Vjollca Duraku

Mbrëmë, Opera dhe Baleti Kombëtar i Kosovës kanë sjellë premierë një ndër operat më të njohura botërore, “Carmen” të Georges Bizet, duke e dëshmuar edhe një herë magjinë e veprës, e cila vazhdon të luhet në teatro me po të njejtën dinamikë që nga viti i largët 1845. E karakterizuar nga elemente të dashurisë obsesive, pasionit, lirisë dhe xhelozisë, historia e “Carmen” që zë fill në një ngjarje tragjike të shekullit XIX në Spanjë, ka ngritur edhe një shkallë më lartë institucionin e Operës së Kosovës, përmes një brumi dhe kapaciteti të lartë artistik.

“Carmen” është personazhi kryesor i operës, një cigane e bukur, e fortë, sfiduese dhe rebele. Karakteri i saj unik e shëndrron atë në një grua të adhuruar nga burrat. Fatet dhe loja e personazheve të tjera të operës  sillet rreth sjelljeve dhe rolit të saj, i cili e shëndrron atë në simbol të lirisë, pasionit dhe rebelimit. Refuzimi i saj për të qenë e nënshtruar sjell deri te fundi i saj tragjik, ku i dashuri Don Jose nga inati dhe xhelozia e vret në fund me thikë. Ajo vdes duke e ruajtur lirinë e saj, dhe kështu përjetësohet në një personazh të veçantë operistik “Carmen”, i cili vazhdon të magjeps edhe sot në çdo paraqitje të saj.

Një shije të veçantë artistike, për herë të parë pati rastin të përjetojë edhe publiku i kryeqytetit, përmes institucionit më të ri, të krijuar në vend. E ndarë në katër akte, opera “Carmen” mbrëmë ka nisur brilancën e saj përmes melodisë dhe atmosferës së hatashme të krijuar nga profesionistët e Orkestrës së Filharmonisë së Kosovës, nën drejtimin e dirigjentit Peter Valentovic. Çdo notë e veprës shënonte një harmoni gati perfekte të realizuar nga muzicientët, të cilët talentin e tyre e shkrinin në një mjeshtëri të jashtëzakonshme për artin e muzikës, e cila në prapavijë i ndiqte edhe ngjarjet e veprës së famshme.

Skena e madhe e “Carmen” e cila erdhi në bashkëpunim me profesionistët e jashtëzakonshëm të Baletit Kombëtar të Kosovës, ka dhuruar pamje të paharrueshme përmes talentit të solistëve, personazheve, korit dhe orkestrës të cilët me magnetizmin e tyre të përthithnin në spektakël, edhe përkundër kushteve aspak adekuate të sallës plotë vapë dhe parregullsi të tjera. Por, megjithatë kjo operë botërore u mundësua falë mjeshtërisë dhe talenit të protagonistëve: Migena Kamenica (Carmen), Carlos Cardoso (Don Jose), Zana Abazi Ramadani (Milaëla), Vitaliy Bilyy (Escamillo), Urata Haziraj (Frasquita), Elonë Sadiku (Mercedës), Shaban Behramaj (Zuniga), Harris Bajraktari (Morales), Ismet Vejseli (Le Dancaire) dhe Rizah Jahaj (Le Remendado).

Akti i parë nis të zhvillohet në sheshin para fabrikës së cigareve në Sevilje të Spanjës, ku ushtarët dhe kalimtarët shijojnë jetën e përditshme. Një gjallëri e energjisë interpretuese vjen kur skenës i bashkangjiten fëmijët të cilët luajnë si ushtarë duke ‘imituar’ rojen e vendit. Në këtë jetë plotë gjallëri shfaqet Micaëla (Zana Abazi Ramadani), ku përmes një paraqitjeje të jashtëzakonshme sopranoja i jep jetë rolit të vajzës së ndershme nga fshati që kërkon Don Jose-në, personazhin kryesor mashkull, një djalë elegant dhe ushtarak i zoti, për t’i dhënë letrën dhe puthjen që nëna e tij e kishte porositur.

Ngjarja plotësohet kur gratë dalin nga fabrika për pushim dhe në mes të tyre hyn Carmen (Vikena Kamenica) duke  e shkrirë zërin e saj në arien e famshme “L’amour est un oiseau rebelle”. Burrat të joshur nga bukuria e saj kërkojnë nga ajo të zgjedh njërin prej tyre. Pas shumë lëvizjeve sensuale dhe me takt, të cilat mezzo-sopranoja i ka integruar në krakterin e saj në 20 vite mjeshtëri të interpretimit të këtij roli, sytë i ndalen te Don Jose (Carlos Cardoso), duke shprehur qartë dashurinë e saj për të. Kjo skenë pasohet nga një incident, kur Carmen kjo vajzë rebele sulmon njërën nga gratë me thikë dhe më pas arrestohet. Pas arrestit, përmes bukurisë, lojës dhe vallëzimit të saj e bind Don Jose-në për të ia zgjidhur duart, duke lejuar që ajo të arratiset, por duke e tradhtuar detyrën dhe misionin e tij.

Akti i dytë i operës e zhvendos rrjedhën e ngjarjes në në një mjedis të errët, në botën e kontrabandistëve. Në një tavernë, ku shfaqen ciganët dhe kontrabandistët hynë në skenë Escamillo (Vitaliy Bilyy), një toreador i famshëm që tregon interes për Carmenin, e cila po e priste Don Jose-në. Escamilo, një artist me një zë që e bënte krenarë dhe një pamje prej fisniku përfaqëson një rival të fuqishëm të Don Jose-së, i cili nga një ushtarak i devotshëm nis të marrë elemente të rolit negativ. Me ardhjen e Don Jose-së, Carmeni i kërkon atij të bëhej kontrabandist, gjë të cilën ai e kundërshton fillimisht, për ta pranuar pak më vonë.

Akti i tretë zhvillohet në mal, kur në marrëdhënien e Carmen dhe Don Jose-së ndodhin krisjet e para. Ajo shfaqet shumë e ftohtë emocionalisht dhe e lodhur nga ai, duke i thënë se dashuria për të ka mbaruar, përderisa ai shfaqet i inatosur duke u bërë gjithnjë e më shumë xheloz. Në skenë shfaqen edhe Frasquita (Urata Haziraj) dhe Mercédès ( Elonë Sadiku) duke parashikuar fatin e tyre me karta. Carmen i bashkohet lojës dhe habitet nga ajo që sheh. Ato e parashikojnë vdekjen e saj, e më pas të José-së. Letra që tregon tragjedi përsëritet disa herë në parashikimin e saj. Ndërsa, Micaëla shfaqet për ta ruajtur Don Jose-në nga Carmen, duke e bindur për tu kthyer në shtëpi, pasi nëna e tij është në prag të vdekjes. Në këtë akt rritet tensioni dramatik drejt fatit tragjik.

Akti i katërt shfaq kulminacionin e operës, e cila përfundon me tragjedi. Akti nis me një atmosferë festive, në të cilën shfaqet Escamillo, i cili pritet nga populli si një hero. Në skenë pranë tij shfaqet edhe Carmen jashtëzakonisht e dashuruar pas figurës së tij. Shoqet e saj Frasquita dhe Mercedes i tregojnë Carmen se Don Jose gjendej në turmë duke e vëzhguar atë. Pas pak Carmen mbetet me Don Jose, ku ai i lutet asaj që t’i kthehet. Ajo e refuzon. Pas xhelozisë dhe inatit kur ajo i thotë se e dashuron Escamillon, Carmen në fund të operës vritet me thikë. Kjo skenë njëkohësisht shënon shkatërrimin e Don Jose-së. Pas një pasioni të verbër, nga një njeri i zakonshëm, ai përfundon në vrasës.

Shfaqja në fund u pasua me duartrokitje të gjata për disa minuta rresht, gjë e cila tregonte për përjetimet e publikut dhe afirmimin se ngjarja iu kishte lënë vërtetë mbresa.

Shfaqja “Carmen” e Georges Bizet kishte qenë emocionuese edhe për vetë solisten Vikena Kamenica, e cila këtë mbrëmje mbi supe ka mbajtur peshën e rolit kryesor.

“Është shumë emocion, fillimisht që për herë të parë jam pjesë e Operës së Kosovës. Është një emocion i mbartur, duke pretenduar që kjo gjë duhej të ndodhte shumë më parë, ashtu siç themi gjithmonë edhe për teatrin e operës, që të bëhet sa më shpejtë. Normalisht, kultura arti, artistët e këtij vendi e meritojnë kaq shumë një teatër të operas, e pse jo edhe artistët nga Shqipëria, për të bërë shkëmbime të bukura, profesionale, me shumë dashuri dhe respekt për njëri-tjetrin. Ishte shumë emocion, një opera e madhe, kisha një kryerol, por për mua nuk kjo nuk ishte hera e parë. Ka 20-vite që e luaj këtë rol. Por emocionet që i përjetova këtu më duket sikur e kam luajtur për herë të parë. Jam ndier shumë mirë nga pritja e publikut. Ndihem shumë e emocionuar, ndjeva lot që më rrjedhnin. Kam marr një nga grimcat e bukura, që në karrierën time shënon një emocion dhe lumuri të veçantë për këtë përformancë të parë” ka thënë Kamenica, karakteri  i së cilës nuk dallon shumë nga ai i të fuqishmes “Carmen”.

“Karmen nuk është se më del dhe shumë nga vetja, e jetoj po njësoj lirinë, e jetoj po njësoj rebelizmin. Kështuqë i jetoj vërtetë të gjitha ngjyrat që një grua duhet t’i ketë për të jetuar jetën dhe për ta shijuar ashtu siç duhet. Normalisht është një fund tragjik, dhe i përketë një epoke tjetër, edhe pse edhe në ditët e sotme ndodhin gjëra të tilla, këtë se mohojmë dot. E kam jetuar me një natyralitet dhe i kam shijuar me të vërtetë vlerat e gjithëë kolegëve të mi, vlerat e këtij institucioni që po ngritet. Kështu që kam shijuar çdo gjë të bukur që kjo vepër të ofron. Pres që audienca të merr emocionin. Emocionin real, të pastër pa asnjë lloj filtri, gjë të cilën unë e bëj gjithmonë kur dal në skenë. Unë harroj të këndoj, është emocioni ai që mua më përshkon të tërën”, ka thënë ajo.

E emocionuar pas një përvoje të jashtzakonshme, Zana Abazi Ramadani ka bërë apel për ndërtimin e një shtëpie operistike, ku artistët të kenë mundësi të tregojnë talentin e tyre në kushte adekuate.

“Ku ka më mirë se të interpretosh në vendin tënd. Së pari dua të falënderoj institucionin e operës që më kanë besuar këtë rol dhe më është dhënë mundësia që të interpretoj, megjithëse me institucionin e operës nuk është hera e parë që bashkëpunoj. Por, kësaj here është në një tjetër formë. Ishin emocione të një pasnjëshme. Pas aries mu mbushën sytë me lot, sepse aria është shumë domethënëse  dhe shumë prekëse. Faktikisht shumë gra edhe në këtë kohë mund ta gjejnë vetveten. Micaëla lufton për dashurinë e Don Jose, mundohet ta kthej në rrugë të duhur. Sot e asaj dite edhe në këto rrethana ka gra që e bëjnë të njejtën gjë. Ishte një emocion i pa përshkruar. Shpresoj që sa më shpejt do të bëhet diçka për këtë institucion, të bëhet një shtëpi operistike sepse në këtë vapë nuk janë kushtet adekuate për të interpretuar, duke e ditur se veshjet ishin jo të përshtatshme për këtë muaj. Por ia dolëm”, ka thënë sopranoja Abazi Ramadani.

Ndërsa, anëtarja e bordit drejtues të Operës, Rreze Breznica ka thënë se ndihej e lumtur që përkundër kushteve jo adekuate kanë arritur të sjellin në skenë një nga operat më të njohura në botë.

“Kur je pjesë e një organizimi të tillë, sidomos e një produksioni siç është Opera “Carmen”, nuk ndodh që gjatë rrugës, e në fakt as gjatë performancës të mos arrish të kënaqesh apo të përjetosh ngjarjen, ashtu siç ndodh me audiencën. Megjithatë ky produksion më mori shumë me vete. Besoj që ishte i suksesshëm dhe kjo gjë është vërejtur edhe nga vetë përshtypjet e audiencës. Është definitivisht nga tre produksionet e mëdha që i kemi realizuar. Mendoj që nga organizimi e deri te performanca e sotme ishte një nga produksionet më mirë të realizuara. Në fakt, kjo edhe pritej nga ne si institucion i Operës së Kosovës, sepse rrugës ne po zhvillohemi së bashku, institucioni dhe ne që jemi pjesë e tij”, ka thënë Breznica, duke i potencuar edhe aspektet sfiduese të realizimit të një ngjarjeje të tillë.

“Mungesa e shtëpisë operistike është sfida më e madhe. Është sfiduese, ka probleme të jashtëzakonshme, jo vetëm infrastrukturore por edhe në problematikat teknike. Është e vështirë, por vetëm me pasion, dashuri dhe shumë përkushtim ne arrijmë. Andaj, jo rastësisht secilin prej produksioneve të cilat i realizojmë ne i konsiderojmë si fitore me të mirat dhe të metat që mund t’i kenë ato”, ka përfunduar Breznica.

Shfaqja “Carmen” do të jepet edhe më 24 korrik, në ora 20:30 në ambientet e AMC Hall. /KultPlus.com