Kush ishte në të vërtetë Homeri?

Nga Alice Figini

Homeri ka qenë një personazh që ka ngjallur gjithmonë mosmarrëveshje midis studiuesve. A ka ekzistuar vërtet autori i Iliadës dhe Odisesë? Ky dyshim është ngritur që në kohët e lashta, dhe saktësisht në shekullin VII Para Krishtit kur Kalinusi nga Efesi iu referua qarkullimit të veçantë të dy poezive, të cilat nuk mund të ishin shkruar nga i njëjti person.

Debati u thellua në epokën moderne, me botimin e traktatit “Prolegomena ad Homerum” nga Fridrih Volf në vitin 1795, që shënoi fillimin e një sërë studimesh të kritikës analitike mbi poemat homerike, veçanërisht mbi Iliadën, që ishte teksti më i fragmentuar dhe më asimetrik. “Çështja” ka vazhduar deri në ditët e sotme, dhe mbetet kryesisht ende e pazgjidhur si enigmë.

Çështja homerike sipas grekëve

Çështja homerike filloi që në kohët e lashta, në shekullin III Para Krishtit, kur disa studiues të gramatikës filluan të studionin tekstet greke që gjendeshin në Bibliotekën e Aleksandrisë në Egjipt. Kështu lindi një disiplinë e shkëlqyer e quajtur filologji, por edhe një enigmë e madhe.

Duke analizuar tekstet, studiuesit aleksandrianë Ksenoni dhe Elaniku zbuluan dallime të mëdha midis Iliadës dhe Odisesë, duke ngritur hipotezën se ato nuk i përkisnin të njëjtit autor apo se ky nuk kishte ekzistuar kurrë. Sipas studiuesve vetëm Iliada është shkruar nga Homeri.

Teza e tyre u kundërshtua me vendosmëri nga Arstarku i Samotrakës, që pretendonte se Iliada ishte shkruar kur poeti grek ishte i ri, ndërsa Odisea ishte një vepër e shkruar nga Homeri në një moshë më të pjekur.

Çështja homerike në epokën moderne

Pas shumë vitesh heshtje dhe përpjekjesh intelektuale, çështja homerike u ringjall me forcë në shekullin XVII. Në atë kohë, Abati d’Obinjak shkroi një disertacion pasionant mbi Iliadën, në të cilën ai teorizoi se Homeri nuk kishte ekzistuar kurrë, dhe se në realitet poema e tij ishte një përzierje këngësh të ndryshme të lindura nga tradita gojore të kompozuara në faza të ndryshme.

Ndërkohë Historiani dhe filozofi Xhiambatista Viko hodhi hipotezën se dy poezitë ishin në të vërtetë një vepër kolektive, e krijuar nga i gjithë populli grek. Sipas tij nën emrin Homer, fshiheshin një mori bardësh, këngëtarë që e argëtonin publikun në fillim me bëmat e Akilit dhe më pas me ato të Odiseut.

Viko i justifikoi kontradiktat e brendshme të Iliadës dhe Odisesë me të qënit në fillim rrëfime gojore, të shtjelluara nga disa autorë anonimë. Për më tepër, sipas studiuesit Homeri nuk kishte ekzistuar kurrë, ai ishte një personazh i lindur nga një legjendë. Në shekullin XVIII, kjo hipotezë u mbështet nga filologu gjerman Friedrih Volf.

Çështja homerike në epokën bashkëkohore

Një kontribut interesant në studimet homerike u dha në vitin 1928 nga Milman Perri. Duke analizuar traditën epike sllave të kohës së tij, studiuesi amerikan gjeti disa pika të përbashkëta me poemat homerike. Prandaj sipas teorisë së tij, Iliada dhe Odisea ishin produkt i trashëgimisë orale, siç dëshmohet nga epitetet e ndryshme – formulat e përsëritura për të identifikuar personazhet (p.sh Perëndeshë me krahët e bardhë) – të përdorura për të lehtësuar memorizimin e këngëve.  

Ndërkohë në vitet ’90 të shekullit XX, helenisti Vinçenco Di Benedeto deklaroi se Iliada është vepër e një autori të vetëm, të cilin ai e identifikon me emrin e Homerit. Sipas gjykimit të studiuesit, tek kjo vepër kemi një teknikë rrëfimtare unitare që nuk i atribuohet autorëve të ndryshëm anonimë.

Di Benedeto mendon se Odisea mund të jetë vepër e një poeti tjetër. Sot, studimet mbi veprën homerike janë shumë të polarizuara. Sipas analizës gjuhësore të studiuesit britanik Martin L.Uest, këngët e Iliadës dhe Odisesë paraqesin një strukturë të qartë unitare, dhe për këtë arsye arritën në një version përfundimtar përpara se të shpërbëheshin në traditën gojore.

Uest vë në pikëpyetje teorinë e Parrit, duke deklaruar se në bazë të poemave homerike ekziston një projekt i qartë origjinal, më pas i zgjeruar nga trashëgimia popullore orale, që dikur këndonte legjendat e traditës.

Atëherë kush ishte në të vërtetë Homeri?

Një nga dëshmitë historike për ekzistencën e tij na vjen nga Pindari, i cili pretendon se Homeri ka lindur në qytetin e Smirnës në Turqinë e sotme. Nga ana tjetër Herodoti e gjurmon ekzistencën e Homerit 400 vjet më parë para kohës së tij, dhe pohon se ai ka lindur në Melesigenes, në lumin Meleto.

Tregimi i Herodotit, i përfshirë në librin “Vita Herodotea”, thotë se Homeri nuk ishte emri i vërtetë i poetit, por një pseudonim që iu dha më vonë. Në fakt, Homeri rrjedh nga fjala ‘ho mḕ horṑn’ që do të thotë ‘ai që nuk sheh’. Në fakt edhe legjenda thotë se Homeri ishte i verbër .

Ndërkohë poeti Hesiod e konfirmon ekzistencën reale të Homerit, duke pretenduar se ai ishte një nga bashkëkohësit e tij, dhe pretendon se një ditë ata lexuan së bashku poezitë e tyre përkatëse gjatë një konkursi mbi poezinë. Por të gjitha këto rindërtime historike mbi figurën e Homerit janë në kontrast me njëra-tjetrën.

Nuk është ende e mundur t’i jepet një datë e caktuar figurës së tij, dhe as një gjeografi e saktë e përkatësisë etnike. Megjithatë, ka shumë statuja dhe vende të shenjta të ngritura për nder të tij, të cilat tregojnë se si grekët e lashtë e nderonin poetin si një figurë hyjnore, të frymëzuar drejtpërdrejt nga muzat. Prandaj është një personazh legjendar, i rrethuar nga një atmosferë e shenjtë hyjnore.

Iliada dhe Odisea mund të konsiderohen për grekët e lashtë, ajo që është Bibla sot për popullin e krishterë. Ajo nuk ishte thjesht një mit, por një rrëfim që jepte vlera, mendime, urdhërime dhe mund t’i atribuohej vetëm një autori legjendar, Homerit, më i madh se vetë emri i tij. / sololibri – bota.al/KultPlus.com

“Të pavdekshmit”: Një përshëndetje për poetët më me ndikim në histori

Është e vështirë të thuhet përfundimisht se cilët janë poetët më të mirë të të gjitha kohërave, pasi poezia është një formë arti shumë subjektive dhe njerëz të ndryshëm kanë shije dhe preferenca të ndryshme kur bëhet fjalë për poezinë, shkruan KultPlus.

Poezia është një formë e letërsisë që përdor gjuhën për të ngjallur emocione, për të pikturuar imazhe të gjalla dhe për të përcjellë ide dhe tema komplekse përmes përdorimit të ritmit, tingullit dhe formës. Poetët përdorin një sërë mjetesh dhe teknikash letrare, si rima, metri dhe gjuha figurative, për të krijuar vepra arti shprehëse dhe ndjellëse.

Gjatë historisë, ka pasur shumë poetë që kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë dhe veprat e të cilëve i kanë qëndruar kohës. Këta poetë shpesh konsiderohen si ndër më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave për shkak të popullaritetit dhe ndikimit të qëndrueshëm të punës së tyre, si dhe teknikave dhe stileve novatore që ata përdorën në shkrimet e tyre.

Disa nga poetët më të vlerësuar të të gjitha kohërave përfshijnë:

William Shakespeare: Shpesh i konsideruar si dramaturgu dhe poeti më i madh në gjuhën angleze, veprat e Shekspirit janë të njohura për personazhet e tyre komplekse, temat e thella dhe gjuhën e bukur.

Dante Alighieri: Dante është i njohur për poemën e tij epike, “Komedia Hyjnore”, e cila është një tregim alegorik i udhëtimit të tij nëpër Ferr, Purgator dhe Parajsë.

Homeri: Poetit të lashtë grek, Homerit i njihet merita për shkrimin e dy poemave epike “Iliada” dhe “Odisea”, të cilat konsiderohen si dy nga veprat themelore të letërsisë perëndimore.

Edgar Allan Poe: Poe njihet për poezinë dhe tregimet e tij të errëta dhe atmosferike, të cilat shpesh eksplorojnë tema të vdekjes, humbjes dhe çmendurisë.

Emily Dickinson: Dickinson ishte një poete amerikane e cila njihet për poezinë e saj thellësisht personale dhe introspektive, e cila shpesh eksploron temat e vdekjes, dashurisë dhe natyrës.

Poetë të tjerë që vlerësohen shumë dhe kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë përfshijnë John Keats, Lord Byron, Sylvia Plath, Maya Angelou dhe T.S. Eliot.

Këto janë vetëm disa prej poetëve që kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë dhe veprat e të cilëve i kanë rezistuar kohës. Ka shumë poetë të tjerë që vlerësohen shumë dhe kanë dhënë kontribute të rëndësishme në formën e artit, dhe i takon lexuesve individualë të vendosin se cilët poetë i konsiderojnë si më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave. / KultPlus.com

Mitologjia greke në veprat më të mira botërore

Njerëz të ndryshëm e konsiderojnë mitologjinë greke kuptimplote për arsye të ndryshme. Për disa, përrallat e mrekullueshme dhe personazhet e tyre më të mëdhenj se jeta, bëjnë një letërsi të madhe.

Për të tjerët, vlera e miteve greke dhe feja në të cilën ata ishin pjesë qëndron në rëndësinë e tyre për të kuptuar historinë e qytetërimit dhe mendimit perëndimor. Të tjerë mund të jenë të interesuar për këtë temë për arsye shpirtërore ose shkencore. Por çfarëdo që të tërheqë drejt mitologjisë greke, me siguri do të gjesh të paktën një ose dy libra në këtë listë që i përshtatet asaj që kërkon.

Rendi i librave në këtë listë shkon përafërsisht nga më miqësorët për fillestarët në më të avancuarit. Librat me numër më të ulët nuk janë domosdoshmërisht më të mirë se ata me numër më të lartë, por ato me numër më të ulët janë më të arritshëm.

Mythology: Timeless Tales of Gods and Heroes nga Edith Hamilton

Që nga botimi i tij origjinal më 1942, mitologjia e Edith Hamilton është parë gjerësisht si hyrja thelbësore në mitologjinë greke për të rriturit, edhe pse hyrje të tjera të panumërta për temën kanë ardhur dhe shkuar.

Hamilton rrëfen me mjeshtëri të gjitha mitet kryesore të grekëve dhe jep përmbledhje të të gjitha hyjnive dhe heronjve të tyre kryesorë. Proza e saj është e qartë dhe e qartë, por poetike dhe evokuese, një stil ideal për kokën dhe zemrën. Libri nuk merr asnjë njohuri paraprake mbi temën, çfarëdo, duke e bërë atë të përshtatshme në mënyrë të përkryer për fillestarin total.

Si një bonus shtesë, mitologjia përfshin një trajtim të shkurtër të mitologjisë norvegjeze në fund.

The Complete World of Greek Mythology nga Richard Buxton

Një hyrje tjetër e merituar mjaft e popullarizuar dhe e re për temën që mund të dëshironi të merrni parasysh është libri i Richard Buxton. Libri i Buxton mbulon pjesën më të madhe të të njëjtit terren me atë të Hamilton, por është shkruar në një stil më pak letrar dhe ka më shumë theks në kontekstet historike dhe gjeografike brenda të cilave u treguan mitet. Për shembull, Buxton do t’ju mësojë shumë më tepër për fenë dhe shoqërinë më të gjerë, pjesë e së cilës ishte mitologjia greke, rolet që tiparet e veçanta të peizazhit grek luajtën në mitet e tyre të lashta dhe se si shekujt pasues kanë përdorur dhe ri-imagjinuar mitologjinë greke.

Por ndoshta tërheqja më e madhe do të jenë 330 ilustrimet e saj, përfshirë 139 me ngjyra, të cilat zbukurojnë praktikisht çdo faqe të librit. Këto fotografi variojnë nga objekte nga Greqia e lashtë tek fotografitë e peizazheve greke deri te pikturat klasike të skenave nga mitologjia greke.

D’Aulaires’ Book of Greek Myths nga Ingri dhe Edgar Parin d’Aulaire

Nëse jeni duke kërkuar një libër të mrekullueshëm mbi mitologjinë greke për fëmijë, libri i të D’Aulaires është lehtësisht më i miri atje. Është shkruar në një stil aq të thjeshtë dhe të qartë sa fëmijët nuk duhet ta kenë problem ta kuptojnë, por gjuha është gjithashtu shumë e gjallë dhe ndjellëse. Argëton siç informon.

Libri është aq gjithëpërfshirës sa mund të dëshironi në një libër të këtij lloji dhe jep llogari për personalitetet e perëndive dhe shumicën e heronjve, si dhe ritregimet e shumicës së vetë miteve kryesore. Gjatë rrugës, ilustrime të panumërta luksoze ndihmojnë për të sjellë në jetë historitë dhe personazhet. Ky libër me siguri do të ndezë imagjinatën e fëmijës suaj dhe do ta çojë atë në një udhëtim drejt një bote magjepsëse të mbushur me qenie të jashtëzakonshme që bëjnë vepra epike, por që konsiderohen si të habitshme për një fëmijë.

The Iliad nga Homer, përkthyer nga Robert Fagles

Kush mund ta konsiderojë veten të ditur për mitologjinë greke pa u njohur me kryeveprat e Homerit, Iliadën dhe Odisenë? Edhe nëse i keni lexuar përmbledhjet në punimet hyrëse mbi temën, nuk ka zëvendësim për leximin e poezive epike origjinale.

Përvoja e leximit të veprave të Homerit është po aq e vlefshme sa njohja e mitologjisë greke që do të nxjerrësh prej tyre. Homeri konsiderohet si një nga poetët më të mëdhenj të të gjitha kohërave për arsye të mira, vargu i tij është jashtëzakonisht i bukur pa qenë lulëzues ose efuziv, ritmi i shpejtë i nënshkrimit të tij e bën një lexim të mbushur me aksion dhe historitë që ai tregon shfaqin shumë nga personazhet dhe skenat më paradigmatike në të gjithë letërsinë botërore.

Iliada tregon historinë e pushtimit të qytetit të Trojës nga një ushtri greke e udhëhequr nga të tillë si Akili, Agamemnoni dhe Odiseu. Lufta përfundimisht është për Helenën, vajzën e Zeusit dhe një nga gratë më të bukura që ka ecur ndonjëherë në tokë, e cila është rrëmbyer nga një prej trojanëve. Komploti është tërhequr në një mënyrë dhe pastaj në një tjetër nga psikikat komplekse të personazheve, kthesat e fatit dhe ndërhyrjet hyjnore.

The Odyssey nga Homer, përkthyer nga Robert Fagles

Poema e dytë epike kryesore e Homerit, Odisea, fillon aty ku ndërpret komploti i Iliadës. Troja është pushtuar, por për Odiseun, një nga heronjtë e ushtrisë fitimtare, shumë beteja ende presin përpara se ai të kthehet në shtëpi në krahët e gruas së tij, Penelope dhe djalit të tyre, Telemachus. Gjatë njëzet viteve, Odiseu duhet t’i nënshtrohet robërisë nga një nimfë, mallkimi i perëndisë Poseidon, një luftë me një ciklop, droga dhe magji keqdashëse, Scylla dhe Charybdis tani proverbiale, dhe shumë sprova dhe mundime të tjera para se të mund të shkelë më në fund përsëri në qytetin e tij të lindjes, Itakën.

Ndërkohë, Penelope dhe Telemachus duhet të shmangin shumë dhjetëra kërkues, të cilët duan të fitojnë dorën e Penelope dhe, me të, qasjen në pasurinë e madhe të Odiseut.

Ashtu si me Iliaden, përkthimi më i mirë i Odisesë për shumicën e njerëzve do të jetë ai i Robert Fagles, i cili i bën të dyja këto kryevepra greke të lexohen si kryevepra në anglisht

Theogony me autor Hesiod, përkthyer nga M.L. West

Një burim tjetër kryesor që çdo entuziast i mitologjisë greke i detyrohet të lexojë është Teogonia e Hesiodit.

Teogonia është një vepër prozë nga fundi i shekullit VIII para erës sonë që siguron një tregim jashtëzakonisht sistematik të origjinës së perëndive të para. (“Teogonia” do të thotë gjenezë e perëndive.) Është një nga burimet kryesore që kemi në tregimet e krijimit të lashtë grek, dhe struktura e tij e qartë, pikë për pikë e ka bërë atë një burim të preferuar për ritregimet moderne.

 The Library of Greek Mythology nga Apollodorus, përkthyer prej Robin Hard

Biblioteka e Mitologjisë Greke (a.k.a. Bibliotheca) është e vetmja vepër që mbijeton nga lashtësia klasike që përpiqet të japë një përshkrim gjithëpërfshirës të të gjithë ose të paktën pjesëve të mëdha të mitologjisë greke. Si e tillë, ka qenë prej kohësh një nga burimet kryesore të lashta që studiuesit kanë përdorur për të bashkuar mitologjinë greke.

Materiali në Bibliotekën e Mitologjisë Greke mbulon lindjen e perëndive dhe krijimin e botës, shfrytëzimet e mëvonshme të perëndive dhe veprat e fuqishme të heronjve si Herkuli, Jason, Perseus, Theseus, dhe burrat dhe gratë e Lufta e Trojës.

Përkthimi i Robin Hard është modern dhe i arritshëm, dhe bën për lexim të këndshëm./KultPlus.com

Dhjetë citate për Shqipërinë dhe shqiptarët

“O Zeus, mbret dodonas e pellazgjik që banon larg që kujdesesh për Dodnën dimërkeqe… I biri i shkëlqyshëm i Lethos të Pellazgut, Hipotheu  e tërhiqte prej këmbe përmes përleshjes së tmerrshme (kufomën e Patroklit të vrarë) lidhur me tërkuzë nga kyçi i këmbës, për t’i bërë qejfin Hektorit dhe trojanëve.

I pari foli Akili hyjnor këmbëshpejti: “Kush je ti prej burrave që kundër meje guxon të vish? Është fatkeq ai djalë që mërinë time kundërshton.”

Atij menjëherë iu përgjigj i biri i shkëlqyer i Pelegronit: “O Pelid zemërgjerë, për fisin tim pse pyet? Jam nga Paionia pjellore dhe e largët, burrave paionë heshtëgjatë u prij, kam njëmbëdhjetë ditë që kam ardhur në Ilion…””

                     Homeri (Iliada)

“Përveç trimërisë, që është e natyrshme te shqiptarët, ata janë krejt të çiltër, gjë që s’është karakteristike për orientalët.”

Fransua Pukëvil

“Nuk dimë nëse këta kavalierë shqiptarë të shpejtë dhe me mjekra janë njerëz apo demonë.”

Napoleon Bonaparti

“Të rrept bijt e shqipes! Po vetitë nuk u mungojnë veç t’ishin më të arrira.”

Xhorxh Bajron

Tokë shkëmbinjsh, djep trimash dhe njerëz të fortë.

Aleksandër Duma

“Epiri, kjo Zvicër e antikitetit, kishte një monument lavdie nënprijësin e tyre Pirro, një komandant i përkryer.”

Alfred Gilleron

“Sado të varfër të jenë malësorët, janë krenarë të presin miq. Sipas tyre, shtëpia është e Zotit dhe e mikut.”

Aleksander Degrand Jules

“Ky është një komb luftëtarësh, të cilët, ndoshta, për nga trimëria, krenaria dhe shpërfillja e frikës mund të maten me çdo tjetër në botë.”

Fred Xhorxh Uilliams

“Shqiptarët kanë një frymë perëndimore, ata janë të gjallë e kuriozë, të gëzueshëm e të hapët në miqësi.”

Franc Babuger

“Njeri i jugut, gjithmonë njeri i jugut, ai për të mos qenë i ngrirë, sjell me vete kudo diellin e vendit të vet. Ai ka nevojë për përzemërsi, përzemërsi njerëzore, për ngrohtësi ndjenjash, për shokë e miq. Ai është gjithnjë flakë, nuk mund të rrije i ftohtë, ftohtësia do ta mbyste…” Stefan Cvajg 

Pllaka e argjilës me vargjet e Homerit ndër 10 zbulimet më të famshme për 2018

Një pllakë prej argjile me 13 vargje të “Odisesë” së Homerit, që u gjet në Olimpin antik në korrik, është një prej 10 zbulimeve më të famshme të vitit 2018 për arkeologjinë, sipas revistës së Institutit Amerikan të Arkeologjisë.

Sipas zbulimeve paraprake, tableta i përket epokës romake, me shumë mundësi më e vjetër sesa shekulli III pas Krishtit dhe u gjet në Olimp, shkruan ekonomiaonline.com

Kjo copë prej argjile duket të jetë fragmenti më i vjetër i Librit 14 të ”Odisesë”, vargjet 1-8 dhe 9-13, sipas një njoftimi pas zbulimit të tij në korrik 2018, transmeton ATSH.Ekipi i gërmimit tha se “se deri tani, kjo është copa e parë e një pllake prej argjile që përmban pjesë të ‘Odisesë’ dhe ekspertët po bëjnë kërkime nëse kjo është copa më e vjetër që është gjetur në territorin grek që përmban poemën epike të Homerit”.Kjo pllakë u gjet gjatë një studimi gjeo-arkeologjik që u zhvillua rreth mauzoleut nën mbikëqyrjen e Erofili Iris Kollia, drejtore e sektorit të Antikitetit, me bashkëpunimin e Institutit Gjerman të Arkeologjisë dhe tre universiteteve gjermane./KultPlus.com