Më 19 shtator 1630, në fshatin Gur të zonës së Hasit lindi Pjetër Bogdani, i njohur në italisht si Pietro Bogdano, kleriku dhe shkrimtari më origjinal i letërsisë së hershme shqiptare.
Ai mund të cilësohet si një mjeshtër i gjuhës shqipe dhe një nga poetët më të përndritur të poezisë së stilit barok në Shqipëri dhe në Evropë në shekullin XVII. Bogdani ka hyrë në kujtesën shqiptare edhe duke qenë teologu më i madh i krishterë në gjuhën tonë.
Pjetër Bogdani shkollimin fillor e kishte marrë në Bullgari. Veprimtaria e tij si klerik fetar kishte nisur më 1651, kur kishte filluar të punoj si meshtar në Pult dhe në fshatrat e Prizrenit.
Në vitin 1656 thirret në Romë për të vazhduar studimet e larta teologjike në Kolegjin e Propagandës së fesë. Aty mëson gjuhët e Lindjes, teksa diplomoi më 1658 për teologji dhe filozofi dhe morri titullin doktor.
Më pas emërtohet ipeshkiv i Shkodrës dhe administrator i Tivarit. 1663–1664: Njihet dhe i bën shërbime Kardinal Barbarigos, i cili në atë kohë jetonte e punonte në Romë.
Më 1675 fillon rrugëtimi i librit të tij “Çeta e profetëve”, të cilën e shkruan në atë kohë dhe ia paraqet Kongregatës së Vatikanit “Propagandës së Fidesë” për botim. Pastaj, ai filloi ta përkthej librin. Veprën e tij të përgatitur për botim ai e merr me vete më 1658 kur shkoi në Venedik.
Vepra e ipeshkvit Pjetër Bogdani “Cuenus Prothetarum de Christo Salvatore Mundi” e njohur me titullin shqip “Çeta e Profetëve” shkruar në gjuhën shqipe dhe italiane u rishtyp më 1691 dhe 1702 në Venedik me titull ndryshe.
Libri “Cuneus Prophetarum”, apo sipas përkthimit të Justin Rrotës “Çeta e profetëve”, është një nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë sonë të vjetër letrare. Fakti që është e para vepër origjinale në gjuhën shqipe, në krahasim me veprat e autorëve paraardhës që ishin kryesisht përkthime, e bën tepër të rëndësishëm këtë libër.
Vepra “Çeta e profetëve ka në krye një seri kushtimesh e poezish shqip, latinisht, italisht, sllavisht, shkruar për nder të Pjetër Bogdani nga miq e të njohur të tij. Dy vjershat shqipe të L. Bogdanit e të L. Sumës dhe ato të vetë autorit të shpërndara në kapituj të ndryshëm të librit, me teknikën poetike përgjithësisht të sigurt janë tregues të lëvrimit të mbarë të vjershërimit shqip në këtë kohë.
Ai ishte i përkushtuar për gjuhën shqipe, të cilën e shkroi me një dashuri të madhe. Bogdani në kohën e pushtuesit osman kërkoi lejimin e librave në gjuhën amtare, teksa punoi vazhdimisht për zhvillimin e kulturës shqiptare dhe çlirimin e vendit.
Me veprat e Pjetër Bogdanit letërsia dhe gjuha letrare shqipe shënuan hapa të rëndësishëm përpara.
Murtaja ia sjell vdekjen në Prishtinë më 6 dhjetor 1689. / KultPlus.com
Festivali “Summer Cult XI” është përmbyllur të mërkurën në mbrëmje në Prishtinë, me sukses, me ndarjen e çmimeve.
Shfaqja më e mirë e Festivalit është shpallur “Pacienti i Dr. Frojdit”, e Teatrit të Tetovës. Aktori më i mirë në rol kryesor luan në këtë shfaqje, Adrian Aziri. Çmimin “Regjia më e mirë” e mori regjisorja e re, Erletë Rexhepi për shfaqjen “ Katër Trëndafilat”. Ndërsa aktorja me e mirë në rol kryesor është vlerësuar Fitore Jashari. Aktori më i mirë në rol dytësor fitoi Blendi Arifi, ndërsa aktorja më e mirë në rol dytësor, Linda Shabani. Ndërsa Çmimi Special iu nda shfaqjes nga Shqipëria, “Impromptu”.
Festivali “Summer Cult” , nga ky vit do të japë disa çmime për shfaqjet dhe artistët më të dalluar. “Summer Cult XI” u është dedikuar regjisorëve të rinj dhe kontributit që po japin ata në skenën teatrore. Gjashtë shfaqje nga Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Kosova, janë mirëpritur nga publiku në skenën e Teatrit “Dodona” me 16,17 dhe 18 shtator.
Në natën e fundit, është dhënë shfaqja nga Teatri i Gjilanit, “Një dorëzim në Spokan” . Regjia: Blendi Arifi , Aktorë: Alban Shahiqi, Florent Salihu, Djellza Dema, Blendi Arifi.
Ndërsa prej orës 20:00 u shfaq “Impromptu” nga Shqipëria. Autor: Tad Mosel, Regjia: Artemis Beluli. Luajnë: Erina Lazi, Klodian Çelmeta, Eva Gjika, Ronaldo Kolgjokaj, Shandi Ismailaj.
Programin e ka përmbyllur premiera e leximit skenik “Anija nuk kthehet më”, që trajton dramën e emigracionit. Autore, regjisore: Eli Nura. Interpretuan me plot emocion: Hazir Haziri dhe Anisa Ismajli.
Drejtoresha e Cult Club dhe e Festivalit, regjisorja Eli Nura ka thënë se ky ishte edicioni më i suksesshëm i “Summer Cult”. Sipas saj, vitin e ardhshëm, do të ketë risi të tjera që do ta pasurojnë edhe më tej këtë ngjarja tradicionale.
Gjatë netëve të tjera u dhanë disa shfaqje të tjera. Katër trëndafilat” , shfaqje nga Kosova. Autore: Julia Cameron, Regjia: Erleta Rexhepi. Luajnë: Donikë Zeqiri, Gresë Gashi, Uratë Shabani, Albana Gashi, Fitore Jashari, Erza Sejdiu. “ Në të njëjtën kohë, vitin tjetër” nga Kosova. Autor: Bernard Slade, Regjia: Blerta Cakaj. Luajnë: Blerta Cakaj & Elton Tahiri. Shfaqja “Shërbëtoret” nga Shqipëria. Autor: Jane Genet, Regjia: Klajdi Malollari. Interpretojnë: Xhoana Karaj. Erina Lazi. Fabiana Proi. Pushteti, është lajtmotivi i veprës. Solange dhe Claire janë dy motra që janë shërbyese shtëpie. “Pacienti i doktor Frojdit” nga Maqedonia e Veriut. Autor: Miro Gavran,Regjisor: Gent M. Çajani. Interpretojnë: Muzafer Etemi, Adrian Aziri dhe Linda Shabani. Publikun e ka argëtuar në fund grupin muzikor “Third Stream”.
Në jurinë e Festivalit sivjet ishin : Besar Zahiti, aktor dhe producent, Profesor në Fakultetin e Arteve – Kosovë, Suela Konjari, aktore -Shqipëri, Ylber Nuredini, aktor, regjisor-Maqedonia e Veriut.
Në Programin e Festivalit, si edhe vitet e kaluara, nuk munguan as aktivitetet e tjera interesante. Dy punëtori me emra të njohur të koreografisë dhe pikturës, do të mbahen me 16 dhe 17 shtator në CNP, në Prishtinë (Center for Narratives Practices). Dhjetëra të rinj, kanë shprehur interesimin e tyre për të mësuar më tepër rreth këtyre zhanreve të artit. Arjan Syknej, profesor universitar dhe koreograf i njohur si dhe Adriana Sedaj, piktore e shpërblyer me çmime për veprat e saj, kanë ndarë me pjesëmarrësit përvojën e tyre të gjatë.
Ndërkohë u mbajt edhe Konferenca Teatrore-Edicioni VI. Tema e konferencës sivjet ishte – Orientimi në të Ardhmen: Sfidat dhe Mundësitë për Gjeneratën e Re të Regjisorëve të Teatrit. Në dy sesione, profesorë të Fakultetit të Arteve, artistë të njohur të teatrit, regjisorë të rinj, aktivistë nga shoqëria civile, diskutuan dhe nxorën disa rekomandime për mbështetjen e qëndrueshme të regjisorëve dhe krijuesve të rinj.
Festivali “Summer Cult”, është pjesë e Programit Vjetor të organizatës kulturore Cult Club, që mbështetet nga MKRS dhe komuna e Prishtinës./ KultPlus.com
Posta e Kosovës, përmes Filatelisë së saj, ka lëshuar sot në qarkullim një emision të ri të pullave postare kushtuar periudhës së artë të muzikës pop-rok në Kosovë gjatë viteve të ’80-ta, për të nderuar grupet dhe artistët që kanë kontribuar në formimin e skenës muzikore të asaj periudhe.
Gjatë viteve të ’80-ta, në Kosovë u formuan disa grupe muzikore të njohura, si: “Gjurmët”, “Ilirët”, “403”, “Telex”, “Minatori”, “Fisnikët”, “Seleksioni 039”, “Menkis” dhe “Babilon”. Këto grupe krijuan këngë që vazhdojnë të jenë të dashura për publikun. Disa prej tyre përmes këngës kanë shprehur revoltin ndaj gjendjes sociale, censurës dhe situatës politike të kohës.
Përveç ritmeve të muzikës folklorike dhe këngës së vjetër qytetare që ishin frymëzim për këto grupe, periudha e viteve të ’80-ta është e njohur edhe për baladat e paharrueshme të muzikës rok. Këto ritme dhe ndikime kanë kontribuar në krijimin e një trashëgimie të pasur muzikore në rajon.
Posta e Kosovës është e nderuar të përjetësojë këtë periudhë të artë të pop-rokut kosovar me imazhin e dy pullave postare, duke ofruar edhe një mundësi të shkëlqyer për koleksionistët, bizneset dhe adhuruesit e muzikës për të ruajtur këtë trashëgimi të çmuar./ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” terhoqi sot vëmendjen e artdashësve ndaj një personaliteti si Rrok Zojzi, falë të cilit mendohet që koleksioni i negativëve prej xhami të Kolë Idromenos i përbërë prej 1296 fotografish, u bë pjesë e Institutit të Antropologjisë. Koleksioni tashmë është digjitalizuar krejtësisht dhe me një cilësi të lartë, kjo falë bashkëpunimit ndërmjet Muzeut “Marubi” dhe Institutit të Antropologjisë.
Rrok Zojzi lindi në Shkodër më 1910 dhe vdiq në Tiranë më 1995. Në vitin 1947 u emërua në krye të Sektorit të Etnografisë, të cilin e drejtoi deri në vitin 1976. Historianët e etnografisë shqiptare e konsiderojnë Zojzin si babanë e etnografisë institucionale shqiptare.
Ai u mor me studimin, mbledhjen dhe arkivimin e kulturës tradicionale shqiptare, e cila sot përbën fondin më të pasur të kësaj gjinie. Nën drejtimin e tij u krijuan pjesa dërrmuese e muzeve etnografikë në të gjithë Shqipërinë.
Fushat e kërkimit, ushtruar nga Zojzi, prekin thuajse të gjithë gamën e kulturës tradicionale. Kontribut të vazhdueshëm Zojzi dha në mësimdhënie dhe në publicizimin e dijes etnografike në median e kohës. Nën drejtimin e tij u formuan pjesa më e madhe e breznisë së etnografëve shqiptarë të periudhës së komunizmit./atsh/KultPlus.com
Është realizuar një mural në shkollën “Xhevdet Doda” në Prishtinë, i cili është punuar nga Argjenda Azemi e që ka paraqitë një grua me lule, shkruan KultPlus.
Për këtë prurje artistike ka njoftuar drejtoresha e Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, Sibel Halimi.
“Poetja e piktorja e jashtëzakonshme Frida Kahlo e shihte artin si një mjet për të ndryshuar botën dhe për të mbjellë shpresën.
Në Ditën Ndërkombëtare të Paqes, shkolla “Xhevdet Doda” është pasuruar me muralin e mrekullueshëm të një gruaje me lule në duar si simbol i forcës dhe shpresës.
Artistja Argjenda Azemi ka krijuar këtë vepër frymëzuese, për të dhënë një mesazh të fuqishëm: për t’i thënë ndal, femicidit!
Garantimi i barazisë gjinore është domosdoshmëri për një shoqëri të lirë e të drejtë”, ka shkruar Halimi./ KultPlus.com
Shfaqja e tretë që u shfaq në teatrin “Dodona” në kuadër të “Summer Cult XI” ishte “Shërbëtoret” e Jane Genetit, produksion nga Tirana. Regjisori i ri Klajdi Malollari kishte guxuar të zgjidhte për të inskenuar një nga kryeveprat e francezit Jane Genet, dramë kjo e cila ka në spikamë sjelljen e deformuar të të rinjve, të cilët e gjejnë veten bash në kulmin e krizës së modernitetit, krizë e cila u krijon njerëzve probleme me identitetin e tyre dhe lëkund raportin e tyre me vlerat që bart moderniteti e që lë gjurmë edhe në (de)formimin e karaktereve njerëzorë.
Në leximin që regjisori i kishte bërë tekstit të Genetit e trajton dhe e shpërfaq atë si një metaforë të deformimeve psikologjike, mentale e emocionale të njerëzve modernë, çka edhe funksionoi mirë në skenë.
Një dramë psikologjike, e cila ka në epiqendër dy shërbëtoret motra Solange dhe Claire, të cilat kur zonja e tyre, Madame nuk është në shtëpi “luajnë” me njëra- tjetrën duke alternuar imitimin që i bëjnë zonjës së tyre ndaj së cilës kanë ndjenja të përziera ku dallohet qartë urrejtja, lakmia e mbase mbase edhe dashuria (e sëmurë) për të. Ato performojnë para njëra tjetrës sjellje e rituale gati sadomazokiste, të cilat para së gjithash tregojnë gjendjen e tyre mentale e psikologjike që korrespondon me atë të njerëzve që jetojnë në ambiente të mbyllura e ndaj të cilëve ushtrohet dhunë veçmas psikologjike, imponim, arrogancë e pse jo edhe poshtërim. Gjithçka duket si një eksperiment social: dy shërbëtoret që fillojnë të luajnë rolin e zonjës së tyre, të cilës i shërbejnë prej vitesh (veshin rrobat e saj, imitojnë sjelljet e qëndrimin e saj, fyejnë si ajo, flasin si ajo, bërtasin si ajo) përmes kësaj loje që vetëm e pafajshme nuk është, shfryjnë gjithë urrejtjen e tyre të akumuluar prej vitesh e kur e fitojnë këtë lloj “lirie” sadomazokiste iu shpërthejnë instiktet vrasëse, çoroditjet seksuale apo edhe çfarëdo lloj tërbimi i dhunshëm.
Zonja shfaqet shumë pak në shfaqje, por ajo është e pranishme gjatë gjithë kohës, ndoshta edhe më shumë se dy shërbëtoret, pasi ajo grua ka pushtuar mendimet, sjelljet dhe jetën e dy shërbëtoreve të veta. Duket sikur ato janë në kërkim të vetes tjetër, të vetes së munguar dhe e cila me shumë mundësi është jeta e zonjës së tyre. Prandaj e duan dhe e urrejnë me të njëjtën forcë, e mbi të gjitha kanë frikë prej saj, frikë e cila kur kombinohet me urrejtjen që pjell kjo frikë i bën bashkë rreth një qëllimi final: ta vrasin zonjën e tyre që në sytë dhe mendjen e tyre është shndërruar në fatkeqësinë më të madhe të jetës së tyre.
Në jetën reale janë dy shërbëtore të shkreta që jeta u ka shkuar më papafingo dhe duke larë enët e duke pastruar, e vetmja jetë të themi dashurore e tyre është joshja e shitësit të qumështit, por ato duan më shumë, duan jetën që nuk e kanë, duan jetën e zonjës së tyre. Prandaj kthehen në dy personazhe që luajnë perfekt shndërrimin e vetvetes, shprishjen morale e emocionale të vetvetes, njëra prej tyre kthehet në personazhin e zonjës e tjetra në atë të shërbëtores, këto role i realizojnë me alternim e veçmas kur fshihen nën petkun e futen në botën e zonjës së tyre ato e bëjnë këtë në perfeksion. Është vështirë të besosh se nuk janë zonja e vërtetë. Zonja të cilën nuk e vranë dot me atë çajin prej bliri që ia përgatitën enkas, ato vazhdojnë atë lojën e tyre sadomazohiste e cila duket se është revolta e tyre e madhe. E duan këtë revoltë ndoshta ngaqë kështu ndodh me rastet e çrregullimit të personalitetit apo personalitetit të shumëfishtë. Por asgjë nuk ndodh, ato nuk arrijnë ta realizojnë dot vrasjen e zonjës, madje as me imagjinatë. Intrigat e tyre nuk japin rezultat, zotëria kundër të cilit kishin shkruar letra doli nga burgu për mungesë provash, zonja duke vrapuar për të pirë shampanjën e fitores nuk e piu çajin e helmuar të blirit dhe në këto rrethana ato nuk do të mund të kenë më as papafingon e ndyrë e as dashurinë e shitësit të qumështit. Prandaj…
Loja e aktoreve ( Xhoana Karaj, Erina Lazi dhe Fabiana Proi) ishte e arrirë, shquhej për plastikë komunikimi, gjithçka ishte shprehëse në lojën e tyre, urrejtjen mund t’ua dalloje së pari në mimikë e gjeste. Edhe dashurinë, edhe dyzimin e endjen e pavetëdijshme brenda atij personaliteti të shumëfishtë që shpërfaqnin.
Kostumografia që mbante firmën e Bora Demajt ishte në funksion të plotë të shfaqjes e cila ishte ndërtuar mbi një skenografi të kursyer.
Parë në secilin komponent të vetin shfaqja erdhi si një udhëtim teatror në skutat më të errëta të shpirtit dhe mendjes njerëzore, ku mungesa e kufijve moralë çon deri te shprishja e individit./ KultPlus.com
Një burrë i fshehur poshtë një tavoline duke kërkuar mes librave dhe dosjeve të shumta, të cilat bien nga tavolina kur troket dera. Pas trokitjes në dhomë hyn një burrë i ri, i cili ende pa folur asnjë fjalë vërehet se ka probleme, të cilat reflektohen deri te gjestet dhe pamja e tij. Shpejt publiku e kupton se ambienti ku ndodhin këto është zyra e psikoanalistit të famshëm Zigmund Frojdit, ndërsa burri i ri që ngulmon që Frojdi ta dëgjojë, është Adolf Hitleri…, po po bëhet fjalë pikërisht për diktatorin e Gjermanisë, një nga njerëzit më famëkeq të njerëzimit. Ai ngul këmbë që psikoanalisti i famshëm të cilin duket se e adhuron, ta trajtojë si paciente Kristinën, vejushën Kristinë pas të cilës është dashuruar fort e me të cilën pret të martohet. Këmbëngulja mbresëlënëse e Adolfit të ri që mjeku i famshëm i cili nuk ka termine të lira për një kohë të gjatë, ta trajtojë medoemos të dashurën e tij me probleme, është fillesa e një grotesku teatror që e mban mbërthyer publikun deri në fund të shfaqjes.
Kështu nis shfaqja “Pacienti i doktor Frojdit produkt i teatrit të Tetovës, që u shfaq në kuadër të festivalit të XI “Summer cult 2024”.
Ndonëse takimi mes Frojdit të famshëm dhe Hitlerit të ri është imagjinar, i sjellë në teatër nga regjisori Gent M. Çajani tingëllon si një histori tejet intriguese. Sendërtimi teatror i një teksti të tillë si ai i kroatit Miro Gavran para së gjithash dëshmoi vizionin dhe kreativitetin e regjisorit Çajani.
Ajo çka mund të themi më tej për shfaqjen “Pacienti i doktor Frojdit” është se ajo ishte një shfaqje e aktorëve, të cilët përmes dialogëve të gjallë e situatave në pamje të parë komike, por që në thellësinë e tyre përkundrazi tingëllonin tejet dramatike e interpretuan veprën në mënyrë shterruese duke eksploruar deri në qelizë tema që kishin të bënin me vetëdijen dhe nënvetëdijen, me ndërgjegjen, me ëndrrat, me pasiguritë, me traumat e bartura nga fëmijëria si dhe me konfliktet e brendshme e luhatjet emocionale. Adrian Aziri që interpretonte rolin e Hitlerit, Muzafer Etemi atë të doktor Frojdit dhe Linda Shabani atë të Kristinës me ekspresivitetin, kreativitetin dhe energjinë që përcollën te publiku e dominuan skenën, e eklipsuan atë në mënyrë dhe formë të tillë saqë edhe sikur skena të ishte bosh pa kurrfarë skenografie, pa dekor e rekuizita, sërish publiku nuk do e vërente këtë, por do e përjetonte shfaqjen sikur vërtetë ngjarjet të zhvilloheshin në zyrën e psikoanalistit të famshëm apo edhe në një dhomë hoteli.
Shfaqja është një dramë psikologjike e veshur me tone apo elemente grotesku e humori që e mbajnë të ngërthyer publikun që nga sekonda e parë deri në të fundit.
Një farë Adolf Hitleri që siç thotë kishte udhëtuar gjatë nga Hamburgu për në Vjenë kërkon ndihmë nga psikoanalisti i famshëm për të dashurën e tij Kristinën, për siç thotë ai ta shëruar nga lidhja e saj me babain që e determinon edhe lidhjen e tyre dhe ndikon në jetën e tyre seksuale të pakonsumuar ende. Kristina e cila e di se nuk ka kurrfarë problemi te ajo, në fillim kundërshton të trajtohet nga psikoanalisti, por në fund bindet dhe pranon. Ngjarjet që zhvillohen më pas, kahja që marrin e zhyt publikun në përjetimin e një drame të thellë psikologjike e cila eksploron natyrën njerëzore dhe sekretet e mendjes.
I shtrirë në divanin e doktor Frojdit, veçmas kur i nënshtrohet hipnozës, Hitleri 30 vjeçar do të zhytet thellë e do humbasë në honet e thella të psikikës, seksualitetit, frikërave dhe zhgënjimeve të tij, të cilat do t’ia determinojnë jetën dhe psikologjinë, duke e shpënë drejt deformimit të karakterit që do dëshmohet te aftësia e tij për të hipnotizuar një popull të tërë me dogmat e tij e për të nisur një nga luftërat më të mëdha botërore.
Por lufta është larg, në shfaqje ai lufton vetëm me frustrimet e veta seksuale të cilat e çojnë në shpërthime emocionale, kriza inati dhe gënjeshtra qesharake me të cilat mundohet të mbulojë impotencën. Në të vërtetë ai është pacienti që nuk do të shërohet.
Gjetja e autorit të veprës që një dramë të tillë psikologjike ta “zbusë” me nuanca grotesku e humori e bënte atë më të lehtë për t’u perceptuar nga publiku, pavarësisht ngarkesës negative që mbarte në vete emri i personazhit kryesor. Dhe publiku e mirëpriti dhe duartrokiti gjatë./ KultPlus.com
Puna për “Enciklopedinë shqiptare” po vijon, ku redaksitë e ngritura sipas fushave zhvilluan takime në Prishtinë për të diskutuar e vendosur për fjalësin e përzgjedhur.
Takimet e redaksive të Shqipërisë dhe Kosovës do të vazhdojnë deri më 26 shtator. Akademia e Shkencave bën me dije se të gjitha redaksitë (27 në Shqipëri dhe 29 në Kosovë) deri atëherë duhet të kenë përfunduar njësimin e fjalësit.
Akademia e Shkencave shprehet se puna e grupit u përqendrua në probleme të njësive të diskutueshme, në shmangien e moskoherencave.
“Në takim u diskutua dhe u morën vendime për fjalësin e përbashkët të këtyre dy fushave, në procesin e kalimit nga fjalës i bashkuar në fjalës të stabilizuar, të unifikuar”, thuhet nga Akademia e Shkencave. Dy redaksitë gjegjëse për letërsinë, bënë saktësime e plotësime në punën drejt fjalësit të përbashkët të fushës.
Sipas ASHSH, redaksitë për arkeologjinë dhe lashtësinë (prof. Neritan Ceka, akad. asoc. Gëzim Hoxha, dr. Arianit Buçinca) kanë tashmë një fjalës të përbashkët, por përzgjedhja dhe stabilizimi do të vazhdojë edhe më tej. Në takimin e dy redaksive të historisë (Mesjeta, Bizanti, periudha osmane) u këmbye informacion për përgatitjen e fjalësve të fushës. Sipas Akademisë së Shkencave, redaksia e Tiranës (akad. P. Xhufi, prof. Ferit Duka, prof. Edmond Malaj), e cila e ka filluar me vonesë relative punën, ka tashmë një listë emrash e emërtimesh prej mbi njëmijë njësish, përgatitur nga Edmond Malaj.
Redaksia gjegjëse e Prishtinës ka tashmë fjalësin e vet, të gatshëm për ta këmbyer me kolegët e më tej për të kaluar nga fjalësi i bashkuar në fjalës të përbashkët.
Përfaqësuesi i redaksisë vendore të Prishtinës akad. J. Bajraktari propozoi që fjalësi i përbashkët i kësaj fushe të realizohej deri më 8 tetor, ndërsa drejtuesi i redaksisë së Tiranës akad. Pëllumb Xhufi kërkoi pak më shumë kohë.
Deri në fund të vitit edhe kjo redaksi do të jetë sinkronizuar me të tjerat./atsh/KultPlus.com
GjakovART Festival po shënon edicionin e parë, dhe pikërisht më 22 shtator të ketë ceremoninë e hapjes me shfaqjen “Dredhit’ e Patukut” për të vazhduar me shfaqje të tjera deri më 27 shtator, shkruan KultPlus.
Ky festoval do të mbahet në Pallatin e Kulturës “Asim Vokshi” në Gjakovë, dhe të gjitha shfaqjet do të jepen prej orës 19:00.
KultPlus ju sjell programin e plotë të këtij festivali.
1. Dredhit’ e Patukut (22 Shtator)
2. Babai dhe Babai (23 Shtator)
3. Audienca (24 Shtator)
4. Fluturimi mbi Folenë e Qyqes (25 Shtator)
5. Na Ishte Njëherë (26 Shtator)
6. Togeri nga Inishmori (27 Shtator)/ KultPlus.com
Më 19 shtator 1929, botohet në Tiranë gazeta “Arbënia”.
Ky organ shtypi u shqua për oponencën ndaj administratës së vjetër të trashëguar nga Perandoria Osmane. Këta funksionarë qenë objekt i penës shpotitëse të së përditshmes, në faqet e të cilës, ata cilësoheshin si “analfabetë” dhe “anadollakë”.
Sipas gazetës, përmes këtyre individëve kishte depërtuar në makinën shtetërore korrupsioni galopant dhe stanjacioni intelektual, duke e katandisur administratën, sipas fjalëve të Mehmet Konicës (gazeta “Arbënia” , dt. 08.05.1930) “…në një makinë të bërë me vegla të ndryshme, të shtrembra dhe këtu-atje ndonjë vegël e re”.
Për nga ndikimi në opinionin shoqëror dhe nga fryma antiqeveritare që përçonte, gazeta u ndalua nga ministri i Brendshem i kohës, Musa Juka. Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave sjell foto nga korrespondenca mes Legatës Italiane dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë, mbi ndalimin e botimeve të gazetës “Arbënia”./atsh/KultPlus.com
Sot janë bërë 81 vite nga vdekja e profesorit, publicistit dhe veprimtarit kombëtar, Safet Butka, shkruan KultPlus.
Safet Butka u lind në Butkë, të Kolonjës, më 10 gusht, 1901. Pasi mbaroi shkollën fillore në fshatin e tij të lindjes, ai shkoi për studime të mëtejshme në Linz, Austri, ku përfundoi shkollën e mesme.
Gjatë qëndrimit të tij në Linz ai mori me vehte kushëririn e tij të, të riun Qemal Butka, një arkitekt i famshëm shqiptar, i cili më vonë do të bëhej kryetari i bashkisë së Tiranës. Pas shkollës së mesme, Safet Butka shkoi për të studiuar në Universitetin e Gracit, ku ai u diplomua me nderime në filozofi në vitin 1928.
Në Austri, ai ishte organizatori i shoqatës studentore “Shoqëninë e studentëve shqiptarë Albania” bashkë me Aleks Budën, Eqerem Çabejn, Krist Malokin, Lasgush Poradecin, kushuririn Qemalin, Skënder Luarasin, etj.
Botoi një koleksion të poezisë së zgjedhur të Naim Frashërit (“Naim Frashëri, vjershëtori dhe edukatori kombëtar“)dhe në vitin 1925 një studim mbi veprën e Naim Frashërit (“Naim Frashëri një shëmbull, një udhëheqës dhe një ideal për djalërinë shqiptare”).
Ai u kthye në Shqipëri në vitin 1928 dhe u emërua profesor në Liceun Francez të Korçës. Në vitin 1929 ai u martua me Hatixhe Lubonjën, me të cilin ai kishte 4 fëmijë.
Nga 1928 në 1939 ai punoi si mësues dhe drejtor në shkolla të ndryshme të mesme në qytetet shqiptare të Korçës, në Instutin Tregtar të Vlorës dhe në Normalen e Gjirokastrës, ku shërbeu dhe si drejtor.
Ai ishte edhe drejtori i Klubit të parë Shqiptar të Mesimdhënësve dhe ishte një nga profesorët e parë që zbatoi metodat perëndimore në procesin e mësimdhënies në vendin e tij.
Bashkëorganizator me ministrin e Arsimit Faik Shatkun, për kthimin e eshtrave të Naim Frashërit nga Turqia në Shqipëri. Në këtë kohë ai shkruajti artikuj në revista pedagogjike, sociale dhe filozofike. Botoi mjaft shkrime problemore në shtyp si: “Për të nesërmen shqiptare”, “Për zhvillimin e gjuhës”, “Mbi edukatën kombëtare”, “Po shqiptarizmit dhe Perëndimit” etj.
Kulmin si edukator në shërbim të brezit të ri, ai e arriti gjatë kohës që punonte si drejtor i Gjimnazit të Tiranës, ku iu priu intelektualëve dhe studentëve në demostratave të para antifashiste në prag të pushtimit të vëndit, më 4 prill 1939 duke kërkuar armëdhe si mësues i shqipes në Gjimnazin e Shkodrës më 28 nëntor 1939 dhe 30 janar 1940. Për këto aktivitete ai u arrestua, i akuzuar si antifashist u arrestua më 2 shkurt dhe u internua në ishullin e Ventotenes në Itali, nga autoritetet fashiste./KultPlus.com
Sot bëhen 25 vite nga themelimi i TMK-së, ku sipas marrëveshjes së Kumanovës dhe në pajtim me marrëveshjen e Rambujesë, ishte paraparë çarmatimi i ushtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe transformimi i saj në Trupat Mbrojtëse të Kosovës.
Me hyrjen e trupave ushtarake të NATO-s, KFOR-it, në Kosovë në vitin 1999 filloi edhe transformimi i UÇK-së, duke përfunduar në vitin 2000.
Udhëheqësi i parë i TMK-së u emërua Gjeneral-lejtnant, Agim Çeku. Sipas marrëveshjes, detyrat dhe të drejtat e TMK-së në atë kohë ishin veprimi për ndalimin dhe zvogëlimin dëmeve nga katastrofat natyrore dhe aksidentet, ofrimi i ndihmës në zona të rrezikuara, ndihma në pastrimin e fushave të minuara, ndihma për ri-ndërtimin dhe komunitetet.
TMK-ja u themelua në kohën e fillimit të organizmit institucional të vendit, që po ndodhnin jo vetëm në Kosovë, por edhe në rajon, e cila rritej e forcohej por në kushte jo të mira dhe paga të ulëta.
Më 2 shkurt 2007 i dërguari special për statusin e Kosovës, Martti Ahtisaari, dorëzoi propozimin e tij në Prishtinë dhe Beogradi, “Standardet për Kosovën”, në të cilën parashihej edhe shpërbërja e TKM-së, dhe krijimi i një force të re.
“Do të krijohet një forcë e re, profesionale dhe shumë-etnike për sigurinë e Kosovës, e cila do të jetë e armatosur lehtë dhe do të jetë e aftë të mbulojë nevoja të caktuara të sigurisë sipas Shtesës VII të kësaj marrëveshje. Trupat Mbrojtëse të Kosovës, pasi e arritën qëllimin e tyre, duke përfshirë këtu lehtësimin e rindërtimit pas lufte të Kosovës. Ato do të shpërndahen 1 vit pas miratimit të kësaj marrëveshjeje”, shkruhej në Planin e Ahtisaarit.
Shpërbërja e TMK-së është bërë me pajtimin e të gjithë faktorëve relevantë vendorë dhe të huaj. Më 21 janar 2009 u krijua Forca e Sigurisë së Kosovës, e cila fillimisht kishte përgjegjësi që të përballet me katastrofat e rënda, siç janë tërmetet, vërshimet ose zjarret që mund të kërcënojnë Kosovën.
Para pesë vjetësh FSK është shndërruar në ushtri të Kosovës, kurse Ministria e FSK-së në Ministri të Mbrojtjes. / Express / KultPlus.com
Lëreni mënjanë Italinë dhe rivierën franceze Cote d’Azur, drejtohuni në Shqipëri!
Bregdeti shqiptar është padyshim sekreti më i mirë i ruajtur në Evropë. Zbulimi i një perle të fshehur në Evropë është bërë gjithnjë e më i vështirë, sipas një artikulli të publikuar në të përditshmen franceze “Stars Insider”.
Planifikoni një udhëtim në vendin e vogël mesdhetar me çmime të përballueshme! Në fund të fundit, Evropa është kontinenti më i vizituar në botë.
Dhe dëshira është edhe më e fortë kur bëhet fjalë për një destinacion buzë detit.
Pra, nëse planifikoni të udhëtoni – drejtohuni drejt Ballkanit, i cili ka shumë për të ofruar dhe për arsye shumë të vlefshme.
Zbuloni më të mirën e kësaj perlë të fshehur evropiane.
E vendosur në veriperëndim të Greqisë, Shqipëria ka jo një, por dy dete: Detin Jon, i cili kalon nga bregu perëndimor i Greqisë, dhe Adriatikun në veri.
Dëshmi e vendndodhjes së privilegjuar të Shqipërisë, – vendi, i cili ka një vijë bregdetare prej 426 kilometrash – ndodhet afërsisht 96 kilometra nga rajoni italian i Pulias, i famshëm për plazhet dhe ndërtesat e saj.
Fluturimi drejt vendit ballkanik është shumë më i lehtë se disa vite më parë. Aeroporti Ndërkombëtar i Tiranës “Nënë Tereza” ofron fluturime ndërkombëtare përmes linjes ajrore “Air Albania”.
Riviera Shqiptare
E njohur si bregdeti jugor i vendit, me pamje nga deti Jon është vendi ku ndodhen plazhet më të njohura të vendit.
Duke qenë se bregdeti është ende relativisht i panjohur për turistët e huaj, mënyra më e mirë për të eksploruar plazhet është me makinë. Marrja me qira e një makine në qytet është e lehtë dhe e përballueshme.
Akomodimi
Qyteti i Himarës është një opsion perfekt për turistët me buxhet të kufizuar.
Për diçka më të pasur, Dhërmiu është alternativa ideale. Mos prisni hotele me 5 yje, por nëse jeni duke udhëtuar drejt bregdetit shqiptar, me siguri do të përpiqeni të shmangni këtë lloj turizmi plazhi.
Nëse jeni më aventurier dhe kërkoni një akomodim të thjeshtë, fshati i Vunos është vendi duhur për t’u vendosur.
Nëse dëshironi të kombinoni sa më shumë opsione, qëndroni në Sarandë, zona turistike e vendit që ndodhet pranë kufirit me Greqinë.
Kamping
Pse të mos zgjidhni një plazh dhe kampingun? Kampinget në natyrën e egër lejohen në pjesën më të madhe të vendit.
Plazhet më të mira
Bregdeti shqiptar është i mbushur me plazhe që ndërthuren me fshatra piktoreskë, rrugë me kalldrëm dhe kisha ortodokse që presin të eksplorohen.
Vlora
Qyteti i tretë i më i madh Shqipërisë është gjithashtu një destinacion i jashtëzakonshëm plazhi.
Duke marrë një varkë nga porti, mund të arrini në gjiret e pacënuara të Karaburunit dhe Sazanit.
Nartë, Vlorë
E vendosur 15 minuta me makinë nga Vlora, ky fshat ka një lagune të mrekullueshme blu.
Nga këtu mund të udhëtoni edhe në Zvërnec, një ishull me një manastir ortodoks të shekullit të XVIII të fshehur në pyll.
Plazhi i Dhërmiut
I ndodhur në afërsi të Dhërmiut, ky plazh është ndoshta më i famshmi në mesin e plazheve shqiptare. Me një rrip të gjatë me rërë të bardhë dhe ujëra bruz, rrallë është i mbushur me njerëz.
Gjiri i vogël që ndodhet pranë fshatit ka një formacion piktoresk shkëmbor që ndan plazhin me guralecë nga plazhi me rërë.
Plazhi i Jalës
Shpesh i quajtur “plazhi i qelqtë” për shkak të ujërave të tij të pastra kristal, Plazhi i Jalës është gjithashtu një vend i njohur për kamping.
Për të shkuar në plazh do t’ju duhet të ecni 3 kilometra në këmbë, ndaj merrni me vete ujë dhe ushqime.
Në fund të shtegut do të gjeni ujëra të ngrohta, të pastra dhe një rrjet shpellash që presin për t’u eksploruar.
Plazhi Himarës
I klasifikuar më parë si një vend ideal, Himara është gjithashtu një vend i përsosur për argëtim në plazh.
Plazhi i Livadhit
I ndodhur në afërsi të Himarës, ky plazh është i aksesueshëm në këmbë. Me bare, restorante, shezllone dhe çadra me qira, është një nga plazhet më të pajisur në zonë.
Porto Palermo
Nëse doni të plotësoni aventurën tuaj në plazh me një vizitë në një kështjellë, mos kërkoni më tej.
Kalaja – e cila daton nga sundimi venedikas në Shqipëri – shërbeu si bazë nëndetëse gjatë sundimit komunist dhe tani është gjysmë e braktisur.
Plazhi i Borshit
Plazhi më i madh në Shqipëri shtrihet në një vijë bregdetare prej 7 kilometrash. I rrethuar nga ullishte dhe maja malesh, Borshi është një perlë e vërtetë e paeksploruar.
Saranda
Kryeqyteti jozyrtar i Rivierës Shqiptare, Saranda është shtëpia e Plazhit të Pulëbardhës, një plazh me guralecë i mbuluar nga ujera blu dhe natyra e paprekur.
Plazhi i Pasqyrave
Plazhi i Pasqyrave është arratisja e përsosur për ata që kërkojnë ujëra të pastra kristal pa turma.
Syri i Kaltër
Edhe pse nuk është një zonë plazhi, Syri i Kaltër është i përkryer për not – i rrethuar nga peizazhe të bukura natyrore.
Plazhi i Ksamilit
I vendosur në jug të Sarandës, pranë kufirit me Greqinë, Ksamili njihet si “perla e Jonit” për shkak të bukurisë së tij natyrore./atsh/KultPlus.com
Popullsia e personave mbi 100-vjeç në Japoni ka tejkaluar për herë të parë mbi 95 mijë.
Ministria e Shëndetësisë, Punës dhe Mirëqenies së Japonisë njoftoi statistikat për rritjen e popullsisë së moshuar në vend.
Sipas kësaj, popullsia mbi 100-vjeç është rritur për 54 vjet rresht. Numri i personave që ka kaluar moshën 100-vjeç që nga shtatori ka arritur në 95.119.
Popullsia e atyre që “kanë jetuar një shekull” në vend ka kaluar 95 mijë për herë të parë në historinë e vendit. Në krahasim me të dhënat e vitit të kaluar, numri është rritur me 2.980. Vihet në dukje se 83.958 prej atyre që janë mbi 100- vjeç janë gra ndërsa 11.161 meshkuj.
Zëdhënësi i Ministrisë së Shëndetësisë në një deklaratë lidhur me temën tha: “Ne do të bëjmë përpjekje për të rritur shërbimet e mirëqenies sociale, përfshirë kujdesin mjekësor dhe infermierisë në mënyrë që të moshuarit të mund të vazhdojnë të jetojnë në mënyrë të qetë në shoqërinë e tyre”.
Të dhënat e popullsisë në lidhje me ata që kanë “jetëgjatësi mbi një shekull” në Japoni filluan të regjistrohen për herë të parë në vitin 1963.
Japonia me një popullsi prej rreth 125 milionë banorësh, njihet për jetëgjatësinë e qytetarëve të saj. Personi më i vjetër është 116-vjeçarja Itooka Tomiko e cila jeton në Japoni./ atsh/ KultPlus.com
Ms.Indefinite së fundi është paraqitur me video performancën e saj të re ‘Vitruvian Woman’, përcjell KultPlus.
’Vitruvian Woman’ riformulon dhe rikonceptualizon figurën dhe konceptin e “Vitruvian Man”, duke e (de)strukturuar përmes rikrijimit artistiko-feministe.
Në vijim gjeni njoftimin e plotë të Ms.Indefinite:
Video-performanca “Vitruvian Woman” riformulon dhe rikonceptualizon figurën dhe konceptin e “Vitruvian Man”, duke e (de)strukturuar përmes rikrijimit artistiko-feministe. Në faqet e historisë së artit, “Vitruvian Man” e Leonardo da Vincit qëndron si një simbol thelbësor i formës ideale të njeriut (në portretizimin mashkullor), duke harmonizuar proporcionin dhe simetrinë me parimet e arkitekturës klasike. Skica e Da Vincit ka shërbyer dhe shërben si testament i idealit të Iluminizmit që njeriu (në simbolin e burrit) është masa e të gjitha çështjeve jashtë dhe brenda katrorit dhe rrethit kozmik dhe gjeometrik.
Megjithatë, ndërsa shekujt kanë kaluar, kjo figurë emblematike (maskuliste) – si shembull i përpjekjeve për të bashkuar artin dhe shkencën, matematikën dhe arkitekturën – e pezulluar midis dy pozitave dhe katër pozicioneve, me krahët dhe këmbët e zgjatura, duke e përfaqësuar si statikën ashtu edhe stoikën – në riformulimin dhe rikonceptualizimin feminist artistik ndryshon përfaqësimin ikonik (në gjeometrinë e kozmosit) brenda dhe jashtë kornizave të katrorit dhe rrethit kufizues të pabarazisë.
Ajo që është një ekuilibër statik në “Vitruvian Man” tek “Vitruvian Woman” bëhet një përfaqësim i lëvizjes së pabalancuar, duke ilustruar angazhimin e përditshëm dhe kohën e shpenzuar të grave në dhe për punët e shtëpisë, kujdesin e fëmijëve dhe kujdesin për të moshuarit. Në këtë adaptim artistiko-feminist, ndonëse “Vitruvian Woman” ruan pozitat klasike, krahët dhe këmbët e zgjatura — në performim krahët e saj transformohen në akrepa të orës, duke i shënuar vitet, muajt, javët, ditët, orët, minutat dhe sekondat e punës së papaguar dhe punës me dy orare. Lëvizjet në më shumë se dy pozita dhe në shumëfish pozicione simbolizojnë jo vetëm ciklin e pandërprerë të përgjegjësive të pabarabarta në përkujdesje dhe punë shtëpiake, por edhe kërkesën për njohje dhe vlerësim të kontributit ekonomik të grave në familje. Gjithashtu duke e theksuar këtë nëpërmjet alegorisë së kohës si thirrje kumbuese për barazi dhe drejtësi gjinore.
“Vitruvian Woman” nuk replikon thjesht strukturën e figurës së “Vitruvian Man”, por e riformulon atë në aspektin feminist dhe rikonceptualizon nga perspektiva gjinore. Njëherit përmes shprehjeve artistike video-performanca shfaq protestën artistike feministe kundër roleve tradicionale gjinore që lidhin sferën publike me dominimin e burrave, kurse sferën private, veçanërisht familjet, me gratë. Po ashtu, shpërfaq kritikën artistike ndaj normave gjinore dhe pushtetit që i japin formë ndarjes së punës (historikisht kjo ndarje ka çuar në përgjegjësi të pabarabarta përkujdesjeje, veçanërisht kujdesi për fëmijët, kujdesi për të moshuarit dhe punët e shtëpisë, duke i ngarkuar gratë me detyra të rënda përkujdesjeje). Prandaj, gratë edhe sot vazhdojnë të përballen me mundësi të kufizuara për punësim të paguar, arsimim dhe rritje personale, të cilat si rezultat mund të krijojnë varësi ekonomike dhe t’i vendosin gratë në punësim që kërkon aftësi të thjeshta dhe joformale.
Në këtë mënyrë, “Vitruvian Woman” bëhet një testament i aktivizmit artistik feminist që trajton artistikisht rëndësinë e të kuptuarit, vlerësimit dhe rishpërndarjes së përkujdesit si punë të papaguar për arritjen e barazisë gjinore, promovimin e përfshirjes sociale, uljen e varfërisë dhe nxitjen e zhvillimit të qëndrueshëm brenda një kornize gjithëpërfshirëse.
Concept & Art Directing by Ms. Indefinite./KultPlus.com
Në ndërtesën e Kolegjit universitar jo publik Wisdom, ende janë të afishuara temat e studentët e vitit të shkuar akademik.
Një gjykatë e bllokut europian rrëzoi vendimin e Komisionit Europian duke anuluar gjobën prej 1.49 miliard eurosh të vendosur gjigantit amerikane të teknologjisë, Google nga Brukseli për abuzim të dominimit në fushën e reklamave online.
“Vendimi i KE-së anulohet në tërësinë e tij”, thuhet në deklaratën e lëshuar nga gjykata me seli në Luksemburg, e cila pretendon se “institucioni ka kryer gabime gjatë shqyrtimit të çështjes”.
“Gjykata pa se nuk janë marrë në konsideratë të gjitha të rrethanat e rëndësishme në shqyrtimin e kohëzgjatjes së klauzolave të kontratave që KE-ja i kishte cilësuar abuzive”, theksohet aty.
Komisioni Europian, rregullator me ndikim i konkurrencës në BE, reagoi duke thënë se “do të studiojë me kujdes gjykimin dhe do të reflektojë për hapat e mundshëm të radhës” – që mund të përfshijnë edhe apelin. Ky vendim e lehtëson peshën mbi Google pasi gjykata më e lartë e BE-së javën e kaluar konfirmoi një gjobë të vënë ndaj kompanisë më 2017, me vlerë prej 2.42 miliardë eurosh, për abuzim të dominimit përmes favorizimit të shërbimit të saj për krahasimin e ofertave.
Si pjesë e një nisme të madhe për të luftuar abuzimet e gjigantëve të teknologjisë, BE-ja ndëshkoi Google me gjoba që kapin vlerën e përgjithshme të 8.2 miliardë eurove, ndërmjet viteve 2017 dhe 2019, për shkak të shkeljeve të ligjeve të konkurrencës. Gjoba prej 1.49 miliard eurosh ishte e treta në serinë e këtyre ndëshkimeve./ Top Channel/ KultPlus.com
Më 15 nëntor 1889, u botuan në numrin e tretë të revistës kalabreze “La Calabria – Rivista di Litteratura Populare”, dy këngë të rralla arbëreshe. Alfonso Lucifero (shkrimtar dhe politikan italian, i lindur në qytetin e Krotones në Kalabri) përshtati për revistën që dilte në Monteleone versionin italian, të këngëve si në lidhjen e mëposhtme.
Materialin ku përshkruhen këngët arbëreshe të zonës së San Nicola dell’Alto, i referon Aurenc Bebja, i cili i publikoi në blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, për lexuesin shqiptar.
Salvatore Quasimodo u lind në Modicë të Sicilisë në vitin 1901. Deri në vitin 1935 punoi si inxhinier, pastaj braktis këtë profesion dhe i përkushtohet ligjërimit të letërsisë italiane në Milano. Si poet i ri veproi në grupin e poetëve të rijnë të bashkuar rreth revistës ‘Solaria’, për të zhvilluar dhe udhëhequr poetët e lirikës hermetike.
Quasimodo ka përkthyer vepra të tragjedistëve grekë (Eshilit dhe Sofokliut), sipas përvojës së tij, zhvilloi pastërtinë stikistike dhe funksionalizimin e thjeshtësisë së shprehjve. Në vitin 1959, ai fitoi Çmimit Nobel për Letërsi. Ai vdiq në Napul në vitin 1968.
KultPlus ju sjell më poshtë një letër emocionuese të Quasimodos për nënën e tij:
Salvatore Quasimodo – Letër Nënës
«Fort e ëmbla nënë, tash mjegullat po davariten, flota përplaset ngatërrueshëm mbi diga, pemët nga uji rënden, prej dëborës digjen; nuk jam i trishtuar në Veri: nuk jam në paqë me veten, por prej kërkujt falje nuk pres, të shumtë lotët borxh m’i kanë si burri burrit. E di që je ligsht, që jeton si tërë nënat e poetëve, e varfër dhe e drejtë sa duhet në dashurinë për bijtë e largët. Sot jam unë që të shkruaj.» – Më në fund, do thuash, dy fjalë nga ai djalë që me natë ia mbathi me një pelerinë të shkurtër e ca vargje në xhep. I gjori, kaq i gatshëm shpirtërisht ndonjë ditë dikund do ta vrasin. – “Sigurisht, ndërmendem, ish në atë stacion të vdekur trenësh të avashtë që sillnin bajame dhe portokalle, në grykëderdhjen e Imerës, lumit plot laraska, kripë dhe eukaliptus. Por tash të t’falenderoj, këtë dua, për qesëndinë që mbolle në buzët e mia, të shtruar si e jotja. Ajo buzëqeshje më shpëtoi nga vaji dhe dhimbjet. Dhe s’prish punë nëse tani për ty derdh ndonjë lot, për krejt ata që si ty presin, dhe s’dinë çfarë. Ah, vdekje fisnike, mos e prek sahatin në kuzhinë që tiktakon mbi mur, tërë fëmijëria ime shkoi mbi smaltin e fushës së saj, mbi ato lule të vizatuara: mos i prek duart, zemrën e pleqve. Po ndofta dikush përgjigjet? O vdekje prej mëshirës, vdekje turpi. Lamtumirë, e dashur, lamtumirë, fort e ëmbla nëna ime.”
Sytë e tu janë atdheu prej vetëtime dhe lotësh, heshtje që flet, stuhi pa erë, det pa dallgë, zogj të burgosur, bisha të praruara të fjetura, topaz të pafe si e vërteta, vjeshtë në një hapësirë pylli ku drita në të këndon, sup i një peme dhe të gjitha gjethet e saj zogj janë, plazh që mëngjesi takon mbushur me sy, shportë me fruta zjarri, gënjështër që ushqen, pasqyra të kësaj bote, dyer të atje përtej, valëzim i qetë i detit në mesditë, absolut që përpëlitet, një vesë shi. / KultPlus.com
Naim Frashëri ka qenë poet dhe shkrimtar shqiptar, një nga përfaqësuesit më të shquar të Rilindjes Kombëtare dhe figura qendrore e letërsisë së Rilindjes, shkruan KultPlus.
Vepra poetike e Naimit vuri bazat e letërsisë kombëtare dhe luajti rol të rëndësishëm në zgjimin e vetëdijes atdhetare. Naimi i këndoi mallit e dashurisë për atdhe, krenarisë kombëtare dhe të kaluarës së lavdishme të shqiptarëve.
KultPlus sot ju sjell një nga shprehjet e tij të shumta kushtuar atdheut.
“Topi që shemb kështjellat më të forta është atdhedashuria.”/ KultPlus.com
Nuk është e lehtë të thuash se diçka nuk na pëlqen kur të gjithë e pëlqejnë. Rreziku është se mos akuzohemi se nuk kuptojmë apo deri për mendjemadhësi: si guxon ta shprehësh opinionin tënd mjeran kur është e qartë se do të përplaset me murin e përjetësisë që mbron kryeveprat? Dhe, mbi të gjitha, kush guxon se je? Në Literary Hub, Emily Temple ka hartuar një prej listave të saj fantastike. Ka listuar 14 kryeveprat më të urryera nga kush që në fakt kishte plotësisht të drejtën për t’u shprehur: gjenitë e padiskuteshëm të letërisisë.
Kryeveprat: shpesh shfaqen menjëherë, nganjëherë kalojnë pa u vënë re për një farë kohe, të tjera e kalojnë provimin e elitës, por jo të masës. Gjithsesi, herë a vonë, zbulohen dhe forcohen mbi piedestalin e tyre dhe qëndrojnë aty, të palëvizur. Do të jetë edhe për këtë, pasi nuk ka asnjë rrezik për t’i gërvishtur, se do të ishte e bukur që herëpashere të bëhej ushtrimi i vëzhgimit me shikimin e paturpshëm e shkrimtarëve të renditur këtu, duke u stërvitur për të zvilluar një mendim kritik më kurajoz. Por fjalët e këtyre autorëve na kujtojnë edhe sa është e rëndësishme të mos kihet frikë për të gjykuar bashkëkohësit tanë dhe shprehur pa frikë opinionet tona. Më e keqja që mund të na ndodhë? Nëqoftëse do të bëhemi gjeni, Emily Temple do të na fusë në ndonjë prej listave të saj. Në rast të kundërt, askush nuk do të kujtohet.
Virginia Woolf, Uliksi
Kështu shprehet shkrimtarja më e madhe e të gjitha kohërave kur vjen puna për kryeveprën e James Joyce: «Më është dukur një libër i pakulturuar, i trashë. Libri i një punëtori autodidakt dhe të gjithë e dimë sesa mund të jenë stresues, egocentrikë, këmbëngulës, të jashtëzakonshëm dhe, në analizë të fundit, të shpifur».
Dorothy Parker, Winnie the Pooh
Në kolumnen e saj të 20 tetorit 1928 tek New Yorker, Parker përcjell dialogë të tërë nga libri i A. A. Milne, duke ju përqeshur personazhet dhe të folmen e tyre.
Charlotte Brontë, Krenari dhe paragjykim, Ema
Brontë e kishte për vdekje me Jane Austen dhe i kritikoi si Krenari e paragjykim, ashtu edhe Emën. Në vitin 1848 i shkruante e dëshpëruar G.H. Lewes: «Pse ju pëlqen kaq shumë Mis Austen? Gjëja më le vërtet pafjalë».
Mark Twain, Krenari dhe paragjykim
Duhet thënë se e kishte me të edhe Mark Twain: «Nuk kam asnjë të drejtë t’i kritikoj librat, e bëj vetëm kur i urrej. Shpesh kam dëshirë të kritikoj Jane Austen, por librat e saj më tërbojnë aq shumë, sa që nuk arrij as ta kamufloj tërbimin dhe kështu që e lë fare më përpara akoma sesa të filloj».
Aldous Huxley, Në rrugë
Duke folur pë klasikun e shkruar nga Jack Kerouac, autori i një prej kryeveprave më të mëdha të fantashkencës (Bota e re) fiton çmimin për shprehjen më lezetshme: «Pak më vonë kam filluar të mërzitem. Dua të them, rruga më është dukur tmerrësisht e gjatë».
Katherine Mansfield, Shtëpia Howard
Në vitin 1917, e mbrojtur nga faqet e ditarit të saj, Mansfield ia lejon vetes që ta kritikojë librin e E. M. Forster nëpërmjet përdorjes së një metafore të veçantë. «Nuk arrin të shkojë më tej, kufizohet duke ringrohur çajnikun. Është shumë i zoti në këtë. Dëgjoje këtë çajnik: A nuk është i ngrohur shkëlqyeshëm? Po, por nuk do të ketë asnjë çaj».
Martin Amis, Don Kishoti
Sipas Amis, leximi i kryeveprës së Miguel Cervantes mund të krahasohet me një vizitë të papërcaktuar të «kushëririt më tw pamundur të moshuar, me të gjitha difektet e tij, zakonet e pështira, remineshencat e pandalshme dhe shokët e tmerrshëm të fëmijërisë».
David Foster Wallace, American Psycho
Në një intervistë me Larry McCaffery të botuar në revistën Review of Contemporary Fiction në vitin 1993, Wallace kapet keq me Ellis: «Për pak e nxjerr në plan të dytë në mënyrë të pacipë sadizmin e publikut, por në fund është e qartë se objekti i vërtetë i sadizmit është vetë lexuesi». Kur intervistuesi e mbron, ai i përvishet më keq: «Po demonstron pikërisht llojin e cinizmit që u mundëson lexuesve të manipulohen nga të shkruarit e keq». Është fillimi i një debati letrar midis të dyve që ka vazhduar edhe pas vdekjes së Wallace.
Elizabeth Bishop, Seymour – Një hyrje
Bishop nuk ia përton ta thotë: «E kam urryer historinë e Salinger», shkruan në një letër. «Më janë dashur ditë ta lexoj dhe më është dashur ta bëj me maturi, nga një faqe, nga një faqe, duke u skuqur nga sikleti për secilën prej shprehjeve të tij qesharake».
Mary McCarthy, Franny dhe Zooey
Vështirë të mos e çmosh këtë kryeveprën tjetër e Salinger. Megjithatë, dikush ia ka arritur. Kështu, McCarthy, që i kritikon praktikisht çdo gjë dhe nuk arrin të përtypë as vetëvrasjen finale: «Pse vret veten Seymour? (…) Ndoshta sepse ka gënjyer, ndoshta autori i tij ka gënjyer, gjithçka ishte e tmerrshme, bile edhe ai ishte mashtrim?».
H.L. Mencken, Gatsby i madh Gatsby
Debuton kështu në reçensionin e tij për romanin e mrekullueshëm të F. S. Fitzgerald në Chicago Sunday Tribune e vitit 1925: «Në formë, libri i ri i Fitzgerald nuk është asgjë më shumë se një anekdotë e glorifikuar. (…) Natyrisht, kjo histori është e parëndësishme».
Vladimir Nabokov, Doktor Zhivago,Vëllezërit Karamazov, Krim dhe ndëshkim,Finnegans Wake
Por urryesi më i flaktë dhe më i zellshëm i të gjithëve është i madhi Nabokov: jepini një klasik dhe ai do t’ua çmontojë copa copa. Pasternakut i lavdëron poezinë, por i kritikon prozën: Doktor Zhivago nuk i pëlqen aspak (një roman me një banalitet provincial), konsideron si librat më të rëndësishëm të Dostoevskij veprat e tij më të këqija (të mërzitshme, konfuze), dhe shprehet lidhur me eksperimentin e Joyce me këtë shprehje, që në vetvete është kryevepër: «E urrej Finnegans Wake, në të cilën rritja kanceroze e indeve të fjalëve fantastike nuk arrin pikërisht që të ngjallë harenë e tmerrshme e folklorit dhe alegorinë e lehtë, tejet të lehtë». /KultPlus.com
Nuk i lexoj reklamat, sepse po t’i lexoja do të shpenzoja gjithë kohën time duke dëshiruar të zotëroj gjëra.
Një libër do të duhej të ishte një sëpatë që e thyen detin e ngrirë brenda nesh.
Në luftën midis vetes dhe botës, përkrahe botën.
Kushdo që ruan aftësinë për ta parë bukurinë, nuk ka për t’u plakur kurrë.
Duke besuar në mënyrë pasionante në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Ajo që ende nuk ekziston është thjesht diçka që nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm”.
Zoti t’i jep arrat, mirëpo ai nuk i thyen ato për ty.
Kam frikë nga nata. Kam frikë nga jo-nata.
Je i lirë, prandaj dhe je i humbur.
Librat që na duhen janë ato që na vijnë si fatkeqësi, që na bëjnë të vuajmë si vdekja e një personi që e duam më shumë se veten, që na bëjnë të ndihemi sikur jemi në prag të vetëvrasjes, ose të humbur në një pyll ku nuk frymon asnjë njeri.
Mos e ndrysho, mos e ujit, mos u mundo ta bësh logjik. Mos e ndrysho shpirtin tënd sipas kërkesave të të tjerëve. Përkundrazi, ndiqi fiksimet e tua më të forta, në mënyrë të pamëshirshme.
Ka një pafundësi shpresash në këtë univers… por ato nuk janë për ne.
Njeriu i veprimit i detyruar të mendojë, është i palumtur deri në çastin që ia arrin të dalë nga kjo situatë.
Kushdo që nuk arrin të gjejë kuptimin e jetës së tij, ndërkohë që ai është gjallë, ka nevojë që një dorë ta ruajë paksa nga dëshpërimi ndaj fatit të tij… por me dorën tjetër ai nuk mund të zhdavaritë çfarë shikon në mes të rrënojave.
Shoqërimi me qenie njerëzore çon në vetëvëzhgim.
Të besosh në progresin nuk do të thotë të besosh se është bërë ndonjë progres.
Duke besuar me pasion në diçka që ende nuk ekziston, ne e krijojmë atë. Joekzistuesja është çfarëdo gjëje që ne nuk e kemi dëshiruar mjaftueshëm.
Fatkeqësia e Don Kishotit nuk është përfytyrimi i tij, por Sanço Pançoja.
E ligë është çdo gjë dëfryese.
Si mund të gjesh kënaqësi në botë nëse nuk e ke atë për strehë?
Unë kam ndjesinë e vërtetë të vetes sime vetëm kur jam tej mase i palumtur.
Nëse unë do të jetoj përjetësisht, si do të ekzistoj nesër?
Në njëfarë kuptimi e Mira është e parehatshme.
Sa tmerrshëm e pakët është njohja e vetes sime, krahasuar me njohjen e dhomës sime.
Nuk është e nevojshme të largohesh nga shtëpia jote. Rri në tryezë dhe dëgjo. Madje mos dëgjo, vetëm prit. Madje as mos prit, vetëm rri qetësisht dhe vetmitar. Bota do të paraqitet tek ti pa masë, nuk ka rrugë tjetër, vetëm do të bjerë në gjunjë para teje.
Parimi im kryesor është ky: Faji nuk duhet dyshuar kurrë.
Vuajtja është elementi pozitiv i kësaj bote, në të vërtetë është e vetmja lidhje midis kësaj botes dhe pozitives.
Dashuria sensuale është mashtruese si dhe dashuria hyjnore; ajo nuk mund të bëhet vetë, por gjersa e ka pavetëdijshëm elementin e dashurisë hyjnore brenda vetes, mund të bëhet edhe kështu.
Historia e njerëzimit është çasti midis dy hapave të udhëtarit.
Ka vetëm dy gjëra. E vërteta dhe gënjeshtrat. E vërteta është e pandashme, gjersa ajo nuk e njeh veten; të gjithë ata që duan ta njohin, vetëm sa gënjejnë. / KultPlus.com
