Historia e ‘Bella Ciao’, këngës që u bë himn i revoltës

Kënga ‘Bella Ciao’ është një këngë italiane partizane e Luftës së Dytë Botërore. Krijuesi i saj është i panjohur, siç nuk është e ditur saktë data e qarkullimit. Megjithatë, ajo këndohet ende sot si një himn për lirinë dhe rezistencën. Poashtu është përshtatur dhe përkthyer në dhjetëra gjuhë: angleze, ruse, boshnjake, kroate, serbe, spanjolle, finlandeze, kineze, kurde, turke, japoneze dhe greke.

E këndonin gra punëtore. Sipas një teorie, muzika e këngës vinte nga një këngë e vjetër tradicionale italiane. Të tjerë argumentojnë se ritmi i këngës është regjistruar në Amerikë në fillim të shekullit XX dhe më pas u transferua në Iali nga një muzikant. Fjalët e para mendohet se u shkruan dhe kënduan nga gra punëtore që punonin në plantacionet e orizit në Luginën Po, në Italinë Veriore.

Graë duhej të rimbillnin dhe të mbronin fidanët e ndjeshëm nga ndryshimet e temperaturës, por edhe të shkulnin barërat e këqija nga kulturat që pengonin ritjen e shëndetshme të bimëve të reja. Procesi zhvillohej nga fundi i Prillit deri në fillim të Qershorit.

Fermerët që vinin nga klasat më të varfëra sociale punonin në kushte të tmerrshme. Ishin zbathur dhe uji nga fushat e përmbytura u arrinte disa herë deri në gju. Qëndronin të përkulura për të mbledhur barërat e këqija gjatë gjithë ditë. Dhe kjo për pak para.

Vargjet e para të këngës denonconin kushtet e rënda të punës së grave nën diellin e nxehtë. Ato bëjnë fjalë për martirizmin e tyre të përditshëm në fusha dhe mbikqyrjen e pronarit të egër që qëndronte pranë tyre më shkop në dorë, ndërsa ato ishin të përkulura për orë të tëra. Gratë thoshin se për çdo orrë që kalonin nëpër fusha, shkonte dëm jeta dhe rinia e tyre, por shpresonin se do të çliroheshin dhe se do të vinte dita kur të gjitha do të punonin të lira.

Regjistrimi i parë i ‘Bella Ciao’ me këto vargje u bë në vitin 1906, në qytetin Vercelli, në rajonin italian të Piemonte-s.

Keqtrajtimi i tyre i çoi në greva dhe trazira në fillim të shekullit të XX. Betejat e tyre pengoheshin nga punëtorë, të cilët ishin të gatshëm të paguheshin edhe më pak, ngaqë kishin nevojë për punë. U konsideruan grevë-thyes. Kërkesat e protestuesëve u plotësuan pjesërisht gjatë periudhës së viteve 1906-1909, kur të gjitha komunitetet e rajonit italian të Piemonte-s duhej të respektonin të drejtën e tetë-orëshit të punës.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, partizanët italian ndryshuan tekstin në mënyrë që të shprehnin luftën e tyre çlirimtare dhe rezistencën kundër fashizmit dhe trupave naziste gjermane.

Vargjet e përshtatura flsinin për një partizan që pa armiqtë të pushtonin vendin e tij. U lutej partizanëve të tjerë ta merrnin lar, për shkak se ndiente se po afrohej vdekja. Në rast se vdiste në betejë, u thoshte që ta varrosnin diku në mal dhe mbi të, të mbillnin një lule të bukur. Në vazhdim u kërkonte t’u thoshin atyre që kalonin andej se është lulja e një partizani, i cili vdiq për liri.

Ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore çuan në zhvillimin e lëvizjes së fuqishme guerilase në Itali, e cila luftoi kundër trupave gjermane dhe Italisë fashiste. Regjimi fashist italian filloi të tronditej si rezultat i zhvillimit të lëvizjes popullore dhe për shkak të dështimeve ushtarake në Greqi, Jugosllavi dhe Bashkimin Sovjetik. Fundi i tij ishte zbarkimi i forcave Aleate në Siçili, që filloi me 10 korrik 1943. Partia e Musolinit u destabilizua. Kundër tij u kthyen edhe shokët e tij. Më 24 korrik, në takimin e Këshillit të Lartë Fashist u vendos përmbysja e Musolonit dhe transferimi i pushtetit ekzekutiv të mbreti Viktor Emanueli i III.

Më vonë Musolini u internua dhe kryeministër u bë marshalli Pietro Badoglio. Këto zhvillime çuan në ndërhyrjen e trupave naziste dhe pushtimin e një pjese të Italisë Veriore. Me një operacion mbresëlënës parashutistë gjerman liruan Musolinin dhe dërguan në zonën e kontrolliar nga gjermanët.

Fillimisht, qeveria Badoglio vazhdoi politikat represive të regjimit të Musolinit, fakti që çoi në revolta. Në të njëjtën kohë, u përpoq të afrohej me Aleatët Perëndimorë, ndërsa u kërkonte forcave të Boshtit të hiqnin qafe Aleatët nga Italia. E gjithë kjo çoi në nënshkrimin e marrëveshjes të kapitullimit të Italisë më 3 shtattor, ndërsa më pas qeveria Badoglio i shpalli luftë Gjermanisë.

Në vitin 1945, Musolini u përpoq të arratisej në Zvicër, por u arrestua nga partizanët italianë dhe u ekzekutuaa. Që atëherë, kënga ‘Bella Ciao” u bë e famshme në botë dhe është interpretuar nga artistë nga e gjithë bota, ndër të cilët edhe Manu Chao. Kënga dëgjohet tani në çdo betejë për të drejtat e njeriut./defektteknin/ KultPlus.com

Muzeu ‘Shtëpia me Gjethe’ përkujton 37-vjetorin e revoltës së Qafë Barit

Muzeu Kombëtar “Shtëpia me Gjethe” përkujton sot revoltën e Qafë Barit të ndodhur 37 vite më parë, më 22 maj 1984.

Burgu i Qafë Barit ndodhej 18 km larg qytetit të Pukës. Në këtë burg ndodheshin 500 të burgosur politikë të dënuar mbi 25 vite burg dhe si pasojë e kushteve të këqija dhe dhunës së ushtruar, të dënuarit shpërthyen në revolta më 22 maj 1984.

Ishte mëngjes, të burgosurit u grupuan në shesh duke mos pranuar të shkonin në punë pa u plotësuar kërkesat e tyre. Më tej në kor, nga brenda rrethimit erdhi thirrja: Poshtë komunizmi! Poshtë diktatura! Poshtë diktatori! I gjithë kampi u rrethua me forca ushtarake të ardhura nga Tirana. Snajperët zunë pozicionet kryesore.

Qindra forca të armatosura, morën urdhërin për të qëlluar mbi të burgosurit. U përdor dhunë mbi të dënuarit: Hajredin Fratari, Dalip Zhabolli, Nuredin Skrapari, Sandër Sokoli, Bajram Vuthi, Tom Ndoja, Sokol Sokoli, Sokol Progri, Lush Bushgjoka, Martin Leka, Vllasi Koçi, Lazër Shkëmbi, Haxhi Baxhinovski, Kostandin Gjordeni, Hysen Tabakut. I dënuari Sandër Sokoli, vdiq nga torturat ende pa mbërritur në Degën e Brendshme të Pukës, ku të dënuarve të tjerë iu bë dhe hetuesia e gjyqi po aty. Si përfundim, Tom Ndoja dhe Sokol Sokoli u dënuan me vdekje me pushkatim, ndërsa të tjerët u ridënuan me vite të gjata burgu.

Pas revoltës në  kampit të Spaçit, në vitin 1973, do të shënohej një tjetër revoltë në burgun e të burgosurve politikë, ai i Qafës së Barit në maj të vitit 1984.

Më 22 maj të vitit 1984, të burgosurit politikë në kampin e tmerrshëm të Qafë-Barit u ngritën në revoltë duke përsëritur atë që kishte ndodhur më shumë se një dekadë më parë në burgun e Spaçit, në të njëjtën datë, në të njëjtin muaj, ku u ngritën kërkesa e dëshira për liri, që u shtypën njëlloj me dhunë e gjak.

Kampi i Qafë Barit, ndodhej rreth 18 km nga qytetit i Fushë-Arrëzit të Pukës, ndërtuar midis grykave të maleve.

Kampi ishte i rrethuar me tre rreshta telash me gjemba, me lartësi mbi 4 metra, rreshti i mesit ishte i gjithi me rrymë elektrike dhe pjesa në mes telave ishte e minuar. Rrethimi kishte rreth 20 kulla vrojtimi në lartësi mbi 8 metra ku ushtarët ishin të pajisur me të gjithë llojet e armatimit.

Afër kampit ndodhej dhe një repart ushtarak përveç repartit zyrtar që kishte detyrë ruajtjen e të burgosurve politikë, dëshmojnë të burgosurit politik që kanë vuajtur në burgun e Qafë-Barit.

Pas shumë vitesh torturash çnjerëzore të dënuarit shpërthyen në revoltë më 20 maj 1984. Fatkeqësisht kjo revoltë përfundoi në tragjedi njerëzore.

Ky ishte bilanci i shtypjes së revoltës së Qafë-Barit të 22 majit 1984. Sokol Sokoli dhe Tom Ndoja u dënuan me pushkatim si organizatorë, madje dhe vetë kampi u dënua me prerje korespondence të të burgosurve.

Çdo vit të burgosurit politikë organizojnë ceremoni në kujtim të vuajtjes se të ekzekutuarve, si një dëshmi për të treguar se regjime të tilla, mizore të mos kthehen më. /atsh/ KultPlus.com

‘Bella Ciao’, kënga që u bë himn i revoltës

Kënga ‘Bella Ciao’ është një këngë italiane partizane e Luftës së Dytë Botërore. Krijuesi i saj është i panjohur, siç nuk është e ditur saktë data e qarkullimit. Megjithatë, ajo këndohet ende sot si një himn për lirinë dhe rezistencën. Poashtu është përshtatur dhe përkthyer në dhjetëra gjuhë: angleze, ruse, boshnjake, kroate, serbe, spanjolle, finlandeze, kineze, kurde, turke, japoneze dhe greke.

E këndonin gra punëtore. Sipas një teorie, muzika e këngës vinte nga një këngë e vjetër tradicionale italiane. Të tjerë argumentojnë se ritmi i këngës është regjistruar në Amerikë në fillim të shekullit XX dhe më pas u transferua në Iali nga një muzikant. Fjalët e para mendohet se u shkruan dhe kënduan nga gra punëtore që punonin në plantacionet e orizit në Luginën Po, në Italinë Veriore.

Graë duhej të rimbillnin dhe të mbronin fidanët e ndjeshëm nga ndryshimet e temperaturës, por edhe të shkulnin barërat e këqija nga kulturat që pengonin ritjen e shëndetshme të bimëve të reja. Procesi zhvillohej nga fundi i Prillit deri në fillim të Qershorit.

Fermerët që vinin nga klasat më të varfëra sociale punonin në kushte të tmerrshme. Ishin zbathur dhe uji nga fushat e përmbytura u arrinte disa herë deri në gju. Qëndronin të përkulura për të mbledhur barërat e këqija gjatë gjithë ditë. Dhe kjo për pak para.

Vargjet e para të këngës denonconin kushtet e rënda të punës së grave nën diellin e nxehtë. Ato bëjnë fjalë për martirizmin e tyre të përditshëm në fusha dhe mbikqyrjen e pronarit të egër që qëndronte pranë tyre më shkop në dorë, ndërsa ato ishin të përkulura për orë të tëra. Gratë thoshin se për çdo orrë që kalonin nëpër fusha, shkonte dëm jeta dhe rinia e tyre, por shpresonin se do të çliroheshin dhe se do të vinte dita kur të gjitha do të punonin të lira.

Regjistrimi i parë i ‘Bella Ciao’ me këto vargje u bë në vitin 1906, në qytetin Vercelli, në rajonin italian të Piemonte-s.

Keqtrajtimi i tyre i çoi në greva dhe trazira në fillim të shekullit të XX. Betejat e tyre pengoheshin nga punëtorë, të cilët ishin të gatshëm të paguheshin edhe më pak, ngaqë kishin nevojë për punë. U konsideruan grevë-thyes. Kërkesat e protestuesëve u plotësuan pjesërisht gjatë periudhës së viteve 1906-1909, kur të gjitha komunitetet e rajonit italian të Piemonte-s duhej të respektonin të drejtën e tetë-orëshit të punës.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, partizanët italian ndryshuan tekstin në mënyrë që të shprehnin luftën e tyre çlirimtare dhe rezistencën kundër fashizmit dhe trupave naziste gjermane.

Vargjet e përshtatura flsinin për një partizan që pa armiqtë të pushtonin vendin e tij. U lutej partizanëve të tjerë ta merrnin lar, për shkak se ndiente se po afrohej vdekja. Në rast se vdiste në betejë, u thoshte që ta varrosnin diku në mal dhe mbi të, të mbillnin një lule të bukur. Në vazhdim u kërkonte t’u thoshin atyre që kalonin andej se është lulja e një partizani, i cili vdiq për liri.

Ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore çuan në zhvillimin e lëvizjes së fuqishme guerilase në Itali, e cila luftoi kundër trupave gjermane dhe Italisë fashiste. Regjimi fashist italian filloi të tronditej si rezultat i zhvillimit të lëvizjes popullore dhe për shkak të dështimeve ushtarake në Greqi, Jugosllavi dhe Bashkimin Sovjetik. Fundi i tij ishte zbarkimi i forcave Aleate në Siçili, që filloi me 10 korrik 1943. Partia e Musolinit u destabilizua. Kundër tij u kthyen edhe shokët e tij. Më 24 korrik, në takimin e Këshillit të Lartë Fashist u vendos përmbysja e Musolonit dhe transferimi i pushtetit ekzekutiv të mbreti Viktor Emanueli i III.

Më vonë Musolini u internua dhe kryeministër u bë marshalli Pietro Badoglio. Këto zhvillime çuan në ndërhyrjen e trupave naziste dhe pushtimin e një pjese të Italisë Veriore. Me një operacion mbresëlënës parashutistë gjerman liruan Musolinin dhe dërguan në zonën e kontrolliar nga gjermanët.

Fillimisht, qeveria Badoglio vazhdoi politikat represive të regjimit të Musolinit, fakti që çoi në revolta. Në të njëjtën kohë, u përpoq të afrohej me Aleatët Perëndimorë, ndërsa u kërkonte forcave të Boshtit të hiqnin qafe Aleatët nga Italia. E gjithë kjo çoi në nënshkrimin e marrëveshjes të kapitullimit të Italisë më 3 shtattor, ndërsa më pas qeveria Badoglio i shpalli luftë Gjermanisë.

Në vitin 1945, Musolini u përpoq të arratisej në Zvicër, por u arrestua nga partizanët italianë dhe u ekzekutuaa. Që atëherë, kënga ‘Bella Ciao” u bë e famshme në botë dhe është interpretuar nga artistë nga e gjithë bota, ndër të cilët edhe Manu Chao. Kënga dëgjohet tani në çdo betejë për të drejtat e njeriut./defektteknin/ KultPlus.com