Etiketë: Pushteti

I gjithë pushteti Inteligjencës Artificiale

Posted on by Kult Plus

Makinat flasin dhe shkruajnë tashmë si ne: ChatGPT e vërteton këtë, një sistem komunikimi i krijuar nga Inteligjenca Artificiale, i cili dallon deri edhe moshën dhe kulturën e bashkëbiseduesve dhe u përshtatet atyre për t’u kuptuar më mirë. A është ky një tjetër hap drejt zëvendësimit të njeriut?

Në fillim ishte HAL 9000, kompjuteri i krijuar nga Stanley Kubrick për filmin “2001: A Space Odyssey”, në vitin 1968.

Një “kalkulator elektronik” që ndërvepronte me astronautët dhe i mbështeste ata në misionin e tyre. Sa keq, që doli të ishte “i keqi” i historisë: po përpiqej të vriste shokët që donin ta çaktivizonin. Pas më shumë se 50 vjetësh, një kompjuter kaq i avancuar ende nuk ekziston, por diçka e ngjashme është në horizont falë Inteligjencës Artificiale (AI).

Çfarë nënkuptohet me Inteligjencë Artificiale?

Është një degë e teknologjisë së informacionit që zhvillon sisteme të afta për të kryer aktivitete të kryera nga inteligjenca njerëzore: arsyetimi, të mësuarit, perceptimi, të kuptuarit e gjuhës. Duke dashur të thjeshtojë: ashtu si një fëmijë mëson falë vëzhgimit të botës që e rrethon, një Inteligjencë Artificiale evoluon duke mësuar pak a shumë në mënyrë të pavarur, përmes arsyetimit dhe marrëdhënies midis gjërave.

Origjinën e ka në mesin e viteve 1950, kur disa studiues amerikanë zhvilluan algoritmet e para të mësimit të makinerive. Që atëherë, Inteligjenca Artificiale ka gjetur aplikim në fusha të ndryshme, duke përfshirë mjekësinë, ku përdoret për të studiuar sëmundjet dhe për të zhvilluar trajtime gjithnjë e më efektive, financat, ku zhvillon produkte të reja që maksimizojnë fitimet, robotikën dhe komunikimin.

Tashmë janë të shumta faqet që ofrojnë tekste të përpunuara nga Inteligjenca Artificiale, të cilat janë jo vetëm korrekte, por edhe më të “tretshme” nga motorët e kërkimit si Google, duke garantuar shikueshmëri më të mirë dhe rrjedhimisht të ardhura më të mëdha për botuesit. Jo vetëm kaq. Falë Inteligjencës Artificiale, tregtarët krijojnë postime më me ndikim për mediat sociale, duke krijuar fushata reklamuese me ndikim për publikun. Zhvillimi i Inteligjencës Artificiale varet nga sasia dhe cilësia e të dhënave të përdorura për të trajnuar modelet. Kjo është arsyeja pse, me rritjen e kapacitetit llogaritës dhe rritjen eksponenciale të të dhënave në dispozicion, ajo po bëhet gjithnjë e më e saktë dhe e sofistikuar.

E fortë dhe e dobët

Ekzistojnë dy lloje të Inteligjencës Artificiale: “e dobët” dhe “e fortë”. E para është e specializuar në një detyrë specifike, si njohja e të folurit ose përkthimi. E dyta synon të përsërisë të gjitha funksionet njohëse të qenieve njerëzore. Duke e thjeshtuar, mund të themi se Inteligjencës Artificiale e dobët është tashmë një ndihmë e vlefshme për njerëzit në kryerjen e detyrave të ndryshme. Inteligjenca artificiale e fortë, nëse nuk menaxhohet si duhet, mund të përfaqësojë një rrezik serioz për njeriun në të ardhmen e afërt, duke qenë se ajo do të mund ta zëvendësojë atë në veprimtari, që sot janë prerogativë ekskluzive e tij.

Arsyeja pse Inteligjenca Artificiale është një nga temat më të debatuara në internet prej disa muajsh është e thjeshtë. Një kompani amerikane, OpenAi, ka vënë në dispozicion për publikun e gjerë një mjet të kollajtë për t’u përdorur: ChatGPT, një sistem i gjenerimit të gjuhës natyrore.

ChatGPT: Inteligjencë Artificiale për të gjithë

Është një algoritëm i sofistikuar, i aftë të kuptojë gjuhën njerëzore dhe të gjenerojë tekst në mënyrë autonome: në praktikë, një sistem i krijuar për të ndihmuar komunikimin midis njerëzve dhe makinave. Falë ChatGPT është e mundur të komunikosh me një Inteligjencë Artificiale, duke formuluar pyetje të drejtpërdrejta dhe fjali normale, sikur të bashkëvepronim me një njeri prej mishi e gjaku. Në versionin aktual, megjithatë, komunikimi nuk bëhet me gojë, por me shkrim. ChatGPT kupton kontekstin e pyetjes dhe përgjigjet në pak çaste, duke formuluar fjali dhe fjalime të plota dhe të artikuluara mirë.

Ai është gjithashtu në gjendje të personalizojë përgjigjen nisur nga personi që po ndërvepron. Këtë e bën duke ndryshuar tonin dhe thellësinë. Për shembull, nëse ChatGPT pyetet “çfarë jeni saktësisht?”, përgjigja e tij është: “Unë jam një model i Inteligjencës Artificiale i trajnuar nga OpenAi. Qëllimi im është të gjeneroj në mënyrë autonome tekst, t’u përgjigjem pyetjeve dhe të ndihmoj me detyra që kërkojnë të kuptuarit dhe prodhimin e gjuhës.”

Por nëse më pas pyesni “si do t’ia shpjegonit punën tuaj një fëmije kopshti?”, sistemi thotë: “Unë jam si një mik gjigant imagjinar që mund t’u përgjigjet shumë pyetjeve dhe mund të bëjë gjëra interesante me fjalë, si të tregojë histori apo të ndihmojë me detyrat e shtëpisë”.

Rezultate të personalizuara

Si i ofron ChatGPT rezultatet e personalizuara? Duke përdorur një teknologji të quajtur “Transformer”. Është një model i “trajnuar” në bazë të sasive të mëdha të të dhënave të disponueshme në internet (chat, mesazhe, email, etj.). Falë përpunimit të këtij mali gjigand të dhënash, sistemi ka fituar aftësinë për të gjeneruar tekst në mënyrë natyrale dhe të rrjedhshme.

Për më tepër, me një algoritëm kompleks të mësimit të makinerive, sistemi ka mësuar gjithashtu të “përqendrohet” në disa fjalë ose fraza të tekstit, duke arritur në thelbin e kuptimit të një fjalimi, deri në nuancat më të vogla.

Siç pranojnë vetë krijuesit e tij, sistemi nuk është plotësisht pa të meta dhe ndonjëherë mund të gjenerojë përgjigje që nuk janë plotësisht të sakta. Por është një pikënisje, jo një pikë mbërritjeje. Që sot, në fund të fundit, teknologjia na ka mësuar për të bashkëvepruar me makina dhe sisteme gjithnjë e më të sofistikuara. Një shembull përfaqësohet nga të ashtuquajturit “asistentë virtualë”, si Alexa i Amazon, Siri i Apple ose Google Now për botën Android. Ose kur vizitojmë Google për të kërkuar diçka. Edhe atëherë, në fakt, ne ndërveprojmë me një makinë. Ajo “përpiqet të na kuptojë” dhe kthen një sërë rezultatesh. Kushdo që e bën pyetjen më mirë merr përgjigjet më të mira.

Prandaj nuk është rastësi që në fushën e motorëve tashmë ka filluar një betejë mes gjigantëve, se kush do të jetë në gjendje të shfrytëzojë i pari – dhe më mirë – Inteligjencën Artificiale.

Miliona përdorues, miliarda dollarë

Përballë një sistemi kaq të sofistikuar, është e qartë se bota e Internetit është mobilizuar masivisht. Ndër të tjera, në këta muajt e parë të eksperimentimit, ChatGPT është vënë në dispozicion të publikut falas dhe kjo ka favorizuar përhapjen e tij. Në fakt, ajo ka mbledhur miliona përdorues, duke vendosur një rekord të të gjitha kohërave për sa i përket shpejtësisë së rritjes, si dhe miliarda financime të marra nga industritë e teknologjisë, si Microsoft.

Cila do të jetë e ardhmja e ChatGPT?

Ja çfarë thotë vetë Inteligjenca Artificiale kur merret në pyetje drejtpërdrejt për këtë temë. “E ardhmja e ChatGPT është e vështirë të parashikohet me siguri, por disa tendenca sugjerojnë se ajo do të vazhdojë të jetë një teknologji e rëndësishme dhe me zhvillim të shpejtë. Ka të ngjarë që të integrohet gjithnjë e më shumë në sisteme të tilla si asistentët virtualë dhe sistemet automatike të gjenerimit të tekstit, falë një përmirësimi të vazhdueshëm në performancë.

Në të vërtetë, ChatGPT do të vazhdojë të zhvillohet për të përmirësuar shpejtësinë, saktësinë dhe aftësinë për të kuptuar kontekste komplekse. Kjo do të çojë në një ndërveprim gjithnjë e më të natyrshëm me përdoruesit dhe, ndoshta, në zhvillimin e teknologjive të reja të bazuara në ChatGPT si sisteme më të avancuara të përkthimit me makinë ose sisteme të inteligjencës artificiale për krijimin automatik të përmbajtjes. Këto janë vetëm disa shembuj të evolucioneve të mundshme të ardhshme të ChatGPT. Por është e rëndësishme të mbani mend se Inteligjenca Artificiale dhe teknologjia po evoluojnë vazhdimisht, dhe për këtë arsye është e mundur që e ardhmja e ChatGPT të zhvillohet ndryshe nga sa pritej”.

Çfarë do të bëhet me njeriun?

Nëse e ardhmja e Inteligjencës Artificiale është kaq e paparashikueshme, çfarë do të bëhet me njeriun? A do ta zëvendësojë ndonjëherë një Inteligjencë Artificiale super e zhvilluar? Ja çfarë mendon ChatGPT. “Inteligjenca artificiale nuk mund të zëvendësojë plotësisht njerëzit, sepse i mungon kreativiteti, ndjeshmëria dhe morali i qenieve njerëzore. Megjithatë, mund të përdoret për të automatizuar disa detyra dhe për t’i bërë shumë detyra më efikase, më të thjeshta dhe më të shpejta. Inteligjenca artificiale mund të zëvendësojë disa punë manuale ose të përsëritura, por ka më shumë gjasa të punojë së bashku me njerëzit dhe t’i mbështesë ata në kryerjen e detyrave të tyre.

Është për të ardhur keq që ChatGPT më pas shton: “E rëndësishme është që Inteligjenca Artificiale të përdoret me përgjegjësi dhe që qeniet njerëzore të kontrollojnë gjithmonë përdorimin e saj, pasi teknologjia nuk mund të jetë plotësisht e lirë nga implikimet morale dhe sociale”.

Pyetja në këtë pikë bëhet: a do të jemi në gjendje ta bëjmë këtë? Apo do të biem të gjithë viktima të një HAL 9000 të fuqishëm të kohëve moderne? / AirOne – Bota.al/KultPlus.com

Formula e pushtetit

Posted on by Kult Plus

Një nënë, një baba, bijtë që duhet të binden… çështje pushteti. Në shkollë para një profesori… çështje pushteti. Shpërndarja e hapësirave në vendin e punës… çështje pushteti. Organizimi i një shteti… çështje pushteti.

Njerëzimi e ka ngritur strukturën e vet sociale mbi pushtetin. Dhe falë krijimit të hierarkive, ka mundur të përparojë. Fjalë të antropologëve, psikologëve, sociologëve.

“Vetë ideja e pushtetit është e natyrshme, e qenësishme në trurin tonë. Sepse e ka origjinën në marrëdhënien prind-fëmijë. Të gjithë lindin në gjendje varësie, por tek kafshët ky raport pabarazie ka një jetëgjatësi të kufizuar, ndërkohë që tek njeriu, i cili kalon një periudhë të gjatë “stazhi”, ndikon gjatë gjithë kohës së rritjes”, shpjegon paolo Pombeni, docent i historisë së sistemeve politikë europianë në Universitetin e Bolonjës. Eshtë teoria psikanalitike mbi pushtetin: fëmija ndihet i pafuqishëm, dhe kjo i jep një dëshirë të fortë për t’u bërë i pushtetshëm. Dëshiron të konfirmohet, dhe të demonstrojë që edhe ai mund t’u imponojë të tjerëve atë që do. “Nga kjo gjendje e varësisë prej prindërve buron ndoshta edhe ideja që hyjnia, si nënë (apo atë) e njerëzimit, është mbajtëse e pushtetit dhe që si pasojë, mundet që, tamam siç bën një prind me fëmijën kur rritet, t’ia japë njeriut (pushtetin)”, vazhdon Pombeni. Psikologët socialë thonë se të gjithë marrëdhëniet njerëzore, si në nivel personal, si në grup apo mes grupeve të ndryshëm rregullohen prej marrëdhënieve të pushtetit. Po çfarë nënkuptohet me saktësi, kur flitet për pushtet? Definicionet janë të shumtë. Për sociologun dhe profesorin e New York University, Dennis Wrong, “pushteti është aftësia për të prodhuar tek të tjerët efektet e dëshiruar dhe parashikuar”. Sipas Robert Alan Dahl, studiues i shkencave politike, sot profesor emeritur në Yale, “pushteti është aftësia për të bërë dikë të tjerët në një mënyrë që vetë nuk do ta bëje”. Për sociologun amerikan Robert Bierstedt, “pushteti nuk është gjë tjetër veçse aftësia për të përdorur forcën”.

Pra, të gjithë definicionet mbërrijnë në të njëjtin konkluzion: pushteti social është aftësia për të vendosur marrëdhënie asimetrike, në të cilat kush komandon është mbi persona apo grupe njerëzish. Dhe shumë studiues bëjnë dallimin mes pushtetit imponues dhe pushtetit me konsensus, mbi ata mbi të cilët ushtrohet. Jo më kot, psikologu gjerman Kurt Lewin (1890-1947) e përcaktoi pushtetin me një formulë. Sipas tij, është i barabartë me raportin e forcës maksimale që A mund të ushtrojë ndaj B, ndaj rezistencës maksimale me të cilën B mund t’i kundërvihet A. Nga Zoti, tek ligji

Megjithatë, koncepti i pushtetit social ka ndryshuar shumë gjatë historisë. Për qytetërimet e parë, pushteti ishte me origjinë hyjnore dhe shihej si një dhuratë që perënditë u kishin bërë një apo më shumë të vdekshmëve (ideja mbeti në modë deri në kohën e revolucionit francez). Por që në shekujt VII-VI p.e.s. në Greqi, pushteti nuk mund të ishte absolut, arbitrar: duhej të ushtrohej brenda kuadrit të ligjeve të kodifikuar. Epikuri mohonte madje origjinën hyjnore të komandës. Por, ardhja e kristianizmit riktheu idenë e një mbruesi të bekuar nga Zoti. Vetëm me Rilindjen dhe shkrimet e Makiavelit, nisi ndarja vendimtare mes politikës, moralit dhe fesë. “Pushteti ka qenë antropocentrik, domethënë në duar të njeriut, deri në shekullin XVII, kur filozofia politike nxorri në pah problemin e kufizimit të arbitraritetit të tij”, sqaron Pombeni. “Dhe më në fund, në vitin 1830 juristët gjermanë dhanë të parët sovranitetin si element të konceptit të shtetit, e si pasojë të popullit. Gjithë kjo për të shmangur që pushteti të identifikohej me një person të vetëm”.

Njerëz të fortë
Atëherë, përse aspirantët për diktatorë (edhe kohët e fundit) nuk kanë patur shumë vështirësi në marrjen e pushtetit? Sipas Jean Lipman- Blumen, psikolog i organizatave në Universitetin e Claremont (Kaliforni), në momente krizash njerëzit kanë prirjen që t’i besojnë verbërisht një figiure që shfaqet e aftë të zgjidhë probleme që përndryshe duken të pazgjidhshëm. Për Franz Neumann, një prej historianëve që janë marrë gjatë me ngjitjen dhe ruajtjen e pushtetit të diktaturave të fillimit të Nëntëqindës, sado që të gjithë diktatorët janë përpjekur të ngulisin një lloj frike tek të nënshtruarit, ajo që i ka mbajtur nën komandë ka qenë mbi të gjitha shpresa, e përhapur nëpër popull, se këta njerëz të fortë do të mund t’i çlironin nga mjerimi dhe ndjenja e dëshpërimit.

Një mekanizëm i ngjashëm është verifikuar edhe “në laborator”: në studimin e burgut të kryer nga BBC, pjesëmarësit kishin cmontuar sistemin e pushtetit, ku rojat komandonin të burgosurit dhe kishin instaluar një sistem barazitist, në të cilin një kolektiv udhëhiqte një komunitet të formuar si nga të burgosurit, ashtu edhe nga ata që i ruanin. E megjithatë, pas pak kohësh, disa anëtarë ripropozuan një sistem të ngurtë hierarkik i cili rikthente pabarazitë. “U kemi kërkuar pjesëmarrësve se përse ndodhi, dhe shumë prej tyre u përgjigjën se ishte e lodhshme të bëje të funksiononte kolektivin, dhe që loja as nuk ia vlente mundimin”, tregon Alex Haslam, studiues i Shkollës së Psikologjisë pranë Universitetit të Queensland (Britani e Madhe), një prej kuratorëve të studimit. Tendenca për t’ia lënë përgjegjësinë dikujt tjetër në situata të pasigurta është një prej mekanizmave që, sot ashtu si dje, mbështesin pushtetin.
Identifikimi tek kreu

Por ka njëtjetër, edhe më të rëndësishëm: “Sot nuk është e mundur të udhëheqësh një grup personash nëse autoriteti nuk pranohet prej të udhëhequrve, të cilët identifikohen tek kreu i tyre, deri sa ta konsiderojnë “njërin prej tyre”, shton Haslam. Në fund të fundit, pushteti mund të mbështetej tek konsensusi popullor edhe në të kaluarën: “Pushteti i marrë tërësisht me forcë nuk ekziston. Dhe nëse ekziston, zgjat shumë pak”, thotë Pombeni. “Edhe në regjimet absolutë më të lashtë, një pjesë e madhe e të qeverisurve mendonin që mbreti kish me të vërtetë të drejtën të komandonte. Nuk ishte ende si të mendosh që “të përfaqësohesh nga kreu”, por në atë kohë hendeku social mes të qeverisurit dhe mbretit që ia kish dhënë pushtetin Zoti ishte i pakapërcyeshëm”.

Sidomos sot, kur sistemi demokratik është pjesë e mënyrës sonë të të menduarit, për të na çuar të ndjekim dikë, të përqafojmë idetë e tij, në praktikë për të pranuar që një tjetër person të na udhëheqë, shërben mbi të gjitha konstatimi që kryetari është “njëri prej nesh”. Kështu funksionon në familje, në punë, në politikë.

E provojnë shumë eksperimente, si ai i ideuar nga Michael Hogg, profesor i psikologjisë sociale në Universitetin e Claremont, gjatë të cilit disa studentë duhej të zgjidhnin se çfarë opinioni të ndiqnin mbi një problem që u përkiste të gjithëve (futja e provimeven të hyrjes në universitet). Rezultati: pavarësisht nga opinioni, studentët ndiqnin idenë që përqafohej nga ata që i pranonin si të ngjashmit e tyre (e njëjta moshë, e njëjta prejardhje). Pra, pushteti për të krijuar ndjekës, ashtu si bukuria, qëndron në sytë e atij që vështron.

Dominimi
Antropologët bien dakord, por vetëm pjesërisht. Për ta, në qendër të pushtetit është mekanizmi i lashtë biologjik: raporti i dominimit mes individëve. I ashtuquajturi “tipi dominues”: i gjatë, shpatullgjerë, nofull katrore. Eshtë ky që zakonisht ka më shumë sukses. Disa prej këtyre tipareve somatikë janë të lidhur me sasinë pakëz më të lartë se mesatarja e testosteronit, hormon i pranishëm si tek burrat, edhe tek gratë. Tek të gjithë sisorët, individi dominues ka norma më të larta të këtij hormoni në gjak. Burrat me më shumë testosteron, për shembull, sipas një studimi të para disa viteve, kryer nga psikologu amerikan James Dabbs, hyjnë më me shpejtësi në një dhomë ku e dinë se do të gjejnë persona të panjohur dhe fillojnë të parët të bashkëbisedojnë me ta. Pushteti nuk është vetëm një lojë për të rritur. Studime të kohëve të fundit të kryer tek fëmijët e mitur nga Nathan Fox, një studiues i Universitetit të Maryland, demonstrojnë se, që në moshën 4-muajsh, disa individë zhvillojnë aftësi sociale të habitshme, duke ndërvepruar si me të rriturit, edhe me bashkëmoshatarët në mënyrë të sigurtë. Pra, krijojnë idenë që e dinë se çfarë duan dhe si ta arrijnë. Pra, pushteti manifestohet që në djep. / Focus / KultPlus.com

Solzhenicin: “Kështu u rezistohet gënjeshtrave të pushtetit”

Posted on by KultPlus

Kemi humbur kaq në mënyrë të pakthyeshme njerëzillëkun, sa që për kafshatën modeste të ditëve të sotme, jemi të gatshëm të heqim dorë nga të gjithë parimet tanë, shpirti, të gjithë përpjekjet e paraardhësve tanë dhe nga mundësitë e fuqive tona – gjithçka, vetëm e vetëm për të mos e trazuar ekzistencën tonë të pasigurtë.

Nuk dimë më se çfarë janë krenaria, qëndrueshmëria, një zemër e përvëluar. Nuk na tremb as vdekja bërthamore, lufta e tretë botërore (duhet të ketë patjetër një vrimë ku të fshihemi) – vetëm një gjëje ia kemi frikën: që të bëjmë ata pak hapa që na ndajnë prej kurajos civile!

Vetëm e vetëm që të mos largohemi nga tufa, të shkojmë për hesapin tonë – sepse, po sikur, pastaj të gjendemi pa bukën e bardhë, ujëngrohësin me gaz, lejen e qëndrimit në Moskë? Ka një koncept në gjendje të na sigurojë një jetë të qetë, sa kohë që jetojmë, dhe që na e kanë ngulitur në të gjithë “salcat” e qarqeve të edukimit politik, deri sa na ka hyrë mirë në kokë: mjedisi, kushtet shoqërore, nuk dilet prej tyre, qenia përcakton ndërgjegjen. Atëherë, ky hyjmë ne? Ne nuk mund të bëjmë asgjë. Përkundrazi, mund të bëjmë gjithçka. Por preferojmë të gënjejmë vetveten, për të qenë të qetë. Nuk janë aspak “ata” fajtorët për gjithçka, jemi vetë ne, vetëm ne! Do të na kundërshtojnë: por në fakt, çfarë mund të bëhet konkretisht? Na kanë mbyllur gojën, nuk na dëgjojnë, nuk pyesin për mendimin tonë. Si të bëjmë për t’i bindur ata që të na dëgjojnë? Sido që të jetë, nuk ka asnjë mënyrë që t’i detyrojmë të ndërrojnë mendje. Gjëja më e natyrshme do të ishte që të mos i rizgjidhnim – po tamam, sikur në vendin tonë të kishte zgjedhje.

Pra, është një qark i mbyllur? Vërtetë nuk ka rrugëdalje? Dhe duhet të presim pasivisht që, nga hiçi, diçka të bëhet vetë? Por ajo gjëja që kemi përsipër nuk do të largohet kurrë vetë, nëse ne të gjithë do të vazhdojmë ta pranojmë, ta nderojmë dhe ta përforcojmë çdo ditë, nëse nuk vendosim t’i kundërvihemi, duke filluar aty ku është më e dobët. Nga gënjeshtra.

Kur dhuna thyen konsorciumin paqësor njerëzor, fytyra e saj digjet prej sigurisë arrogante që shfaq, madje ulëret, sipas mësimeve të saj: “Unë jam dhuna! Largohuni, hapni rrugë ose do ju vë poshtë!” Por, dhuna plaket po kaq shpejt, dhe pa kaluar shumë vite, nuk është më kaq e sigurtë në vetvete për t’u shfaqur, e për t’u bërë më e paraqitshme kërkon papushim një aleate, dhe kjo është Gënjeshtra. Në fakt, dhuna nuk ka mënyrë tjetër për t’u maskuar, përveç gënjeshtrës, dhe gënjeshtra nuk mund të ketë jetëgjatësi, përveçse përmes dhunës. Dhe dhuna nuk ka nevojë që të bëjë të ndihet çdo ditë, në çdo sup, peshën e putrës së saj: ajo kërkon vetëm që ne t’i nënshtrohemi gënjeshtrës, që të bëhemi përditë pjesëmarrës në gënjeshtër – dhe kaq mjafton për të qenë të nënshtruar besnikë. (bota.al)

Pikërisht këtu gjejmë çelësin, që deri sot ne e kemi fshehur, por aq ka qenë kaq i thjeshtë për t’u gjetur, për çlirimin tonë: mos pjesëmarrjen personale në gënjeshtër! Nëse gjithnjë e më shumë njerëz nuk do të duan të kenë të bëjnë me gënjeshtrën, ajo fillon të zhduket. Si një sëmundje ngjitëse, e cila ekziston sa kohë që ka njerëz për t’u infektuar. Nuk na kërkohet të zbresim në shesh, nuk jemi të pjekur sa duhet për të shpallur publikisht të vërtetën, për të shprehur me zë të lartë atë që mendojmë – nuk është për ne, ka shumë rrezik. Por të paktën të refuzojmë të themi atë që nuk mendojmë. të vetëdijësohemi për kufirin, përtej të cilit fillon gënjeshtra – të tërhiqemi nga ky kufi i gangrenizuar.

Atëherë, secili prej nesh duhet të gjejë kurajën dhe të zgjedhë: ose të qëndrojë shërbëtor i vetëdijshëm për gënjeshtrën, ose të vendosë që ka ardhur momenti të shkëputet, të bëhet një njeri i ndershëm, që meriton respektin e fëmijëve dhe bashkëkohësve…

Po, në fillim nuk do të jetë e lehtë. Dikush do të humbasë përkohësisht vendin e punës. Të rinjve që duan të jetojnë sipas të vërtetës, kjo do ua ndërlikojë shumë, që në fillim, ekzistencën e tyre rinore: në fakt, edhe verifikimet me pyetje-përgjigje janë të mbushura me gënjeshtra, dhe duhet zgjedhur.

Nuk ka ditë, kur gjithësecilit prej nesh nuk na duhet të zgjedhim në cilin drejtim të shkojmë: drejt të vërtetës, apo drejt gënjeshtrës, drejt pavarësisë së shpirtit, apo drejt servilizmit shpirtëror. Dhe kush nuk do të ketë kurajën e mjaftueshme për të mbrojtur shppirtin e tij, të paktën të shmangë mburrjen për idetë e veta progresiste, të mos lëvdohet me titujt e tij akademikë, artist i popullit, i merituar për këtë apo për atë, dua vetëm të rri ngrohtë dhe me barkun plot.

Për njerëz si ne, të mpirë prej mosveprimit, edhe kjo rrugë – më e moderuara mes formave të ndryshme të rezistencës – nuk do të rezultojë aspak e lehtë. Sidoqoftë, më e lehtë se sa të luajmë me zjarrin, apo edhe se sa një grevë urie: flakët nuk do të përfshijnë gjymtyrët, sytë nuk do të të bëjnë grevë, dhe pakëz bukë e zezë e një gotë ujë i pijshëm, do të gjenden gjithmonë për familjen tënde. Ai popull i madh i Europës, që e kemi mashtruar dhe tradhëtuar – populli çekosllovak – a nuk na ka treguar ne, se një gjoks i dobët, mund t’u rezistojë edhe tankeve, nëse brenda tij rreh një zemër e denjë? Do të jetë një rrugë e mbushur me pengesa – megjithatë, do të jetë më pak e dëmshmja nga të gjitha. Një zgjidhje jo e lehtë për trupin – por e vetmja për shpirtin. Një rrugë jo e lehtë – megjithatë, edhe tek ne ka njerëz, dhjetëra njerëz, që prej vitesh u përmbahen këtyre kritereve, jetojnë sipas të vërtetës. Pra, nuk jemi të parët që i hyjmë kësaj rruge, por u bashkohemi atyre që e kanë bërë tashmë! Sa më të shumtë dhe të bashkërenduar të jemi në interpretimin e saj, aq më e kalueshme dhe e shkurtër do të na duket! Do të jemi me mijëra, nuk do të na e ulin kokën, as nuk do ta provojnë. Nëse bëhemi dhjetëra-mijëra, vendi ynë do të ndryshojë aq shumë, saqë nuk do ta njohim më.

Nëse na pushton frika, të paktën të pushojmë së ankuari për ata që do të na e heqin edhe ajrin për të marrë frymë – jemi ne vetë që e bëjmë! Të përkulemi edhe më shumë, të presim si do të shkojë, dhe miqtë tanë biologjikë do të kontribuojnë që të afrohet dita kur do të mund të na lexojnë edhe mendimet dhe të riprogramojnë gjenet tona.

Nëse edhe këtë herë do të lejojmë të fitojë frika, do të thotë se jemi hiçë, se për ne nuk ka asnjë shpresë.

Pjesë nga shënimet e Solzhenicinit: “Të jetosh pa Gënjeshtër” /KultPlus.com