Sipas shkencëtarëve kroatë dhe italianë kripësia e Detit Adriatik është në një nivel rekord.
Sipas një kërkimi që u prezantua nga Instituti Ruger Boshkovi në Zagreb dhe doktori i shkencës Ivica Vilibiq shpjegoi për mediat kroate pse kripësia është rritur kaq shumë.
Ai theksoi se ndryshimi në kripësi nuk është drastik në lidhje me matjet 50 vjet më parë, por edhe kjo rritje “e imët” mund të ketë një efekt të madh në florën dhe faunën.
“Ndryshimet janë shumë të vogla, por ato tregojnë se çfarë po ndodh në sistem. Pak më shumë se 39 promilë tani janë në sipërfaqe, dhe 38 ose 37 promilë ishin 50 vjet më parë,” shpjegoi shkencëtari.
Shkaku është ndryshimi i klimës dhe vera e ngrohtë, të cilat çojnë në avullim më të madh të ujit dhe kripësia e Detit Adriatik ka të ngjarë të vazhdojë të rritet.
“Është e vështirë të ndalet – është pasojë e ndryshimit të klimës. Ashtu si kur gatuani drekën dhe shtoni nxehtësinë, uji do të avullojë më shumë. Kështu është në Mesdhe – uji avullohet më shumë dhe vjen më pak “, tha Vilibi.
Kjo është arsyeja pse Adriatiku është shumë i pastër këtë vit, pasi uji ka një kripë të tepërt dhe mungesë të ushqyesve. Kjo ka një efekt të dëmshëm në disa specie.
“Ka specie që vijnë nga Deti i Kuq dhe ato janë më komode në Adriatik. Speciet autoktone, të tilla si karkalecat, do të zhduken ngadalë në të ardhmen, por disa të tjera do të vijnë te ne. Por ka specie që janë shumë të ndjeshme ndaj këtyre ndryshimeve, kështu që kripësia do të ndikojë në florën dhe faunën ”, shpjegoi shkencëtari nga Spliti. / KultPlus.com
Ka mbetur vetëm një lumë me rrjedhje të lirë në Europë, Vjosa. Fillon në Greqi si Aoös, përpara se të kalojë në Shqipëri, duke gjarpëruar nëpër malet e Ballkanit dhe më në fund duke arritur në Detin Adriatik. Vjosa është qendrore në Zemrën Blu të Evropës ’, një pellg gati 6,500 kilometra katrorë i degëve dhe rrugëve të egra ujore.
Zemra Blu e Evropës shtrihet në të gjithë rajonin e Ballkanit, ku lumenjtë e fundit të egër të Evropës formojnë një rrjet të jashtëzakonshëm të biodiversitetit dhe ujërave të pacenuar. Në fakt, 80 përqind e lumenjve në rajon janë shumë të shëndetshëm, me 30 përqind të renditur si të pacenuar dhe 50 përqind si shumë të shëndetshëm nga një vlerësim hidromorfologjik i kryer në 2012.
Por vetëm Vjosa e Shqipërisë është plotësisht e padëmtuar, duke përfshirë të gjithë degët e saj. Kjo është mbi 270 kilometra ujë i paqartë, me rrjedhje të lirë i cili shërben si shtëpi për 69 specie endemike të peshkut, si salmoni i Danubit. Bankat dhe toka përreth janë gjithashtu zona të nxehta të biodiversitetit, me shumë specie të tjera të rrezikuara dhe të prekshme që jetojnë në pyje, përfshirë rrëqebullin e Ballkanit.
Ky rajon i jashtëzakonshëm është aq i paprekur, saqë ne aktualisht dimë më pak për lumin Vjosa sesa për Amazonën, sipas EcoAlbania.
Atëherë pse ka nevojë për kursim Zemra Blu e Evropës?
Fuqia hidroelektrike nuk është aq e pastër. Çfarë do të thotë kjo është, mbi 3,000 diga dhe devijime hidroenergjetike janë ose në zhvillim ose janë propozuar, me 1,003 të tjerë tashmë ekzistuese. Aktivistët dhe komunitetet lokale thonë se digat shkaktojnë dëme të pakthyeshme në jetën e egër dhe njerëzit që jetojnë në rajon.
Deri më tani Vjosa ka mbetur e paprekur, por ka 38 propozime të tjera për digat e hidrocentraleve në punë.
“Projektet e hidrocentraleve do të shkatërrojnë plotësisht dhe në mënyrë të pakthyeshme këtë ekosistem unik të lumit”, shpjegon Theresa Schiller, e cila koordinon fushatën ‘Save the Blue Heart of Europe ‘në EuroNatur. “Hidrocentrali nuk e meriton nocionin e të qënit” i gjelbër “, pasi është gjithmonë në kurriz të biodiversitetit në peisazhet e lumenjve.”
Një studim i vitit 2012 i cili shqyrtoi 35,000 km të lumenjve Ballkanikë raportoi se digat kanë “një ndikim të rëndësishëm në ekosistemin e lumit”, ndërsa kërcënojnë gjithashtu “kafshët e egra tokësore, duke përfshirë mishngrënësit e mëdhenj, që jetojnë në skajet e maleve”.
Autorët e raportit shtuan se digat në rajon do të çonin “në një humbje të integritetit ekologjik, degradimin e lumit, dhe si pasojë një rënie në biodiversitetin”.
Studimet e lëshuara vitin e kaluar treguan se dy nga projektet kryesore të propozuara të hidrocentraleve në lumë mund të çojnë në dëmtime ekonomike dhe degradim ekologjik, me degëzime të rënda për bujqësinë dhe turizmin shqiptar.
Një vlerësim dy-vjeçar i sedimenteve zbuloi se duke damkuar lumin, rrjedha e sedimenteve në bregdet nga Vjosa do të pengohej. Kjo do të thotë që rezervuarët do të mbusheshin me sedimente brenda 30-60 vjetësh.
“Për shkak të niveleve të larta të transportit të sedimenteve në Vjosë, modelimi tregon një humbje vjetore të rezervuarit prej rreth 2 përqind në rastin e Kalivaçit dhe madje më shumë se 2 përqind në rastin e Poçemit,” shpjegon Christoph Hauer nga Universiteti i Natyrës Burimet në Vjenë.
“Kjo është më shumë se dyfishi i mesatares globale të humbjeve vjetore të magazinimit, duke ulur ndjeshëm prodhimin e energjisë duke filluar nga viti i parë i operimit.”
Si rezultat i kësaj grumbullimi të sedimenteve – efikasiteti i digave do të pengohet jashtëzakonisht shumë. Pra, për aktivistët, përfitimet e moderuara të energjisë hidroelektrike nuk fillojnë as të tejkalojnë ashpërsinë e dëmit që do të shkaktojnë këto projekte.
Në të gjithë rajonin e Ballkanit, besohet se 91 përqind e digave të planifikuara do të sigurojnë shumë pak energji (më pak se kapaciteti 10MW). Por dëmi ekologjik që ata mund të shkaktojnë është i panjohur, pasi ka pasur kaq pak studime të ndikimit në mjedis të kryera për projekte të kësaj madhësie. / Euronews/ KultPlus.com
Pos investimeve në disa prej aseteve më të rëndësishme të
trashëgimisë kulturore në Shqipëri sa u përket restaurimit e mirëmbajtjes,
shteti ka vendosur që t’i bëjë edhe më atraktive disa monumente duke përdorur
teknologjinë.
Për këtë ministrja e Kulturës së Shqipërisë, Elva Margariti,
të martën ka vizituar Kalanë e Prezës. Ajo ka bërë një shëtitje virtuale në
këtë monument të kategorisë së parë, që është një destinacion historik dhe
kulturor afër kryeqytetit shqiptar, shkruan sot Koha Ditore.
“Me realizuesit e projektit ‘Bota ndryshe’, që synon
promovimin e monumenteve të Shqipërisë, si dhe t’u thjeshtojë aksesin turistëve
dhe qytetarëve, duke i krijuar mundësinë e prekjes virtuale me VR videos 360
gradë, audiobook dhe fotografi të objekteve që mund të vizitojnë. Pesë kala
janë përzgjedhur si epiqendra e pesë videove 360 gradë”, ka thënë ministrja
Margariti sa i përket asaj që e ka përshkruar si eksperiencë të veçantë. Në
këtë rast shteti shqiptar, teknologjinë ka nisur ta bëjë pjesë të promovimit
kulturor.
Kalaja e Prezës ndodhet 277 metra mbi nivelin e detit dhe
sipas historianëve dhe arkeologëve shqiptarë e të huaj ka filluar të ndërtohet
rreth 2400 vjet më parë. Ajo ka një gjatësi 80 metra, gjerësi 50 metra dhe
trashësia e mureve deri shkon deri në 1.4 metra. Nga Kalaja e Prezës mund të
shihet ajo e Lezhës, Krujës, Ishmit, Petrelës, Mali i Dajtit, ai i Tomorit dhe
Deti Adriatik.
Ky monument zë vend edhe në veprat e Marin Barletit, sipas
të cilit më 26 janar 1445, në Kalanë e Prezës është bërë dasma e martesës të
motrës së vogël të Skënderbeut, Mamicës me Muzak Topinë.
Sa i përket turizmit edhe mediat e huaja ka kohë që e
shpërfaqin Shqipërinë si një destinacion kulturor.
Së fundmi gazeta franceze “20 minutes.fr” e ka përshkruar
shtetin shqiptar si një vend ideal për turizëm edhe sa i përket trashëgimisë
kulturore. Sipas kësaj media, si një mozaik historik, Shqipëria është një
parajsë për të pasionuarit pas arkeologjisë. Është shkruar se vizita në
Butrintin e lashtë që ndodhet pranë qytetit të Sarandës, ndalon rrjedhën e
kohës.
“Ky port i vogël që bashkohet me ishullin grek të Korfuzit
të lërë përshtypjen e një tempulli, ky amfiteatër çuditërisht i vendosur në anë
të një kodre dhe një manastiri madhështor”, shkruhet në artikull. Qyteti i
Apolonisë, sipas “20minutes.fr”, i nxjerrë në dritë pas Luftës së Parë Botërore
nga Leon Rey, është i famshëm për portikun e tij të jashtëzakonshëm.
“Muzgu që bie mbi detin Adriatik ofron një shfaqje magjike në një heshtje që mezi thyhet nga erërat që fryjnë nëpër pemët e ullinjve”, shkruhet në artikull./KultPlus.com
