Memoriali “Vendvarrimi i Skënderbeut” në Lezhë është monument kulture i kategorisë së parë. Ndërsa kremtohet sot 580-vjetori i Besëlidhjes së Lezhës apo Kuvendit të Lezhës të mbajtur më 2 mars 1444, Memoriali përbën vendin kryesor të aktiviteteve.
Duke sjellë në mendje struktura me kolona të mermerta të cilat i dedikoheshin figurave të tjera të rëndësishme botërore, ky memorial, përfaqëson një objekt me vlera të shumta historike dhe arkitektonike për Shqipërinë.
Ai përfundoj së ndërtuari në vitin 1981.
I vendosur në një hapësirë të dukshme, sipërfaqja e Memorialit është rreth 225 m2 duke përfshirë brenda tij rrënojat e Katedrales së Shën Nikollit, mbi të cilën ai është ndërtuar. I ideuar nga skulptori Odhise Paskali dhe arkitekti Latif Lazimi, ky monument përfaqëson denjësisht madhështinë e Skënderbeut.
Mbi pllakën e mermertë të varrit, janë vendosur kopja e shpatës dhe përkrenares së Skënderbeut, marrë nga ato origjinalet të cilat ruhen në Kunsthistorisches Museum të Vjenës. Muret e Katedrales së Shën Nikollit, të ndërtuara në shekullin e XIV-të, janë të dekoruara me 25 shpata dhe mburojën prej bronxi të Skënderbeut, të cilat tregojnë historinë e 25 betejave kryesore të heroit.
Skënderbeu vdiq në 17 janar të 1468-ës, dhe u varros në këtë vend, aty ku ai kishte themeluar “Besëlidhjen e Lezhës” në 2 mars të 1444-ës, me të cilën bashkoi principatat shqiptare kundër pushtimit osman./atsh/KultPlus.com
81 vjeçari Stephen Jacobs, ra dakord që të punojë në memorialin pasi mësoi se Shqipëria ishte i vetmi vend në Evropë që kishte më shumë hebrenj se më parë pas Luftës së Dytë Botërore. Përveç që nuk ua dorëzuan ndonjë hebrenj nazistëve, qindra hebrenj që largoheshin nga vendet e tjera iu ofrua strehim në vendin me shumicë myslimane.
Stephen Jacobs është i njohur në botën e arkitekturës së Nju Jorkut, për krijimet e tij multimilion dollarëshe, siç është Hotel Gansevoort, unik në llojin e tij, i cili ishte hoteli i parë luksoz në qytetin e modës Meatpacking.
Por kohët e fundit Jacobs përfundoi një projekt shumë më ndryshe.
Për disa vjet ai punoi për të hartuar një memorial të Holokaustit për kryeqytetin e Shqipërisë. Muajin e kaluar është zbuluar në hyrje të Grand Park të Tiranës, memoriali i thjeshtë që përmban tre pllaka guri – në shqip, anglisht dhe hebraisht, që nxjerrin në pah historitë e shqiptarëve që shpëtuan hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
81 vjeçari Jacobs, ra dakord që të punojë në memorialin pasi mësoi se Shqipëria ishte i vetmi vend në Evropë që kishte më shumë hebrenj se më parë pas Luftës së Dytë Botërore. Përveç që nuk ua dorëzuan ndonjë hebrenj nazistëve, qindra hebrenj që largoheshin nga vendet e tjera iu ofrua strehim në vendin me shumicë myslimane.
“Mendova se kjo ishte një histori shumë e rëndësishme që duhej të tregohej”, tha ai.
Motivimi i tij tejkalon dëshirën për të nxjerrë në pah trimërinë e shqiptarëve gjatë luftës. Vetë Jacobs është një i mbijetuar nga Holokausti që kaloi kohë si fëmijë në një kamp përqendrimi nazist.
“Për mua kjo nuk ka të bëjë thjesht me projektimin. Kjo është një lloj përvoje personale”, tha ai.
Në qytetin polak të Lodzit, Jacobs dhe familja e tij laike do të shpërnguleshin në Piotrkóë, një qytet që u bë shtëpia e getos së parë të nazistëve. Vendi që strehonte 25,000 njerëz, u likuidua në 1942.
Jakobs dhe familja e tij, konkretisht prindërit e tij, vëllai i madh, gjyshi dhe tre hallat përfundimisht u dërguan në kampe përqendrimi. Meshkujt shkuan në Buchenwald, femrat në Ravensbruck. Ai ishte vetëm 5 vjeç në atë kohë.
Në Buchenwald, Jacobs arriti të mbijetojë përmes fatit dhe ndihmës së një rezistence nëntokësore që funksionoi për të shpëtuar fëmijë. Ai i kaloi ditët e tij në dyqanin e këpucarit, i cili e lejoi të dilte nga kampi, ku rojet me siguri do ta kishin vrarë atë për shkak moshës së re. Më vonë u fsheh në repartin e tuberkulozit të spitalit të kampit, ku babai i tij po punonte rregullisht.
“Kam kujtime të qeta”, tha Jakobs. “Kam kujtime që nuk janë kronologjike, veçanërisht javët e fundit sepse kjo ishte një kohë shumë traumatike dhe e rrezikshme, sepse ata po përpiqeshin të ekzekutonin të gjithë kampin.”
Mrekullisht e gjithë familja e afërt e Jakobit i mbijetoi luftës, megjithëse gjyshja e tij vdiq menjëherë pasi u çliruan kampet. Familja u nis për në Zvicër, ku ata jetuan për tre vjet. Më 1948 u transferuan në Shtetet e Bashkuara, duke u vendosur në lagjen Washington Heights të New York City.
Jacobs do të bëhej një arkitekt i shquar i Nju Jorkut, duke themeluar firmën e tij dhe duke u bashkuar me gruan e tij me dizanjuesin, Andi Pepper.
Karriera e tij përfundoi dhe ai u kthye përsëri në Buchenwald. Ai u ngarkua që të krijonte një memorial për “kampin e vogël”, ku të burgosurit e rinj, përfshirë Jacobs, qëndruan në kushte brutale.
Jacobs u pajtua me krijimin e saj, por me dy kushte: Ai nuk do të paguhej pasi “këto janë gjëra që nuk i bën për të jetuar”. Memoriali u përurua në 2002, në 57 vjetorin e çlirimit të kampit.
“Shqipëria natyrisht ishte më e largët sepse nuk isha atje. Unë nuk dija shumë për Shqipërinë më parë. Unë sigurisht nuk e dija historinë. Buchenwald ishte krejtësisht i ndryshëm, kështu që fillimisht ishte e vështirë”, tha Jacobs.
Në hartimin e përmendoreve, përparësia e Jacobs ishte që të sigurojë që vizitorët të largohen me një kuptim më të madh të Holokaustit. Ashtu si memoriali i Tiranës, ai në Buchenwald përmban pllaka me informacione rreth kampit dhe vendeve nga ku ishin internuar të burgosurit.
“Memorialet e Holokaustit priren të jenë një nga dy ekstremitetet. Ata kanë tendencë të jenë ose memoriali heroik i stilit sovjetik, rezistenca heroike ndaj fashizmit, ose aq plotësisht abstrakte sa që shikuesit laik kanë nevojë për një shpjegim se çfarë po shikon, si shembull memoriali i Peter Eisenman në Berlin.
Gjëja më domethënëse në lidhje me një memorial të Holokaustit, veçanërisht pasi ne po e bëjmë këtë për brezat e ardhshëm, është t’u tregojmë njerëzve saktësisht se çfarë ndodhi këtu”, tha Jacobs.
Vitet e fundit, Jacobs ka dalë në media jo vetëm për punën e tij arkitektonike, por edhe për kritikën e tij të ashpër ndaj Presidentit Donald Trump.
Unë mendoj se këto janë zgjedhjet më të rëndësishme, pasi rezultati do të përcaktojë të ardhmen e këtij vendi.
Jacobs ka mbështetur fushatën presidenciale të senatorit Bernie Sanders dhe tha se ai do të votojë për Joe Biden në nëntor.
Pandemia e koronavirusit e pengoi atë të marrë pjesë në përurimin e memorialit në Tiranë.
Ai tha gjithashtu se e ka falur Gjermaninë për të kaluarën e saj. Këtë e vërtetoi edhe pjesëmarrja e një zyrtari gjerman në përurimin e memorialit të Buchenwald.
“Kjo nuk ka të bëjë me faljen, për mua, kjo ka të bëjë me mbylljen. Gjithçka duhet të marrë fund, dhe kjo është arsyeja pse kjo është një gjë e tillë e rëndësishme për mua për të bërë në një nivel personal” tha Jacobs/Shqiptarja / KultPlus.com
Kreu i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj i është përgjigjur kritikave të shumta në lidhje me memorialin e vendosur tek Liqeni Artificial në nder të viktimave të grushtit të shtetit në Turqi.
Veliaj shprehet se kryeqyteti është me zemër të madhe dhe ka vend për të gjithë. Kreu i Bashkisë shprehet se shumica e atyre që ankohen e kanë lënë vendin të mbushet me ferra.
“Le ti lëmë të vdekurt të qetë. Unë nuk i prish punë ansjë njeriu. Është në cepin e liqenit që shumica e atyre që ankohen nuk i ka ra mendja se ka qenë mbuluar me ferra. Lart në kat të dytë lashë duke u përqafuar drejtuesin e të krishterëve me atë të myslimanëve. Ti lëmë të vdekurit të qetë dhe kushdo ti respektojë. Tirana është zemër e madhe, ka vend për të gjithë”, përfundoi Veliaj.
