Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit publikoi letrën e rrallë të dashurisë, shkruar 85 vite më parë, në qershor të vitit 1939 nga poeti i shquar Lasgush Poradeci për Nafijen, vajzën që i rrëmbeu zemrën.
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit shpalli vitin 2024 si Vitin e Lasgush Poradecit, në 125-vjetorin e lindjes së poetit. Përmes mbrëmjeve poetike, konferencave, aktiviteteve në shkolla e librari, takimeve me të rinj, QKLL do të sjellë më pranë lexuesve figurën e poetit që e lartësoi gjuhën shqipe.
Zonjushës Nafije Mema, Durrës
Tiranë, më 27 Qershor 1939.
Nafija ime e dashur,
Edhe nuk kisha pushuar nga udhëtimi kur më ardhi pas dreke letra jote e dashur e shkruar në mëngjes. Ah sa e dua këtë letër! Ç’thua ashtu ti Nafije, ato fjalë aq të shtrenta për mua. Nuk do t’a harroj të Shtunën kur dualmë mbrëmave bashkë që isha aq i lumtur përkrah teje, as të Hënën në mëngjes, kur më solle ujin dhe më bëre këpucët. Nuk i harroj këto, po dita ime e madhe është e Djela, ajo njëzetepesë-qershorja e mbushur plot me dashurinë t’ënde kur në krahat e mija ti ishe Ylli im. Ti vashë shqiptare ëndr’e jetës s’ime, Nafije më fale një gas shumë të math atë paradreke dhe pasdarke. Vjersha jote e bukur e dalë drejt nga zemra jote, më bëri të punojmë bashkë ashtu me aqe zell të mbyllur vetë në dhomë. Unë nuk punoj shpejt, po siç më rinje pranë shtratit ashtu nër krahat e mija, siç t’i puthnja faqkat dhe syçkat dhe leshkat dhe gojën e vogël dhe gushkën t’ënde, nuk di pse aqe shpejt dhe aqe lehtë më vinin mendimet në fjalët e me harmoninë e poezisë. Sa i lumtur me të vërtetë jam Nafije, ashtu duhet të bëjmë shumë herë, të punojmë së bashku.
Strofën që më thua për “Yllin e Zemrës”? “Yll’ i Zemrës” krejt e fare Yll i vashës shqipëtare: Vashëza me yll në ballë Që më ka përndritur mallë Ç’qënke-e më s’e gjenja vallë- Ëndr’e jetës, ëndr’e gjallë. Të puth me mall Lasgushi yt.
Letrat për Nafijen, vajzën që i rrëmbeu zemrën, do të lexohen të hënën në hapësirat e Torrës Veneciane në Durrës, në mbrëmjen letrare të titulluar: Orë për dashurinë dhe vargjet shqipe.
Lasgush Poradeci shkroi vargje që depërtuan thellë në shpirtin e shqiptarëve dhe la gjurmë të forta, aq sa njerëzit nisën ta quajnë qytetin ku lindi “Pogradeci i Lasgushit”. /ATSH /KultPlus.com
Lasgush Poradeci i njohur si shkrimtari i poezisë së dashurisë, pas vete ka lënë shumë dorëshkrime, thënie, që publikohen herë pas herë nga studiuesit, por edhe nga ata që e kanë njohur nga afër këtë shkrimtar të madh, shkruan KultPlus.
Meri Lalaj më herët kishte botuar pjesë të shkëputura që kanë ndërlidhje më Poradecin, dhe një pjesë e këtij botimi ka të bëjë edhe me Kosovën, ku Lasgush Poradeci as dasmat po as vdekjen nuk i dëshironte pa bashkimin e Shqipërisë me Kosovën.
Meri Lalaj mbi këtë cështje kishte botuar këtë pjesë:
Diku Lasgushi ka shkruar: “Do të vijë një kohë, kur do të vemë në dasmë e do të urojmë: Mos e pifshim këtë gotë, po të mos bashkohemi me Kosovën! Dhe do të vemë në vdekje dhe do të ngushëllojmë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën…Do të vijë një kohë kur dollia do të fillojë me këto fjalë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën.”/KultPlus.com
Lasgush Poradeci i njohur si shkrimtari i poezisë së dashurisë, pas vete ka lënë shumë dorëshkrime, thënie, që publikohen herë pas herë nga studiuesit, por edhe nga ata që e kanë njohur nga afër këtë shkrimtar të madh, shkruan KultPlus.
Meri Lalaj më herët kishte botuar pjesë të shkëputura që kanë ndërlidhje më Poradecin, dhe një pjesë e këtij botimi ka të bëjë edhe me Kosovën, ku Lasgush Poradeci as dasmat po as vdekjen nuk i dëshironte pa bashkimin e Shqipërisë me Kosovën.
Meri Lalaj mbi këtë cështje kishte botuar këtë pjesë:
Diku Lasgushi ka shkruar: “Do të vijë një kohë, kur do të vemë në dasmë e do të urojmë: Mos e pifshim këtë gotë, po të mos bashkohemi me Kosovën! Dhe do të vemë në vdekje dhe do të ngushëllojmë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën…Do të vijë një kohë kur dollia do të fillojë me këto fjalë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën.”/KultPlus.com
Në Ditën e të Dashuruarve, DPA ka zgjedhur një mënyrë krejtësisht të veçantë për të kremtuar këtë ditë.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave ka ndarë në rrjetet sociale letrat e dashurisë së disa prej kolosëve të letrave shqipe, Poradecit, Migjenit etj, duke përcjellë pasionin e tyre.
“Përmes letrave, një nga format më të hijshme të shprehjes së ndijimeve, klasikët tanë kanë përjetësuar muzën e veprave të tyre, gruan”, shkruan Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave. Në përputhje me simbolikën e ditës së Shën Valentinit, DPA sjell një buqetë kartolinash me vargjet e autorëve të mirënjohur, duke ftuar lexuesit të përzgjedhin njërën prej tyre, për t’ia shprehur dashurinë njeriut të zemrës. DPA shton se, në erën digjitale letrat cilësohen anakronike, por mbeten gjithsesi mënyra më autentike e shprehjes së emocioneve.
Kartolinat e përzgjedhura janë shkruar nga Lasgush Poradeci, Llukë Karafili, Migjeni, Mit’hat Frashëri e Andon Z. Çajupi. / KultPlus.com
Në 125-vjetorin e lindjes së poetit Lasgush Poradeci, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë dhe Ambasada Austriake në Tiranë, zhvilluan nje veprimtari kulturore kushtuar poetit të jashtëzakonshëm.
Gjatë veprimtarisë u prezantua edicioni special i revistës së njohur letrare “Lichtungen” të Landit të Styria-s, e cila i kushtohet poetit Poradeci. Në revistën dygjuhëshe (gjermanisht dhe shqip) poezitë e Lasgush Poradecit mund të lexohen për herë të parë edhe në gjermanisht, krahas teksteve të autorëve bashkëkohorë shqiptarë dhe austriakë.
Në kuadër të këtij aktiviteti u çel edhe ekspozita e titulluar “Lasgush Poradeci në 125-vjetorin e lindjes”.
Në këtë veprimtari morrën pjesë nëndrejtoresha e së BKSH-së, dr. Etleva Domi, Ambasadorit të Austrisë në Tiranë, Christian Steiner, drejtuesja e Bibliotekës së Landit të Graz-it, Katharina Kocher-Lichem, artistja vizuale, Lori Lako, publikuesja e revistës “Lichtungen”, Andrea Stift-Laube, albanologut Robert Pichler, si dhe përkthyes, botues, studiues e studentë./ atsh / KultPlus.com
Ekspozita „Ich höre einen Vogel klagen“ (Nga poezia e Lasgush Poradecit “Ndjej vajtimthin e një shpesi” e artistes Lori Lako do të hapet të premten, më 19 janar 2024, në orën 18:00, në Bibliotekën Shtetërore të Republikës Steiermark. Kështu informon gazeta austriake Meinbezirk duke i bërë jehonë një projekti interesant shqiptaro-austriak kushtuar Lasgush Poradecit dhe “kthimit” të tij në Graz, shkruan albinfo.ch.
Instalacioni i artistes shqiptare Lori Lako trajton një nga temat qendrore të poezisë së Poradecit: natyrën dhe gjallesat e saj. Ekspozita përpiqet të udhëheqë një reflektim të hapur mbi gjendjen e natyrës aktuale përmes bashkimit të elementeve natyrore dhe artificiale, reale dhe false, analoge dhe dixhitale, të përkohshme dhe të përhershme.
Botimi dygjuhësh i revistës letrare “Lichtungen #1”, i cili i kushtohet Lasgush Poradecit në aspektin letrar, artistik dhe eseistik, botohet me rastin e ekspozitës së përmendur.
Bëhet fjalë për një projekt të Landesbibliothek Steiermärkische Landesbibliothek në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave Austriake, Revistën letrare Lichtungen LICHTUNGEN dhe < rotor > Qendër për Artin Bashkëkohor.
Në këtë kuadër, të shtunën, më 20 janar, mbahet simpoziumi “LASGUSH PORADECIS RÜCKKEHR NACH GRAZ” (Kthimi i Lasgush Poradecit në Graz), ku do të bëhet fjalë për poezinë e Lasgushit, jetën dhe sfidën e përkthimit të poezisë së tij, përcjell albinfo.ch.
Nga ora 9:30-10:30 bëhet prezantimi i filmit dokumentar “Prof. Dr. “Lasgush Poradeci dhe Austria” (26:00 min). Bisedë për trashëgiminë krijuese të poetit me vajzën e tij Marie Poradeci dhe me Lindita Komanin.
10:30-12:00 – Referime nga Kristaq Jorgo, Eldon Gjikaj dhe Sokol Çunga. Takimin e moderon albanologu i njohur austriak: Robert Pichler.
Pasdite do të ketë një Panel diskutimi për vështirësinë e përkthimit të Lasgush Poradecit dhe për poezinë shqipe. Pjesëmarrës: Lindita Komani, Andrea Grill, Zuzana Finger; Moderator: Robert Pichler
Orari i hapjes së ekspozitës: Hënë-premte: 9:00-17:00, e enjte deri në orën 20:00. Mbyllur të dielave dhe festave publike. Hyrja është falas. Ekspozita mund të shihet në bibliotekën shtetërore deri më 5 prill 2024. / KultPlus.com
Lasgush Poradeci, shkroi vargje që depërtuan aq thellë në shpirtin e shqiptarëve saqë ata vendosën, pa u marrë vesh me njëri-tjetrin, që një qytet të tërë ta quajnë: “Pogradeci i Lasgushit”.
Përveç poezive, Lagushi ka lënë si testament edhe këshilla për poetët.
Maria Poradeci, vajza e Lasgushit, pati ndarë dikur me ndjekësit e saj në Facebook një pjesë ku Lasgushi flet për poezinë dhe poetët.
“Poezia është hyjnore. Prandaj kur shkruan poezi, duhet ta kesh shpirtin të shenjtëruar. Çdo poezi, duhet të jetë një xhevahir dhe xhevahir duhet të jetë çdo varg i saj dhe çdo fjalë e saj. Prandaj poezi mund të shkruash vetëm pak, se ku t’i gjesh gjithë ata xhevahirë?
Mos ki frikë se ke shkrojtur gjatë jetës tënde vetëm dhjetë poezi. Frikë të kesh po të kesh shkrojtur njëqind poezi.”
Poeti dhe shkrimtari i madh shqiptar Lasgush Poradeci, i cili vdiq në vitin 1987, la pas vetës një trashëgimi të madhe të veprave të tij.
Ai ishte mjaft i veçantë në krijimet e tij dhe jo vetëm. Edhe në letrat që ua shkruante më të dashurve të tij i shkruante me mjaft përkushtim shkruan kultplus. Kësisoj sjellim një letër ku Lasgush Poradeci ia kishte shkruar vajzës së tij të madhe Kostandina, në vitin 1974.
Sjellim një pjesë nga kjo letër e shkruar nga Lasgush Poradeci:
“… që të jetë njeriu vetëm duhet fuqi e madhe e zemrës, si dhe fuqi e madhe e shpirtit, them që e kam atë fuqi durimtare aq të madhe, d.m.th.aq sa më duhet për valët e jetës. Shumë herë dëshpërohem me një dëshpërim humbas kurajën, kurajën e madhe, shumë herë më ka lëshuar kurajo po prapëseprapë kam mundur t’a marr veten, t’i kaloj valët, t’a kaloj ujin, edhe kështu, bijë e babit, jam si një gur në lumë, që uji shkon, po guri mbetet. Kjo është filozofija e babkës tënd, tjetër filozofi nuk gjeta dot, tjetër filozofi nuk kishte si të qëndroj të mos rrëzohem dhe të kaloj një çikë më tej”, kishte shkruar Poradeci. /KultPlus.com/
Lasgush Poradeci, shkroi vargje që depërtuan aq thellë në shpirtin e shqiptarëve saqë ata vendosën, pa u marrë vesh me njëri-tjetrin, që një qytet të tërë ta quajnë: “Pogradeci i Lasgushit”.
Përveç poezive, Lagushi ka lënë si testament edhe këshilla për poetët.
Maria Poradeci, vajza e Lasgushit, pati ndarë dikur me ndjekësit e saj në Facebook një pjesë ku Lasgushi flet për poezinë dhe poetët.
“Poezia është hyjnore. Prandaj kur shkruan poezi, duhet ta kesh shpirtin të shenjtëruar. Çdo poezi, duhet të jetë një xhevahir dhe xhevahir duhet të jetë çdo varg i saj dhe çdo fjalë e saj. Prandaj poezi mund të shkruash vetëm pak, se ku t’i gjesh gjithë ata xhevahirë?
Mos ki frikë se ke shkrojtur gjatë jetës tënde vetëm dhjetë poezi. Frikë të kesh po të kesh shkrojtur njëqind poezi.”
Poeti dhe shkrimtari i madh shqiptar Lasgush Poradeci, i cili vdiq në vitin 1987, la pas vetës një trashëgimi të madhe të veprave të tij.
Ai ishte mjaft i veçantë në krijimet e tij dhe jo vetëm. Edhe në letrat që ua shkruante më të dashurve të tij i shkruante me mjaft përkushtim shkruan kultplus. Kësisoj sjellim një letër ku Lasgush Poradeci ia kishte shkruar vajzës së tij të madhe Kostandina, në vitin 1974.
Sjellim një pjesë nga kjo letër e shkruar nga Lasgush Poradeci:
“… që të jetë njeriu vetëm duhet fuqi e madhe e zemrës, si dhe fuqi e madhe e shpirtit, them që e kam atë fuqi durimtare aq të madhe, d.m.th.aq sa më duhet për valët e jetës. Shumë herë dëshpërohem me një dëshpërim humbas kurajën, kurajën e madhe, shumë herë më ka lëshuar kurajo po prapëseprapë kam mundur t’a marr veten, t’i kaloj valët, t’a kaloj ujin, edhe kështu, bijë e babit, jam si një gur në lumë, që uji shkon, po guri mbetet. Kjo është filozofija e babkës tënd, tjetër filozofi nuk gjeta dot, tjetër filozofi nuk kishte si të qëndroj të mos rrëzohem dhe të kaloj një çikë më tej”, kishte shkruar Poradeci. /KultPlus.com/
Llazar Gusho i njohur me pseudonimin Lasgush Poradeci, lindi në Pogradec më 27 dhjetor 1899 dhe u shua në Tiranë më 12 nëntor 1987. Veprimtaria e tij krijuese e cek atë si poet, shkrimtar dhe përkthyes.
Pseudonimi letrar me të cilin njihet, vjen nga rrudhja e emrit të tij përfshirë atësinë, Llazar Sotir Gusho (La-S-Gush) dhe si mbiemër ka përdorur endonimin e vendlindjes, Poradeci.
Lasgush Poradeci u lind në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare prindërit e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun.
Më 1921 ai shkoi në Rumani, për të ndjekur studimet e larta. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht ai u lidh me Lëvizjen Atdhetare të Kolonisë Shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i Kolonisë. Në verën e vitit 1924 Qeveria e Fan Nolit i dha bursë dhe kështu arriti t’i përfundojë studimet e larta në Grac (Austri) në Fakultetin e Filologjisë Romano-Gjermane.
Për dallim nga poetët e Rilindjes, që me gjithë origjinalitetin e tyre kishin tipare të përbashkëta, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë Noli, Fishta, Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të ndryshëm nga njëri-tjetri si nga formimi, nga prirja e tyre, ashtu edhe nga interesat e synimet.
Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen ne periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri. Në veprën e këtij liriku të madh të letërsisë sonë jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare. Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.
Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë “Vallja e yjeve”, dhe më 1937 u botua vëllimi i dytë “Ylli i zemrës”.
Pas Luftës së Dytë Botërore Lasgush Poradeci e vazhdoi veprimtarinë krijuese, por u mor edhe me përkthime. Ai shkroi, veç të tjerash, poemat “Eksursioni teologjik i Sokratit”, “Mbi ta”, “Kamadeva”, baladat për Muharrem e Reshit Çollakun. Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore si “Eugjen Onjegin” të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, të Bllokut, Poemat e Hajnes, të Majakovskit e Mickieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi të Lanaut, Brehtit; Hygos, Mysesë, Bajronit; Shellit, Bërnsit, të Emineskut etj.
Më 12 nëntor të vitit 1987, Lasgush Poradeci, vdiq, duke lënë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemrën e lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturës sonë si Eqrem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare etj./ KultPlus.com
Ndryshe nga ç’ndodhte te Letërsia Parakombëtare, që vepronte në qarqet e ndara kulturore, apo në fillimet e Letërsisë Kombëtare, ku kemi raste të pakta ndikimi e intertekstualiteti brenda përbrenda, përjashto poezinë popullore, në kohën e fillimit të konsolidimit të Letërsisë Kombëtare, ku poetët shqiptarë tashmë mund ta lexojnë më lehtë njëri – tjetrin, mund të gjejmë raste të konsiderueshme.
Duam të shkojmë përtej Çajupit dhe Asdrenit, që njihen si ndjekës të drejtpërdrejtë të Naimit. Çfarë na mbetet, kur ndryshe nga Veriu i Shqipërisë, që kishte një qendër ndërlidhëse kulturore, Shkodrën, Jugu e ndiente këtë mungesë? Gjithsesi, mund të shihet rasti i marrëdhënies mes poetëve Naim Frashëri dhe Lasgush Poradeci, ku ky i fundit, i paraqitur që herët si admirues i të parit, i ka kushtuar atij dy poezi të gjata: “Naimit” dhe “Naim Frashërit”, apo është shprehur se poezia “Do të shkrihem, të venitem…” është tërësisht e përsosur”.[1]
Na duket se analiza, në plan krahasues, e poezive “Do të shkrihem, të venitem…” e Naim Frashërit dhe “Ti po vjen që prej së largu” e Lasgush Poradecit, do të ishte një mënyrë qasjeje.
Sa na ndihmon ideja e formalistëve se teksti është një “tërësi e përfunduar dhe strukturuar shenjash gjuhësore”? A i gjejmë dot elementet e analogjisë apo kundërshtimit, që do të na tregojnë afritë dhe largimet?
Vetë Lasgushi na ka treguar se si ka vepruar me një motiv popullor, kur Vasha e Trimi hynë një natë në kishë. Vargjet: Vasha plasi mbrëmanet/ trimi plasi në mëngjës, janë kthyer në: Trimi ç’paska dhëndëruar,/ Vasha ç’paska nusëruar, sepse, arsyeton ai, donte të ngrinte lart dhe të himnizonte dashurinë e të rinjve.[2]
Nuk e kemi të artikuluar mendimin e Naimit se si e shihte ai përshtatjen e motiveve të huaja në sistemin letrar të shqipes, megjithëse e bëri këtë disa herë, por duket se nuk ka qenë larg idesë së Poradecit, që shprehet:
Artisti i vërtetë s’pyet QË KU e nxjerr lëndën brute të krijimeve të tija; ay pyet: A ka realizuar prej asaj lënde brute, një vepër ORIGJINALE TË RE, TË FUQISHME, PLOT EKSPRESIVITET VETIJAK? “Imitim” – revelojnë “eruditët”! KRIJIM I RI – REVELON poeti! Kështu them unë. Krijimi i ri, prej lëndës së vjetër… Asnjë, nga gjithë veprat artistike me jetë të përbotshme, s’është “origjinale”; trupi i tyre është “i huaj”; vetëm, SHPIRTIN, them unë, s’i-a-u disputon dot njeri… Poeti nuk “PYET”. Ay KRIJON, KRIJOJ Homeri, kur i mori fytyrat e “Iliadës” dhe të “Odisesë” nga mitologjia greke primitive; KRIJOJ Eskili, kur e mori nga Homeri hyrjen e tragjedisë së “Agamemnon”-it; KRIJOJ Kalidasa, kur e mori Sakuntalën nga epopeja “Mahabharata”; KRIJOJ Goetheja, kur e mori Prologun e “Faust”-it nga Sakuntala, “Faust”-in vetë nga pjesë marionetash e Faustit popullor…
Nuk është e lehtë ta mendosh se këto janë fjalë të thëna 30 vjet para pagëzimit të fjalës “intertekstualitet” nga Julia Kristeva.
Në fakt, në thelb, ky është qëndrim klasicist, ku aplikohej marrja si model e veprave të shkrimtarëve të shquar të së kaluarës, duke ndjekur tonin, stilin e disa forma të tyre. Ky ishte mësimi i lashtësisë që erdhi deri në kohën e romantizmit, kur ky i fundit iu kundërvu me idenë e origjinalitetit dhe të ekspresionit. Romantizmi iu kundërvu idesë së veprave “shkollë”, që kopjoheshin për të mësuar, duke marrë çdo gjë me vlerë prej tyre.
Për studim më të detajuar i duhet drejtuar disiplinës së letërsisë së krahasuar, e cila flet për nënshtrimin ndaj “ligjit të qarkullimit” (Paul Van Tieghem), apo ku shkolla të ndryshme kanë sjellë kontributet e tyre në koncepte, si “ndikimi letrar dhe jo-letrar”, “ndikimi i drejtpërdrejtë dhe jo i drejtpërdrejtë”, ndikimi “pozitiv” dhe “pasiv” (shkolla franceze), si dhe Teoria e “paralelizmit” apo e “intertekstualitetit” (shkolla amerikane) etj.
Studiuesit na kanë paraqitur shumë mundësi për të parë mënyrën se cilat ishin idetë e Lasgushit për këtë çështje. Ndoshta mjafton paraqitja e njërës prej tyre, nga raportet me poezinë e Emineskut.[3]
Eminesku:
Tot mai tare şi mai tare… (Gjithë më fort edhe më fort…) Mai aproape, mai aproape… (Dhe më pranë dhe më pranë…) Mai incet tot mai incet… (Më ngadalë dhe më ngadalë…) Mai departe, mai departe… (Dhe më larg, edhe më larg…).
Lasgushi:
Gjith më la e gjith më la… Më me sulm e më me sulm… Më përpjetë e më përpjetë…
Dinamizmi vetëveprues
Si hyn dhe pse hyn Poradeci në marrëdhënien e lartpërmendur?
Ajo që na bie në sy së pari te poezitë që zgjodhëm për shqyrtim, është se, në të dyja poezitë, nga pikëpamja e motivit, heroi lirik e sheh veten nën këmbët e së dashurës, i përthithur nga forca e dashurisë. Kjo ka përcaktuar diksionin e fjalëve të përdorura për këtë qëllim. Por edhe raportet mes tyre: mënyrën se si hyjnë në marrëdhënie formale, por edhe kuptimore.
Kemi, te Naimi:
Do të shkrihem Të venitem, Si kandili kur s’ka vaj, Balt’ e pluhur Do të bëhem, Të më shkelnjë këmb’ e saj;
Te Lasgushi:
Do të tretem të kullohem në kalim të këmbes s’ ate,
Jemi te sfera e analogjive: Do të shkrihem dhe do të tretem mund t’i shohim thjesht si sinonime. Po aq sa edhe të venitem dhe kullohem. Dhe gjithçka ndodh poshtë këmbës së saj.
Ndërsa ritmi është fiks i njëjti, për të dyja rastet, sepse kemi të njëjtat këmbë metrike.
Kemi, te Naimi:
E të prehem Duke puthur Atë këmbë pasandaj.
Te Lasgushi:
Dhe të qaj me mall të rëndë poshtë teje pa pushim,
Poshtë fillit të poleskës ku do shkeli këmba jote.
Në rastin e dytë kemi kërkimin e fjalëve të tjera, që ia jep mundësinë shtrirja e 16-rrokëshit, por që përcjellin të njëjtën atmosferë: gjithçka vazhdon të ndodhë poshtë këmbës së saj. Megjithëse ndryshojnë fjalët, kemi të njëjtat këmbë metrike, që do të thotë se ritmi është po ai, por tani i shtrirë në një varg më të gjatë.
Kemi, te Naimi:
Pse heq unë Hidhërime, A në vdekça, ti mos qaj, Vdekja ime, S’të prish punë, Haj, e zeza jetë, haj!
Te Lasgushi:
E pastaj le të venitem, le të hesht e le të vdes.
Flitet për vdekjen, por në mënyra të ndryshme. Këtë herë janë ndërruar vendet: shkallëzimi merr forcë te poezia e dytë, duke ia paguar atributet poezisë së parë. Por ritmi mbetet po ai.
Po si është përftuar ky intertekstualitet, duke ruajtur së fundi vulën vetjake të secilit poet, ku janë pothuajse e njëjta skenë, të njëjtat leksema, i njëjti ritëm dhe i njëjti shkallëzim?
Çfarë i lidh dhe çfarë i ndan ato vargje, pasi shohim se marrëdhënia e varësisë tekstuale është shumë e fortë?
Meqë deri tani u morëm me pyetjen e parë, të përpiqemi të kalojmë te e dyta: çfarë e bën atë të qëndrojë si krijim më vete? Mos duhet të kërkojmë ndryshimet në trajtimin e motivit?
Në një punim të hershëm – Një motiv i Naim Frashërit në një poezi të Lasgush Poradeci[4] – Injac Zamputi e sheh dallimin kështu:
– Në zhvillimin e motivit frashërjot kemi një rendim hronologjik të natyrshëm: të venitunit, të shndrruemit “në baltë e pluhur”, kalimi i bukuris mbi atë shtrojë, vdekja e dashnorit në çastin e puthjes.
– Në Lasgushin përkundra motivi zhvillohet në një rend tjetër, sepse Lasgushi don me na e paraqitë menjiherë suazën e dashnorit të vumë nën kambë të dashunis
Prandej, thotë ai, e fillon motivin e vet me batutën e tretë të Naimit:
Dhe të qaj me mall të rëndë poshtë teje pa pushim, Poshtë fillit të poleskës ku do shkeli kamba jote.
Ky nuk është rasti i vetëm ku Zamputi përmend atë që sot e quajmë intertekstualitet. Pak më poshtë thotë se ftohet “hije-lehta” të kalojë. Pra, këthen rishtasi batuta e tretë e Naimit, njajo qi Lasgushi e ka vendosë qysh në fillim të përftyrimit:
Të m’ a shkelish hije- letë ! të m’ a shkelish mes për mes !
Sipas argumentit të tij, Lasgushi platonik është i pakënaqur me qenien e një trupi lëndor, të cilin ia flijon dashurisë, si Naim Frashëri. Sepse shprehet:
Të të shtroj nga dhëmbja ime një çudi prej pikash lote, Një pluhurë të përvajshme vetëm dhëmbj’ e dëshirim.
Jena, thotë Zamputi, në kulmin e idealizmit…
Pra, jemi kështu te diferenca mes motiveve. Ose: sfera e kundërshtive.
Është ajo e cila na i përcakton raportet intertekstuale: barazitë dhe dallimet që u vunë në dukje më lart. Kjo diferenca ndihmon të bëhet e qëndrueshme, fare më vete, poezia e dytë, pavarësisht nga varësia ndaj të parës, parë, siç thamë, nga pikëpamja e motivit, leksemave, ritmit – këmbëve metrike dhe shkallëzimeve.
Pra, megjithëse nuk ndryshon motivi, ndryshon trajtimi i tij. Ndryshe nga ritmi i përshpejtuar – të cilin Naimi e ruan te i gjithë cikli Bukuria, edhe pse ai e njeh mirë 8-rrokëshin e dyzuar – Poradeci mbështetet te 8-rrokëshi i dyzuar me një ritëm të shtruar, që përpiqet t’ia latojë apo t’ia zbusë cezurën e fortë naimjane, me anë të një ritmike të shpërndarë nëpër të gjithë gjatësinë e vargut.
Dallimin mund ta shohim te leximi i kujdesshëm i dy fragmenteve:
Do të shkrihem Të venitem, Si kandili kur s’ka vaj,
Dhe:
Ti po vjen që prej së largu magji-plotë e dal-ngadal. Ti po vjen që prej së largu dyke shkitur mbi lendina. Nënë thëmbërzat e tua përgëzohet trendelina, Shtrihet luleja mitare e zembakut qe t’ u fal.
Kur mendojmë se kemi ardhur në fund të shqyrtimit, e ndjejmë si detyrë të përpiqemi t’i japim përgjigje pyetjes së bërë në fillim.
Leximi i duhur lind raportin e ndërsjellë: krijimi lasgushjan na shtyn drejt krijimit naimjan, por duke bërë edhe të anasjellën.
Leximi i duhur na çon nga ndjenja e dyshimit te ajo e pasurisë, që ka si rezultat krijimtarinë prestigjioze të Poradecit. Por ky fund mban gjallë edhe ndjenjën e respektit për burimin naimjan.
Dhe i gjithë sistemi shndërrohet në një burim zbulimesh që rrisin interesimin tonë të vazhdueshëm për të. Që na çon në përfundimin se romantizmi e rriti vlerën e sistemit letrar shqip dhe nevojën legjitime për një sistem vatror të tij, deri te i cili nuk shkojnë kurrë as politika e as ideologjia, pasi ai i nënshtrohet vetëm dinamizmit vetëveprues.
Ri mbështetur në tryezë Ndaj më shpesh e ndaj më rrallë, Pa vjen malli të më ndezë Zjarr në zemër, zjarr në ballë.
Asohere dyke pritur I marr tëmbëlat nër duar E qëndroj krye-venitur Me vështrim në kraharuar.
Sbret një yll prej lartësije, Një të ndritur shkrepëtime — Pasi flakë e posi hije Ajo ryn në zemër t´ime.
E kuptoj me shpirt të sosur Si kullon dale-nga-dale, E si fjalës së palosur M´i hap kindën e një pale…
Unë qit një psherëtitje, Thyem pak e zë të shkruaj, Dhe më shkon më një pulitje Kur një dit´ e kur një muaj.
Mëndjen t´ime-e merr dëshira, Ndjej në gjit një këngë gjaku, M´i fal syrit plot çudira Këjo odë varfanjaku:
Këjo oda s´ka mënyrë Ku të kryet, ku të nisë Ndaj më ndrin si në pasqyrë Drita e Përjetësisë.
Po çudi tani më fal-ti, Zjarr, që djeg në shkrepëtimët! Dyke ngjitur për së nalti Fërfëllon një flakë-a himët…
Me kullim të pashteruar Ajo del prej vetes s´ime, Del nga shpirt´ i përvëluar Nër një mijë shkëndijime.
E si shkoj që prej së felii, Ç´ m´u verbosnë-o! syt´e mija? U nxi dheu?… U shua qjelli?… U bë natë gjithësija?… S´është gjë: veç yll´i vetë, Më s´më djeg në kraharuar: Unë shoh me gas të qetë Këngëzën e përvëluar./KultPlus.com
Ti po vjen që prej së largu magji-plotë e dal-ngadal. Ti po vjen që prej së largu dyke shkitur mbi lendina. Nënë thëmbërzat e tua përgëzohet trendelina, Shtrihet luleja mitare e zëmbakut që t’u fal.
E si shkon me hap të matur, më pushton një dhëmshuri: Do të tretem të kullohem në kalim të këmbës s’ate, T’i pushtoi i llaftaruar ato hapëza mëkate Ndaj kalon mbi tufë lulesh madhërisht si yll i ri.
Dhe të qaj me mall të rëndë poshtë teje pa pushim, Poshtë fillit të poleskës ku do shkeli kamba jote. Të të shtroj nga dhëmbja ime një çudi prej pikash lotë, Një pluhurë të përvajshme vetëm dhëmbj’ e dëshirim.
Të m’a shkelish hije- letë! të m’a shkelish mes për mes! Të të shoh si më lëkundesh me sy fjetur e fatuar, Brënda lotëve të mija të të shoh të pasqyruar, E pastaj le të venitem, le të hesht e le të vdes. / KultPlus.com
Lasgush Poradeci, shkroi vargje që depërtuan aq thellë në shpirtin e shqiptarëve saqë ata vendosën, pa u marrë vesh me njëri-tjetrin, që një qytet të tërë ta quajnë: “Pogradeci i Lasgushit”.
Përveç poezive, Lagushi ka lënë si testament edhe këshilla për poetët.
Maria Poradeci, vajza e Lasgushit, pati ndarë dikur me ndjekësit e saj në Facebook një pjesë ku Lasgushi flet për poezinë dhe poetët.
“Poezia është hyjnore. Prandaj kur shkruan poezi, duhet ta kesh shpirtin të shenjtëruar. Çdo poezi, duhet të jetë një xhevahir dhe xhevahir duhet të jetë çdo varg i saj dhe çdo fjalë e saj. Prandaj poezi mund të shkruash vetëm pak, se ku t’i gjesh gjithë ata xhevahirë?
Mos ki frikë se ke shkrojtur gjatë jetës tënde vetëm dhjetë poezi. Frikë të kesh po të kesh shkrojtur njëqind poezi.”
Lasgush Poradeci i njohur si shkrimtari i poezisë së dashurisë, pas vete ka lënë shumë dorëshkrime, thënie, që publikohen herë pas herë nga studiuesit, por edhe nga ata që e kanë njohur nga afër këtë shkrimtar të madh, shkruan KultPlus.
Meri Lalaj më herët kishte botuar pjesë të shkëputura që kanë ndërlidhje më Poradecin, dhe një pjesë e këtij botimi ka të bëjë edhe me Kosovën, ku Lasgush Poradeci as dasmat po as vdekjen nuk i dëshironte pa bashkimin e Shqipërisë me Kosovën.
Meri Lalaj mbi këtë cështje kishte botuar këtë pjesë:
Diku Lasgushi ka shkruar: “Do të vijë një kohë, kur do të vemë në dasmë e do të urojmë: Mos e pifshim këtë gotë, po të mos bashkohemi me Kosovën! Dhe do të vemë në vdekje dhe do të ngushëllojmë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën…Do të vijë një kohë kur dollia do të fillojë me këto fjalë: Mos e pifshim këtë gotë në mos u bashkofshim me Kosovën.”/KultPlus.com
S’ka gjuhë që s’mund të përkthejë, por ka poetë që s’dinë të përkthejnë, ashtu siç ka poetë që s’dinë të bëjnë poezi. Po a ka gjuhë më pak poetike se frëngjishtja që i ka të gjitha fjalët oksitone? Po mos ka qenë pengesë kjo gjuhë që të nxjerrë poetë aq të mëdhenj? Po a ka gjuhë më pak poetike se anglishtja, me gjithë ato fjalë monosilabike? Po mos ka qenë pengesë kjo gjuhë për ata poetë të mëdhenj të Anglisë?
Ku pyet poeti! Dhe ca më pak s’pyet poeti shqiptar! Se shqipja ka mundësira të pakufishme për të krijuar dhe për të përkthyer. Ajo ka fjalë të shkurtra, të gjata, oksitone, paraoksitone, proparaoksitone, ç’të duash ka! Nga mundësitë që krijon gjuha shqipe ua kalon shumë gjuhërave të botës dhe mund të krahësohet me gjermanishten. Prandaj s’ka faj gjuha, po ku është poeti?
(Marrë nga profili i Marie Poradeci) / KultPlus.com
Viti 1975. Poeti i madh Lasgush Poradeci, ndodhet në Tiranë për tu kuruar. Me vete nga Pogradeci ka marrë edhe qenushin e tij të quajtur Cuci, ose ndryshe konkën e tij të dashur. Por një ditë befas në banesën ku ai qëndronte në Tiranë, mbërrin Sekretari i Parë i Këshillit të Lagjies, i cili bashkë me një polic të armatosur, e urdhërojnë të dorëzojë Cucin, pasi do e pushkatojnë.
Kjo pasi kishin urdhër të vrisnin qentë. Këtu fillon edhe kalvari i poetit dyer më dyer për të shpëtuar Cucin e tij të dashur.
Një histori e pazakontë, po ta mendosh për kohën ku jetojmë, por që Poeti e ka rrëfyer në ditarin e tij.
A e shpëtoi Cucin e tij Lasgush Poradeci? Lexoni historinë e shkëputur nga ditari i tij.
Tiranë, e Mërkurë 2 Prill 1975:
Sot nga ora 1 pas mesdite, ardhë m’a muar me zor, konkën t’ime shumë të dashur dhe shumë besnike, “Cucin” që të m’a vrasin (pushkatojnë).
Ishte sekretari i Këshillit të Lagjes nr 1 me një polic dhe dy të tjerë me pushkë. Thanë: “Kemi urdhër t’i vrasim qentë!”
Unë ju luta me 1000 të lutura të m’a lënë 2-3 ditë, të marr lejë të mos m’a vrasin. Ata nuk pranuan në asnjë mënyrë. E mbanja Cucin siç ish i lidhur, me rrypin e tij poshtë shkallëve, m’a rrëmbyen egërsisht.
Megjithqë polici i tha sekretarit të m’a lenë këto 2-3 ditë, sekretari një individ zemër ashpër, dha urdhër të m’a marrin.
Sbriti polici poshtë ne “Cuci” m’a mori megjith rryp dhe me gjith hallkën e rrypit prej së cilës i vinja rrypin “Cuci-t” kur e shëtisnja nga pak në mëngjes dhe më drekë nga ora 11-12-1.
Passi m’a rrëmbyen “Cuci-n” në këtë mënyrë kaq të egër, zura të qaj, sbrita poshtë shkallëve ku e mbanja lidhur me rrypkën e tij elegante (që m’a dha Kostaqi i Frosës në Poradec) dhe m’u shkreh zemra dhe zura të qaj me lot për “Cuci-n”, puthnja peronën ku kapnja rrypin, puthnja safkën e ujit ku i shtinja ujë të freskët, putha 2-3 herë dhe shumë herë enën ku i shtinja të hajë “Cucit” dhe qanja me psherëtimë.
Kaq shumë m’u dhemb “Cuci”. Passi m’a muarr Cucin dhe e vunë në karrocë dhe u larguan 60-70 hapa prej meje, u vesha shpejt dhe ju vajta pas dhe i gjeta në një rrugicë pranë shtëpisë s’ime, i-u luta me shumë të lutura përsëri, të m’a lenë pa e vrarë, i-u thashë të vete ne Sekretari i Komit. të Partisë së rrethit Manush Myftiu, do vete ne Sekretari i Kom, Ekz. të Rrethit, do vete në Seksionin e Shëndetsisë të marr leje për konkën (Cucin), por ata nuk m’a pranuan lutjen (nuk pranonte, prapë, Sekretari (Elem Haxhia).
Ardha menjëherë në shtëpi, dhe megjithqë jam i sëmurë prej 17 Janarit gjer më sot i shtrirë në shtrat, u vesha dhe shpejt mora Marien me mua, vajta me autobus gjer në Kom. Ekz. E mora Marien se prej 17 Janarit s’jam ngritur prej shtratit, e mora shpirtin nër dhëmbë dhe u nisa i shoqëruar prej Maries, që po të rrëzohem rrugës i sëmurë siç jam, t’a kem Marien pranë.
Vajta me Marien në Kom. Ekz. Më thanë Sekretari i Partisë (Manush Myftiu që është antar i Byrosë së Komitetit Central) nuk vjen këtu në zyrë, Kryetari i Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashi) nuk priste, Zëv-kryetari (janë 4 zëv-kryetarë) nuk kish pritje.
Poeti Pano Taçi, që ish poshtë në parterë, më tha, të vete në Seksionin e Shëndetsisë, po inspektori i Seksionit nuk kishte pritje sot të Mërkurën, kishte pritje të Martën edhe të Premten prej orës 1-2.
Ika i dëshpëruar jashtëzakonërisht. Ardha në shtëpi. Kostandina më tha të vete ne Arkit. Petraq Kolevica që Petraqi t’i thotë nesër të Enten, inspektorit të Shëndetsisë, të më pranojë nesër të Enten.
Petraqi, që është nënpunës në Komitetin Ekzekutiv, banon afër shtëpisë s’ime (nja 200-300 hapa larg). Vajta ne Petraqi, me Marien, e ëma e Petraqit më tha se Petraqi është shtruar në spital para 1 jave.
Do vete nesër të Enten ne Ministri i Shëndetsisë Doktor Llambi Ziçishti, të përpiqem për Cucin, t’i japë Ministri urdhër Seksionit të Shëndetsisë, të mos m’a vrasin Cuci-n.
Shpresë s’kam, por, prapë do vete ne Ministri. Kur ardha prej Petraqit në shtëpi, sbrita të shoh vëndin ku e mbanja Cucin poshtë shkallëve; atje m’u mbush shpirti dhe shpërtheva në qarje e vajë, putha dyke qarë peronën ku lithnja Cucin me rryp, e putha peronën 3 herë dyke qarë, putha safkën ku i shtinja ujë të freskët e putha 3 herë, putha 3 herë edhe enën prej alumini ku i jipnja Cucit të hajë, edhe u ngjita prej shkallëve të Cucit për në kuzinë, ku kam shtratin tim.
Hyra në kuzinë dyke qarë, mezi pushova. Pastaj mora Marien, vajta me Marien në rrugët ku nxirrnja pak Cucin që më vinte keq t’a mbaj vetëm lidhur. Përshkova me Marien rrugën prej shtëpisë s’ime gjer buzë lumit Lanë, shkova buzë Lanës, siç shkonja me Cucin kur e nxirrnja, vajta me Marien nëpër rrugët dhe rrugicat ku e nxirrnja Cucin, nja 20 ose 30 ose 60 minuta për dita, që të çmallem me rrugët ku shkonte Cuci.
U këtheva pastaj në shtëpi, prapë zura të qaj se m’u mbush prapë shpirti dhe shkrojta këto rradhë për Cucin t’im shumë të dashur, shumë të dhemshur dhe shumë besnik.
Sytë Cuci i kishte shumë të bukur, shumë të dashur, njerëzit theshin kur e baresnja Cucin, rrugëve: “sa i bukur”, edhe fëmija, edhe nuset, edhe burrat theshin sa i bukur.
Cuci është leshator, i bardhë në roza, të gjithë theshin sa i bukur. Më vjen të pëlcas për dhimbjen e Cucit, po s’kam ç’bëj. Po rri këtë ditë me shpresë për nesër, që të vete nesër ne Ministri i Shëndetsisë, dhe të shoh a mos më pranojë inspektori i Shëndetsisë, me anën e ndonjë miku, ndonjë shkrimtari që t’a njohë inspektorin. Lasgush.
Tiranë, e Ente 3 Prill 1975:
Megjith që jam i sëmurë që prej 17 Janarit (kur ardha prej Poradeci), prapë i dhashë kurajë vetes dhe dola për të parën herë nëpër Tiranë, t’i bje pas punës së “Cuci-t”.
Vajta në Lidhjen e Shkrimtarëve, ku, që në mëngjes gjer në ora 1.30’ pas mesditës mezi takova atje Dritëro Agollin, Kryetar i Lidhjes. Dritëroj, pas lutjes sime, i telefonoj Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashit) që të më pranojë “për 1 çështje”.
“Le të vijë” i tha Kryetari i Kom. Ekz. Lasgushi. Vajta, pas urdhërit të tij, portieri më la të hy. Atje më thanë se puna e “Cucit” (që m’a muarr dje të m’a vrasin) mvarret prej Seksionit të Shëndetsisë (që i ka zyrat brenda në Kom. Ekz.).
Në zyrën e inspektorit të Seksionit më priti me respekt inspektori Shpëtim Gjebréa, kështu m’a tha mbiemrin Dritëro Agolli, emrin s’m’a tha inspektori, më dha cigare, më tha që ay më njeh: “kemi folur” tha “prej 2 vjetësh” etj.
Shpëtim Gjebréa më tha: “do t’ju japim lejë prej Seksionit” dhe doli prej zyrës me mua të vemi në zyrën e veterinerit, që e ka zyrën brenda në Kom. Ekz., “t’ju them” tha “t’ju japin lejë për të mbajtur qenin” (konkën time).
Veterineri s’ishte. “Ecni t’i thoni” më tha “Sekretarit të Lagjes nr 1 të mos e vrasin qenin, se nesër, kur të jetë këtu veterineri, do t’ju japim lejen për mbajtjen e qenit”. Vajta te Sekretari i Lagjes nr 1 (Lelem Haxhia) i thashë ç’më tha Inspektori Gjebréa.
Elemi e mori Inspektorin në telefon, i tha Lelem-it “do t’i japim Lasgushit lejë për qenin, nesër, se sot nuk është veterineri. Unë u shqetësova shumë që s’u mbarua puna (sepse termini i vrasjes së Cucit është vetëm 3 ditë, dje 1 ditë, sot shkoj dita e dytë).
Tiranë, e Premte 4 Prill 1975:
Megjith që jam i sëmurë e mora shpirtin t’im nër dhëmbë dhe, nga çqetësimi për Cucin, u ngrita në mëngjes më ora 5, të vete në Kom. Ekz. më ora 7 e mëngjezit (kur vijnë gjithë nënpunësit në zyrë).
I bëmë telefon Gjebréa-s prej Lidhjes, disa herë, s’kish njeri në zyrën e “Shpëtim Gjebréa-s”. Gjer më ora 1 pas mesdite telefonuam shumë herë, po s’dilte njeri në telefon. Vajtmë me djalin e prof Çiços, prej zyrës së të cilit i kishim telefonuar shumë herë Gjebréa-s. Hymë në Komitet Ekz. Në zyrën e Seksionit të Shëndetsisë takova Gjebréa-n, “haj” tha “Lasgush, të vemi këtu në zyrën e doktorit veterinar”.
Doktori s’ishte, prapë, në zyrë. Gjebréa më tha: “I telefonova sot Lelem Haxhisë se do t’i japim lejë Lasgushit për mbajtjen e qenit, po edhe sot s’është këtu doktori veterinar”.
Me qënë që sot është dita e tretë dhe kisha shumë frikë mos m’a vrasin Cucin, e mora, prej Lelemit adresën e Përgjegjësit të qenve, vajta në zyrën e Komunales (e cila jep urdhër për vrasjen e qenve), në Zyrë s’kish asnjeri, pyeta ku e ka shtëpinë private përgjegjësi dhe vajta në shtëpinë private.
Ky përgjegjës, më priti mirë, më tha se qenin s’kam dhënë urdhër të vritet sepse mora vesh që ky qen është i poetit Lasgush Poradeci. Përgjegjësi më tha: “sapo të m’a sillni Lejën e qenit, do t’ju a lëshoj qenin”. M’u qetësua zemra që s’ma paskan vrarë Cucin e dashur dhe vajta në shtëpi të ha 1 çikë bukë, i lodhur, i këputur nga fuqitë siç isha.
Hëngra pak bukë, dhe u shtriva në shtrat i potresitur. Tashi më mbetet që, nesër të vete prapë në Kom. Ekz. ne Shpëtim Gjebréa a mos m’a japë Lejën (në qoftë se do të jetë veterineri aty në zyrat e Kom. Ekz.).
Tiranë, e Premte 4 Prill 1975:
U ngrita shpejt që në mëngjes (ora 5 para mëngjesit, të vete në Kom. Ekz. më ora 7 (përpara se të hyjnë nënpunësit) t’i them inspektorit të Shëndetsisë (Shpëtim Gjebréa) t’i thotë veterinerit të Kom. Ekz. të mos m’a vrasin “Cucin”.
I tha po s’desh. I vajta dhe unë veterinerit (në zyrë) po s’pranovi. U dëshëprova shumë, po veterineri is hi pashpirtshëm. Thashë t’i them Kryetarit të Kom. Ekz., Kryetari s’ish. Komiteti ka 4 zëvëndës-kryetarë.
Trokita te njëri, s’isht. Trokita në derë të tjetrit, tha “hyrë”. Ky quheshe Hektor Konomi. J’u luta t’i thotë veterinerit të urdhërojë mospushkatimin e qenit (konkës s’ime). Hektor Konomi passi më pranoj dhe më dëgjoj me shumë kujdes, u ngrit, vajti vetë në katin poshtë ku është zyra e doktorit veterinar dhe ardhi më tha: “ecni poshtë të merrni Lejen prej veterinerit që të mos ekzekutojnë konen tuaj”.
Vajta mora Lejën, që atje vajta në Repartin e Komunales së Tiranës, mora prej përgjegjësit të Repartit, njoftimin me shkrim që i bënte përgjegjësi (Ferik Pilkati) mbajtësit të qenve të kapur: “Shokut Riza Gjini ose jevgu. Shoku Riza jepi Profesorit qenin e tij mbasi ka marrë lejë nga Kom. Ekz. i K. P. Rrethit. 5/4/1975” Në kulmin e gëzimit vajta (1 orë larg) mora “Cucin” prej jevgut./mekuli/KultPlus.com
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit kujton sot, në ditën e tij të lindjes, poetin, shkrimtarin e përkthyesin shqiptar Lasgush Poradeci.
“Vargjet e tij do ta çonin letërsinë shqipe drejt hapësirave të mëdha botërore duke çliruar e modernizuar një gjuhë e letërsi, që me poezitë e tij do të jetonte një përsosje”, shkuan QKLL në një postim në rrjetet sociale.
Llazar Sotir Gusho i njohur me emrin Lasgush Poradeci, lindi 123 vjet më parë (27 dhjetor 1899), në Pogradec. Studimet e shkollës së mesme ai i kreu në Manastir e Athinë, më pas studioi në Bukuresht (1921) dhe në Grac të Austrisë në vitin 1924.
Familja e tij ka luajtur një rol të veçantë në çeljen e Shkollës së Parë Shqipe në Pogradec, në vitin 1887. Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë “Vallja e yjeve”, dhe më 1937, u botua vëllimi i dytë “Ylli i zemrës”.
Ndër të tjera shkroi, poemat “Eskursioni teologjik i Sokratit”, “Mbi ta”, “Kamadeva”, baladat për Muharrem e Reshit Çollakun. Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore si “Eugjen Onjegin” të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, Poemat e Hajnes, të Majakovskit e Miçkieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi të Lanaut, Brehtit; Hygoit, Mysesë, Bajronit, Shellit, Bërnsit, të Emineskut, etj.
Lasgushi është autor i më shumë se 100 poezive, një pjesë prej të cilave edhe poezi dashurie. Ishte adhurues i fjalëve arkaike, shprehjeve filozofike popullore, po aq sa i fjalëve të reja dhe eksperimenteve leksikore për një amë të re. Kuteli që i redaktoi “Yllin e zemrës” e quajti “Poeti i vetëm shqiptar që mendoi, foli dhe shkroi vetëm në gjuhën shqipe”.
Lasgush Poradeci mbetet një personazh i jashtëzakonshëm i historisë sonë letrare. / KultPlus.com
Të veshur të dy me pallto, kapele në kokë, dhe një bastun në dorë Eqrem Çabej dhe Lasgush Poradeci duken kaq elegantë ndërsa shëtisin në një park në Graz. Fotografia është publikuar më herët, nga e bija Lasgushit, Maria.
Është e njohur miqësia që dy njerëzit e njohur të letrave kanë pasur me njëri-tjetrin. Ata kanë qenë të dy studentë në Graz. Janë dhjetëra letërkëmbime që kanë shkëmbyer me njëri-tjetrin mbi magjinë e poezisë, apo Shqipërinë. Herë pas here, Maria rrëmon detaje interesante nga jeta e poetit. Ne kemi parë dhe një portret të gjuhëtarit të madh, vizatuar nga Lasgushi.
Kështu, ajo tregoi dhe një episod teksa dy personazhet e njohur të letrave shqipe ndodheshin në një lokal.
“Ishim me Eqrem Çabeun në Graz (Austri), ishim të dy studentë (vitet 1925-1926). Kishim gjetur për të ngrënë darkë një restorant të vogël, por shumë të mirë familjar. Në kuzhinë ishte gruaja, në banak ishte burri dhe vajza e tyre ishte kamarjere. Na pëlqente shumë ushqimi aty.
Një natë, po hanim si zakonisht dhe po bisedonim. Lokali ishte plot dhe të gjithë hanin dhe flisnin me njeri tjetrin dhe nuk ndiheshin. Ne, na kishte tërhequr aq shumë biseda sa nuk e kishim vënë re që po flisnim me zë të lartë. Po flisnim shqip. Dhe herë pas here aprovonim njeri-tjetrin duke thënë po po (ata që dinë gjermanisht do ta kuptojnë). E vumë re që klientët na shikonin si të habitur. Po ne, vazhdonim të flisnim me zë të lartë.
I zoti i lokalit (burri, që rrinte në banak), na u afrua dhe me zë të ulët dhe me shumë sjellje na tha që duhet ta ulnim zërin sepse po shqetësonim të tjerët që ishin duke ngrënë. Ne, nuk e konsideruam vërejtjen e tij dhe vazhduam duke folur me zë të lartë. Ata, klientët, dalëngadalë filluan të paguajë dhe e boshatisën lokalin duke na lënë vetëm. U turpëruam shumë dhe nuk shkelëm më kurrë në atë lokal”, tregonte Lasgushi./ KultPlus.com
Lasgushin e njoh që prej një periudhe 50-vjeçare, gati gjysmë shekulli. Duke qenë shok i afërt me Lasgushin, kam prej tij mbresa dhe kujtime mjaft të mira, jo vetëm nga Lasgushi si shok, por dhe nga Lasgushi si artist i madh.
Jemi mësuar t’a quajmë Lasgushin si poet i dashurisë, por Lasgushi nuk është i tillë, ai është poet universal dhe këtë më mirë se kushdo e ka treguar edhe koha. Unë do tregoj një episod nga një kujtimi im me Lasgushin që më ka lënë mbresa.
Ishte koha kur punonja për Skënderbeun. Tek sheshi në Tiranë poshtë xhadesë ishte ulur një malësor plak me mustaqe dhe rrinte aty këmbëkryq. E sodita këtë malësor për një kohë shumë të gjatë dhe mendova se ai do të shërbente si model mjaft i mirë për Skënderbeun. Ju afrova t’ja thosha këtë malësorit. Ai pranoj dhe vinte çdo ditë në studion time të pozonte. E kisha mbaruar pothuajse fare Skëderbeun dhe skulpturën e kisha vënë në një vënd të dukshëm të studios, që të binte në sy menjëherë. Kjo jo pa qëllim. Por që kur të vinin vizitorët, t’a shikonin dhe të jipnin mendimet, si ju dukej Skënderbeu im.
Rastësisht një pasdite vjen në studio Lasgushi. Përnjëherë i del në sy Skënderbeu dhe afrohet afër. “Jo, Odise, nuk është heroik”, më tha. Atëherë unë e sodita me orë të tëra Skënderbeun tim dhe e kuptova se Lasgushi kish të drejtë. E kuptova që Skënderbeu im nuk ishte heroik. Këtë gjë unë nuk mundnja t’a zbulonja vetë megjithëse e ndjenja që diçka i mungonte Skënderbeut tim dhe këtë e gjeti Lasgushi vetëm me një vështrim. E ripunova përsëri Skënderbeun, dyke i vënë atë që i mungonte. /KultPlus.com
Poeti dhe shkrimtari i madh shqiptar Lasgush Poradeci, i cili vdiq në vitin 1987, la pas vetës një trashëgimi të madhe të veprave të tij.
Ai ishte mjaft i veçantë në krijimet e tij dhe jo vetëm. Edhe në letrat që ua shkruante më të dashurve të tij i shkruante me mjaft përkushtim shkruan kultplus. Kësisoj sjellim një letër ku Lasgush Poradeci ia kishte shkruar vajzës së tij të madhe Kostandina, në vitin 1974.
Sjellim një pjesë nga kjo letër e shkruar nga Lasgush Poradeci:
“… që të jetë njeriu vetëm duhet fuqi e madhe e zemrës, si dhe fuqi e madhe e shpirtit, them që e kam atë fuqi durimtare aq të madhe, d.m.th.aq sa më duhet për valët e jetës. Shumë herë dëshpërohem me një dëshpërim humbas kurajën, kurajën e madhe, shumë herë më ka lëshuar kurajo po prapëseprapë kam mundur t’a marr veten, t’i kaloj valët, t’a kaloj ujin, edhe kështu, bijë e babit, jam si një gur në lumë, që uji shkon, po guri mbetet. Kjo është filozofija e babkës tënd, tjetër filozofi nuk gjeta dot, tjetër filozofi nuk kishte si të qëndroj të mos rrëzohem dhe të kaloj një çikë më tej”, kishte shkruar Poradeci. /KultPlus.com/
