Etiketë: Opinione

‘Gjenocid i Hirtë’ – Libër personalitet i Roland Spahiut

Posted on by Kult Plus

“Miq të mirë, libra të mirë dhe një ndërgjegje e qetë: kjo është jeta ideale.”
Mark Twain

Shkruan Musa Bushrani

Libër personalitet, këtë epitet do t’ia jepja librit me aforizma të autorit të ri prizrenas, Roland Spahiu, me titull “Gjenocid i hirtë”. Epitetet e tjera për këtë libër do të mund të vazhdonin edhe si libër i jetesës, i urtësisë, libër shoqërues, edukues, civilizues, libër frymëzues për të jetuar…

Sqarimi i autorit që në fillim se në këtë libër përjashtohet konsiderata ndaj së keqes, duke mos e mohuar se e keqja megjithatë ekziston, na shpie direkt në shtegun e së mirës, në shtegun e së mirës me njerëz të mirë.

Pas fillimit të dekodimi të këtij libri fillon edhe shkërmoqja secilës fjali, e secilës fjalë në secilin mendim.

Duke ndjekur gjurmët e këtij shtegu të mirë me aforizmat e Rolandit, s’ke se si të mos e pyesësh veten:Si është e mundur që në këtë baltak të së keqes të gjejë vend, të mbijë, të rritet e të gjallojë e mira?

Dhe ky është edhe qëllimi i autorit, por edhe i secilit autor që shkruan për jetën. Kjo është edhe përgjigja e secilit shkrimtar ndaj pyetjes -Pse shkruani?

Përgjigja e po secilit shkrimtar do të duhej të ishte: -Ta ndryshoj botën, mendimin e të tjerëve për të. Dhe të gjitha këto të mendime të Rolandit t’ua transmetojë të tjerëve, pra neve, lexuesve. Kam shumë arsye për të besuar se vërtetë ia ka arritur kësaj, sikur të ishte një autor i rryer dhe se shpesh dhe bukur kohë ia ka pirë lëngun kësaj bote. Kjo është e mahnitshme. Janë diku rreth 800 mendime në këtë libër, janë shumë. 800 orë?Jo!Më shumë se 800 ditë. Dhe duke kaluar prej njërës aforizëm në tjetrën dhe mbërrin në të fundit, mendja do të të kërkojë edhe më, sepse këto aforizma janë të veçanta dhe të shtojnë oreksin. Oreksi vije duke lexuar.

Rolandi për të bukurën, edhe pse nuk e ka materializuar me krijimin e tij, e thotë në një nga faqet e këtij libri, me aforizmin: “Ka fillim, por ne nuk dimë kur fillojmë.” Si fillim i çdo gjëje tokësore, si madhësi matëse e zhvillimit të tërësishëm është njeriu dhe pasi të ketë lindur, qëllimi i rilindjes domosdo nuk është i rastësishëm, sepse shumësi i emri njeri nuk ka nevojë për fuqi, agresivitet, arrogancë, sharje, shtypje dhe robëri. Shumësi i emrit njeri ka nevojë për paqe dhe ajo nuk është ëndërr. Por njeriu, shumësi i tij, nuk mund të jetojë i vetëm, sepse shumësi i njeriut formon kombet dhe kombet janë larushia e këtij nën qielli, sepse ngjasojnë më ylberin,siç ka ngjyrat ylberi ashtu edhe kombet kanë virtytet e ndryshme. Nuk mund të quhet ylber, po që se ngjyrat e atij ylberi nuk qëndrojnë bashkë. E njëjta gjë thotë autori ka të bëjë edhe për kombet dhe ato duhen që përherë të jenë në kombinim, përndryshe…

Determinomi i njeriut në këto mendime të Rolandit vijon qëllimthi deri në qelizën e fundit të njeriut. Secila qelizë e njeriut ka arsyen e ekzistencës së vet. Biologjikisht gjenetika e ka kodin e vet, ne jemi çelësi i saj, të cilin e kemi humbur qoftë gjatë lindjes, qoftë në pushime gjatë lojës në rërën e plazhit, ose në vitet e pjekurisë duke u ngutur vazhdimisht për të arritur diku për të kryer një punë më pak të rëndësishme se puna pararendëse. Njerëzit janë të prirë për t’i ngatërruar gjërat, qofshin ato edhe personale. Suksesi, shkruan Rolandi, është një mister, përkundër tij që mençuria është përdorimi i intelektit dhe e aftësive për përdorim të dobishëm. Për ta arritur suksesin, natyrisht që duhet pasur me vete edhe guximin. Është e domosdoshme për ta thënë këtu mendimin e marrë nga libri, se të bësh gjëra të mira, të vogla nuk është gjë e vogël. Prapa këtij veprimi të vogël ekziston detyra për njeriun që të mendoj, sepse ai që nuk di ka një litar rreth qafe. Tematikat e këtyre aforizmave janë jetësore, gjithçka fillon e mbaron me jetën dhe kjo nuk është pak, kjo është e pamundshme të thuhet në këtë rast, brenda kësaj tematike e cila fragmentarizohet në secilën aforizëm, gjejmë përbrenda jetësores të gjitha elemente: shpirtëroren, frikën, guximin, dijen, kureshtjen, gjykimin, injorancën, ëndërrimin, dashurinë, urrejtjen, bukurinë, shpresën,dhimbjen, zhgënjimin, lirinë e të jetuarit, ndershmërinë, origjinën etj.
Temat janë ato që shpijnë drejt veprimeve: shkrimit, edukimit, civilizimit dhe arritjes së paqes.

Në këto aforizma kemi kohën si nocion fizik, të metat njerëzore (vrasjet dhe britmat), pastaj imagjinatën, duke përfshirë sekretin, këshillën dhe lumturinë. Dhe gjejmë apostrofime edhe për njeriun, nënën, vetveten e mësimdhënësin.

Shtrati i këtyre aforizmave është i shtruar edhe në motive sociale: në aspektin e drejtësisë, filozofisë, gjenocidin me epitetet ”i hirtë e i bardhë” , shkencë etj.

Gjuha e këtyre aforizmave krijon një antitezë në vete. Përderisa ashpërsia e fjalës gjenocid paraprin vagonët e këtyre thënieve, përbrenda këtyre vagonëve artistikë bartet tërë butësia e fjalës. Në “Gjenocidin e hirtë” ka edhe aforizma, edhe thënie , të dëgjuara edhe më parë, edhe meditime, edhe përsiatje. E këtë mund ta përmbyllnim me një aforizëm të këtij libri:“Çështja është se e brendshmja ka të jashtmen.” Pesha e mendimeve në këto fraza të shkurta qëndron fillimisht nëpër kryefjalë. Fjalitë kanë një renditje të rregullt gramatikore. Përcillen me kallëzues dhe në fund të strukturës së frazës mbetet konstatimi. Kjo rregull pothuajse është e pranishme te secili mendim. “Shiu është i bukur pa çadër.” Mendimet janë strukturuar në vetën e parë, me përvojën e tyre jetësore. Cilado qoftë ajo, shpreh nuancat e pretendimit për të mos rënë në kurthet e vizualizmit jetësor. Jeta nuk është ashtu siç e shohim, por diçka me paktë nga ajo që mund ta vërejmë, përkundër asaj se jeta duhet parë edhe përtej shtatë kodrave. Përfundimi i nxjerrë, porosia e këtij libri mund të jetë: Njeriu është qenie shoqërore, andaj duke e jetuar hisen tonë të jetës, aq sa na takon, aq sa e kemi riskun e saj, ta jetojmë duke respektuar të tjerët, duke shprehur dashuri, takt, angazhim, mëshirë, mirëkuptim, falje, këshillim etj.

Pjesa dërmuese e këtyre mendimeve thënieve dhe aforizmave pretendojnë ta kenë lakonizmin, megjithatë përmbajtja e këtyre lë lexuesin edhe më për të menduar për gjëra të bukura…

Është e njohur thënia e J.D. Salingerit: “Kur ke mbaruar së lexuari një libër, dëshiron që autorin ta kishe shkruar mik, që të mund t’i telefonoje dhe t’i tregoje si ndihesh. Kjo nuk para ndodh.”

Kur e mbarova së lexuari këtë libër, isha i gëzuar që autorin e kisha mik, i telefonova dhe i tregova se si ndihem. Kjo gjithsesi se ndodhi.

Raport para një akademie

Posted on by KultPlus

Ndue Ukaj

Franc Kafka ka shkruar një tregim me titull “Raport para një akademie”, ku lexuesi ndeshet me një personazh krejtësisht të pazakonshëm. Ai, nuk është i llojit të Jozefit K, Gregor Samsas dhe as plakut, të cilin e ndeshim te tregimi “Para ligjit”, por është një majmun, dhe ai paraqet një raport para akademikëve.

Majmuni, që në fillim pohon se është i nderuar nga fakti se i është kërkuar të paraqesë një raport para tyre, lidhur me jetën e tij të shkuar si majmun. Dhe personazhi para akademikëve rrëfen historinë, nga momenti kur një ekspeditë gjahtarësh nga firma e Hakenbekut e kapi atë në Bregun e Artë. Ai u përpoq të tjetërsohet, por mbetet i vetëdijshëm se natyra e tij majmunore nuk është mposhtur tërësisht, dhe si dëshmi për këtë tregon momente kur ai ka vizitorë dhe në këso raste, i heq pantallonat, dhe tregon një vrimë ku u godit nga gjahtarët. Ky personazh, e ka të qartë se nuk mund të kthehet plotësisht te e vërteta e tjetër, majmunore, edhe pse një gjë të tillë do ta dëshironte. Ndaj, është në mes. Dhe rrëfen.

Personazhi i Kafkës, tregon se si i kishte vënë vetes për detyrë transformimin dhe rrëfen për arritjet e tij: “Po e ndjeja gjithnjë e më shumë veten rehat dhe të përveçuar në botën e njerëzve”, ndaj ka çka t’u tregojë atyre nga përvoja e tij e transformimit. Majmuni është ironik me auditorin e tij dhe në një moment shpërthen qesëndia e përçmimi: ”Që të them troç, ashtu siç më pëlqen të përdor imazhe për gjëra të tilla, pra po e them hapur: edhe majmunëria juaj, zotërinj, lidhur me aq sa keni diçka të tillë prapa në të shkuarën tuaj, po aq nuk të shqitet prej kush, sa edhe e imja prej meje.”

Çka ka mësuar tjetër majmuni, që t’i raportojë auditorit të tij të përbërë prej akademikësh? Ai ka mësuar se duhet të flitet me çiltërsi dhe këtë s’ka sesi mos ta aplikojë me dëgjuesit e tij. Atij iu desh të kalojë nëpër disa faza, derisa arriti në këtë nivel; duke hequr dorë prej shumë veseve majmunore. Dhe e para gjë që mësoi ishte dorështërngimi, sepse kjo tregon çiltërsi. Derisa tregon peripecit tjera, vjen në një moment kur flet për rrugëdaljen, e cila, sipas tij, është e barasvlershme me fjalën liri. Këtë e kishte mësuar kur ishte në kafaz. Po, ç’pohon majmuni për këtë vlerë të madhe njerëzore, lirinë: ”Më lejoni të them kalimthi se lira si mjaft shpesh është vetëm një vetëmashtrim mes njerëzve. Dhe kur liria vështrohet si një prej ndjenjave më sublime, po aq sublim është edhe mashtrimi që i përgjigjet.”

Majmuni kur ndodhej në kafaz, shpëtimin s’e kërkonte te arratisja, por te adaptimi në jetën njerëzore. Dhe për të ishte fare e lehtë t’i imitonte njerëzit. Iu deshën vetëm pak ditë që të mësohej të pështynte, “pastaj na u bë zakon t’i pështynim njëri-tjetrit në fytyrë; i vetmi dallim ishte se unë pastaj e lëpija fytyrën time për ta pastruar, kurse ato jo”- thotë ai.

Me kohë, ai mësohet të thithë çibuk dhe në fund edhe të pijë xhin, edhe pse kundërmimi i tij ia çrregullon zorrët keq. Mirëpo, u mësua edhe me të – dhe në këtë moment, mësuesit e tij, teksa e panë të llastuar, thanë: “Shihni more, ai po na flet!” Ky personazh, me ushtrime të forta, të pashoqe, arrin nivelin kulturor të një europianisti mesatar – mendon autori. Kështu, ai doli nga kafazi dhe mori rrugën e njeriut. Ndaj, s’ka sesi t’mos e ndjente vetën të kënaqur nga ky përparim, dhe në fund të tregimit, me një përulësi u thotë akademikëve: “dua vetëm të përhap dituri.”

Kafka qesëndiset dhe frushkujt e kamçikut i drejton kah shoqëria burokratike, liria e maskuar, ndërgjegja e vrarë dhe dija e kufizuar, me të cilën kamuflohet njeriu i secilës kohë.

Kafka sikur kërkon nga lexuesi një përsiatje, një shtegtim të lirë në domethënien e përtejmë që ka liria, si përmasa më qenësore e njeriut. Nëse një majmun mësoi për çiltërsinë, duarshtrëngimin, lirinë, mësoi të pinte xhin – që ishte sfida e tij më e madhe dhe në fund, foli dhe përhap dituri, pse një njeri s’e le prapa të kaluarën e tij të keqe, vrazhdësinë, natyrën e tij majmunore? Këtu qëndron habia, thirrja, tendosja, për ata që e dëgjojnë dhe brofin: ai po flet. Kjo është habia letrare, e realizuar mjeshtërisht, që le një vrragë dhe shumë pyetje në ndërgjegjen e lexuesit. Dhe pas kësaj vijnë vrullshëm pyetjet e dilemat e makthshme: Ç’ mund t’u thotë një majmun akademikëve? Apo pyetja tjetër, diç më e sikletshme, pse duhet akademikët të dëgjojnë një përvojë të tillë? Për më tepër, a ka kuptim një përvojë e tillë?

Metafora e këtij tregimi, përcëllon, është e mbushur me pezëm, hidhërim, qesëndi e humor. Ajo frushkullon, sidomos njeriun që s’e bren ndërgjegjja për asgjë; njeriun që nuk shqitet nga natyra e tij e majmunërisë apo që jeton vetëdijshëm në të. Ky tregim, përçon një mesazh për çdo shoqëri dhe për çdo kohë: njeriu ka nevojë të përhershme të përmirësohet, të shartojë të keqen e tij dhe të kristalizohet me ndjenja humane.

A mund të mësojë lexuesi ynë i paktë, nga një tregim i tillë? Çfarë mund të mësojë? A mund të flasë ky tregim edhe për ne, për problemet tona? Pa mëdyshje, po, madje shumë. Sepse këtë soj të personazhit, të tjetërsuar nga vetja e tij, shoqëria e jonë e dëgjon dhe e sheh kudo dhe çdo ditë: në jetën intelektuale, akademike, mediale e politike. Ky soj i personazhit, flet për kauzën e lirisë, qesëndiset me të, flet për dituri, për dinjitet e gjëra sublime dhe qytetari i thotë: po, ai po flet. Qesëndisja e Kafkës shkon përtej imagjinatës dhe vë gishtin në një plagë prej së cilës lëngon edhe shoqëria jonë, siç lëngojnë shumë shoqëri në botë: Në plagën e kujtesës, të cilën shumë e mbulojnë, por e cila rri pushtetshëm mbi njeriun e çdo kohe. Një tregim i tillë, lexuesin e trimëron, e përmbush, e motivon, në betejën e tij për mirësi, humanizëm e ndërgjegje; në betejën për ta mposhtur anën e errët.

Vetëm imagjinata e një shkrimtari shembullor, si ajo e Kafkës, ka fuqi ta godet kaq furishëm dhe me elegancë natyrën e dytë të njeriut, sidomos të atij që mbërrin të jetë në godina të rëndësishme, siç mund të jetë akademia, qeveria, drejtësia, etj. Aq të lumtur janë ata me kolltukët e tyre, sa pranojnë të dëgjojnë rrëfime edhe nga majmuni. Kafka i thumbon veset e njeriut, sidomos të akademikëve, të cilët përbaltin dinjitetin e tyre duke dëgjuar raporte edhe nga majmuni dhe s’janë në gjendje ta largojnë atë nga podiumi. Po, sepse liria e tyre, është një vetëmashtrim. Personazhet e Kafkës i shoqëron paradoksi, ambiguiteti e absurdi. I tillë është edhe majmuni, të tillë janë edhe akademikët që e dëgjojnë. E tillë është letërsia e Kafkës; një vepër e madhe, prej së cilës mund të përfitojmë gjithmonë dituri, kulturë e horizonte të reja; të tilla çfarë mund t’i hapë vetëm letërsia me mundësitë e saj të pakufishme që ka për ta nxitur dhe ndihmuar emancipimin e njeriut.

Shkrimtari i mençur, Franc Kafka, që pohonte se nuk ka letërsi të mëdha pa të vërtetën dhe moralin, qesëndiset me cenet, shpirtngushtësinë, natyrën e dytë të njeriut – majmunërinë e akademikëve, nëse ata e kanë pasur përpara një të tillë, vetëm e vetëm për t’i sforcuar vlerat fundamentale të njerëzimit: të vërtetën dhe moralin, pa të cilat shoqëria mund të shndërrohet në gërmadhë të njerëzve të çorientuar. Ndaj, forca tërheqëse e këtij tregimi, është e pamatshme, befasuese, tronditëse; një ftesë për të cilën gjithsesi ia vlen të meditohet. / KultPlus.com