustrimet fantastike te Anastas Konstadinit. Sic mund te vihet re edhe nga titulli, ngjarjet ne keto tregime zhvillohen ne Peterburg, kryesisht ne fillim te shekullit XIX. Permes ketyre tregimeve Gogoli ne menyre fantastike e pershkruan Rusine e asaj kohe, si ne aspekin politik ashtu edhe shoqeror. Me nje satire te shkelqyeshme dhe me doza te absurdit keto tregime te mbajne te lidhur pas tyre deri ne momentetet e fundit.
Sic dihet Rusia e asaj kohe, e sunduar nga regjimi carist e ndante shoqerine ne klasa e individet brenda saj identifikoheshin me grada. Kete e ve ne pah Gogoli ne te gjitha keto tregime, vecanarisht ne tregimin Nevski Prospekt, Hunda e po ashtu ne tregimin fantastik Portreti. E vecante e ketyre tregimeve eshte se pervec permbajtes mjaft interesnate, ne njeren ane ne to gjene nje humor elegant nderkohe qe ne anen tjeter personazhet kryesore te tyre kane perfundime tragjike.
Ne tregimin me te cilin edhe hapet ky liber, Nevski Prosepkt, fillimisht autori e glorifikon sheshin kryesor te Peterburgut te asaj kohe, ne te cilin njerezit dalin – sic thote autori – jo per te kryer ndonje pune te mire apo te mbrapsht por vetem per shetetije e takime te perezermeta. Por ky shesh eshte pikenisje e avanturave per dy personazhet e ketij tregimi, te cilet pavaresisht profesioneve te ndryshme jane miq te mire. Njeri eshte kolonel e tjetri artist. Ata te dy gjate nje shetitje ne Nevski Prospekt takojne e dy vajza te cilat ua marin mendt dhe qe te dy hidhen qe t’i bejne per vete. Per t’i rene shkurte, artisti i zhegenjyer qe nuk arriti ta bente per vete vajzen e bukur perfundon duke vrare veten nderkohe qe koloneli pati nje perfundit jo aq tragjik sa i pari por u prek ne seder pasi qe u rrah gati per vdekje nga i shoqi i vajzes se ciles iu vu nga pas per nje kohe te gjate.
Tregim tjeter mjaft interesant eshte edhe Portreti, ku permes ketij tregimi Gogoli i bene kritike artisteve te asaj kohe, te cilet artin e tyre filluan ta kultivojne ‘sipas modes’ dhe te motivuar financiarisht. Kesaj nuk mund t’i shmanget as personazhi kryesor i ketij tregimi Andrei Çartkov i cili pavaresisht talentit dhe potencialit premtues shndrrohet ne nje piktor mode, qe behet i famshem duke pikturuar portrete te zonjave e zotrinjeve te shtreses se larte te Peterburgut e qe me kalimin e kohes puna e tij shnderrohet ne pune mekanike, pa ndonje vlere artistike. Por Çartkov ndergjegjesohet vetem ne momentin kur e ftojne per vleresimin e nje vepre te nje artisti te madh i cili me talentin e tij kishe mahnitur publikun me vepren e tij madheshtore. Vetem atehere Çartkov e kuptoi se ç’eshte vepra e vertete e artit dhe ne cfare gjendje ishte katandisur ai me ‘artin’ e tij. Pas kesaj ngjarje, Çartkovit fillojne t’i shfaqen probleme mendore e shendetere te cilat shume shpejt triumfojne mbi te dhe vdes.
Libri mbyllet me tregimin fantastik Shenimet e nje te cmenduri, ku ne menyre mjeshterore rrefehet perditshmeria e nje te cmenduri i cili ishte nepunes shtetor.
Ky tregim eshte nje komedi brilante permes se ciles pershkruhet burokracia e larte ne institucionet shteterore dhe orvatjet e ‘te cmendurit’ per ta bere per vete vazjen e drejtorit te tij.
