‘Nëse ne kërkojmë për të shtrenjtit tanë qetësi, lutja nuk shkon kot’

Poezi nga Novalis

Nëse në orët e vuajtjes

Nëse në orët e vuajtjes së ankthshme

vërshon në zemrën tonë të zrazët,

nëse na bren në intimitet ngashërimi

dhe në ngushticën e së keqes nuk ka rrugëdalje;

mendojmë për të dashurit tonë të shtrenjtë

si dhimbja dhe trishtimi i kapit,

nga retë është ndërprerë shikimi ynë

tek ne një rreze shprese nuk arrin.

Oh, atëherë Zoti mirësisht priret

drejt nesh, arrin dashuria e tij te ne;

në bregun tjetër zemërdridhur dihatim,

engjelli yt, që kupën e jetës së re,

na e sjell, vjen pranë nesh,

na del përballë e na jep forcë;

nëse ne kërkojmë për të shtrenjtit tanë

qetësi, lutja nuk shkon kot.

Shqipëroi: Elida Bucpapaj / KultPlus.com

‘Nëse ne kërkojmë për të shtrenjtit tanë qetësi, lutja nuk shkon kot’

Poezi nga Novalis

Nëse në orët e vuajtjes

Nëse në orët e vuajtjes së ankthshme

vërshon në zemrën tonë të zrazët,

nëse na bren në intimitet ngashërimi

dhe në ngushticën e së keqes nuk ka rrugëdalje;

mendojmë për të dashurit tonë të shtrenjtë

si dhimbja dhe trishtimi i kapit,

nga retë është ndërprerë shikimi ynë

tek ne një rreze shprese nuk arrin.

Oh, atëherë Zoti mirësisht priret

drejt nesh, arrin dashuria e tij te ne;

në bregun tjetër zemërdridhur dihatim,

engjelli yt, që kupën e jetës së re,

na e sjell, vjen pranë nesh,

na del përballë e na jep forcë;

nëse ne kërkojmë për të shtrenjtit tanë

qetësi, lutja nuk shkon kot.

Shqipëroi: Elida Bucpapaj / KultPlus.com

221 vite nga vdekja e Novalis, poeti më i famshëm i romantizmit gjerman

Georg Philipp Friedrich Von Hardenberg, i cili më vonë u bë i njohur si Novalis, lindi më 2 maj 1772 në Wiederstedt, në Saksoni-Anhaltad (Gjermani), në kështjellën e Oberwiederstedt, në pronësi të familjes për breza të tërë. Ai është i dyti nga njëmbëdhjetë fëmijë dhe edukimi i tij bazohet në një pietizëm të ashpër. Pas studimeve të kryera privatisht, një kontakt të hershëm dhe të ngushtë me letërsinë, dhe një vit të shkollës së mesme në Eisleben, ai ndoqi kurse në jurisprudencë (duke pasur parasysh karrierën e mjekësisë ligjore), por edhe në filozofi në Jenë ku ishte në gjendje të ndiqni kurset e Fichte dhe Schiller (të cilët do të bëhen mjeshtra dhe modele).

I dëmtuar nga një shëndet i pasigurt, Novalis gjithmonë do të ketë hijen e vdekjes mbi të, duke udhëhequr një jetë të shënuar nga pasionet ekstreme dhe një tension të vazhdueshëm “vizionar”. Më 1781, vetëm nëntë vjeç, ai është shtruar nga një sëmundje e rëndë. Inaktiviteti i lejon atij të lexojë shumë, megjithëse me shumë përpjekje. Një veçori e karakterit të tij është vullneti i tij i hekurt.

Për të marrë frymë më të mirë, ai shkon te xhaxhai i tij, një mendje shumë më e hapur se pjesa tjetër e familjes. Më vonë, siç u përmend më lart, ai ndoqi Universitetin në Weissenfeels-Sale, por në një pikë të caktuar vendosi të vazhdonte në Leipzig, ku ai shoqërohej me një tjetër shpirt shumë “romantik”, Fredrich Schlegel. Furia rinore çon Novalisin për të shkruar shpesh: këto janë kryesisht poezi të frymëzuara nga vajzat ose pamflete që synojnë fuqinë politike, por edhe sugjerime të ndryshme filozofike marrin formë në letër. Deri sot, mendimi i tij filozofik përmbahet në radhë të parë në një koleksion të “Fragmenteve”, të cilat për një kohë të gjatë mbetën të pabotuara.

Në 1793 Novalis dëshiron të ndjekë një karrierë ushtarake, por familja e kundërshton këtë zgjedhje, veçanërisht për arsye ekonomike. Ai duhej të ishte regjistruar fillimisht në Akademi, një institucion shumë i shtrenjtë. Si nëpunës ai shkon në Tennstedt, ku në nëntor ai është vartës i administratorit të qarkut, August Just.

Gjatë një udhëtimi biznesi në Gruningen ai takon familjen Rockentien dhe bie në dashuri me 12-vjeçaren Sophie Van Kuhn. Ndërsa ai vetë do të thotë: “ishin pesëmbëdhjetë minuta që ndryshuan jetën time”.

Më 15 mars 1795 u fejua me vajzën.

Në një pritje në shtëpinë e Profesor Niethammer, në Jena, ai njeh dy lartësi të tjera të mendimit dhe poezisë, gjegjësisht filozofit Johann Fichte dhe Holderlin, edhe pse ky do të jetë në fakt takimi i tyre i vetëm.

Me Fichte bashkëpunimi bëhet intensiv, aq shumë saqë ai bëhet nxënës, ndër të tjera duke ndërmarrë studimet mbi doktrinën e shkencës të zhvilluar nga filozofi. Është 1796. Sophie papritmas sëmuret. Situata është menjëherë serioze dhe i nënshtrohet tre procedurave kirurgjikale. Një vit më vonë, e dashura e tij e dashur shuhet.

Vdekja e saj shënon një kthesë vendimtare në jetën e poetit, duke lënë një plagë të thellë që nuk do të shërohet më. Megjithatë Novalis ende gjen fuqinë për të studiuar dhe thelluar mendimin e tij. Nën ndikimin e shkrimeve të Böhme, Zinzendorf dhe Schleiermacher, ai u bë eksponenti më i famshëm i romantizmit të hershëm gjerman.

Me poezinë e tij, Novalis dëshiron të “romanticizojë” botën, nëpërmjet një perspektive krejtësisht tjetër nga iluminizmi, domethënë duke u përpjekur të shohë në një vlerë të veçantë universale dhe, anasjelltas, duke pranuar se universi gjithnjë shprehet në veçanti. Por, për të “romantizuar” realitetin e përbashkët, është e nevojshme ta shohim atë me sytë e fantazisë dhe intuitës, më shumë sesa me ato të arsyes, të idolizuar kështu në periudhën e Iluminizmit.

Poezia kuptohet nga Novalis në kuptimin etimologjik të krijimit (nga folja greke “poies”, për të bërë): prodhon realitet, në të vërtetë është realiteti i vërtetë, produkti i shpirtit: “Poezia është e vërteta, është realiteti absolut. Ky është thelbi i filozofisë sime “.

Prandaj, poezia është njohuri e vërtetë dhe shkenca e vërtetë. Filozofia vetë reduktohet në poezi. Në të vërtetë Novalis merr doktrinën e shkencës së Ficht, duke e interpretuar egzën jo si një subjekt të thjeshtë transcendent, por si një burim i pafund mendimi dhe realiteti.

Novalisit ia kemi borxh një nga përkufizimet më të famshme të Romanticizmit: “Kur ne japim një kuptim më të lartë, në aspektin e zakonshëm misterioz, në dinjitetin e të panjohurës, në fund një pamje të pafundme, atëherë e romantizojmë atë”.

Më 14 shkurt 1796 Novalis vuan një tjetër goditje të tmerrshme të fatit: vëllai i tij Erasmus vdes. Prej 18 të muajit, për të dhënë një dalje në lumë në dhimbje që ishte shpirti i tij, fillon një ditar që zgjat deri më 6 korrik. Ai u strehuan në studio (poezi, fizikë, politikë) dhe vendosi të regjistrohej në akademinë e minierave Freiberg. Ai filloi studimin e tij mbi kritikën e artit të holandezit Hemsterhuis dhe së pari u takua me Caroline dhe August Schlegel së bashku me Friedrich Schelling.

Në 1798 në Freiberg ai erdhi në kontakt me Abraham Werner (dijetar i njohur mineral), duke intensifikuar studimin e tij të shkencave natyrore.

Më pas ai u takua me Julia von Charpentier, vajza e këshilltarit të administratës minerare. Në shkurt të vitit 1798 ai dërgoi dorëshkrimin e shënimeve të ndryshme me titullin “Bluthenstaub” (“Pollini”), i cili u botua në prill në numrin e parë të Athenaumit nën pseudonimin e Novalis (emërimi latinisht i posedimit familjar).

Më poshtë është mbledhja e poezive dhe epigrameve të shkurtra “Blumen” (“Lule”) dhe mbledhja e reflektimeve politike-filozofike “Glauben und Liebe” (“Besimi dhe dashuria”).

Së bashku me Gushtin ai u nis për në Jena për t’u takuar me Goethe dhe Schiller dhe gjatë vitit, me Gushtin dhe Schelling, ai shpesh vizitoi Galerinë e Arteve të Drezdenit, duke mbetur entuziast për disa vepra.

Në korrik ai u zhvendos në Teplitz për një kurë, dhe u zhyt në peizazhin dhe qetësinë e zonës, Novalis gjen frymëzim për njëqind e pesë fragmente të dedikuara për universin femëror, fenë katolike dhe jetën e përditshme. Kthehu në Freiberg në gusht filloi të shkruante “Studime mbi shkencat natyrore” dhe “Gjenerali Brogliaccio” me qëllim të krijimit të një enciklopedi shkencore natyrore, matematikore, fizike dhe filozofike. Shkrimi i romanit “Dishepujt e Saisit” fillon. Asnjë nga këto studime nuk do të publikohet derisa ai është gjallë.

Më 1799 ai mbajti pozicionin e përhershëm në administrimin e minierave të Saksonisë. Në Jena takon Ludwig Tieck, i cili do të bëhet mik i tij i ngushtë dhe kurator dhe zbulues i veprave të tij pas vdekjes së tij.

Në këtë periudhë ai krijoi “këngën shpirtërore” të parë, esenë “Krishterimi ose Evropa”, duke paraqitur këto vepra Tieck, vëllezërit Schlegel, Schelling, William Ritter në Jena, në mes të 11 dhe 14 Nëntorit në një konferencë nuk është programuar. Në fund të vitit fillon romani “Heinrich von Ofterdingen” (në të cilin protagonisti mishëron modelin e ëndërruesit romantik dhe në të cilin shpirti poetik mbizotëron larg nga shqyrtimi racional i realitetit) dhe është emëruar vlerësues në banesat e kripës si shpërblim për seriozitetin e tij dhe angazhimin e treguar.

Në 1800 ai përfundon redaktimin e “himnet në natë” dhe i dërgon ato te Fredrich Schlegel, i cili i rishikon ato dhe i boton ato në gusht në numrin e fundit të “Athenaumit”. Në “himnet në natë” (1800), puna padyshim më e plotë e Novalis, hapësirën e natës është sfera e ëndrrës dhe fantazisë, e menduar si një mjet i domosdoshëm për pafundësi. Novalis, në realitet, kishte filluar të shkruante ato në 1797, pas një “momenti ndezje ekstazie” të perceptuar në varrin e Sophie. Në ato këngë njeriu, duke u bërë “i huaj”, “hyn në natë”, që është metaforikisht natën mistike të martesës, në të cilën i dashuri shfaqet si “dielli i dashur në natën”.

Ai vazhdoi punën e tij në “Enrich” dhe studioi Jakob Bohme (1575-1624), duke vazhduar studimet e tij për gjeologjinë, mjekësinë, fenë dhe poezinë.

Megjithatë, ai ka vuajtur nga tuberkulozi për disa kohë. Në vjeshtë gjendja e tij përkeqësohet keq. Në dhjetor ai kërkon të transferohet në zonën ku ai ka lindur. Më 25 mars 1801, në moshën 29 vjeç, Novalis vdiq duke vuajtur nga konsumimi, i ndihmuar nga vëllai i tij Karl dhe Julie. / KultPlus.com

NËSE NË ORËT E VUAJTJES


Poezi nga NOVALIS – shqipëroi Elida BUÇPAPAJ

Nëse në orët e vuajtjes së ankthshme

vërshon në zemrën tonë të zrazët,

nëse na bren në intimitet ngashërimi

dhe në ngushticën e së keqes nuk ka rrugëdalje;

mendojmë për të dashurit tonë të shtrenjtë

si dhimbja dhe trishtimi i kapit,

nga retë është ndërprerë shikimi ynë

tek ne një rreze shprese nuk arrin.

Oh, atëherë Zoti mirësisht priret

drejt nesh, arrin dashuria e tij te ne;

në bregun tjetër zemërdridhur dihatim,

engjelli yt, që kupën e jetës së re,

na e sjell, vjen pranë nesh,

na del përballë e na jep forcë;

nëse ne kërkojmë për të shtrenjtit tanë

qetësi, lutja nuk shkon kot./KultPlus.com