Një seri fotografish të realizuara nga arkitekti Ricardo Santonja rrëfejnë evolucionin e një Spanje bashkëkohore e cila në shekullin e XXI-të ka ditur të përshtatet me kohët e reja, duke krijuar infrastruktura themelore për komunikimin dhe funksionimin e një vendi.
Ndërtesa nga më të njohurat në Spanjë sa i përket arkitekturës së tyre, vijnë përmes fotografive në ekspozitën “Arkitektura emblematike në Spanjën Bashkëkohore”.
Fotografitë janë ekspozuar për publikun në galerinë FAB, duke shënuar hapjen e Javës Kulturore Spanjolle në Tiranë.
“Arkitektura i çon përpara vendet. Shihet dëshira e njerëzve për të përparuar nëpërmjet arkitekturës. Përmes këtyre arkitekturave do të shikoni se si Spanja kë kaluar përmes një tranzicioni dhe ka arritur përmes demokracisë një arkitekturë të vlerësuar në të gjithë botën.”, – u shpreh fotografi dhe studiuesi Santonja, raportojnë mediat.
Fotografia si një mjet për komunikimin e punës njerëzore dhe e trajtuar si një art plastik nga fotografi dhe studiuesi Ricardo Santonja, tregon një mënyrë të re të të kuptuarit të territorit spanjoll.
Ricardo Santonja është profesor në Shkollën e Lartë Teknike të Arkitekturës të Madridit – Upm, i Departamentit të Ideimit Grafik Arkitekturor, artist plastik dhe fotograf profesionist i specializuar në arkitekturë dhe inxhinieri./atsh/ KultPlus.com
Këtë të shtune në Has të Prizrenit po mbahet për herë të dytë Darka e Lamës, që nga banorët vendas njihet edhe si “Darka e bereqetit”.
Për këtë ditë të shënuar për ta, banorët e kanë përgatitur një fli me diametër prej dy metrave, e që është hera e parë me këtë madhësi.
Për ta bërë këtë fli, u deshën rreth 4 orë, e organizatori Haziz Hodaj, tha për Klan Kosovën se janë duke shikuar mundësitë për të aplikuar për Librin Guinness, për shkak të madhësisë së saj.
Për pjekjen e flisë është dashur që tepsia dhe saçi të bëhet ekstra, e në fund të organizimit, kryetari i komunës së Prizrenit, Shaqir Totaj, e preu flinë dhe të pranishmit e patën mundësinë ta shijojnë atë.
Në këtë festë pati edhe pika artistike me këngë dhe valle./ Klan Kosova/ KultPlus.com
Ndali çapin kopeja e ulqve Në errësirën e thinjur me flokë bore. Ndali çapin pranë staneve të heshtura Kopeja e egër e pyjeve çame. S’dëgjohen të lehura, s’dëgjohen blegërima, Nuk duken më zjarret ku dremitin çobenët. Vetëm deti rreh bregdetin me dallgë pa pushuar, Vetëm hëna porsi dele e ndarë nga kopeja Nëpër shtigjet e reve baret e vetmuar. Ndali çapin kopeja e ulqve Dhe përgjon e uritur në errësirën thinjoshe.
Ku ini ju çobenë me gunat e bardha? Ku i kini delet që blegërinin kullotave? Ku i kini qiprat, ku këmborët si këmbana? Ku i kini qent e staneve që ulurinin si luanë? Murrot, balot, gudot – armiqtë tanë të vjetër? Ku janë që t’u tregojnë me çatallet e hekurt Se si në shesh të luftës luftohet për jetën?
Hesht në errësirë Çamëria shkretëtirë, vetëm dallga rreh parreshtur shkëmbenjtë kryeulur Dhe jehona e saj e gjerë nëpër natën joniane Përzihet me ulurimen e ulqve të uritur.
U botua në revistën “Krahu i shqiponjës” nr.2, 1997 me pseudonimin Kiman Halil Çami/ KultPlus.com
Puna për Teatrin e Ri po ecën me ritme të shpejta, teksa pritet që brenda vitit 2025 të përfundojë karabinaja e godinës. Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj dhe Drejtori i Teatrit Kombëtar, Altin Basha, së bashku me një grup kritikësh, drejtorë teatrosh dhe gazetarësh nga vende të ndryshme të Europës, vizituan kantierin e Teatrit të Ri, si dhe njohën vizitorët me projektin dhe ecurinë e punimeve.
Kryebashkiaku Veliaj tha se Teatri i Ri do të jetë njësoj me teatrot e tjerë të Europës dhe do të mirëpresë artistët dhe publikun siç i ka hije. Ai shtoi se vendi ecën përpara vetëm duke parë nga e ardhmja.
“Është një kënaqësi e veçantë që pritëm një grup njerëzish që merren me teatër, që prodhojnë art dhe kulturë, nga dhjetëra teatrot e Europës, të cilët panë se si edhe në Tiranë arti dhe kultura prodhojnë ekonomi, njësoj siç ne shohim që kjo ndodh në Itali ose në Greqi. Ne duam të provojmë se edhe në Tiranë, të qenit Kryeqyteti Europian i Rinisë, pastaj Qyteti Europian i Sportit, por sidomos vitin tjetër kur Tirana do të jetë Kryeqyteti Mesdhetar i Kulturës dhe Dialogut, prodhon ekonomi për vendin. Jo vetëm ata që punojnë në industrinë teatrore, por edhe turistët, apo ata që vijnë si spektatorë, konsumojnë, qëndrojnë në hotele, prodhojnë energji ekonomike për qytetin. Ne duam ta kthejmë 2025 në një histori suksesi edhe për Teatrin e Ri, i cili të paktën vitin tjetër të mbarojë si ndërtesë. Duam që vitin kur Tirana të jetë Kryeqyteti Mesdhetar i Kulturës dhe Dialogut të shkëlqejë po njësoj si me titujt e tjerë. Fakti se në Tiranë do të vijnë të gjitha trupat e Mesdheut, na jep një mundësi që, bashkë me Ministrinë e Kulturës, Teatrin Kombëtar dhe Bashkinë e Tiranës, të tregojmë më të mirën tonë”, tha Veliaj.
Ai nënvizoi se Teatri i Ri po ndërtohet për 100 vitet e ardhshme. “Sa më shumë afrohemi drejt Bashkimit Europian, të asaj që është vizioni “Shqipëria 2030”, aq më shumë duhet të evropianizohet çdo hapësirë. Edhe pjesa e Teatrit të Ri, pavarësisht se gjithmonë do të ketë debate për ndryshime, ndryshimet gjithmonë provokojnë një diskutim publik. Në fund ne duhet të marrim vendime dhe duhet t’i kemi teatrot njësoj siç i ka Bashkimi Europian, me ajër të kondicionuar në verë dhe me ngrohje në dimër. Kjo do të thotë se po ndërtojmë një teatër për 100 vitet e ardhshme, jo për 100 vitet e shkuara. Vetëm duke parë nga e ardhmja, vetëm duke ecur përpara, mund të prodhojmë histori suksesi. Unë jam i privilegjuar që Bashkia e Tiranës ka mbështetur këtë super paraqitje të këtij bashkimi, të kësaj energjie të jashtëzakonshme kreative, të teatrove të Shqipërisë edhe të Kosovës. Më vjen mirë që kjo kornizë, kjo tablo, ka qenë sot përballë gjithë përfaqësuesve të teatrove europiane. Ka qenë edhe një mundësi e jashtëzakonshme për të treguar se ‘Po’, në këtë qytet ka debat, por në këtë qytet merren edhe vendime për të ecur përpara”, nënvizoi Veliaj.
Drejtori i Teatrit Kombëtar, Altin Basha tha se me Teatrin e Ri, Shqipëria po hyn në procesin e ndërkombëtarizimit të hapësirës teatrore. “Patëm mundësinë t’i prezantojmë kantierin e Teatrit të ri Kombëtar një grupi të madh me kritikë, gazetarë dhe drejtorë teatrosh nga e gjithë Europa, të cilët kanë ardhur këto ditë në Tiranë për të ndjekur ‘showcase’ e teatrit shqiptar dhe kosovar. Është një nga aktivitetet më të rëndësishme, ndoshta më unik, në historinë e teatrit shqiptar, që kaq shumë njerëz që merren me teatër të shohin, të vlerësojnë dhe të njohin kulturën tonë, sigurisht me perspektivën se kjo vizitë do të kthehet dhe do të përkthehet në bashkëprodhime, në pjesëmarrje, në festivale. Shqipëria po hyn në procesin e ndërkombëtarizimit të hapësirës teatrore, me shpresën se në momentin kur Teatri i Ri do të jetë në funksion, e gjithë kjo do të përkthehet në një fluks të jashtëzakonshëm të cilësisë së teatrit”, u shpreh Basha./atsh/ KultPlus.com
“Saranda-explore.al” është platforma më e re interaktive që zbulon vlerat kulturore, arkeologjike dhe natyrore të Sarandës.
Ministrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, Anila Denaj ndau sot në rrjete sociale linkun e kësaj platforme, që i vjen në ndihmë çdo vizitori me informacione dhe vendndodhje të destinacioneve atraktive në qytetin e Sarandës, krahas pasurive kulturore dhe arkelogjike që gjenden në këtë zonë.
“Një thesar mesdhetar për turistët që ofron një përzierje të historisë, kulturës dhe peizazheve të mrekullueshme”, u shpreh Denaj.
Ministrja bëri të ditur se ky projekt është financuar nga Bashkia Sarandë dhe ”Programi Rajonal për Demokracinë Vendore në Ballkanin Perëndimor 2 – ReLOaD2”, i Bashkimit Evropian (BE) dhe zbatohet nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP).
Saranda ndodhet në jug të Shqipërisë, buzë detit Jon dhe është lehtësisht e aksesueshme përmes rrugëve dhe transportit publik.
Gjurmët më të vjetra të zbuluara në zonën përreth qytetit, datojnë në periudhën antike, me prani të qytetërimeve të hershme dhe gjurmë të pasura historike.
Qyteti i bukur i Sarandës ka një klimë mesdhetare. Bregdeti i Sarandës, me ujërat e tij të kristalta dhe plazhet e mrekullueshme, tërheq turistë nga e gjithë bota. Vlerat e pasura të trashëgimisë kulturore, arkeologjike dhe natyrore të qytetit së bashku me pamjet piktoreske të detit Jon, përbëjnë një bazë të fuqishme për zhvillimin e turizmit./ atsh/ KultPlus.com
Festivali i filmit me metrazh të shkurtër dhe dokumentar “Dardan Fest”, ngriti siparin edicionit të tretë mbrëmë te Piramida e Tiranës.
Në një kohë kur shoqëria është në një zhvillim të pandalur, “Dardan Fest” përzgjodhi që këtë vit projeksionet filmike të krijoheshin duke pasur në fokokus temën “Urbanizimi, zhvillimi dhe Qytetërimi”, për të reflektuar problemet dhe ndryshimet e njëpasnjëshme që pasojnë jetën e përditshme.
Mbi 750 aplikime nga e gjithë bota, dhe vetëm 15 prodhime janë selektuar për t’ju shpalosur publikut gjatë 4 netëve të festivalit, ku një hapësirë dhe mbështetje u jepet studenteve që aspirojnë të jenë kineastët e ardhshëm.
“Dardan Fest” do të mbahet deri më 3 Nëntor, ku do të përzgjidhen edhe tre produksionet filmike më të mira./tvklan/ KultPlus.com
Kryeministri i vendit, Albin Kurti, bashkë me kryetarin e kuvendit, Glauk Konjufca kanë bërë homazhe te varret e heronjve Afrim Zhitia e Fahri Fazliu në përvjetorin e 35-të të rënies heroike të tyre.
Kurti tha se saktësisht para 35 vjetëve, mbi gjashtë orë kanë zgjatur luftimet në lagjen “Bregu i Diellit” tek hyrja e tretë tek blloku i tretë, ku luftuan Afrim Zhitia e Fahri Fazliu, derisa ranë heroikisht për çlirimin e Kosovës dhe për dëbimin e forcave okupatore serbe nga atdheu.
“Afrimi dhe Fahriu ishin udhëheqës të Lëvizjes Popullore asokohe dhe pikërisht me ta, udhëheqja e organizatës dhe udhëheqja e aktiviteteve bëhej nga brenda Kosovës e jo më prej jashtë sikurse deri atëherë. Viti 1989 ka qenë vit i demonstratave të fuqishme të shpeshta gjithandej Kosovës. Një ditë para se të bien heroikisht, kanë marrë pjesë në demonstratën e 1 nëntorit të vitit 1989, meqë masës demonstruese i është drejtuar Afrim Zhitia.
“Në Kosovë po fillonte aparteidi i Serbisë, pas okupimit klasik që e pasoi heqjen edhe të asaj autonomie që kishim, ndërkaq Evropa po çlirohej, pasi një javë më vonë do të shembej Muri i Berlinit. Kur Evropa po çlirohej nga diktatura dhe po bashkohej, në Kosovë po niste aparteidi”, tha Kurti, njofton Klankosova.tv.
Më tej, ai tha se në ato rrethana janë kalitur veprimtarët më të denjë, luftëtarët më të paepur dhe heronjtë e popullit të Kosovës, siç janë Afrim Zhitia e Fahri Fazliu.
“Ne nuk e harrojmë asnjëherë nga vijmë dhe nuk e harrojmë se pjesën më të madhe të punës dhe kryesore e kanë kryer dëshmorët e kombit. Ndërkaq, neve të tjerëve na ka ngelur një pjesë e rëndësishme e punës, por megjithatë, shumë më e vogël sesa e atyre dhe ajo çfarë duhet të bëjmë tash është që të japim maksimumin në rrugën që na kanë ndriçuar ata”, tha Kurti.
Kryeministri Albin Kurti gjatë qëndrimit dyditor në Zvicër, ishte i ftuar për një adresim dhe diskutim nga Shoqëria zvicerane për Politikë të Jashtme, të shoqëruar me një bashkëbisedim me redaktorin për politikë të jashtme të NZZ, Andreas Ernst.
Siç njofton Zyra e Kryeministrit, Kurti trajtoi edhe raportet me Serbinë dhe procesin e dialogut të lehtësuar nga Bashkimi Europian, raporton Gazeta Express.
Ai foli për refuzimin e Serbisë për të nënshkruar Marrëveshjen e dakorduar Bazike dhe Aneksin e saj të zbatimit dhe nënvizoi shkeljet e vazhdueshme nga ana e Serbisë të cilat kulmuan me letrën e ish-kryeministres serbe Ana Bqrnabiq dërguar Bashkimit Europian në të cilën thuhet se Serbia nuk do të respektojë integritetin territorial të Kosovës, gjë që praktikisht nënkupton tërheqje nga Marrëveshja Bazike dhe parimet themelore të saj.
Kurti për Serbinë tha se “përderisa elita e saj autoritare vazhdon të propagandojë dezinformata, të mobilizojë trupa përgjatë kufirit tonë dhe të refuzojë të ndjekë penalisht terroristët që vranë rreshterin tonë të policisë një vit më parë në Banjskë të Zveçanit”.
“Serbia gjithmonë do të përbëjë një rrezik të madh për sigurinë jo vetëm të Kosovës, por edhe të vendeve të tjera fqinje që i pengojnë projektit të “Serbisë së Madhe”, që tani e quajnë “bota serbe”, përkatësisht Mali i Zi dhe Bosnja e Hercegovina po ngacmohen përveç Kosovës”.
Kurti atje tha se Moska do të jetë e para që do t’i bashkohet këtij “kori përçarjeje dhe shkatërrimi”.
“Rusia por edhe Kina kanë zgjeruar ndikimin e tyre në rajon, si ekonomikisht ashtu edhe politikisht. Rusia përdor lidhjet historike dhe kulturore për të ushtruar fuqinë e saj, duke i bërë thirrje shpirtërores së thellë të popullit serb, i cili është i lidhur ngushtë me Kishën Ortodokse Ruse, ndërsa Kina përdor investime dhe kredi për të forcuar ndikimin e saj. Këto ndikime destabilizojnë rajonin dhe krijojnë një pengesë të fortë kundër përparimit demokratik”.
Ai tha se për Kosovën dhe gjithë Ballkanin Perëndimor është thelbësore të mbesin të ankoruar në bashkësinë europiane të vlerave.
“Ky angazhim nuk ka të bëjë vetëm me rritjen ekonomike – ka të bëjë me ruajtjen e demokracisë dhe lirisë. Ne parashikojmë që Ballkani Perëndimor të rritet si një pjesë e qëndrueshme, sovrane dhe plotësisht e integruar e Europës – jo si një tabelë shahu gjeopolitike për fuqitë e jashtme. Ballkani Perëndimor në Europë. Me përfshirjen e Ballkanit Perëndimor në BE, është Bashkimi Europian ai që bëhet Europë”.
Një grua, sa e këndshme aq dhe unike në zërin e saj. E mrekullueshme dhe me një vokal të jashtëzakonshëm. Me një personalitet të mbrujtur në kulturë të gjerë, hyri në vetëdijen shqiptare të atyre viteve të pështjellimta si një shkrepëtimë drite. Tefta Tashko Koço kishte kaq shumë të jepte këngës shqiptare. Ajo i dha këtij visari të çmuar jo vetëm zërin dhe përkushtimin plot pasion, por edhe shpirtin, atë shpirt që e thërriste në këtë gjëmim atdhetarie, në këtë mëvetësim të vlerave dhe manifestim pasuror, që erdhi si një balsam për plagën e mjerimit që solli koha. Ishin ato vite të vështira, të cilëve ajo u dha, prej shpirtit, prej hireve dhe bukurisë së saj, çfarë kishte më të shtrenjtë.
Tefta Tashko Koço u lind më 2 nëntor 1910 dhe vdiq më 30 dhjetor 1947. Spikati si këngëtare e shquar lirike. Përvoja dhe talentiishin një garanci për vlerat ku ajo ngriti interpretimin e këngës popullore qytetare mbarëshqiptare.
Tefta Tashko Koço 16. 12. 1936 (Kel Marubi)
Tefta ishte vajza e patriotit të shquar shqiptar nga Frashëri i Përmetit, Thanas Tashkos i cili prej vitit 1910 qe vendosur familjarisht në Egjipt. Me vdekjen e Thanas Tashkos më 1915, familja e tij kthehet në Korçë në vitin 1921. Në Korçë kemi aktivizimet e para të Teftës si këngëtare dhe data 26 qershor 1926 mbahet si koncerti i saj i parë në publik. Në shtator të vitit 1927, Tefta me gjithë familjen vendosen në Montpellier, Francë, ku ajo filloi edhe studimet muzikore, për t’i vazhduar ato me sukses në Konservatorin Superior të Parisit. Në vitin 1930, Tefta bën inçizimet e para muzikore pranë shoqërisë diskografike “Pathe”-Paris, si pjesëmarrëse në grupin e këngëtarit të shquar të polifonisë himariote Neço Mukon. Me përfundimin e studimeve, Tefta kthehet në atdhe ku më 26 nëntor 1935 shënohet edhe koncerti i saj i parë si këngëtare profesioniste në Shqipëri koncerte të cilat ajo i dha në shumicën e qyteteve shqiptare. Pikërisht në këto vite, Tefta futi në programet e saj krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë si Moxart, Guno, Shubert, Verdi, Donixeti, Pergolezi, Belini, Puçini, Rosini, etj, dhe këngët popullore shqiptare, si pjesë integrale e kulturës muzikore popullore shqiptare. Janë rreth 89 këngë popullore të të gjithë qyteteve të Shqipërisë që Tefta i kishte në repertor dhe rreth 36 prej tyre ajo i regjistroi në pllaka gramafoni në vitet 1930, 1937 dhe 1942 në Paris, Francë dhe Milano, Itali. Ndër to po përmend: “Zare trëndafile”, Të dua, moj goc’ e vogël”, Bilbil çapkëni”, Qante lulja lulen”, “Kenke nur i bukurisë”,”As aman, moj lule” etj. Sipas Hysen Files: Tefta diti të nxirrte nga kënga popullore ndjenjën e thellë që populli kishte shkrirë në të. Njihet tanimë faktet se Tefta Tashko i ka mbledhur një shumicë këngësh direkt nga goja e muziktarëvë të shuar popullore të vendit tonë. Një gjë të tillë e provon edhe pjesmarrja e Teftës së bashku me këngëtaren tjetër të shquar Marie Kraja në festivalin e folklorit të mbajtur në Firence, Itali më 30 Maj 1939 krahas këngëtarëve dhe muziktarëve të shquar popullorë të atyre viteve si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali etj. Në listën e gjatë të këngëve popullore të kënduara nga Tefta do të bashkangjisnim edhe këngët popullore të përpunura nga kompozitori Kristo Kono me poezi të Lasgush Poradecit si p.sh “Kroi i fshatit tonë”, apo “Kur më vjen burri nga stani”. Krahas Teftës, do të përmendim edhe dy këngëtare të tjera të shquara në interpretimin e këngës popullore qytetare: Jorgjia Filçe Truja dhe Maria Paluca (Kraja). Në vitin 1945, Tefta këndon në operën e Beogradit me shumë sukses rolin e Mimisë nga opera “Bohemë” e Puçinit dhe atë të Rozinës nga opera “Berberi i Seviljes” e Rosinit. Në vitin e fundit të jetës ka qënë vazhdimisht e sëmurë. Vdiq në moshën 37-vjeçare. Ajo ndëron jetë në moshën e re 37-vjeçare pa pasur mundësi të zhvillojë karrierën e saj të plotë artistike. Motos ‘’Vdes dhe nuk dorëzohem’’ ajo i qëndroi besnike deri në fund të jetës dhe nuk u dorëzua për emancipimin e Shqipërisë.
Nji fotografi e Gjergji Cancos, 21 shkurt 1938, kuadraton në të njajtën hapësinë emna të tillë si Ernest Koliqi, Asdreni, L. Poradeci, Tefta Tashko Koço, Lola Aleksi-Gjoka (pianiste), Mikel Koliqi apo Koço Tashko. Para Kafes së Madh
Ajo mori titullin “Artiste e Popullit”. Më 2 mars 2004 Këshilli i Bashkisë së Përmetit i dha titullin “Qytetare Nderi e Përmetit”. Busti i saj ngrihet sot në qendër të qytetit të Përmetit. Për të është bërë dhe një monografi nga Pandi Bello.
Tefta Tashko Koço la një familje të madhe. Një emër i madh nga një femër e madhe dhe shpirt i pasur artistikisht që quhet me plot gojën Divë.
***
Këngët popullore të Tefta Tashkos, regjistruar pranë “Columbias”-Itali, 1942: “Un’o ty moj të kam dashur”; “Kjo dashtnija kjoft mallkue”; “Kenke nur’ i bukurisë”; “Për një ditë, kur del goca në pazar”; “Këndon Kumrija”; “Metelikun ta kam falë”; “Ma ven dorën përmbi dorë”; “Dallandyshe vaj, vaj”; “Qante lulja lulen”; “Moj fëllanxë”; “Sa me shpejt ma vunë, moj, kambën”; “Dy gisht përmni vetull”; “Moj hyrije, bukurie”; “ Shamija e beqarit”; “Iku nata”; “Del një vashë prej hamamit”; “Zare trëndafile”; “Të dua, moj goc, e vogël”; “As aman, moj lule”; “Kroi i fshatit tonë”; “O moj sylarushe”; “Dolla në penxhere”; “Bilbil çapkëni”; “As u gremis moj lejthate”; “Dashtnuer tu bana”; “Ani, moj Hatixhe”; “Seç këndon bilbili malite”; “Shkapërceva dy-tri male”; “Edhe ky bilbili çka qënke një zog”; “Kam shtëpinë e vogël”; “I kam hypë vaporit”; “Fry, moj er’ e malit”; “O na atë fushë t’mejdanit”; “Edhe gurët e sokakut”.
Referime
Krantja Mustafa, “Artistja e Popullit Tefta Tashko Koço”, gaz. “Drita”, 1961, 31 dhjetor; Naçe P, “Tefta Tashko Koço”, “Ylli”, 1963, nr. 12; Kono Kristo, “Me dashurinë për atdheun dhe këngët e popullit”, gaz. “Drita”, 1976, 25 korrik; Mio Sokrat, “Bilbili i këngës shqiptare”, gaz. Përpara, 1977, 21 dhejtor; Filja Hysen, “Tefta Tashko Koço”, Tiranë 1980; Frashëri Thoma, “Interpretuese e shquar e këngës popullore”, gaz. Drita, 1982, 26 dhjetor; Koço Eno, “Tefta Tashko Koço dhe koha e saj”, Tiranë 2000; Zaja Sami C, “Heti njeri i urtë i Shkodrës” Shkodër 2000 etj. /Albert Vataj /KultPlus.com
Carlos Drummond de Andrade (1902 – 1987), prozator dhe poet brazilian. De Andrade është shndërruar tashmë në simbol të kulturës braziliane; poezia e tij që ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm, “Canção Amiga”, është përdorur në kartmonedhën 50 kruzado.
TI E BART BOTËN NË SUPET E TUA
Nga Carlos Drummond de Andrade
Vjen një kohë kur thua: O Zoti im. Një kohë e pastrimit absolut. Një kohë kur resht së thëni: dashuria ime. Ngase dashuria u dëshmua të jetë e padobishme. Dhe sytë e tu nuk lotojnë. Dhe duart e tua valëvitin veç fjalë të vrazhda. Dhe zemra jote është e fishkur. Gratë trokasin në derën tënde së koti, nuk do ta hapësh. Je krejt i vetmuar, drita është e fikur, por në errësirë sytë e tu shkëlqejnë pafundësisht. S’do mend se ti je vetvetja, nuk mund të vuash më. Dhe nuk pret asgjë prej miqve të tu. Atëherë çka nëse po plakesh? Çka është mosha e shtyrë? Ti e bart botën në supet e tua, dhe nuk peshon më shumë se një dorë fëmije. Luftërat, zitë e bukës, zënkat brenda ndërtesave dëshmojnë vetëm atë se jeta vazhdon, dhe shumë njerëzve u duhet ende ta çlirojnë vetveten. Disave (prekatarëve) u duket ky spektakël barbar dhe më parë do të donin të vdisnin. Ka ardhur një kohë kur të vdesësh nuk i hyn në punë asnjë qëllimi. Ka ardhur një kohë kur jeta është urdhër. Jeta; thjesht jeta, pa mistifikime.
***
Sido që të jetë, është vetëm jetë
«Vjen një kohë» kur njeriu, pasi që ka grumbulluar vitet, përvojen, dijen, përfundon në atë që do të përkufizohet si «pastrim absolut». Për poetin, ky nuk është një nocion religjioz, megjithëse një pjesë e mirë e pakënaqësive që ia ka shtruar jeta gjatë rrugës së tij, ndaj të cilave do të shprehet në vijim, mund të jenë të njohura edhe për, nëse do të mund të vlente ky krahasim-barasvlerë – edhe për klerikun; të cilit, megjithatë, i ofrohen paralajmërimet e tilla, për dallim nga poeti që do t’i zbulojë në proces. Në të vërtetë, duhet të këmbëgulim ta themi këtë si një të vërtetë pothuajse të vetëkuptueshme, poeti nuk është besimtar. Klithja e tij «O Zoti im» është klithja e refuzuesit, dëbuesit, i tillë çfarë ka qenë gjithmonë. Madje, e në këtë rast do të kishte më shumë druajtje te lezuesit për ta marrë për të mirëqenë, edhe dashuria «është dëshmuar të jetë e padobushme». Andaj regjistri i diskursit do të tkurret në atë që duket si një thatësi, vyshkje, por në fakt është grumbullim i dijes, mprehje e stilit, zhvoshkje: «fjalë të vrazhda»; thjeshtësia e të shkruarit, folurit, kënduarit që është lakmuar përherë, që përherë është sugjeruar.
Mosha të ka rënduar mbi supe, duke të të kërrusur si pemën e brishtë të mbuluar nga bora, por e vërteta e vërtetë është se ti «po e bart botën mbi supet e tua». Por, njohja supreme është ajo mbase më therësja: «Luftërat, zitë e bukës, zënkat brenda ndërtesave/ dëshmojnë vetëm atë se jeta vazhdon,/ dhe shumë njerëzve u duhet ende ta çlirojnë vetveten./ Disave (prekatarëve) u duket ky spektakël/ barbar dhe më parë do të donin të vdisnin./ Ka ardhur një kohë kur të vdesësh nuk i hyn në punë asnjë qëllimi./ Ka ardhur një kohë kur jeta është urdhër./ Jeta; thjesht jeta, pa mistifikime».
/Marrë nga Carlos Drummond de Andrade, “Multitudinous Heart”, Penguin, 2015/Gazeta Express/ KultPlus.com
Në Art Galeri në Seferan të Bashkisë Belsh, Shqipëri, u zhvillua këtë prag fundjave një nga aktivitetet më të rëndësishme në kuadër të “Muajit të Letërsisë” i cili ishte edhe edicioni i parë i ndarjes së çmimit “Sami Frashëri” për shkrimtarë, studiues e botues për vitin 2024 .
Në këtë aktivitet ishin të pranishëm akademikë, figura të rëndësishme të Letërsisë dhe Artit si edhe të rinj e të reja të apasionuar pas Letërsisë e Artit. Në fund të aktivitetit u ndanë edhe çmimet “Sami Frashëri”.
Juria e edicionit të parë të çmimit “Sami Frashëri” e përbërë nga Namik Dokle, ish-kryetar Parlamenti dhe shkrimtar, Behar Gjoku, studiues, Gëzim Hoxha, arkeolog, Viola Isufaj, profesoreshë e Letërsisë Bashkëkohore në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë, Dega Gjuhë-Letërsi, Universiteti i Tiranës dhe Naim Gjoshi, kompozitor, shpallën fituesit e këtij edicioni.
Çmimi “Sami Frashëri” në letërsi iu dha shkrimtarit Ben Blushi për romanin “Komploti”.
Çmimi “Sami Frashëri” në Publicistikë iu dha botuesit Bujar Hudhri për gazetën EXLIBRIS dhe Çmimi “Sami Frashëri” në “Studime Albanologjike” iu dha studiuesit Mariglen Kasmi për librin “Wilhelm Zu dhe Shqipëria”.
Nga ana e tij, Namik Dokle, kryetar i Jurisë së ndarjes së Çmimit “Sami Frashëri”, u shpreh se kjo ditë është një ditë emocionuese jo vetëm për shkrimtarët, studiuesit dhe botuesit por edhe për Belshin dhe zonën e Dumresë ku fillon rrugëtimi i një eventi kaq të rëndësishëm.
“Edicioni i parë i ndarjes së këtij çmimi me emrin e rilindasit të shquar nis në Belsh dhe do kthehet në një traditë të përvitshme të këtij qyteti qytet të vogël por me emër të madh. Belshi është më i bukur se bukuroshja e Belshit. Sot promovojmë një Çmim me shumë vlera me emrin e Sami Frashërit, këtij dijetari, shkrimtari, publicisti, enciklopedisti, i cili ka një nga veprat më të famshme ‘Shqipëria ç`ka qenë, ç`është e çdo të bëhet’”.
“Si udhëheqës ideologjik, demokrat, mendje e ndritur prej dijetari, ai mbetet një nga personalitetet më të rëndësishme të Rilindjes. Ai dha kontribut në çdo fushë dhe pena e tij shkëlqeu kudo. Ai ëndërronte që Belshi të ishte kryeqyteti i Shqipërisë dhe Belshi e ka vendosur bustin e tij në pedonalen e këtij qyteti duke i shprehur mirënjohjen e përjetshme për vlerësimin që i pati bërë. Në nderim të veprës së këtij rilindasi të shquar, këshilli bashkiak i bashkisë Belsh vendosi këtë vjeshtë krijimin e Çmimit vjetor me emrin e rilindasit të madh, aktivitet mjaft i rëndësishëm letrar ky që do të kthehet në të ardhmen në një event të përmasave të kombëtare”, ka thënë Dokle.
Ben Blushi, fitues i çmimit “Sami Frashëri” në letërsi me librin “Komploti” duke përshëndetur të pranishmit shprehu falënderimet e tij për jurinë dhe për lexuesit shqiptarë që kanë zgjedhur më së shumti këtë libër.
“Si të gjithë ata që vijnë në Belsh edhe unë, mendoj se Belshi është një mrekulli natyrore dhe Sami Frashëri ka patur të drejtë kur propozonte që Belshi të zgjidhej për kryeqytet dhe Belshi do kishte qenë kryeqyteti ideal i Shqipërisë. Faleminderit për çmimin për librin ‘Komploti’ që është lexuar nga mjaft lexues këto kohë kur leximi nuk është më aq i preferuar”.
“Ne si shkrimtarë jemi të detyruar të përshtatemi dhe brezi i ri të kuptojë sesi do jetë Shqipëria pas 20, 30, 40 vitesh. Ne duam që Belshi dhe Shqipëria të mos shpopullohet sepse kemi një vend të mrekullueshëm. Edhe njëherë dua të vlerësoj themeluesit e këtij çmimit ‘Sami Frashëri’ i cili promovon jo vetëm shkrimtarët, studiuesit e botuesit, por promovon edhe Belshin si një destinacion turistik mjaft i rëndësishëm i Shqipërisë”, ka thënë Blushi.
Botuesi Bujar Hudhri u shpreh se për të ishte nder i madh marrja e çmimit prestigjioz “Sami Frashëri”.
“Jam i lumtur”, u shpreh Hudhri para të pranishmëve, “që e marr një çmim me kaq vlera në një ‘kryeqytet’ që ishte ëndërr e rilindësve”.
“Ky është një çmim i papritur për mua dhe uroj që të kenë fatin ta marrin shkrimtarët ,studiuesit dhe botuesit më të mirë shqiptarë të së ardhmes”, tha ai.
Studiuesi Mariglen Kasmi i cili gjithashtu u vlerësua me çmimin “Sami Frashëri” gjatë ceremonisë së ndarjes së këtij çmimi, u shpreh i surprizuar për vlerësimin që i është bërë veprës së tij “Studime Albanologjike” të titulluar “Wilhelm Zu dhe Shqipëria”.
“Më vjen mirë që puna ime dhe ky studim u vlerësua dhe besoj se studime të tjera cilësore do të sjellim unë dhe të gjithë kolegët për lexuesit në të ardhmen”, u shpreh ai. /BW/ KultPlus.com
89 vite më parë, më 2 nëntor 1935 lindi shkrimtari Bilal Xhaferi. Ai lindi në fshatin Ninat afër Konispolit. Në vitin 1967 botoi vëllimi me poezi “Lirishta e kuqe”, por nuk u vu kurrë në qarkullim.
Po atë vit konkurroi me romanin “Krastakraus” në konkursin letrar të mbajtur me rastin e 500 vjetorit të lindjes së Skënderbeut, por nuk fitoi. Ky roman u botua në vitin 1993.
Më 30 gusht 1969 u arratis nga Shqipëria për në Greqi. Në vitin 1970 shkoi në SHBA, në Boston, ku deri më 1972 punoi në gazetën “Dielli”. Më 1974 u vendos në Çikago ku themeloi revistën “Krahu i shqiponjës”, botim i Lidhjes Çame të cilën e drejtoi, botoi dhe redaktoi për 39 numra në dy gjuhë, shqip e anglisht. Vdiq në Çikago më 22 gusht të vitit 1986.
Më 6 maj 1996 shkrimtari Shefki Hysa, në bashkëpunim me qeverinë shqiptare nisi dhe organizoi ceremonialin e rikthimit në atdhe të eshtrave të poetit, prozatorit dhe publicistit të shquar disident Bilal Xhaferri që tanimë prehet në vendlindje, në Sarandë.
Më 2014 shtëpia e tij në Ninat të Sarandës u bë Shtëpi Muze,dhe më 2 nëntor u inaugurua busti pranë shtëpisë.
Në vitet 1962-1963 botoi poezitë dhe tregimet e para në gazetat “Zëri i Rinisë”, “Drita”, në revistat “Nëntori”, “Ylli”, etj.Më 1963 debutoi me romanin Rrugë dhe fate,ndërsa 1966 botoi një vëllim me tregime Njerëz të rinj, tokë e lashtë, Tiranë 1966, vepër me mendim e me nivel artistik, por ndoshta tepër realiste për kohën.
Në të përkohshmen “Krahu i Shqiponjës” botoi shumë artikuj publicistikë, poezi, tregime, romane, skeçe, vizatime, karikatura, foto artistike, etj. Aty botoi fragmente të romanit “Trotuare të kundërta” dhe “Hëna e kantjereve”. Në vitin 2017 u botua libri i shkruar nga e motra, Antike Hoxha, “As vdekja nuk e shoi dot urrejtjen”, që i kushtohet të vëllait./ KultPlus.com
Turizmi malor dhe atraksionet e veriut të Shqipërisë, vazhdojnë të mbeten një “pasaportë” atraksioni për vendasit dhe të huajt që vazhdojnë ta vizitojnë këtë zonë në çdo periudhë të vitit.
Aranit Imeraj, përfaqësuesi për mediet në bashkinë e Tropojës, i kontaktuar nga Agjencia Telegrafike Shqiptare, pasqyroi të dhënat dhe shifrave për periudhën 9-mujore, janar-shtator 2024.
“Si rezultat i promovimit nga bashkia Tropojë, viti 2024 ka rezultuar i suksesshëm duke pasur një bum vizitorësh vendas dhe turistësh të huaj. Nisur nga këto shifra për periudhën 9-mujore janar-shtator 2024 në bashkinë Tropojë kanë hyrë 75,426 shtetas shqiptarë; 24,389 automjete; 49,147 shtetas kosovarë me 15,651 automjete; 41,660 shtetas të huaj me 10,592 automjete; gjithsej 166,233 vizitorë me 50,632 automjete”, tha Imeraj.
Sipas përqafuesit të kësaj bashkie, Tropoja vazhdon të mbetet një nga vendet më magjepsëse të natyrës dhe relievit shqiptar.
“Pozita gjeografike, klima, pasuritë e trashëgimisë kulturore, zonat e gjuetisë, fshatrat karakteristikë si dhe mikpritja tradicionale e banorëve të kësaj treve, ofrojnë turizëm malor cilësor. Vit pas viti interesi për zona të caktuara ka ardhur duke u rritur, ku përveç Parkut Kombëtar të Valbonës ka pasur interes edhe për zonën e lumit të Gashit, Currajn e Epërm dhe bjeshkët tona të mrekullueshme”, tha Imeraj.
Tropoja vitet e fundit po vizitohet nga mijëra turistë vendas e të huaj në çdo stinë të vitit. Lugina e Valbonës, pjesë e Parkut Kombëtar Alpet e Shqipërisë, mbetet një prej destinacioneve më të preferuara nga turistët dhe të pasionuarit pas alpinizmit.
Kryeministri Rama, gjatë takimit me shqiptarët në Amerikë pak ditë më parë u shpreh se miniera më e çmuar e turizmit për Shqipërinë mbetet veriu i vendit, ndërsa siguroi se do të vijojnë investimet për ndërtimin e akseve rrugore. Kryeministri tha se Tropoja sot është bërë pjesë e hartës së destinacioneve turistike.
“Kur unë shkoja në Tropojë dhe thosha këtu turizmi do të jetë pika e kthesës më shikonin si komunist i pandreqshëm. Ja që Tropoja sot është bërë pjesë e hartës së destinacioneve turistike. Ne bëmë një sërë ndërhyrjesh dhe do të vazhdojmë të bëjmë një sërë ndërhyrjesh në atë zonë, ku kanë filluar edhe shumë investime private, sidomos në luginën e Valbonës deri lart në Lekbibaj, ku ka investime private”, tha Rama.
Sa i përket investimeve, tha Rama, “brenda pak javësh besoj ne do të publikojmë një program të ri për të gjitha zonat malore, pikërisht për emigrantët që vijnë nga ato zona, një program që quhet “Paketa e Maleve” dhe që do t’i japë të gjithë atyre që janë në emigracion dhe duan të investojnë kursimet e tyre në vendlindje për agroturizëm, për agropërpunim, për çfarëdo qoftë, një mundësi të re me shumë avantazhe të natyrës së taksave, të natyrës së detyrimeve dhe me mbështetje të drejtpërdrejtë nga qeveria”.
“Kështu që, ajo që unë i them të gjithë shqiptarëve që jetojnë në Amerikë ose në Evropë, që kanë punën e tyre këtu, që kanë familjen e tyre këtu, që kanë vendosur të rrijnë këtu, nuk është kthehuni përgjithmonë, por është: Po të investoni kursimet tuaja në Shqipëri tek shtëpia e gjyshit, për ta kthyer atë në një agroturizëm, apo për të bërë agropërpunim, në fund të muajit do të fitoni më shumë nga shtëpia e gjyshit sesa nga ai që ju jep punë këtu dhe që ju paguan me një rrogë. Kështu flasin shifrat e të gjithë atyre që kanë filluar ta bëjnë këtë gjë”, tha Rama./atsh/ KultPlus.com
O vëllezër shqiptarë Gëzohi! që erth kjo ditë, Kaq’ e mir’ e kaq’ e mbarë Që sjell gjithë mirësitë. … Hapu, hapu errësirë, Pa jakë tëhu o dritë! Se arriti koh’ e mirë, U gdhi nata u bë ditë … Lumja ti moj Korç’ o lule! Q’i le pas shoqet e tua Si trimi në ball u sule, Ta paçim për jetë hua … Gjuha jonë sa e mirë! Sa e ëmbël sa e gjerë Sa e lehtë sa e lirë! Sa e bukur sa e vlerë!
Më poshtë gjeni disa prej thënieve më të bukura të Da Vinçit:
E vërteta është vajza e vetme e kohës.
Ai që zotëron shumë është ai që edhe frikësohet shumë, prej humbjes.
Kudo që hyn fati i mirë, zilia e rrethon dhe e sulmon atë vend; dhe kur ajo të largohet, hidhërimi dhe pendimi mbeten prapa.
Është më lehtë të luftosh me të keqen në fillim sesa në fund.
Trupi ynë varet nga Qielli dhe Qielli nga Shpirti ynë.
Ashtu si guximi e rrezikon jetën, frika e mbron atë.
Sepse, me të vërtetë, dashuria e madhe buron nga njohja e madhe e objektit të dashurisë, dhe nëse dini pak, do të jeni në gjendje ta doni atë vetëm pak ose aspak.
Atje ku ka britma, nuk ka njohuri të vërteta.
Ashtu siç çdo mbretëri e ndarë bie, ashtu çdo mendje e ndarë midis shumë studimeve ngatërron dhe shkatërron vetveten.
Në lumenj, uji që prekni është i fundit prej atij që ka kaluar dhe i pari prej atij që vjen; pra me kohën e tanishme.
Hekuri ndryshket nga mospërdorimi; uji humbet pastërtinë e tij nga pezulli … po ashtu edhe mosveprimi e thith fuqinë e mendjes.
Pse syri e sheh një gjë më qartë në ëndërr sesa në imagjinatë kur është zgjuar?
Ndërsa mendoja se po mësoja si të jetoja, në fakt mësova se si të vdisja.
Arti nuk mbarohet, vetëm braktiset.
Urtësia është vajza e përvojës.
Asgjë nuk e forcon autoritetin aq shumë sa heshtja.
Më ka bërë përshtypje urgjenca për të vepruar. Të dish nuk mjafton; ne duhet të aplikojmë. Të jesh i gatshëm nuk mjafton; ne duhet të bëjmë.
Natyra është burimi i gjithë njohurisë së vërtetë. Ajo ka logjikën e saj, ligjet e saj, nuk ka asnjë efekt pa shkak, as shpikje pa nevojë.
Përvoja nuk gabon. Vetëm gjykimet tuaja gabojnë duke pritur prej saj atë që nuk është në fuqinë e saj.
Koha qëndron mjaftueshëm për këdo që dëshiron ta përdorë.
Atje ku shpirti nuk funksionon bashkë me duart, nuk ka art.
Ai që e do praktikën pa teori është si marinari që hip në bordin e anijes pa timon dhe busull dhe kurrë nuk e di se ku mund të shkojë.
Eshtë më lehtë të rezistosh në fillim sesa në fund.
Burrat gabojnë kur ankohen për fluturimin e kohës, duke e akuzuar atë se është shumë e shpejtë dhe nuk e kuptojnë që është e mjaftueshme edhe ndërsa kalon.
Ai që nuk e dënon të keqen, urdhëron që të bëhet.
Ashtu si ngrënia në kundërshtim me këshillat është e dëmshme për shëndetin, ashtu edhe studimi pa dëshirë prish kujtesën dhe nuk mbart asgjë që merr përsipër.
Jeta jonë është e përbërë nga vdekja e të tjerëve.
Nuk është i aftë për virtyt ai njeri që sakrifikon nderin e tij për përfitime. Pasuria është e pafuqishme për të ndihmuar atë që nuk e vlerëson veten.
Ndërsa një ditë e kaluar mirë sjell gjumë të lumtur, ashtu edhe një jetë e kaluar mirë sjell vdekje të lumtur.
Përvetësimi i çdo njohurie, çfarëdo që të jetë, është gjithmonë e dobishme për intelektin, sepse do të jetë në gjendje të dëbojë gjërat e padobishme dhe të ruajë ato që janë të mira. Sepse asgjë nuk mund të dashurohet ose urrehet nëse nuk njihet së pari.
Mashtrueset më të mëdha që i shkaktojnë vuajtje njeriut janë mendimet e tij.
Një poet e di se ka arritur përsosmërinë jo kur nuk mbetet asgjë për të shtuar, por kur nuk ka asgjë për të marrë.
Nëse dikush dëshiron të shohë se si shpirti banon në trupin e tij, le të vëzhgojë se si ky trup përdor banesën e tij të përditshme. Kjo do të thotë, nëse kjo është pa rregull dhe e konfuze, trupi do të mbahet në çrregullim dhe konfuzion nga shpirti i tij.
I varfër është nxënësi që nuk e tejkalon mësuesin e tij.
Pasi të keni shijuar fluturimin, do të ecni përgjithmonë në tokë me sytë e kthyer drejt qiellit, sepse atje keni qenë dhe atje do të keni gjithmonë dëshirë të ktheheni.
Zoti na i shet të gjitha gjërat me çmimin e punës.
E vërteta e gjërave është ushqimi kryesor i intelekteve superiore.
Është po aq gabim i madh të flasësh mirë për një njeri të pavlefshëm sa të flasësh keq për një njeri të mirë.
Fatkeqësia më e rëndë është kur pikëpamjet tuaja vijnë përpara punës tuaj.
Mësoni si të shihni. Kuptoni sesi gjithçka lidhet me gjithçka tjetër./KultPlus.com
Ata që nuk bëjnë dot pa celular, për punë apo edhe për pasion, e dinë mirë rëndësinë e të pasurit gjithmonë në dispozicion një bateri rezervë dhe shpesh kur blejnë një celular të ri kujdesen ta kërkojnë atë, shkruan focus.it.
Për arsye të ngjashme, të tjerët e dinë se sa e rëndësishme është të drejtosh një makinë me autonomi karikimi sa më të madhe; por përpiquni të mendoni për të ardhmen, kur të gjitha automjetet së pari do të bëhen hibride, pastaj plotësisht elektrike dhe dy nevojat e ndryshme do të bashkohen në mënyrë të pandashme.
Por, sa kohë funksionojnë bateritë e makinave elektrike?
Përgjigjja është mjaft banale: askush nuk e di me siguri!
Po, duket e pabesueshme që markat e kalibrit të ”Toyota”, ”Nissan” dhe ”Chevrolet”, vetëm për të përmendur disa, po synojnë me vendosmëri në këtë drejtim, pa e ditur saktësisht se çfarë i pret.
Në Detroit, në fakt, që nga fundi i vitit 2007, vit në të cilin u prodhuan pjesët e para të baterisë së përdorur, qindra e qindra teste laboratorike janë bërë pa ndërprerje, ku funksionimi i tyre është testuar në kushtet më të ndryshme, nga ngrirja më e ftohtë në vapën më përvëluese, 24 orë në ditë, shtatë ditë në javë.
Të dhënat e mbledhura ishin aq inkurajuese sa e shtynë ”Chevrolet” dhe ”Nissan” t’i garantonin për tetë vjet ose 150 000 kilometra garanci.
Në përgjithësi, bateritë e automjeteve elektrike mund të mbështesin nga 1 000 deri në 1 500 cikle karikimi, prandaj, duke marrë parasysh një autonomi mesatare prej 300 kilometrash për çdo karikim, është e mundur të vlerësohet një kohëzgjatje maksimale që mbulon midis 300-450 mijë kilometra./ KultPlus.com
Kur presidenti i SHBA Joe Biden shkoi në Kiev në shkurt 2023 në një vizitë të befasishme për të treguar solidaritet me Volodymyr Zelenskyn, homologun e tij ukrainas, sirenat ajrore ulërinin. “Ndjeva diçka… më fort se kurrë më parë,” kujtoi ai më vonë. “Amerika është një fener për botën.”
Bota tani pret të shohë se kush do të marrë përgjegjësinë për këtë fener të vetëshpallur pasi amerikanët të bëjnë zgjedhjen e tyre në votimet presidenciale të javës së ardhshme. A do të ecë Kamala Harris në gjurmët e Bidenit me bindjen e saj se “në këto kohë të trazuara, është e qartë se Amerika nuk mund të tërhiqet”? Apo do të jetë Donald Trump me shpresën e tij se “amerikanizmi, jo globalizmi” do të na prijë?
Ne jetojmë në një botë ku vlera e ndikimit global të SHBA-së është në pikëpyetje. Fuqitë rajonale po shkojnë secila në rrugën e vet, regjimet autokratike po bëjnë aleancat e tyre dhe luftërat shkatërruese në Gaza, Ukrainë dhe gjetkë po ngrenë pyetje të pakëndshme për vlerën e rolit të Uashingtonit. Por Amerika ka rëndësi për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake dhe rolit të saj në shumë aleanca. Ja disa reflektime nga vëzhgues të informuar, mbi pasojat globale të këtyre zgjedhjeve shumë të rëndësishme.
Fuqia ushtarake
“Nuk mund t’i zbus këto paralajmërime,” thotë Rose Gottemoeller, ish-zëvendës sekretarja e përgjithshme e NATO-s. “Donald Trump është makthi i Evropës, jehona e kërcënimit të tij për t’u tërhequr nga NATO është ende në veshët e të gjithëve.”
Shpenzimet e mbrojtjes së Uashingtonit janë sa dy të tretat e buxheteve ushtarake të 31 anëtarëve të tjerë të NATO-s. Përtej NATO-s, SHBA shpenzon më shumë për ushtrinë e saj sesa 10 vendet që e pasojnë të marrë së bashku, përfshirë Kinën dhe Rusinë.
Trump mburret se po luan fort për të detyruar vendet e tjera të NATO-s të përmbushin objektivin e shpenzimeve ushtarake, që është 2% e PBB-së së tyre – vetëm 23 nga vendet anëtare e kanë arritur këtë objektiv në vitin 2024.
Nëse fiton Harris, zonja Gottemoeller beson se “NATO pa dyshim do të jetë në duart e forta të Uashingtonit”. Por edhe në këtë rast, ajo ka një paralajmërim. “Ajo do të jetë e gatshme të vazhdojë të punojë me NATO-n dhe Bashkimin Evropian për të arritur fitoren në Ukrainë, por nuk do të tërhiqet nga presioni ndaj Evropës për shpenzimet”.
Por ekipi i Harris në Shtëpinë e Bardhë do të duhet të qeverisë me Senatin ose Dhomën, të cilat së shpejti mund të jenë në duart e republikanëve dhe do të jenë më pak të prirura për të mbështetur luftërat e huaja sesa homologët e tyre demokratë. Ekziston një ndjesi në rritje se, pavarësisht se kush bëhet president, presioni do të rritet mbi Kievin për të gjetur mënyra për të dalë nga kjo luftë, pasi ligjvënësit amerikanë po ngurrojnë gjithnjë e më shumë të miratojnë paketa të mëdha ndihme.
Çfarëdo që të ndodhë, Gottemoeller thotë: “Unë nuk besoj se NATO duhet të shpërbëhet”. Evropa do të duhet të “bëjëj një hap përpara për të udhëhequr”.
Paqebërës?
Presidenti i ardhshëm i SHBA-së do të duhet të punojë në një botë që përballet me rrezikun më të madh të konfrontimit mes fuqive të mëdha, që nga Lufta e Ftohtë.
“SHBA mbetet aktori ndërkombëtar më i rëndësishëm në çështjet e paqes dhe sigurisë”, thotë Comfort Ero, president dhe CEO i Grupit Ndërkombëtar të Krizave. Ajo shton një paralajmërim, “por fuqia e saj për të ndihmuar në zgjidhjen e konflikteve është zvogëluar”.
Luftërat po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u dhënë fund. “Konflikti vdekjeprurës po bëhet më i vështirë, me konkurrencën e fuqive të mëdha që po përshpejtohet dhe fuqitë e mesme në rritje”. Kështu e përshkruan zonja Ero peizazhin. Luftërat si Ukraina tërheqin fuqi të shumta dhe konflikte të tilla si Sudani i vendosin aktorët rajonalë me interesa konkurruese kundër njëri-tjetrit. Disa prej tyre preferojnë luftë dhe jo paqe.
Amerika po humbet epërsinë morale, thotë zonja Ero. “Aktorët globalë vënë re se ajo zbaton një standard për veprimet e Rusisë në Ukrainë dhe një tjetër për ato të Izraelit në Gaza. Lufta në Sudan ka parë mizori të tmerrshme, por trajtohet si një çështje e nivelit të dytë.”
Një fitore e Harrisit, thotë ajo, “përfaqëson vazhdimësinë me administratën aktuale”. Nëse fiton Trump, ai “mund t’i japë Izraelit një dorë edhe më të lirë në Gaza dhe gjetkë, dhe ka lënë të kuptohet se mund të përpiqet të ndërpresë një marrëveshje të Ukrainës me Moskën, në kurriz të Kievit”.
Në Lindjen e Mesme, kandidati demokrat ka përsëritur vazhdimisht mbështetjen e prerë të zotit Biden për “të drejtën e Izraelit për t’u vetëmbrojtur”. Por ka theksuar gjithashtu se “vrasja e palestinezëve të pafajshëm duhet të ndalet”.
Trump ka deklaruar gjithashtu se është koha që të “rikthehemi tek paqja dhe të ndalojmë vrasjen e njerëzve”. Por thuhet se ai i ka thënë liderit izraelit Benjamin Netanyahu që “bëni atë që duhet të bëni”.
Kandidati republikan krenohet se është një paqebërës. “Unë do të sjell paqe në Lindjen e Mesme dhe shumë shpejt,” u zotua ai në një intervistë me Al Arabiya TV të Arabisë Saudite të dielën mbrëma.
Ai ka premtuar të zgjerojë Marrëveshjet e Abrahamit të vitit 2020. Këto marrëveshje dypalëshe normalizuan marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, por mendohet gjerësisht se i kanë lënë mënjanë palestinezët dhe përfundimisht kanë kontribuar në krizën aktuale.
Në Ukrainë, Trump nuk e fsheh kurrë admirimin e tij për njerëzit e fortë si Vladimir Putini i Rusisë. Ai e ka bërë të qartë se dëshiron t’i japë fund luftës në Ukrainë, dhe bashkë me të edhe mbështetjes së madhe ushtarake dhe financiare të SHBA-së. “Unë do të largohem. Duhet të largohemi”, këmbënguli ai në një miting të fundit.
Në të kundërt, Harris ka thënë: “Jam krenare që kam qëndruar dhe qëndroj krah Ukrainës. Unë do të vazhdoj të mbështes Ukrainën. Dhe do të punoj për të siguruar që Ukraina të dalë fituese në këtë luftë”. Por zonja Ero shqetësohet se, pavarësisht se kush zgjidhet, gjërat mund të përkeqësohen në botë.
Marrëdhëniet me Pekinin
“Tronditja më e madhe për ekonominë globale në disa dekada.” Ky është këndvështrimi i studiuesit të çështjeve të Kinës, Rana Mitter në lidhje me tarifat e propozuara nga Trump për të gjitha mallrat e importuara kineze.
Imponimi i kostove të mëdha ndaj Kinës dhe shumë partnerëve të tjerë tregtarë, ka qenë një nga kërcënimet më të vazhdueshme të Trumpit, në qasjen e tij “Amerika e para”. Por Trump gjithashtu lavdëron atë që ai e sheh si lidhjen e tij të fortë personale me Presidentin Xi Jinping. Ai i tha bordit redaktues të Wall Street Journal se nuk do të duhej të përdorte forcë ushtarake nëse Pekini do të lëvizte për të bllokuar Tajvanin, sepse udhëheqësi kinez “më respekton dhe ai e di që jam i çmendur”.
Por, si republikanët, ashtu edhe demokratët me peshë janë armiqësorë. Të dy e shohin Pekinin si të prirur për të eklipsuar Amerikën si fuqinë më të rëndësishme.
Por Mitter, një historian britanik që mban postin e ST Lee në marrëdhëniet SHBA-Azi në Shkollën Kennedy të Harvardit, sheh disa dallime. Me zonjën Harris ai thotë, “marrëdhëniet ka të ngjarë të zhvillohen në një mënyrë lineare, nga pozicioni ku janë tani”. Nëse Trump fiton, është një “skenar më i rrjedhshëm”. Për shembull, në Tajvan, Mitter tregon për ambivalencën e Trumpit nëse ai do të mbronte një ishull larg Amerikës.
Kriza klimatike
“Zgjedhjet në SHBA janë jashtëzakonisht të rëndësishme jo vetëm për qytetarët e Amerikës, por për të gjithë botën për shkak të imperativit urgjent të krizës së klimës dhe natyrës,” thotë Mary Robinson, kryetare e Elders, një grup liderësh botërorë të themeluar nga Nelson Mandela, si dhe ish-presidente e Irlandës dhe Komisionere e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut.
“Çdo pjesë e një shkalle ka rëndësi për të shmangur ndikimet më të këqija të ndryshimeve klimatike dhe për të parandaluar një të ardhme ku uraganet shkatërruese si Milton janë të zakonshme,” shton ajo.
Por, ndërsa uraganet Milton dhe Helene bënin kërdinë, Trump përqeshi planet dhe politikat mjedisore për t’u përballur me këtë emergjencë klimatike si “një nga mashtrimet më të mëdha të të gjitha kohërave”. Shumë presin që ai të tërhiqet nga marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015, siç bëri në mandatin e tij të parë.
Megjithatë, zonja Robinson beson se Trump nuk mund ta ndalojë vrullin që tani po akumulohet. “Ai nuk mund të ndalojë tranzicionin energjetik të SHBA-së dhe të heqë miliarda dollarë subvencione të gjelbra… as nuk mund të ndalojë lëvizjen e fortë jo-federale për klimën.”
Ajo gjithashtu i kërkoi Harris, e cila ende nuk e ka forcuar qëndrimin e saj, të përparojë “për të treguar lidership, për të ndërtuar mbi themelet e hedhura vitet e fundit dhe për të nxitur emetuesit e tjerë të mëdhenj që të shtojnë ritmin”.
Udhëheqja humanitare
“Rezultati i zgjedhjeve në SHBA ka një rëndësi të madhe, duke pasur parasysh ndikimin e pashembullt që Shtetet e Bashkuara kanë, jo vetëm përmes fuqisë së tyre ushtarake dhe ekonomike, por përmes potencialit të vet për të udhëhequr me autoritet moral në skenën globale,” thotë Martin Griffiths, një ndërmjetësues veteran konfliktesh, i cili deri vonë ishte Nënsekretari i Përgjithshëm i OKB-së për Çështjet Humanitare dhe Koordinatori i Ndihmës Emergjente.
Ai sheh një dritë më të madhe nëse Harris fiton dhe thotë se “një rikthim në presidencën e Trumpit i shënuar nga izolacionizmi dhe unilateralizmi, sjell edhe një thellim të paqëndrueshmërisë globale”. Por ai ka kritika gjithashtu për administratën Biden-Harris, duke përmendur “ngurrimin” e saj mbi situatën e përkeqësuar në Lindjen e Mesme.
Krerët e agjencive të ndihmës kanë dënuar vazhdimisht sulmin vrastar të Hamasit të 7 tetorit ndaj civilëve izraelitë. Por ata gjithashtu i kanë bërë thirrje në mënyrë të përsëritur SHBA-së që të bëjë shumë më tepër për t’i dhënë fund vuajtjeve të thella të civilëve në Gaza dhe në Liban.
Biden dhe zyrtarët e tij të lartë vazhdimisht bënin thirrje për më shumë ndihma në Gaza dhe ndonjëherë kjo solli ndryshim. Por kritikët thonë se ndihma dhe presioni nuk ishin kurrë të mjaftueshme. Një paralajmërim i kohëve të fundit se një pjesë e ndihmës jetike ushtarake mund të ndërpritet e shtyu vendimin deri pas zgjedhjeve në SHBA.
SHBA është donatori i vetëm më i madh kur bëhet fjalë për sistemin e OKB-së. Në vitin 2022, ajo siguroi një rekord prej 18.1 miliardë dollarë (13.9 miliardë paund).
Por në mandatin e parë të Trump, ai hoqi fondet për disa agjenci të OKB-së dhe u tërhoq nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Donatorë të tjerë u përpoqën të mbushnin boshllëqet – kjo është ajo që Trump donte të ndodhte.
Por Griffths ende beson se Amerika është një fuqi e domosdoshme. “Në një kohë konflikti dhe pasigurie globale, bota dëshiron që SHBA të përballet me sfidën e udhëheqjes së përgjegjshme dhe parimore… Ne kërkojmë më shumë. Ne meritojmë më shumë. Dhe ne guxojmë të shpresojmë për më shumë.” / BBC/ KultPlus.com
Workshop-i në kuadër të konferencës “NanoBallkan 2024” mblodhi së bashku 30 pjesëmarrëse nga Shqipëria dhe vende të tjera të botës.
Synimi i workshop-it është për t’u njohur me arritjet shkencore të grave në disa fusha si: mjekësia dhe shëndetësia; telekomunikacioni dhe transporti; prodhimi dhe gjysmëpërçuesit; bioteknologjia dhe farmaceutika; energjia dhe ushqimi, klima dhe mjedisi.
Kjo veprimtari ofroi platformën për diskutimin e mënyrave sesi teknologjia e avancuar ka transformuar proceset e kërkimit dhe praktikat e biznesit. Mbështetja dhe vlerësimi për gratë e suksesshme në shkencë vjen gjithmonë nga kolegët burra, të cilët luajnë një rol të rëndësishëm si mbështetës, vlerësues dhe motivues.
Workshop-i u zhvillua nga AlbanianWomeninNanotechnology (AWIN) në bashkëpunim me NanoAlb në Pallatin e Kongreseve, si pjesë e konferencës ndërkombëtare NanoBalkan2024./ KultPlus.com
Një gjykatë në Rusi e ka gjobitur Google-n me një shumë të pakuptimtë – një dysh i përcjellë me 36 zero – për kufizimin e kanaleve mediatike shtetërore ruse në YouTube.
Në dollarë, kjo nënkupton se nga gjiganti teknologjik është kërkuar të paguajë 20,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000 dollarë, raporton BBC, transmeton Klankosova.tv.
Përkundër se është një prej kompanive më të pasura, shuma është shumë më e lartë sesa vlera prej 2 trilionë dollarësh e Google.
Në të vërtetë, është shumë më e lartë sesa totali i GDP-së së botës, e cila vlerësohet të jetë 110 trilionë dollarë, sipas FMN-së.
sipas agjencisë shtetërore ruse të lajmeve Tass, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov ka pranuar se as ai “nuk mund ta lexoj këtë numër” por i kërkoi “menaxhmentit të Google që ta kenë vëmendjen”.
Kompania nuk e ka komentuar vendimin e gjykatës ruse./ KultPlus.com
Ylli i muzikës pop, Mariah Carey ka nisur sezonin e Krishtlindjeve pas një kërcimi të frymëzuar nga “Addams Family” në mediat sociale për të shënuar Halloween-in.
Këngëtarja amerikane u vesh si Morticia Addams për videon e saj vjetore që shënon fillimin e festimeve.
Klipi fillon bardh e zi me 55-vjeçaren që mban firmën e Morticia-s me flokë të zeza të gjata e të drejta dhe me një fustan të zi me mëngë lakuriqi.
Carey kërcen me një burrë të veshur si Gomez Addams, i cili ka veshur një kostum me shirita, me flokët e tij të ngjitur, përpara se ajo t’i lëshojë një kamë.
Kur ora shënon 23:59 e 31 tetorit deri në mesnatën e 1 nëntorit, hapet një dollap duke zbuluar një veshje të frymëzuar nga Babagjyshi i Krishtlindjeve.
Më pas, videoja kalon te Carey, e veshur me veshjen e saj kuq e bardhë, ndërsa luhet kënga e saj hit e vitit 1994 “All I Want For Christmas Is You”.
Carey është bërë gjithnjë e më shumë sinonim i sezonit të Krishtlindjeve që nga publikimi i albumit të saj të parë të festave “Merry Christmas” në 1994.
Ajo do të vizitojë 20 qytete të SHBA në dy muajt e ardhshëm për shfaqje me temë festive për 30-vjetorin e albumit./ KultPlus.com
Grabitësit u larguan nga galeria në qytetin Oisterwijk në jug të Holandës me dy printime mëndafshi të artistit, Andy Warhol, raportoi sot pronari i Galerisë MPV, Mark Peet Visser.
“Grabitësit kishin lënë dy portrete të tjera në rrugë pasi nuk ishin në gjendje t’i fusnin të gjitha në makinë gjatë arratisjes”, tha ai.
Portretet e vjedhura janë të mbretëreshës së Anglisë Elizabeth II dhe mbretëreshës së Danimarkës Margarethe II. Kornizat e tyre janë thyer dhe besohet se janë dëmtuar.
Portretet e mbretëreshës Beatrix të Holandës dhe të mbretëreshës Ntfombi Twala të Eswatini u braktisën në rrugë jashtë galerisë.
Portretet janë pjesë e një serie veprash “Reigning Queens – të realizuara nga Andy Warhol – një artist vizual, regjisor dhe producent amerikan – dhe një figurë udhëheqëse në lëvizjen e “Pop Art” të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, në vitet 1980.
Visser nuk pranoi te zbulonte kostot e portreteve, të cilat do të ishin ofruar për shitje në ankandin e artit PAN Amsterdam, në fund të muajit.
Pas bërjes publike të portretit të parë, Warhol bëri një numër kopjesh me ngjyra të ndryshme.
Katër printime mëndafshi të numëruara dhe të nënshkruara të mbretëreshës Beatrix të Holandës u shfaqën në ankand me një vlerë prej 217,000 euro, në Hagë në vitin 2021. / KultPlus.com
Gati pesë dekada pas vdekjes së “Mbretit të Rock and Roll-it”, Elvis Presley – operatorët e rezidencës se tij historike, Graceland – thanë se kanë ambicie të mëdha për të zgjeruar markën e Graceland drejt një brezi të ri: Për ata që e kanë admiruar trashëgiminë e Presley nga larg, tani do të kenë mundësinë të bëhen pjesë e turneut “Presley for a Day” – të jetojnë një ditë si Presley, sipas “abc news”.
“Kur pashë Graceland, thashë, është gjithçka”, tha Joel Weinshanker, partneri menaxhues i “Elvis Presley Enterprises”.
“Ishte dhe është e mrekullueshme për Amerikën dhe kulturën perëndimore”, shtoi ai.
Ofertat e reja në Graceland shkojnë përtej muzeut, duke shfaqur një sërë veshjesh të praruara, makina, suvenire të dyqaneve të dhuratave dhe madje edhe avionin “Presley” të quajtur për vajzën e ndjerë të “Mbretit të Rock and Roll-it”, Lisa Marie.
Ajo shkon përtej një turneu të plotë të rezidencës – ku vizitorët do të gjejnë një ambient magjepsës – dhe brenda një dollapi kuzhine, nënshkrimin e Lisa Marie.
Turneu i ri kushton 6,000 dollarë për një grup prej katër vetash dhe ofron shtatë orë nga ajo që faturohet si akses “i paprecedentë” në disa nga vendet dhe pasuritë e preferuara të familjes Presley në Graceland.
Weinshanker tha se kjo është hera e parë që të huajt mund të shohin këtë pjesë të pronës.
Të ftuarit mund të shikojnë nga brenda arkivat e Graceland dhe të zbulojnë disa nga pasuritë më të çmuara të Presley – ndërsa mbajnë veshur doreza të bardha – nga kapelja që mbante kur shërbente në ushtri, deri te rripi me diamante dhe rubin që vendosi si në skenë ashtu edhe ndërsa shtrëngonte duart me presidentin Richard Nixon, në Zyrën Ovale.
Kujdestarët e trashëgimisë së Presley, thanë se ata duan që oferta e re e Graceland të ofrojë një shije intime nga prapaskenat e botës së Presley.
“Ne përpiqemi të bëjmë atë që Elvis do të donte që ne të bënim”, tha Weinshanker.
Ne patëm shumë diskutime dhe ajo që arritëm ishte ky turne i jashtëzakonshëm.
Njerëzit vazhdojnë të flasin për karrocat e golfit, kuajt dhe të gjitha këto gjëra që Elvisi dhe familja e tij përdorën në pronë, dhe ne thamë, po sikur të lejojmë një numër vërtet të vogël njerëzish ta bëjnë këtë?”
Menjëherë pasi ai vdiq në 1977, Lisa Marie u bë trashëgimtarja e vetme e Graceland.
“Më shumë se 45 vjet pasi Presley vdiq në Graceland, ajo është ende një nga shtëpitë më të vizituara në vend – nga afërsisht 750 000 njerëz në vit, e rivalizuar vetëm nga Shtëpia e Bardhë”, tha Weinshanker.
“Elvis mund të jetonte kudo në botë. Ai gjithmonë kthehej këtu”, shtoi ai.
Turneu “Presley for a Day” përfshin gjithashtu një vakt të përgatitur nga kuzhinieri, të përshtatur për mysafirët brenda “Moriah’s House” të sapo rinovuar, me pamje nga kullota e pasme e pronës.
Moriah, për çdo adhurues të habitur të Presley, ishte kali i vogël i Lisa Marie, i cili dikur ishte vendosur atje.
“Ushqimi ishte i rëndësishëm për Elvisin. Dhe këtu në Graceland, kuzhina funksiononte si një restorant me porosi. Nëse dikush donte pulë të skuqur dhe dikush donte mustak, ose barbekju ose mish, ishte gjithmonë dikush këtu për t’ia dalë”, tha kryearkivistja Angie Marchese.
“Një pjesë e të ardhurave të turneut “Presley for a Day” do të shkojnë për të mbështetur bamirësitë lokale të Memphis përmes “Fondacionit Bamirës Elvis Presley”, ndërsa pjesa tjetër do të shkojë për mirëmbajtjen dhe përmirësimin e Graceland”, tha Weinshanker.
“Ky është një turne që, nëse Brad Pitt dhe George Clooney thonë, hej, ne duam të kalojmë një ditë në Graceland, ky është tapeti i kuq”, shtoi ai./ KultPlus.com
Banka e Shqipërisë njoftoi se duke filluar nga data 15 nëntor do të hidhen në qarkullim monedhat metalike me vlerë nominale 100 lekë, me kurs ligjor, emetim i vitit 2023.
Sipas Bankës Qendrore, këto monedha metalike, kanë të njëjtën përbërje, pamje, përmasa dhe peshë me emetimin e fundit të kësaj prerjeje.
Ndryshimi nga emetimi i fundit qëndron tek viti i emetimit i shtypur në trupin e monedhës metalike, i cili në monedhat e reja do të jetë “2023” si dhe tek drejtshkrimi i fjalëve “Lekë”, “Mbretëresha” dhe “Shqipërisë”.
Pas rreth dy javësh këto monedha do të përdoren si mjet pagese paralelisht me të gjitha monedhat metalike ekzistuese në qarkullim të kësaj prerjeje, emetime të viteve të mëparshme.
Ndërkohë, më 28 maj të këtij viti, Banka e Shqipërisë hodhi në qarkullim monedhat metalike me vlerë nominale 10 lekë, me kurs ligjor, emetim i vitit 2023.
Hedhja në qarkullim i monedhës kombëtare “lek” është detyrë ekskluzive e Bankës së Shqipërisë. Ajo përcakton format, peshat, masat, modelin dhe karakteristikat e tjera të kartëmonedhave dhe monedhave metalike shqiptare, me kurs ligjor brenda vendit./ KultPlus.com
