Intervista ekskluzive me Ismail Kadarenë në Paris

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Shtator 2021

Prestigjozja “Le Monde” ka botuar, të premten e 23 majit 1986, në faqet 15 dhe 19, intervistën ekskluzive me shkrimtarin Ismail Kadare, të zhvilluar gjatë vizitës së tij asokohe në Paris, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.

Bashkëbisedim

Ismail Kadare, shqiptari

Burimi : Le Monde, e premte, 23 maj 1986, f. 15

Vendi im nuk më duket aq i izoluar sa thuhet

Në skaj të Evropës, Shqipëria është një “tokë e panjohur” nga e cila na arrijnë herë pas here vetëm informacione të vogla dhe të paverifikueshme si për shembull me rastin e vdekjes së një udhëheqësi historik, të udhëtimit të parë të këtij apo atij politikani zyrtar perëndimor i rrethuar nga gazetarë dhe industrialistë, apo për demonstratat në lidhje me Kosovën që pretendohet si nga serbët ashtu edhe nga shqiptarët. Megjithatë, gjatë pesëmbëdhjetë viteve të fundit, ne kemi marrë rregullisht përkthime të veprave prozë të një shkrimtari të madh – Ismail Kadare : dhjetë libra të botuar në Francë (që nga Gjenerali i ushtrisë së vdekur, i cili u zbulua në 1970) pa dyshim që e bëjnë atë një nga njerëzit bashkëkohorë të letrave të përfaqësuar më së miri në katalogun e botimit francez.

Librat e tij përziejnë vazhdimisht të tashmen dhe të kaluarën, kujtimet e Ilirisë Romake (Aureliani, Diokleciani dhe Konstandini, ishin vendas të Ilirisë) dhe Bizantit, humbja para turqve që islamizuan vendin për gjysmë mijëvjeçari, betejat kundër fashistëve italianë, miqësia pastaj prishja me BRSS-në, lidhja pothuajse aq shpejt e ndërprerë me Kinën… E gjithë kjo në një vizion fantastik dhe realist në të njëjtën kohë, i cili vazhdimisht merr traditën gojore dhe epikën e poezisë, fabulat dhe baladat e shënuara nga shkollat osmane dhe damari grotesk i jetës së përditshme. Ndërsa fërkon gjithmonë supet me sferën e të vdekurve sa më afër (1)… Dhe çuditërisht, kjo prozë aq e huaj, aq fantastike, është krejtësisht e arritshme për ne : alegoria bëhet e lexueshme në një numër aspektesh, ndërsa e mrekullueshmja gjendet kudo. Kjo është shenja e një shkrimtari shumë të madh që ndonjëherë lejohet të vijë në Francë – ku ai me të vërtetë po fillon të njihet nga lexuesit – dhe i cili sapo ka kaluar disa ditë në Paris, ku ne e takuam.

Ismail Kadare është vetëm pesëdhjetë vjeç. I qetë, i buzëqeshur, i vëmendshëm pas syzeve të tij të mëdha, ai duket shumë më i ri. Ai flet një frëngjishte të mirë të cilën e rafinon, duket nga udhëtimi në udhëtim, pasi ka filluar të mësojë gjuhën tonë vonë, rreth vitit 1970, kur u përkthye romani i tij i parë dhe perspektiva për të mos qenë në gjendje të kuptojë ose ta kuptojnë iu duk mjaft e padurueshme për të.

Quhem Ismail. Nuk kam asgjë prej myslimani.

— Ju keni lindur në jug, afër Epirit, në një qytet që nuk ishte kryeqyteti (por që ka parë në 1908 lindjen e Enver Hoxhës, udhëheqësit historik të Partisë Komuniste Shqiptare).

— Qyteti im, Gjirokastra (Argjirokastroni i lashtë) nuk ishte kryeqytet, buzëqesh Kadare, por ai, për shekuj me radhë, ishte më i njohur se kryeqyteti. Tirana ishte një fshat shumë i vogël me dhjetë mijë banorë kur Gjirokastra ishte qyteti i madh i Perandorisë Romake në jug; se në veri tashmë ishte Shkodra dhe në qendër, buzë detit, ishte Durrësi, ku Ciceroni kishte një shtëpi.

Intervistë nga NICOLE ZAND

(Lexoni më shumë në faqen 19.)

Burimi : Le Monde, e premte, 23 maj 1986, f. 19

LETRA TE HUAJA

Intervistë me Ismail Kadare

(Vazhdon nga faqja 15.)

— Në të gjitha dokumentet tuaja, ne lexojmë se Ciceroni ndonjëherë vinte për të kaluar pushimet në Durrës dhe se Perandori Augustus kishte studiuar jo shumë larg prej andej.

Quhem Ismail, por nuk kam asgjë prej myslimani.”

— Kur linda, Shqipëria kishte një mbret, Zog I, një mbret pa cilësi, i cili u shpall mbret në 1928, pasi kishte qenë Kryeministër dhe President i Republikës, dhe që u përmbys në 1939 nga italianët, të cilët u paraqitën si “Çlirimtarët e Shqipërisë” (qesh). Shteti shqiptar u formua në vitin 1912, pas rënies së Perandorisë Osmane. Ishte vërtet një Shtet shumë i çuditshëm. Kryeqyteti ishte në Durrës, ku ishin vendosur ambasadat e të gjitha vendeve të Evropës, të cilat u kënaqën atje me intriga të jashtëzakonshme : Turqia donte të kthehej, Italia dhe Austro-Hungaria kishin pamje (orekse) nga Shqipëria, Greqia gjithashtu, Franca gjithashtu. Dhe kur shpërtheu Lufta e Parë Botërore, ata të gjithë u larguan dhe na lanë në kaos.

— A ju kujtohet lufta?

— Po, më kujtohet (heshtje). Ne ishim të pushtuar nga italianët, por në fillim të luftës Shqipëria sulmoi Greqinë dhe imagjinoni që pas gjysmë shekulli Shqipëria dhe Greqia janë ende në luftë! Prej vitesh flitet për një traktat paqeje. Kjo është situata më absurde në botë. Shqipëria ndonjëherë akuzohet se është shumë e mbyllur, por ka disa gjëra të çuditshme me ne si kjo luftë që nuk përfundon. Është e mahnitshme (çuditshme), apo jo?

— Ju u rritët në një vend që kishte ndërprerë marrëdhëniet me pothuajse të gjitha vendet, fqinje apo të largëta, në një vend shumë të tronditur nga historia…

— Rezistenca qe shumë e fortë, – aleate me partizanët jugosllavë kundër italianëve. Një qeveri u krijua që më 1942 si kundër fashizmit ashtu edhe kundër borgjezisë së vendit, veçanërisht feudalizmit. Prishja e parë qe me Jugosllavinë në 1948, por përçarjet kishin filluar shumë më parë për shkak të Kosovës… Ne nuk kemi marrëdhënie diplomatike as me Britaninë e Madhe, për shkak të thesarit të Bankës Kombëtare të Shqipërisë, i cili është bllokuar në Londër që nga përfundimi i luftës; ne nuk mund të rivendosim marrëdhënie për sa kohë që thesari shqiptar mbetet në Londër (ai buzëqesh, i pafuqishëm përballë këtyre absurditeteve zinxhir që evokojnë atë absurditet tjetër që çoi për dy vjet një gjeneral italian të punonte për të riatdhesuar një « ushtri të vdekur ».).

— “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” ishte romani juaj i parë, i botuar në moshën 24 vjeçare. A keni dashur gjithmonë të jeni shkrimtar?

— Unë gjithmonë e kam ditur se çfarë dua. Në moshën dhjetë vjeçare, lexova Macbeth-in, i adhuroja historitë me fantazma. Unë botova poezi shumë herët, në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare. Mbarova studimet në vendlindjen time ku kishte një lice të famshëm, më të famshëm se ai në Tiranë, pastaj shkova në universitet dhe më pas më dërguan në Institutin e letërsisë Gorky në Moskë.

Moska ishte një qytet i madh ndryshe nga ai që kisha parë ndonjëherë. Unë tashmë e njihja kulturën ruse, gjuhën. Unë mbërrita në vitin 1958, menjëherë pas Festivalit të Rinisë, në një liberalizim të plotë. Instituti është pranë statujës së Pushkinit dhe jetoja pranë burgut të Butirka-s. Vajzat ishin të bukura. Si student, isha i lumtur : Por isha i pakënaqur si shkrimtar. Isha i rrethuar nga nëpunës civilë mediokër, të cilët donin të ishin shkrimtarë. Në klasën time, kishte vetëm të atij lloji, mediokër.

Ata kanë mbetur të panjohur (anonimë). Ndonjëherë shoh emrat e tyre kur publikojmë listat e dekorimeve!…

— Në « Muzgun e perëndive të stepës », ju përmendët përçarjen midis vendit tuaj dhe BRSS-së dhe përkeqësimin e lidhjeve, të të gjitha lidhjeve, “kohën e perfiditetit (tradhtisë)” të perëndive të rrëgjuara, këtyre perëndive skite që do të fryenin faqet e tyre të tmerrshme për të fshirë vendin tim nga sipërfaqja e globit.

— Ju në Perëndim nuk e shihni Hrushovin me të njëjtët sy si ne, ju nuk e kuptoni që mes tij dhe nesh kishte urrejtje. E tmerrshme, e rrezikshme… (De-stalinizimi, ai nuk flet për këtë. As nuk përmend emrin e Stalinit, statuja e të cilit qëndron ende në qendër të kryeqytetit të tij.)

Kur u ktheva në Shqipëri, fillova punë në të përjavshmen kryesore letrare Drità (Drita) pesë vite më vonë, isha një shkrimtar profesionist, punonjës, anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve. Isha tridhjetë vjeç. Kam marrë një pagë të mirë, njësoj si drejtor uzine, më shumë se një inxhinier. Është një siguri. Kur merrni një tarifë (pagesë), ju dhuroni një të katërtën në fondin e Lidhjes së Shkrimtarëve.

— Ju keni botuar shumë tregime të shkurtra (novela), poema, pesë romane (« Nëntori i një kryeqyteti » nuk është përkthyer ende), librat tuaj janë të gjithë shumë të njohur në Shqipëri dhe megjithatë ndonjëherë keni pësuar kritika të ashpra për « trajtimin subjektivist të ngjarjeve historike » veçanërisht në vitin 1982…

— Kur del një libër, kritika vërshon mbi të. Unë jam kritikuar disa herë, ndonjëherë në një mënyrë shumë të fortë. Kjo nuk më ka bërë të ndryshoj mënyrën time të shkruarit.

— Për një kohë të gjatë keni qenë deputet i Kuvendit Popullor në vendin tuaj. Jeni zgjedhur tri herë midis viteve 1970 dhe 1982, pse nuk jeni më deputet?

— Sepse nuk më ofruan më të jem i tillë.

— Çfarë ka ndryshuar që nga vdekja e Enver Hoxhës?

— Nuk ka asnjë ndryshim. E gjithë historia e Shqipërisë sot lidhet me Enver Hoxhën.

— Si e shihni situatën në Kosovë, të populluar nga shqiptarë, por që varet nga Republika jugosllave e Serbisë?

— Është një histori mijëvjeçare urrejtjeje mes dy popujve, midis serbëve dhe shqiptarëve. Nga ana jonë, qëndrimi është shumë i qartë. Për ne, shpërbërja e Jugosllavisë do të ishte një katastrofë. Dhe jo vetëm për ne… Shqipëria mbështet kërkesën e Kosovës për të qenë republikë. Serbët refuzojnë sepse kjo është, thonë ata, “zemra e Serbisë”. Është e vërtetë, sllavët kanë arritur atje në shekullin e shtatë. Por më parë, kush ishte atje? Ilirët. Ne.

— Pra jemi rikthyer në konfliktet e përjetshme dhe të pazgjidhshme ballkanike. Si mund të përfundojë kjo?

— Nuk e di, sapo mbarova një histori (novelë) të gjatë për këtë : “Karvani i dasmës është ngurtësuar”. Është historia e një vajze të re serbe të fejuar me një djalë shqiptar. Karvani që erdhi për të marrë nusen u shndërrua në gur gjatë udhëtimit dhe dasma u bë e pamundur. Frymëzimi popullor e ka kapur këtë urrejtje, ka një këngë gjesti me, dy variante, në shqip dhe në serbokroatisht : të gjithë heronjtë janë shqiptarë në versionin serbo-kroat, dhe anasjelltas. Këto dy versione janë interesante për tu studiuar.

Qëndrimi im si shkrimtar është të depetrifikoj. Kjo urrejtje duhet të marrë fund. Tashmë, dy karvanët tanë janë të ngurtësuar dhe martesa e pamundur.

— Novela e gjatë e cila sapo është botuar nën titullin “Kush e solli Doruntinën?” merret gjithashtu me çështjen e “martesave të largëta”. Kjo ndodh në shekullin XII ose XIII, para pushtimit turk, kur Shqipëria qeverisej nga princa (familje princërore) që martohen me njëri-tjetrin ekskluzivisht dhe që shohin, të tmerruar, Doruntinën të largohet me një të huaj, shumë larg, në Bohemi.

Është një temë vërtet mijëvjeçare me të cilën jam marrë këtu : domosdoshmëria e martesës jashtë klanit. Ne e gjejmë këtë në baladat e njohura, dhe veçanërisht në më të famshmet nga të gjitha, “Balada e fjalës së dhënë”.

Një familje e madhe me nëntë djem dhe një vajzë të vetme. Kur nëna refuzon të japë vajzën e saj në martesë një të huaji, njëri nga djemtë, Kostandini, i premton asaj që do ta respektojë besën, besnikërinë ndaj fjalës së dhënë, angazhimin moral, shkelja e së cilës ngjallte, sipas zakonit të lashtë, turpin. “Do të ta sjell kur të duash”, i tha Konstandini nënës së tij.

Doruntina u largua me të huajin, filloi lufta, nëntë djemtë vdiqën dhe nëna e mallkoi këtë djalë që kishte thyer fjalën. Pas këtij mallkimi, Kostandini u ngrit nga varri i tij për të kërkuar motrën. Ata ecën netë të tëra dhe askush nuk e besonte Doruntinën kur ajo pretendonte se ishte sjellë nga ai vëlla që kishte vdekur para tre viteve (Autori qesh.). Nga ai moment, kam bërë një hetim policor.

Autori do të na bëjë të dyshojmë të gjithë, madje edhe policin, në këtë përrallë të çuditshme të ndërtuar në mënyrë të jashtëzakonshme, fantastike dhe moderne në të njëjtën kohë, udhëtim shqetësues drejt vdekjes, përkrah Vdekjes, dhe që do të jetë shkaku i asgjësimit të një familjeje. Por në të njëjtën kohë, një e fejuar e re nga fshati do të largohet për t’u bashkuar me burrin e saj në një vend të largët, pikërisht në momentin kur u mendua se “vetë ideja e martesave të largëta kishte marrë goditjen fatale”.

A do t’i duhet Shqipërisë të ndryshojë ligjet e saj, administratat e saj, burgjet e saj, gjykatat e saj dhe të gjithë të tjerat”, shkruan autori i Doruntinës përballë kërcënimit që godet këtë vend “të kapur midis dy feve të Romës dhe Bizantit, midis dy botëve, Perëndimit dhe Lindjes”.

Mbi të gjitha, mos kërkoni aludime”, këshillon Kadare ndërsa ndahemi. “Doruntina u shkrua në 1979, dhe Balada e fjalës së dhënë është shekullore…”. Ai shton : “Vendi im nuk me duket aq i zoluar sa thuhet. Unë jam i sigurt për këtë.”

Intervistë nga NICOLE ZAND

https://www.darsiani.com/la-gazette/le-monde-1986-intervista-ekskluzive-me-ismail-kadarene-ne-paris-studimet-ne-moske-romani-i-pare-marredhenia-me-shkrimtaret-shqiptare-kosova-enver-hoxha-romani-i-ri/ / KultPlus.com

Intervista ekskluzive e “Stampa Sera” me Bekim Fehmiun i cili kthehet në ekran pas dhjetë viteve

Nga Aurenc Bebja

“Stampa Sera” ka botuar, të mërkurën e 11 janarit 1978, në faqen n°22, intervistën ekskluzive të gazetarit Lamberto Antonelli me aktorin e famshëm shqiptar Bekim Fehmiun, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Fehmiu në një skenar të bazuar në një roman të Pirandellos
Uliksi 10 vite më vonë 

Romë – A ju kujtohet Bekim Fehmiu, Uliksi magjepsës i televizionit ? Do ta shohim së shpejti, gjithmonë në TV, por kësaj here në rolin e një personazhi të Pirandellos. Në fakt, ai është një nga aktorët kryesorë të një skenari me pesë pjesë, me regji të Marco Leto-s, bazuar në romanin “I vecchi e i giovani – Të moshuarit dhe të rinjtë” i Luigi Pirandello-s.

Kështu që, gati dhjetë vite më vonë (“Odisea” e Franco Rossi-t daton që nga viti 1968), Fehmiu, i cili bëri të flitej shumë për të, kthehet në shtëpitë tona në një rol krejt të ndryshëm. Pse pas kaq shumë kohësh? Aktori beson se nuk ka pasur raste të tjera. Tani ai luan rolin e Aurello Costa-s, një njeri i zakonshëm i adoptuar nga bankieri Salvo dhe i cili me ndihmën e tij bëhet inxhinier. Ai bie në dashuri me Nicoletta Spoto-n, ikën me të dhe së bashku ata vdesin gjatë një trazire siçiliane.

“I vecchi e i giovani – Të moshuarit dhe të rinjtë” është një roman historik dhe ideologjik, i shkruar në 1909, ku ngjarja zhvillohet në Siçili në kohën e Giolitti-t. A ishte e lehtë të përqendrohej në pesë episode nga një orë për secilin ?

“Faktikisht me romanin, regjisori mund të kishte bërë një skenar shumë më të gjatë, prej dhjetë apo njëzet orësh. Ai duhej të bënte zgjedhje dhe, me sa di unë, Pirandello gjithashtu është interpretuar lirisht”.

Meqenëse personazhet janë të shumtë dhe komploti është kompleks, cilën rrugë ka zgjedhur regjisori për ta thjeshtuar veprimin dhe për ta bërë atë më të kuptueshëm për audiencën e televizionit?

“Rrëfehen fitoret e dy familjeve në dy histori që kryqëzohen. Familja e princit Laurentano (i luajtur nga aktori francez Alain Cuny) dhe familja e bankierit Salvo (i luajtur nga Gabriele Fersetti) të cilës unë i përkas. E para është në rrugën e saj drejt fundit, ndërsa e dyta është në rritje”.

Situata na kujton “Il Gattopardo” të Tomasi di Lampedusa, ku shtëpia e princit të Salinës po degradohet dhe ajo e Don Sedara-s po afirmohet dhe ka një martesë midis dy familjeve.

“Ka gjithashtu një martesë midis dy familjeve në romanin e Pirandello-s, pra edhe këtu, bashkimi midis dy familjeve përfaqëson kalimin e pushtetit nga familja aristokrate në atë borgjeze. Me pak fjalë, aristokracia i lë vendin borgjezisë, por që tranzicioni të mos jetë shumë i papritur, ekziston ndërmjetësimi i një martese”.

A është e vërtetë që një vepër e tillë korale kërkon një përpjekje të konsiderueshme, jo vetëm artistike, por edhe financiare?

“Shumë të lartë. Unë e kuptoj që kostoja totale është rreth një miliard. Por nëse do të ishte bërë me sistemin kinematografik dhe jo me atë më të matur të televizionit do të kishte kushtuar shumë më tepër, ndoshta dy herë më shumë. Të gjithë, nga teknikët te aktorët te regjisori, kemi ulur pretendimet tona (për pagesën). Duhet të keni parasysh se ekziston një kast mbresëlënës: 54 aktorë”.

Ai, në skenar, është i lidhur me Nicoletta Spoto-n. Kush e luan këtë rol ?

“Është një aktore e re angleze, Stephanie Beacham, të cilën, regjisori pas kërkimëve të gjata, e gjeti në një libër vjetor të filmit britanik.”

Nicoletta është një vajzë siçiliane. Atëherë, përse të zgjidhej një angleze ?

“Është një pyetje që duhet t’i drejtohet regjisorit. Në çdo rast, unë e kuptoj që Stephanie plotëson kërkesat : ajo është e re dhe e shkathët, për mua është një zgjedhje e mirë”.

A e njihnit romanin e Pirandellos?

“Jo. Në fillim lexova skenarin dhe më pas, gjatë xhirimeve, desha gjithashtu të lexoja romanin, por për njohuritë e mia personale”.

Dhe sipas jush, a ndryshon skenari nga romani?

“Ka një interpretim shumë të ndryshëm, edhe nëse shpirti, personazhet dhe vendosja (ambienti) janë të njëjta. Marco Leto duhej të hollohej shumë, të hollohej dhe të thjeshtohej, për ta bërë historinë (ngjarjen) moderne dhe më televizive”.

A kishte ndonjë vështirësi me trashëgimtarët e shkrimtarit dhe dramaturgut për transferimin (dhënien) e të drejtës së autorit?

“Ky nuk është një fakt që ka të bëjë me mua drejpërdrejt. Por kam dëgjuar se ka pasur vështirësi fillestare”.

Ka nga ata që argumentojnë se bëhet fjalë për pretendime ekonomike të larta.

“No comment”.

A ka ndonjë ofertë tjetër pune për ju në Itali?

“Për momentin, jo. Por shpresoj të vijnë. Të mos kalojë aq shumë kohë sa midis Homerit dhe Pirandellos”.

https://www.darsiani.com/la-gazette/stampa-sera-1978-intervista-ekskluzive-me-bekim-fehmiun-i-cili-kthehet-ne-ekran-pas-dhjete-viteve-ne-rolin-e-nje-personazhi-te-romanit-te-luigi-pirandello-s/

Intervista ekskluzive e mbretëreshës Geraldinë: Të gjithë kohën e lirë ia kushtoi mësimit të gjuhës shqipe


Nga Aurenc Bebja

“Le Jour” ka botuar, të mërkurën e 16 marsit 1938, në ballinë dhe në faqen n°2, intervistën ekskluzive me mbretëreshën Geraldinë, të zhvilluar asokohe në kryeqytetin shqiptar, vetëm pak kohë para dasmës mbretërore, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Si të mësosh të bëhesh mbretëreshë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Një vizitë te kontesha Apponyi, e cila, në muajin e ardhshëm të prillit, do të bëhet Mbretëresha e Shqipërisë.

Tiranë, mars 1938. – Vila e bukur e vëllait të mbretit Zog gjendet në skaj të lagjes së re, midis vilave elegante të diplomatëve, në mesin e një parku të mrekullueshëm. Kontesha Geraldina Apponyi do të banojë në këtë shtëpi të mrekullueshme deri në ditën e martesës së saj me mbretin e Shqipërisë.

Në fillim të javës, kjo vilë e bukur njëkatëshe ishte skena e një pritjeje të organizuar nga kontesha për përfaqësuesit e shtypit të huaj që qëndronin në Tiranë.

Gazetarët u pritën, në sallën e gjerë, nga oborrtari i ceremonive të Mbretit Zog, i vënë në dispozicion të konteshës nga vetë sovrani.

Ai është një vjenez, por nuk ka pse të ndjehet i vetëm në Shqipëri, sepse shumica e stafit të mbretëreshës së ardhshme, siç janë shërbyesja e parë, kuzhinieri dhe parukierja, janë me origjinë nga kryeqyteti i Austrisë. Edhe zonja që i mban shoqëri konteshës, baronesha von Ruling, u largua nga Vjena, ku ajo jetonte, për t’u bashkuar me zonjën e saj të re.

Nga korridori, hyjmë drejtpërdrejt në një sallon të vogël, i cili na mundëson hyrjen në një sallon më të madh. Muri që ndan këto dy dhoma zhduket kur shtypet mbi një buton (çelës); atëherë arrijmë në një sallë të madhe, moderne si e gjithë pjesa tjetër e vilës.

Shumica e mobiljeve vijnë nga Italia, por secila pjesë përmban disa objekte të stilit të pastër shqiptar. Vazo të mëdha me karafila të kuq janë vendosur kudo : lulja e preferuar e mbretit Zog, i cili i dërgon disa prej tyre çdo ditë të fejuarës së tij.

Kontesha Apponyi na flet

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Kontesha Geraldinë Apponyi u kthye nga një dalje në det përgjatë bregdetit të Shqipërisë. U shfaq disa momente pasi ishim të gjithë bashkë. Ajo erdhi nga fusha e tenisit ku stërvitet çdo ditë me kunatat e ardhshme.

“— Çfarë bëj gjithë ditën ? përgjigjet ajo, duke qeshur me pyetjen tonë. Le të shohim… Dita ime është aq e plotë sa mezi kam kohë të pres parukieren time ! Dua të them se në mëngjes zgjohem mjaft vonë, sepse zakonisht i kaloj mbrëmjet me mbretin dhe motrat e tij dhe pothuajse kurrë nuk ndahemi para orës 2 të mëngjesit.

Gjatë mëngjesit, unë shkoi në pallatin mbretëror për t’i bërë një vizitë të shkurtër mbretit, ku për fat të keq ai gjendet në momentet më të ngarkuara të ditës. Ne e dimë, në fakt, se ai dëshiron të dijë gjithçka për punët e mbretërisë.

Pastaj kthehem këtu për drekë. Pasditja është e ngarkuar me tenisin, me shëtitjet me kalë ose me makinë, kështu që aktualisht kam shumë pak momente për të lexuar. Të gjithë kohën e lirë ia kushtoi mësimit të gjuhës shqipe.”

Data e dasmës

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

“— Dita e dasmës tonë ende nuk është fiksuar, vazhdon kontesha, por parashikohet se ceremonia do të zhvillohet në 26 Prill. Zgjedhja e kësaj date korrespondon me një dëshirë të shprehur nga mbreti. Është pesëqind vjetori i martesës së Skënderbeut, heroit të madh kombëtar shqiptar.

— Sigurisht, u përgjigj kontesha një pyetjeje të re, kam lexuar me interesin më të madh gjithçka që boton shtypi për burrin tim të ardhshëm, si dhe veten time…dhe kjo do të thotë shumë. Kështu që ndonjëherë surprizohem kur gjej, edhe në të ashtuquajturin shtyp serioz, shkrime fantastike dhe absurde. Për shembull, disa gazeta të mëdha kanë përhapur informacione se fotografia e gruas së parë të mbretit dhe ajo e fëmijëve të tij gjendej mbi tryezën e tij. Por mbreti Ahmet Zogu, i fejuari im, nuk ka qenë kurrë i martuar.”

Kontesha Geraldinë Apponyi na flet pastaj për mbretin Zog :

“— Mbreti Zog, burri im i ardhshëm, na thotë ajo, është një shqiptar i vërtetë. Ai është modeli i virtyteve kalorësiake të kombit të tij. Ai do mbi të gjitha jetën paqësore pranë familjes.”

Gardëroba e mbretëreshës së ardhshme

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Falë dashamirësisë së baroneshës von Ruling, ne mundëm të shohim fustanin e mrekullueshëm që do të veshë kontesha Geraldinë Apponyi në ditën e saj të martesës.

Është një fustan i bukur brokadë blu, i qëndisur me ar. Por gjithashtu pamë, në gardërobën e mbretëreshës së ardhshme, një model të mrekullueshëm nga Chanel, si dhe një fustan të bardhë tërheqës, i gjithi në dantellë, dhe një fustan të stolisur me xixa, me një sfond rozë, të ylbertë, me nuanca blu dhe vjollcë, i cili do t’i përputhet në mënyrë të përkryer siluetës së shkëlqyer të konteshës.

Ne pamë po ashtu dy dhuratat e fundit të mbretit : një kimono mëndafshi i zbukuruar me pupla marabu dhe një fustan të kaltër blu për pasditen.

Në mesin e një numri të shumtë xhevahirësh, që mbreti Zog i dhuroi të fejuarës së tij të re, ne admiruam dy unaza. E para përmban një diamant të një pastërtie absolute, ndërsa e dyta ka një shkëlqim disi të kaltër. Secili prej këtyre dy gurëve peshon 15.5 karat.

Baronesha von Ruling na tregon përsëri për zellin e admirueshëm me të cilin mbretëresha e ardhshme vazhdon studimet e saj të vështira të mësimit të gjuhës shqipe. Kontesha dëshiron absolutisht, tha ajo, të përshëndesë në gjuhën e bajraktarëve (kryetarët e fiseve) që do të marrin pjesë në ceremoni…

Valë prosperiteti në Tiranë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Falë përgatitjeve për martesën e sovranit të tyre, industrialistët dhe tregtarët e Tiranës po përjetojnë një valë prosperiteti të pa shembullt. Zyrtarët e ministrisë, si dhe paria e vendit të vogël kanë mbingarkuar rrobaqepësit me kërkesat e tyre.

Një tregtar i madh kapelesh në Tiranë mori rreth dy javë më parë nga Londra një pako me 500 copë të tilla. Sot, i ka mbetur vetëm një dhe dërgesa tjetër po pritet me padurim.

Hotelet janë pushtuar nga një turmë përfaqësuesish të biznesit, të ardhur nga Gjermania, Austria, Hungaria dhe Italia, të cilët me ofertat e tyre tundojnë zyrtarët e oborrit mbretëror.

Avullorja jugosllave “Beograd”, e cila u ankorua në 1 mars në Durrës, port i Tiranës, solli midis pasagjerëve të saj drejtoreshën e sallonit më të madh të modës të Budapestit, bagazhet voluminoze të cilës përmbanin modelet e fundit të krijimeve të saj.

Ajo u shoqërua nga katër gratë më të afta të kryeqytetit hungarez, të cilat erdhën në Tiranë për të plotësuar në vend dhe sa më shpejt që të jetë e mundur dëshirat e mbretëreshës së ardhshme të Shqipërisë.

 https://www.darsiani.com/la-gazette/le-jour-1938-intervista-ekskluzive-me-geraldina-apponyi-ne-tirane-jeta-prane-mbretit-zog-dhe-motrave-te-tij-data-e-dasmes-mesimi-i-gjuhes-shqipe-garderoba/

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Intervista ekskluzive e Bekim Fehmiut për Paris-Presse: Unë kam një grua dhe një të dashur

Nga Aurenc Bebja

“Paris-presse” ka botuar, të shtunën e 7 shkurtit 1970, në faqen n°20, intervistën ekskluzive të aktorit të talentuar shqiptar, Bekim Fehmiut, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Djali i Uliksit (18 muajsh) quhet Uliks, në kujtim të serialit “Odiseja”

Është e vështirë të njohësh në Uliksin me mjekër, heroin e “Odisesë”, serialin që transmetohet dy herë në muaj në kanalin e 2-të që do të shihni sonte, Bekim Fehmiun, yllin e “Kam takuar madje ciganë të lumtur”, një film që fitoi çmimin special të jurisë në 1967 në Kanë.

Belmondo jugosllav
(krahasim me aktorin e famshëm francez Jean-Paul Belmondo)

Megjithatë së shpejti Bekim Fehmiu, 33 vjeç, nuk do të kalojë më pa u vënë re në rrugë : filmi i tij i parë ndërkombëtar, “Meshkujt”, i frymëzuar nga jeta e diplomatit-playboy të famshëm latino-amerikan Porfirio Rubirosa, ku ai luan rolin e tij, del në mars në Shtetet e Bashkuara, në prill në Britaninë e Madhe, dhe në shtator në Francë. Ndërkohë, ai ka luajtur një western, “Shtylla kurrizore e Djallit”, dhe në shkurt të 1966 u martua me Branka Petriç, një aktore jugosllave.

“ Djali ynë, 18 muajsh, quhet Uliks për shkak të rolit tim në serial. Në fakt, unë kam një grua dhe një të dashur. Po, po, shkruajeni : është e njëjta. Unë vazhdoj ta konsideroj gruan time si të dashurën time sepse ne të dy jemi kundër martesës. Ne nënshkruam një kontratë për shkak të së ardhmes së djalit tonë, dhe pastaj, këtë kontratë, e harruam. Oh ! po, dashuria ime për të (Brankën) nuk ka kufi !”

Kur ai erdhi për të prezantuar tri vite më parë në Kanë “Ciganët e lumtur”, Bekim Fehmiun e quajtën unanimisht “Belmondo jugosllav”.

“— Duhet të jetë sepse ne ndodhemi në Francë, thotë ai. Belmondo është marrë me boks dhe unë gjithashtu. Këtë e dëshmon hunda e tij dhe e imja.”

Bekim Fehmiu është një nga tetë fëmijët e një familje shqiptare, shumë e bashkuar, dhe asnjëherë nuk është marrë me ndonjë punë tjetër përveç komedisë.

“— Kur mbusha 16 vjeç, thotë ai, pashë një film në anglisht. Ishte ky moment kur unë vendosa të bëhem aktor. Pas shkollës së mesme, shkova në Akademinë e Arteve, por më duhej të prisja një vit për të hyrë aty : Unë flisja vetëm shqip dhe frëngjisht dhe në akademi, tekstet thuheshin (lexoheshin) në serbisht.”

Ai dëshiron të ketë dymbëdhjetë fëmijë

Ai ka luajtur gjithçka, duke qenë në të njëjtën kohë pjesë e dy trupave të vendit të tij, të Teatrit Kombëtar që ngjason me Komedinë-Franceze, dhe të një teatri avangard. Ndër autorët (personazhet) e shumtë që ka interpretuar bëjnë pjesë: Eskili, Sofokliu, Shekspiri, Molieri, Racine, Sartrë, Vojnesko, Pinteri dhe Dostojevski.

Padyshim, dhe kjo e bën atë të qeshë shumë, ai u zgjodh çdo vit aktori më i mirë i ri në Jugosllavi, vend të cilin e përfaqësoi në Teatrin e Kombeve në Sarah-Bernhardt në 1964.

Problemi i tij i vetëm, aktualisht : ai ka vendosur të ketë dymbëdhjetë fëmijë. Gruaja e tij preferon të ndalet tek i gjashti. / J.W. / KultPlus.com

https://www.darsiani.com/la-gazette/paris-presse-1970-emri-i-djalit-krahasimi-me-belmondon-gruaja-dhe-e-dashura-e-tij-numri-i-femijeve-qe-deshiron-intervista-ekskluzive-me-bekim-fehmiun/