Gazetari spanjoll Angelo Nero i ka kushtuar një reportazh Gjirokastrës, që ai e cilëson si qyteti i gurëve që flasin.
Ai ka rrëfyer për median spanjolle historinë e këtij qyteti që sot tërheq mjaft turistë.
SHKRIMI I GAZETARIT ANGELO NERO
Gjirokastër, një nga qytetet më të bukura në zemër të Shqipërisë, është një vend që të nxit të harrosh orët, dhe të ecësh rrugëve të tij në këmbë, ta arrish me ritmin e një pelegrini antik, madje edhe ata që, si unë, na mungon besimi.
Në atë shtator të nxehtë 2019 ne gjithashtu hymë në qytet në këmbë dhe së shpejti mund të shihnim muret e Kalasë, i njohur më parë si Argjirokastër, origjina e të cilit daton në shekullin e 12-të, dhe i cili ndodhet në majë të një kodre, duke mbizotëruar qytetin.
Megjithëse sot qyteti do të njihet si vendlindja e dy prej shqiptarëve më të famshëm në historinë e tij bashkëkohore: udhëheqësit komunist Enver Hoxha dhe shkrimtarit më universal, Ismail Kadaré, Gjirokastër tashmë kishte rëndësi tregtare nën sundimin bizantin, kur ishte e njohur si Argyropolis (qyteti i argjendit), duke u bërë më vonë pjesë e Despotatit të Epirit.
Despotati i Epirit, i cili u shfaq në 1204 pas rënies së Konstandinopojës në duart e Kryqtarëve, zgjati deri në 1479, me vdekjen e despotit të fundit të dinastisë Toco, me humbjen e bastioneve të fundit të mbretërisë që, tridhjetë vite më parë, humbi kryeqytetin e saj, Arta dhe fortesën e saj të fundit, Angelokastro, përpara ushtrive osmane.
Megjithëse edhe këtë e mësuam më vonë, që atëherë interesi ynë ishte një tjetër, më pak epik: për të gjetur një vend për të ngrënë. Në shpatin e kodrës ku është vendosur kalaja, gjetëm rreth gjysmë duzinë tavernash, ndoshta sepse ishte koha të uleshim në tryezë, dhe njëra prej tyre, me një tarracë të vogël nën një hardhi, kapi vëmendjen time. Unë me kënaqësi do të isha ulur të pija një birrë Korça dhe mbase ca dollma, po të mos ishte për faktin se kishim ende të gjithë Gjirokastrën për të zbuluar. Në Rrugën e Kalasë, e cila u ngjit drejt kalasë, pamë gjithashtu shumë aktivitete, këtë herë tregtare, pasi në muret e rrugës kishte një mostër të tërë qilimash, mbulesa tavoline me grep dhe të gjitha llojet e zanateve, pa munguar mjalti dhe livandoja, gjithashtu produkte tipike të zonës, si dhe gdhendje në dru, për të cilat kujdeseshin zonjat që dukej se ishin atje që nga ditët e Mbretit Zogu, duke kërkuar një hije që nuk ishte e përshtatshme për të gjithë. Siç e kemi parë tashmë në Sarandë, shqiptarët janë një racë krenare dhe ofrojnë mallin e tyre pa insistim, në mënyrë që klientët të binden nga produkti dhe jo nga buza e tregtarit, në shumë raste ata ju buzëqeshin në përshëndetje, por në shumë më tepër ata ju injorojnë, vazhdojnë të bisedojnë me njëri-tjetrin, duke gërvishtur faqet e një libri ose duke iu përgjigjur telefonit.
Do vizitojmë kalanë, pasi ishim disa metra larg hyrjes, por më në fund vendosëm të zbresim në qendrën historike për të gjetur një vend për të qetësuar ulërimat e stomakut tonë, duke kaluar një pyll të vogël që përfundonte në një park me statuja të luftëtarëve të pavarësisë. Rruga e parë që hasëm ishte plot veprimtari tregtare, me kafene, dyqane suveniresh dhe restorante.
“Ishte një qytet i prirur, mbase më i priruri në botë, i cili kishte sfiduar të gjitha ligjet e arkitekturës dhe urbanizmit. Kulmi i një shtëpie ndonjëherë prekte themelet e një shtëpie tjetër dhe ishte padyshim i vetmi vend në botë ku, nëse rrëshqisje buzë një rruge, rrezikoje të gjesh veten mbi ndonjë çati. Duke ecur në rrugë, ka vende ku ju mund të zgjasni krahun tuaj pak, ju mund të varni kapelën tuaj në majë të një minareje. Shumë gjëra ishin të çuditshme dhe shumë dukeshin se i përkisnin mbretërisë së ëndrrave “, shkruajti Ismail Kadare, në “Kronikë në gur”.
Është padyshim një qytet i pjerrët, i vendosur në një korridor të gjatë të rrethuar nga male të thepisura, i cili ishte vendi i detyrueshëm i kalimit për fiset e mëdha të Epirit (Kaonët, Molosët …), Ilirët, Grekët dhe Romakët, Bizantinët dhe Osmanët. Këtu janë kishat më të vjetra në Evropë, me veçorinë që ka pothuajse po aq teqe sa ka xhami, pasi vëllazëritë Sufi (halvetis dhe bektashis) lulëzuan këtu nën ndikimin e Ali Pashës, në fillim të shekullit të 18-të.
Pasi kemi zbritur disa shkallë të pjerrëta, hyjmë në Pazarin e Vjetër, të përshtatur në pjesën e vjetër të qytetit, me shtëpi tipike të bukura me çati prej pllake, një nga pasuritë që arriti të shpallej një qytet-muze nga qeveria Shqiptare, meqenëse është një nga modelet më të ruajtura të qytetit osman, dhe është rruga me kalldrëm e mbajtur mirë, ku deri në mes të shekullit 20, kishte një treg të rëndësishëm për bujqësinë, artikujt prej lëkure dhe zdrukthtari, megjithëse struktura e tij daton nga shekulli i 17-të, kur sundimtari Memi Pasaha vendosi që rrugët që mirëpresin zonën tregtare do të bashkoheshin drejt të njëjtit vend, të njohur si Qafa e Pazarit. Përkundër faktit që në vitin 1912 lagjja pësoi një zjarr të tmerrshëm, ajo u ngrit përsëri nga hiri i saj për të na ofruar një nga vendet më të vizituara – dhe këtë e themi me bindje- në jug të vendit të shqiponjave.
Ne ecëm midis qilimave më të bukur, midis qeramikës më të gjallë, midis artikujve prej lëkure delikate, gjithashtu shumë relike të së kaluarës socialiste, helmeta ushtarake dhe kapele, çizme … me siguri në një dhomë të pasme do të kishte edhe municione dhe armë autentike, ndoshta disa nga 650,000 që u zhdukën gjatë trazirave të vitit 1997, i cili nisi pas shembjes së sistemeve financiare piramidale, dhe që çoi në rënien e qeverisë Sali Berisha, vdekjen e dy mijë njerëzve dhe ndërhyrjen e forcave të Kombeve të Bashkuara, duke rrezikuar që konflikti të rezultojë në një luftë të hapur civile.
Ishte pikërisht në Gjirokastër ku anëtarët e Komitetit të Shpëtimit Kombëtar negociuan me socialistin Bashkim Fino, i emëruar kryeministër në mes të asaj krize dhe ish-kryebashkiak i qytetit, një zgjidhje politike për të ndaluar konfrontimin e armatosur, i cili kishte filluar në Vlorë. Por ne nuk gjetëm asnjë gjurmë të atij konflikti, apo të së kaluarës së tij komuniste, në vendlindjen e Enver Hoxhës, i cili ende dukej se gëzonte një farë simpatie midis bashkatdhetarëve të tij, pasi fytyra e tij zbukuronte gota dhe pjata në shumë dyqane, midis flamujve dhe kartolinave shqiptare. Megjithëse pazari nuk vonoi shumë për të na mbytur, kishte shumë oferta dhe pak lekë, pasi na u kërkua të ndryshonim eurot që mbanim në xhepa për të bërë blerje në monedhën vendase, kështu që zbritëm në Rruga “Ismail Kadaré”, ngecëm në xhaminë e shekullit të 18-të, të cilën nuk mund ta vizitonim, pasi, si shumica e atyre që do të gjenim në Shqipëri, ato po rehabilitoheshin me patronazhin e qeverisë turke! /diasporashqiptare/ KultPlus.com
