Kontributi i skulptorit Luan Mulliqi është i madh në fushën e artit dhe të nivelit akademik, dhe vdekja e tij padyshim që ka lënë një zbrastësi të madhe te komuniteti artistik, edhe përkundër faktit se gjurmët e tij artistike janë kudo dhe në vende shumë të spikatura.
Dhimbjen për humbjen e Luan Mulliqit së fundi e ka shpreh edhe bija e tij Luriana Mulliqi, e cila nëpërmjet një shkrimi ka potencuar rolin e tij si baba dhe si artist, duke kujtuar edhe veprat e tij artistike, duke përfshirë edhe bustet e figurave të njohura që kanë dhënë kontribut të madh për bërjen e shtetit të Kosovës.
KultPlus ju sjell të plotë letrën e hapur të Lurianës.
Me mungon, Bab!
40 dite pa Ty, si 40 vite.
Nuk di prej nga te filloj te shkruaj per ty, Bab! Po filloj prej fjaleve qe s`i thash kurre e qe gjithmone kom dashte me t’i thone.
Shume e shume vepra i ke lene ketij vendi e sa here dal ne qytet e ndjej prezencen tende me shume se kurre. Nisem per ne zyret e Rilindjes e me del perpara Ti permes Ismail Qemalit. Rruges te gjej permes bustit te Madeline Albright, Bob Dole, e Fehmi Aganit. Sa here me merr malli per ty eci rrugeve te Prishtines e te shoh ty. Shkoj ne atelene tende e ta ndjej prezencen me shume se asnjehere permes Balerines e Hasjanes, Skenderbeut e Isa Boletinit e shume shume veprave tjera qe iu dhe jete! Veprat e mija te preferume i kam vendos ne dhomen time. Nenen Tereze ne te majte te shtratit tim, permes se ciles cdo mengjes lutem per ty e qe shpirti yt i bardhe te gjeje paqe e qetesi kudo qe eshte, ndersa Feniksin e kam ne anen tjeter, permes te cilit lutem per ne qe dhimbjen e madhe dhe hirin e merzise se shpirtrave tona te djegur ta kthejme ne force, te ringritemi e te behemi edhe me te fuqishem, e me krenar qe patem nje babe si TI.
E zhytur ne mendimet e kujtimet per ty, rrugen e vazhdoj ne kahje te Fakultetit te Arteve e Galerise Kombetare te Kosoves, shtepine tende te dyte, ku sherbeve 10 vite pa e kursy vetveten. Prej aty vazhdoj per te Akademia e Shkencave dhe e Arteve e mezi marr forcen te hy ne sallen kryesore ne te majte. Me duket qe te degjoj zerin e te shoh neper salle duke u siguru qe cdo gje po shkon sic duhet, ashtu sic beje Ti ne evenimentet qe organizoje aty. E shoh hijen tende duke levize neper salle. Hy ne zyren tende ne ASHAK e me merr malli edhe me shume per ty, sepse ndjej eren tende ende prezente, por ty te gjej vetem permes Monografive tua ne rafte.
Bab, sa here qe ta kaloj kufirin me Shqiperine do ta kthej koken ta shikoj skulpturen tende te Nene Terezes qe del nga toka si shigjete me duart drejt qiellit. Me duket sikur ben lutje qe te mos kete me ndarje mes shqiptaresh, te mos kete me kufi! Me pamje nga Nena Tereze do t’i recitoj vargjet e tua te preferuara (te gjyshit tim) “… aty ne Qafthane, aty ne Qafthane, ndahet Shqiperia nga Shqiperia…” e do te lutem per ty, per ne, e per fatin e popullit tone! Sa fuqi ta jepin veprat tua! Sa strateg ke qene ne diplomaci kulturore!
Ke lene vepra kudo ne Shqiperi, Kosove e pertej kufijve por kryeveprat i bete bashke me Mamin. Me ke konsideru e trajtu si kryvepren tende te pare e te madhe. Ashtu sic ke gdhend skulpturat tua me butesi, durim, dhe kembengulje, deri ne perfeksionizem, ashtu gdhende sukseset dhe personalitetin tim, e jetes time i dhe kuptim, shpirt e gjalleri njejte si veprave tua. Me mesove me besu ne vete e me qene e pavarur qysh ne moshe shume te re dhe vendimet e jetes time me lejove t’i marr vet, por gjithmone duke me shiku e analizu nga larg, pa u imponu, tamam ashtu si shikohet e adhurohet nje kryeveper! Krenoheshe shume me sukseset e mija e gjithmone me thoshe “mencuria e babes je ti”. Kete ja kishe percjell edhe kolegeve tu te Akademise, te cilet vazhdimisht me tregonin se ju kishe fol shume per mua, e une mezi iu permbahesha loteve.
Si femija i madh ne familje me mua ke pas nje raport te vecante. Kete raport bab-bije e shprehje gjithmone me krenari tek familjaret e miqte e tu, dhe siguroheshe qe te tjeret te ishin koshient qe per ty isha e vecante. Me ke vlersu e adhuru ashtu si adhurohet nje kreyveper. Cdo gje qe beja une ty te dukej e perkryer. Kishe deshire qe une me qene si Ti e kete e shprehje haptazi. Mbas cdo ekspozite ose interviste kerkoje mendimin tim. Ke qene baba i devotshem dhe e ke cmu familjen shume.
Veprat tua e artin tend jo cdokush e kupton. Shija jote e holle ka kalu kufinjte e asaj tradicionales ku skulpturat tua metaforike, ne te cilat integrohen detaje
e simbole, thone shume. Ke qene nismetar i zhvillimit te diplomacise kulturore, trashegemise kulturore, pranimit te Kosoves ne Unesco, themelimit te politikave te Ministrise se Kultures e shume projekteve te tjera. Me ore me flisje per rendesine e diplomacise kulturore dhe brengen qe kishe per vemendjen e pakte qe po i ipej nga kreret e vendit tone, te cilet edhe sot kane mangesi rreth kuptimit te drejte te ketij nocioni.
Do te me mungojne ekspozitat, premieret e shfaqjeve e bisedat konstruktive me ty. Qysh ne adoleshencen e hershme ma mesove kulturen e debatit dhe artin e komunikimit. Ndersa ne femijeri, ende pa fillu shkollen, me ke mesu si kapet brusha e si perdoren ngjyrat. Cdo here ma ke potencu talentin e sidomos koheve te fundit insistoje shume, qe perpos profesionit, edhe talentit tim t’i kushtoj me teper rendesi. Kishim shume plane bashke.
Naten e pare kur u ktheve nga NYU H. me the “ shume je e forte, nuk njoh njeri ma te forte se ti”. U ktheva nga Ti e u pergjigja duke qeshe “t’kom ngja ty”. Javen e fundit te jetes, insistove “ulu veç nje minut qetu,” e fillove me m`i kujtu shume gjana nje nga nje. Fillove me m’i numru sakrificat, qe i kisha kalu
si femija me i madh i familjes. Sjelljet jodinjitoze te disave, qe asesi nuk donin te punonin me veten e tyre, po na bezdisnin mua e ty sepse gjithmone kishin vendos veten ne plan te pare. Ti m`i numerove edhe pse une mendoja qe ti nuk ishe koshient . Ti i kishe pa te gjitha, Bab. I kishe verejte te gjitha edhe kush te kishte qendru afer e kush jo. Ma shprehje vazhdimisht mirenjohjen e vleresimin per menyren e hijshme, te drejte, etike dhe te qendrueshme qe kisha treguar perballe situatave.Te mundonte mendimi qe koheve te fundit shume deshira e plane i kisha lene anash, “jepi vetes prioritet ” me the. Ti kishe qene ne dijeni rreth planeve e deshirave te mija dhe u shprehe falenderues ndaj meje per perpjekjet e mundimet e mija per ta balancu kohen mes familjes dhe qellimeve profesionale . M`i dhe disa porosi e keshilla shume te forta qe s’do t’i harroj kurre.
Ate nate vazhdimisht e shprehje vleresimin tend se si sprovat qe sjell jeta i kisha kaluar me un te farte e pa u nenshtruar. Kishe qene koshient per ata qe kishin perfituar nga toleranca e mirekuptimi im. Madje kete nuk hezitove te ma perserseritje disa here mua por edhe atyre haptazi. Te vinte keq qe nuk me kishe mbrojt me teper e me the “I ke mendimet e thella, edhe i thu troç. Kjo ka me te kushtu ne jete. ”
Ishe shume i vemendshem, Babi. Ndonese ne heshtje Ti kishe vezhgu me kujdes qendrimin tim dinjitoz perballe provokimeve. Rrugen e suksesit e njihje shume mire, Bab dhe e dije mire se sukseset e mija nuk do te vinin lehte. Ma shprehje vleresimin qe ne asnje menyre une nuk i nenshtrohesha askujt pavaresisht pasojave. Me asnje cmim kurre nuk i theva principet e mija, sepse kete ma mesove Ti. Ta kom dashte shume ate shpirtin rebel kur dikush mundohej t’i thente parimet! Rebeloheshe shume!
I ke njoft ambicjet e qellimet e mija ma shume se cdo kush tjeter. Te dyte kemi pas etike dhe disipline te forte ne pune. Here pas here me ke kritiku qe po punoj ose mesoj shume e qe duhet te kujdesem me teper per veten. “ Mos e jep kaq shume veten mbas punes,” por une nuk dija ndryshe se gjith jeten te kisha pa ty duke punu ashtu. Per ata qe ju pengonte ambicja, disiplina, e principet e mija ti ndije keqardhje. Mbase ndiheshin te pasigurte perball meje apo kishin nevoje te punonin me veten e tyre. Ndoshta ju pengonte qendrimi im, vendoshmeria, e uni i forte dhe perpiqeshin qe autoritetin e respektin ta merrnin me force, pikerisht per arsyjen qe nuk isha lajkatare ndaj tyre. Sa perpjekje per te me nenshtruar mua, dikur edhe ty, por ishte perpjekje e kot. Besimi i plote qe kishe ne mua me bente shume te forte por edhe shume me te pergjegjshme.
Bab, semundjen e luftove me hir e me pozitivitet deri ne momentet e fundit. Dy muajt e fundit te jetes tende qe i kalova prane teje, mbeten mesimi me i rendesishem se si luftohet pa u tremb, me shume kurajo, pa iu dorezu asnihere dhimbjeve te forta qe ta kapluan trupin. Vdekja jote beri shume buje e familjaret, shoket e populli yt po e vuajne humbjen tende. Sa e sa njerez na kane fol fjale te mira per ty! Sa e sa njerezve ju kishe ndihmu bre Bab! Kurre s`e ke permend, kurre! Dhe kjo tregon shume, tregon se para se me qene artist, ke qene njeri mbi te gjitha. Ishe shume i dashur, tolerant dhe gentleman me plotkuptimin e fjales.Sharmin dhe humorin e kam trasheguar nga ti por edhe thellesine dhe mendimin kritik.
Babi, ne momentet e minutat e fundit te jetes ata syte e tu te kaltert si qielli, s`do t’i harroj kurre. Syte e tu mbeten me shikim nga une deri sa i mbylle pergjithmone. Ate shikim ta njoh shume mire. Eshte shikimi qe thote: vazhdo aty ku e kam lene e une do te te shikoj nga lart. Sa here ndihem e dobet, e kujtoje ate pamje, e cdo dhimbje shenderrohet ne krenari dhe marr forcen per te vazhdu!
Ndonese nuk je fizikisht me ne Ti do jetosh pergjithmone permes veprave tua! Gjeneratat qe do te vijne, do te pyesin per ty, per veprat tua te shkrira ne bronze qe vulosin historine tone si popull. Ke lene nje trashegimi te pasur artistike por mbi te gjitha na le neve, mua vajzen tende te madhe, qe te kujton cdo dite e mundohem te te perfaqesoje denjesisht qe te bej krenar ty! Por qe te perfaqesoj ty eshte e veshtire dhe pergjegjsi sepse ke qene jo vetem i yni por i gjithe Kosoves.
Babi, kam qene dhe mbetem e privilegjuar qe jam vajza jote. Fale mbështetjes dhe inkurajimit tend jam kjo qe jam sot. Na le atehere kur na duheshe shume. Ishe shtylla e shtepise tone dhe nuk e di ku ta gjej forcen te jetoj pa butesine dhe mbrojtjen qe pata nga ti. Ke qene e do te mbetesh inspirimi e dashnija por edhe dhimbja ime ma e madhe ne jete.
Pergjithmone,
“Gezimi i pare”/ KultPlus.com
