Sot shënohet përvjetori i 701–të i vdekjes së Dante Aligherit, poetit, filozofit dhe politikanit të njohur botëtor, përcjell KultPlus.
Vepra më e njohur e Dantes ‘’Komedia Hyjnore’’ konsiderohet si vepra më e rëndësishme e Mesjtës dhe ishte jashtëzakonisht frymëzuese për artin perëndimor.
Libri u nda në tri pjesë: Inferno (ferri), Purgatorio (purgatori), dhe Paradiso (parajsa). Përveç imazheve dhe bukurisë letrare, poezia mahnit për analizën e saj depërtuese dhe gjithëpërfshirëse të problemeve të asaj kohe. Megjithatë, paralelet mes Inferons të Dantes dhe botës se sotme janë të jashtëzakonshme.
Shkrimet e tij, përveç se inspiruan vepra të panumërta të artit, hynë ne kanonin letrar perëndimor dhe u bënë vepra më të lexuara ndonjëherë. ‘’Komedia hyjnore” është libri i dytë më i përkthyer në Botë pas Biblës.
Struktura e Dantes ishte aq bindëse sa në vitin 1588, një Galileo Galilei i ri u përpoq të përcaktonte dimensionet e ferrit siꞔ përshkruhen nga Dante. Ushtrimi përfundimisht e bindi se fantazia e Dantes nuk mund të arrihej kurrë në mënyrë strukturore, por e inspiroi Galileon të ndërmerrte hapin e parë drejt fizikës teorike.
Dante po ashtu njihej si politikan në Firencë deri sa ne qytet erdhi një regjim i ri dhe e dëbuan Danten nga qyteti. Dante filloi të shkruante Komedine Hyjnore vetëm pas dëbimit nga Firence, dhe kjo është po aq një përpjekje për të kuptuar largimin e tij, sa është një udhëtim shpirtëror për të kuptuar Zotin. / KultPlus.com
Një gjë sa më perfekte që është, aq më shumë ajo ndien dhimbje dhe kënaqësi.
Më të mençurit janë ata që mërziten më së shumti kur e humbasin kohën.
Nuk ka dhimbje më të madhe se sa ta rikujtosh lumturinë në kohën e mjerimit.
Nëse e ndiqni prirjen tuaj natyrore, ju definitivisht do të shkoni në Parajsë.
Dashuron pak ai që mund të numërojë dhe ta thotë me fjalë se sa shumë dashuron.
Vendet më të nxehta në Ferr janë të rezervuara për ata që ruajnë neutralitetin e tyre në momente të një krize të madhe morale.
Zoti është Një; Universi është një mendim i Zotit; Universi është pra Një i tillë. Të gjitha gjërat vijnë nga Zoti. Të gjithë marrin pjesë, pak a shumë, në natyrën hyjnore, në varësi të qëllimit për të cilin janë krijuar. Njeriu është më fisnik nga të gjitha gjërat: Zoti ka derdhur më shumë në të nga natyra e tij sesa te të tjerët. Çdo gjë që vjen nga Zoti priret për përkryerjen e saj për të cilën ai është i aftë. Kapaciteti për përmirësim tek njeriu është i papërcaktuar. Njerëzimi është Një. Zoti nuk bëri asgjë të padobishme; dhe duke qenë se ekziston një njerëzim, duhet të ketë një qëllim të vetëm për të gjithë njerëzit, një punë që duhet të realizohet nga të gjithë ata. Njerëzimi, pra, duhet të punojë së bashku në mënyrë që të gjitha forcat intelektuale të shpërndara në të të marrin zhvillimin më të lartë të mundshëm në sferën e mendimit dhe veprimit. Prandaj, ekziston një fe universale e natyrës njerëzore .
Në origjinën e saj, poezia është shkenca e gjërave njerëzore dhe hyjnore, e kthyer në një imazh fantastik dhe harmonik.
Oh krijesa marrëzie sa injorancë ka në fyerje!
Tri gjëra kanë mbetur nga Parajsa: yjet, lulet dhe fëmijët.
Në botën tonë dy yje i kemi, ne nuk i shohim ata, por e ndiejmë mirë fuqinë e tyre të pamasë.
Dante dënohet me mërgim nga Firence më 10 mars të vitit 1302: «Alighieri Dante dënohet për ryshfet, mashtrim, falsifikim, sjellje të qëllimshme, keqdashje, praktika të padrejtë zhvatjeje, të ardhura të paligjshme, pederasti, dhe dënohet me 5000 florinj gjobë, ndalim të përhershëm nga zyra publike, mërgim i përhershëm (në mungesë), dhe nëse kapet, mund të përballet me vdekje ». Kështu lexohet teksti i dënimit të dhënë nga gjykata e qytetit, vendim që shënoi përgjithmonë jetën e Poetit Suprem dhe njëkohësisht historinë e letërsisë italiane.
Kah fundi i shekullit të trembëdhjetë, pas një periudhe të shkurtër paqeje, Firence ishte zhytur përsëri në klimën e kundërshtimit të ashpër midis Guelfëve, të cilët mbështetin epërsinë e Papës, dhe Gibelinëve, ithtarët e përparësisë politike të perandorit. Ky skenar kishte favorizuar ngritjen e klasës tregtare në dëm të aristokracisë, përmes krijimit më 1282 të një këshilli të përfaqësuesve të Arteve (korporata që përfaqësonin interesat e një kategorie specifike profesionale) që mbështetnin Podestën në qeverinë e Bashkisë, në vend të Kapitenit të Popullit.
Kur guelfët u bindën dhe u regjistruan në Arte dei Medici e Speziali, Dante tashmë kishte disa zyra politike për kredinë e tij dhe ishte një nga protagonistët e skenës institucionale të qytetit të tij. Autonomia e tij ishte një vlerë e shenjtë për tu mbrojtur kundër çdo ndërhyrjeje, si nga sovranët e huaj ashtu edhe nga Papa. Për këto arsye ai pranoi si një zhvillim normal ngjitjen në “fronin e Pjetrit” më 1294 të Kardinal Benedetto Caetanit, i favorizuar nga dorëheqja e Papa Celestine V (më së i qartë referimi ndaj tij në vargun “ai që bëri refuzimin e madh frikacak” të kantos së tretë të Ferrit).
Papa i ri, i cili kishte marrë emrin e Boniface VIII, gjeti në letërsinë e Firences një kundërshtar krenar të politikës së tij ekspansioniste, çka në Firence përfundoi duke e ndarë partinë e Guelfëve në dy fraksione: të bardhët, të udhëhequr nga familja e Rrathëve dhe shprehësja e aristokracia më të hapur ndaj forcave popullore, ata ishin kundër çdo ndërhyrje nga Roma; Neri, të udhëhequr nga Donateschi dhe të përfaqësuar nga familjet më të pasura lokale, ishin për interesa ekonomike të lidhura ngushtë me Papën.
I shoqëruar me të bardhët, Dante e gjeti veten gjithnjë e më të izoluar nga të vetët, si dhe urrehej deri në vdekje nga kundërshtarët e tij, për shkak të pjesëmarrjes së tij në Këshillin e të Njëqindëve i cili kishte vendosur të ndalonte eksponentët më të dhunshëm të dy fraksioneve nga qyteti . Në këtë pikë, strategjia e Boniface VIII e tërhoqi atë në një kurth “vdekjeprurës”. Pasi e dërgoi Charles të Valois, vëllai i Filipit IV, mbreti i Francës, për të marrë nën kontroll Bashkinë, ai u sigurua që Poeti të dërgohej si një ambasador në Romë për të diskutuar për paqen dhe këtu u bë viktimë e mashtrimit të mirëfilltë.
Në ndërkohë, Carlo di Valois përfitoi nga trazirat e qytetit për të rrëzuar qeverinë “e bardhë” të Firences, duke caktuar udhëheqësin besnik Cante Gabrielli si Podestà. Podestà i ri, aleat me Neri, filloi një veprim përndjekës ndaj shkrimtarit, të cilit përveç që ia bastisën, përfundoi në bankën e të pandehurve me akuza shpifëse, përfshirë zhvajtje dhe ryshfet. Kjo vepër e fundit (e trajtuar në këngët XXI dhe XXII të Ferrit), e ngjashme me përvetësimin modern, shpesh u përdor si pretekst për të dëbuar kundërshtarët e dikujt.
U organizua një gjyq farsë, të cilin Dante preferoi ta shmangë, duke druajtur fatin me të cilin do të ndeshej. Kjo çoi në dënimin e 10 marsit 1302 i cili dënoi të akuzuarit në mungesë me dy vjet burgim, largim të përhershme nga zyrat publike, konfiskimin e pasurisë dhe pagimin e gjobës prej 5000 florins të vogla. Pas refuzimit të tij të përsëritur për t’u paraqitur para gjykatësit, dënimi, i shtrirë në 1315 për djemtë e tij Jacopo dhe Pietro, u zbrit në konfiskim të pasurisë dhe mërgim të përjetshëm, me alternativën e dënimit me vdekje nëse ai do të ishte kapur.
Për Danten kjo do të thoshte t’i jepte lamtumirën përgjithmonë tokës së tij të dashur dhe fillim i një faze të gjatë të vuajtjes së brendshme dhe rishikimit të poetikës së tij, e cila përbënte humorin ideologjik dhe stilistik të kryeveprës së tij të pavdekshme: Komedinë Hyjnore. Vendimi historik i dëbimit të tij, përmbledhur në Librin e Thonjve, aktualisht mbahet në Arkivin e Shtetit të Firencës. /Voal.ch/ KultPlus.com
Me rastin e 700-vjetorit të vdekjes së poetit Dante Alighieri, pranë Shtepisë Studio Kadare, qëndron ekspozita “Dantja i pashmangshëm”, e cila merr shkas nga sprova e Ismail Kadare me të njëjtin titull.
Kjo ekspozite interaktive sjell per here te pare per publikun shqiptar te gjithë përkthimet ne shqip, te plota dhe te pjesshme te veprës se poetit, duke filluar nga përkthimi i pare ne 1896 nga arbereshi Luigi Lorecchio, ne përkthime te tjera nga figura te shquara e përkthyes si Luigj Gurakuqi, Ernest Koliqi, Pashk Gjeçi, Eqrem Cabej, deri ne përkthimet e fundit te Mark Ndojes, Cezar Kurtit, Hektor Shenepremtes, etj.
Ky udhëtim ne historinë e Dante Alighierit me Shqiperine dhe shqiptaret sjell gjithashtu poetin dhe vepren e tij ne shtypin shqiptar gjate shekullit te XX.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 10 dhjetor./KultPlus.com
Sot shënohet përvjetori i 700–të i vdekjes së Dante Aligherit, poetit, filozofit dhe politikanit të njohur botëtor, përcjell KultPlus.
Vepra më e njohur e Dantes ‘’Komedia Hyjnore’’ konsiderohet si vepra më e rëndësishme e Mesjtës dhe ishte jashtëzakonisht frymëzuese për artin perëndimor.
Libri u nda në tri pjesë: Inferno (ferri), Purgatorio (purgatori), dhe Paradiso (parajsa). Përveç imazheve dhe bukurisë letrare, poezia mahnit për analizën e saj depërtuese dhe gjithëpërfshirëse të problemeve të asaj kohe. Megjithatë, paralelet mes Inferons të Dantes dhe botës se sotme janë të jashtëzakonshme.
Shkrimet e tij, përveç se inspiruan vepra të panumërta të artit, hynë ne kanonin letrar perëndimor dhe u bënë vepra më të lexuara ndonjëherë. ‘’Komedia hyjnore” është libri i dytë më i përkthyer në Botë pas Biblës.
Struktura e Dantes ishte aq bindëse sa në vitin 1588, një Galileo Galilei i ri u përpoq të përcaktonte dimensionet e ferrit siꞔ përshkruhen nga Dante. Ushtrimi përfundimisht e bindi se fantazia e Dantes nuk mund të arrihej kurrë në mënyrë strukturore, por e inspiroi Galileon të ndërmerrte hapin e parë drejt fizikës teorike.
Dante po ashtu njihej si politikan në Firencë deri sa ne qytet erdhi një regjim i ri dhe e dëbuan Danten nga qyteti. Dante filloi të shkruante Komedine Hyjnore vetëm pas dëbimit nga Firence, dhe kjo është po aq një përpjekje për të kuptuar largimin e tij, sa është një udhëtim shpirtëror për të kuptuar Zotin. / KultPlus.com
