Shopenhauer: Asgjë nuk mund të jetë e bukur, pa të vërtetën

Filozofi gjerman Artur Shopenhauer, u bë i njohur vetëm në fund të jetës së tij. Në tekstin më të rëndësishëm që ai shkroi: “Bota si vullnet dhe përfaqësim”, botuar në 1819, pohonte se ajo çfarë shohim nuk është ajo që ekziston në të vërtetë. Në fakt, pas gjërave, në thellësinë e tyre, në esencën e tyre, fshihet një forcë e vetme që në mënyrë të vazhdueshme kondensohet dhe materializohet, duke i dhënë asaj zanafillën, që, në të vërtetë, na shfaqet në përvojën e përditshme. Kjo forcë, sipas Shopenhauerit, është vullneti. Përmes një shtegtimi skandinav nga një sërë ndalesash, njeriu, filozofi mund të arrijë të çlirojë veten nga vullneti dhe të bëhet padroni i saj, pasi ka njohur realitetin e vërtetë. Këtë gjendje Shopenhaueri, i frymëzuar nga Orienti, e quante Nirvana.

Bota do të shkojë shpeshherë drejt kalbëzimit. Bota nuk është gjë tjetër veçse paraqitja jonë. Kur ne paraqesim diçka, jemi, si në çdo veprim tonin, veçse organ zbatimi i një dashjeje për të jetuar të errët, që i vidhet pushtetit të vetëdijes. Nuk donte t’ia dinte nëse do ta botonin. Të themi të drejtën, Shopenhaueri, duhet theksuar, nuk ishte një tip i lehtë. E kaloi jetën në vetmi, duke studiuar, duke shëtitur, duke u grindur. Parapëlqente të rrinte më shumë me kafshët sesa me njerëzit. Kishte një qen qimedredhur, të quajtur Atma, në sanskrisht do të thotë shpirti i botës. Kur e qortonte, nuk i drejtoj me qen, por e quante atë “njeri”. Iu ngarkua për një vit të mbante një kurs në Universitetin e Berlinit, kohë kur jepte mësim filozofi më i rëndësishëm gjerman, madje, ende i gjallë, Hegeli.

Shopenhaueri i planifikoi kurset e veta që të përkonin me ato të Hegelit, me qëllim që ta gjente klasën bosh. Për Hegelin, thoshte se ishte “kokëfortë” dhe se askush nuk e kuptonte vërtet atë, madje dhe ata që thoshin se e kuptuan atë, në të vërtetë e keqkuptuan. Pati vetëm një pasues të gjallë, Philippe Mainlander, i cili kreu vetëvrasje në moshën 35-vjeçare.

Artur Shopenhaueri, filozofi që ndërgjegjësoi njeriun për forcën e vullnetit si zanafillë e veprimtarisë krijuese dhe asgjësuese iu përkushtua edhe shkencave të të gjallëve. Ai e donte zoologjinë, botanikën, mjekësinë. Në Sesionet e tij rrëfente se kalonte ditë të tëra në kopshtin botanik në qytetin e tij. Një herë, ndërsa shëtiste midis bimëve ekzotike, ai u ndal para një luleje veçanërisht të harlisur. Nuk e përmbante dot veten së bëri gjeste, njëlloj siç bëjnë italianët kur duan të shfaqin habi dhe admirim. Po kalonte atypari kujdestari, i cili e pa Shopenahauerin në kumin e tij ndijimor. Iu afrua dhe me dy gishta e goditi lehtë mbi sup: “Po ti kush je?” – e pyeti. Shopehanueri u qetësua, buzëqeshi dhe u përgjigj: “Po e dite, ma thuaj, i dashur zotëri, do të të isha vërtet mirënjohës”. / Konica.al / KultPlus.com

Thënie mbi jetën nga Arthur Schopenhauer

“Ai që shkruan për budallenjtë, audiencën e lartë e ka të sigurtë.”

“Kur e bleni një libër, ju në mënyrë optimiste mendoni se po e bleni edhe kohën për ta lexuar atë.”

“Njerëzit e mëdhenjë janë sikur shqiponjat; ata i ndërtojnë folet e tyre në lartësitë e vetmuara.”

“Të gjitha të vërtetat e mëdha kalojnë nëpër tre faza: fillimisht ato përqeshen, pastaj ato kundërshtohen dhunshëm dhe në fund ato pranohen si vetë – evidente.”

“Pasuria është si uji i kripur, sa më shumë të pish, aq më i etur je. Kjo vlenë edhe për lavdinë.”

“Dhembshuria për kafshët është e lidhur ngushtë me mirësin e karakterit, dhe mund të pohohet me siguri se ai që është mizor me kafshët, nuk mund të jetë kurrë njeri i mirë.”

“Secila dashuri, sado qiellore të duket, rrënjët e saj i ka në instiktin seksual.”

“Një njeri mund të jetë vetja vetëm për aq kohë sa ai është i vetëm; dhe nëse ai nuk e don vetminë, ai nuk do ta dojë as lirinë; sepse vetëm atëherë kur ai është i vetëm, ai është vërtetë i lirë.”

“Asgjë nuk mund të jetë e bukur pa të vërtetën.”

“Zakonisht është humbja ajo që na bënë ta dim vlerën e gjërave.”

“Një shkallë e lartë e intelektit priret ta bëjë njeriun të pashoqërueshëm.”

““Natyra e tregon se me rritjen e inteligjencës vjen e rritur edhe aftësia për të ndjerë dhimbje dhe se vetëm në shkallën më të lartë të inteligjencës, dhimbja e arrit pikën e saj supreme.”

““Doktori e sheh të gjithë dobësinë e njeriut, gjykatësi e sheh të gjithë ligësinë dhe teologu të gjithë budallallëkun e tij.”

““Talenti e godet shënjestrën të cilën askush nuk mund ta godas. Gjeniu e godet shënjestrën të cilën askush nuk mund ta shoh.”

“Ne rrallë mendojmë për atë që e kemi, ndërsa shpesh për atë që na mungon.”

“Njerëzit e zakonshëm thjeshtë mendojnë se si duhet ta shpenzojnë kohën e tyre; I talentuari tenton ta përdor atë.”/KultPlus.com

“Ai që shkruan për budallenjtë, audiencën e madhe e ka të sigurt”

Mishërimi i pesimizmit dhe e romantizmit gjerman, Artur Shopenhauer njihet kryesisht për veprat “Bota si vullnet dhe përfaqësim”, “Metafizika e dashurisë”, “Baza e moralit”, “Si të sillemi me gratë” etj.

Arthur Schopenhauer lindi në Gdansk, më 22 shkurt 1788, si djali i një biznesmeni kozmopolit dhe një nëne që pëlqente letërsinë. Jetoi gjithnjë i pavarur, duke mos mbajtur asnjëherë një post akademik me pagesë.

“Pavarësia e mjeteve”, shprehej Shopenhauer, “është parakusht i pavarësisë së mendimit”.

Jetoi tridhjetë vjet i vetmuar, në murin e studios varur një portret të Kantit, kurse në tryezën e punës një statujë të Budës. Për kënaqësi lexonte The Times, i binte flautit dhe asistonte në operën e Frankfurtit.

Nocioni i vullnetit, pikëpamjet mbi motivimin apo dëshirat njerëzore, zënë vendin themelor në mendimin e tij: thelbi i ekzistencës, që përbën çdo gjë, një ide që do të ketë ndikim të thellë tek Friedrich Nietzsche. Nisur nga kjo pikëpamje, soditja estetike merr një kuptim të ri.

Zbulimi i filozofisë indiane do të lë gjurmë të pashlyera në mendimin filozofik të autorit, si pasojë e leximit të “Upanishadëve” – tekste të shenjta që formojnë bazën e saj teorike.

“Siç dihet, filozofia ime mohon çdo përqasje që mund të bëhet midis jetës njerëzore dhe konceptit të ekzistencës së lumtur”, shprehej Schopenhauer.Thelbi i filozofisë së tij më vonë do të përshfaqej si një devizë e pesimizmit ngushëllues.

Schopenhauer njihet për mizantropinë e tij, pak më pak i njohur për dashurinë ndaj moralit. Ishte nga ata filozofë që inkurajoi njerëzit të tregojnë paralelisht egoizëm dhe mëshirë. Egoizmi kundër moralit, sensi i përbashkët ndaj moralit praktik.

Progreset mahnitëse në shkencë dhe teknologji bënë që shekulli XIX të ishte një shekull optimist. Prezantimi i Hegelit për historinë e Perëndimit si një Bildungsroman, historia e realizimit të “arsyes” në çështjet njerëzore kishte mbërthyer mendimin e epokës.

Megjithatë, Schopenhauerio ishte i vetmi filozof që deklaroi pesimizmin e tij, duke e konsideruar historinë e Hegelit si një trillim të pashpirt. Progresi, që ai trumbeton, është një mashtrim: jeta ishte, është dhe gjithmonë do të jetë vuajtje: “orvatjet e rrekshme për të shmangur vuajtjet nuk bëjnë tjetër veçse ndryshim forme”.

Sipas tij, larg nga krijimi i një Zoti të dëshiruar, apo i surrogatos së tij, të “arsyetimit” hegelian, bota është diçka që “nuk duhet të ekzistojë”.

I panjohur deri në dekadën e fundit, filozofi më i famshëm në Evropë vdiq në vitin 1860. Shkrimet e tij mbi estetikën, moralin dhe psikologjinë ushtruan ndikim të rëndësishëm mbi mendimtarët dhe artistët e shekullti XIX dhe XX.

Disa nga aforizmat e tij më të njohura:

“Ai që shkruan për budallenjtë, audiencën e madhe e ka të sigurt”.

“Për njeriun e pajisur me inteligjencë, vetmia ofron dy avantazhe: para së gjithash të jetë vetëmeveten dhe, së dyti, të mos jetë me të tjerët”.

“Edhe për më jetëgjatët, jeta është shumë e shkurtër në lidhje me projektet e bëra”.

“Çfarë i bën filozofët? Guximi për të mos mbajtur asnjë pyetje në zemër”.

“Pasuria është si uji i kripur, sa më shumë të pish, aq më i etur je. Kjo vlen edhe për lavdinë”.

“Miku i të gjithëve nuk është miku i askujt”. /KultPlus.com