Gjithçka zë vend në Shqipërinë e vitit 1958, kur një vajzeje i duhet të sakrifikojë dashurinë e jetës së saj për të vënë drejësinë në vend. Bëhet fjalë për filmin ”The Albanian Virgin” (Virgjëresha Shqiptare) i realizuar nën regjinë e Bujar Alimanit, film ky që ka bërë bashkë aktorët nga Kosova e Shqipëria e që për herë të parë do të ketë premierën botërore në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Varshavë.
Ndër traditat tonat shqiptare, ajo më e dhimbshmja lidhet me ”Burrneshat”, me këto gra që në një moment të caktuar për arsye të ndryshme, sakrifikuan jetën e tyre duke jetuar e vepruar si burra deri në fund të jetës. Kjo temë, edhe pse deri vonë e pranishme në trojet shqipfolëse, nuk e kemi hasur shpesh të trajtuar në kinematografinë shqiptare. Ishte skenaristja Katja Kitendorff dhe regjisori Bujar Alimani të cilët u bënë bashkë dhe realizuan filmin që trajton pikërisht këtë temë shumë të ndjeshme për popullin shqiptar. Në një intervistë për KultPlus, regjisori Alimani ka shpalosur më shumë detaje në lidhje me rrugëtimin dhe të ardhmen e këtij filmi kaq të përfolur.
Filmi zë vend në Shqipërinë e vitit 1958, ku një djalë dhe një vajzë rriten së bashku në të njëjtin fshat. Ata janë miqtë më të mirë. Luana është vajza e një njeriu shumë të respektuar, Agimi biri i tradhtarëve të cilët u ndaluan nga qyteti nga komunistët. Pavarësisht nga këto rrethana të pafavorshme, të dy ruajnë miqësinë e tyre për 10 vjet. Si një grua e re Luana përjeton gjithnjë e më shumë se të jesh grua është një mallkim dhe ndërmerr veprime të pazakonta, i jep fund situatës së saj si viktimë dhe fiton fuqinë për të vendosur vetë.
”Bëhet fjalë për besën por edhe mosbesën. Në këtë kontekst, karakteret janë të prekshëm sepse nuk idealizohen. Shqipëria ndërkohë është futur në periudhën komuniste dhe kontradiktat janë të mëdha. Konfliktet ftohen të zgjidhen me armë, por në fund mbizotëron arsyeja dhe humanizmi”, thekson regjisori Alimani për KultPlus.
Të trajtosh një temë të tillë siç janë ”Burrneshat”, në vetëvete ngërthen një sfidë e ndoshta edhe një frikë të madhe. Edhe për regjisorin Alimani ka qenë dyshues në fillim kur i është propozuar ky projekt. ”Nuk është një temë e lehtë, pastaj është trajtuar disa herë qoftë në fiksion, poashtu edhe në dokumentare. Skenari më ka pëlqyer. Në të përfshihen shumë karaktere dhe kishte pak erë edhe nga realizmi magjik. Çdo të thotë kjo?! -Ngjarjet herë zhyten në realitet e herë duket sikur nuk kanë lidhje me të. Ky gërshetim më ka pëlqyer shumë. Në film ka doza të forta lirike dhe kjo e bën filmin më të ngrohtë pavarësisht temës së ‘nxehtë” që trajton”, shprehet tutje Alimani për KultPlus.
”The Albanian Virgin” apo ”Virgjëresha Shqiptare” ka realizuar xhirimet në dy periudha, në verën e vitit 2019 si dhe në shkurt të vitit 2020. Ndërkaq, sa i përket përzgjedhjes së kastës së aktorëve në film, Alimani ka pohuar të jetë tejet i kënaqur me punën e tyre dhe se përzgjedhja nuk ka qenë e vështirë pasi veçse ka njohur punën e shumicës prej tyre. Ai poashtu ka potencuar se kasi i aktorëve që interpretojnë në film kanë dhënë më të mirën e mundshme në lojën e tyre skenike.
Në pyetjen se a ka pasur dyshime se si do të pritet nga audienca ky film që trajton këtë temë kaq të ndjeshme, Alimani ka thënë se në çdo gjë që bën, dyshimi nisë nga niveli 0, dhe sipas tij çdo gjë është e diskutueshme. Për të ka rëndësi që shikuesit ta vlerësojnë filmin, por më e rëndësishme se kaq, për regjisorin është komunikimi me audiencë ndërmjet filmit, pasi, siç është shprehur tutje ai, nëse filmi ka arritur të përcjellë emocion, mendon se kanë bërë një punë mjaft të mirë.
”Përpara çdo hapi të shtyrë nga çdo qëllim apo situatë, të vërë arsyen qoftë edhe duke e paguar shtrenjtë. Personazhi kryesor në film sakrifikon dashurinë e jetës së saj për një qëllim të lartë siç është drejtësia në vend. Por kur duhet ta thellojë akoma më shumë këtë, tërhiqet dhe vë në funksion arsyen”, shprehet Alimani për KultPlus.
Filmi, për të cilën tashmë dihet se premierën botërore do ta ketë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Varshavë, do të vijë si premierë edhe në Tiranë pikërisht pas përfundimit të këtij festivali. Ndërsa, përsa i përket shfaqjes së filmit edhe në Kosovë, regjisori Alimani nuk ka dhënë ndonjë datë të saktë por ka treguar se nuk do të jetë e largët shfaqja e filmit edhe për publikun kosovar. Ku ndër të tjera, ka theksuar të jetë shumë mirënjohur ndaj Qendrës Kinematografike Kombëtare të Kosovës pasi është hera e tretë që kjo e fundit ka mbështetur projektet e regjisorit.
Regjisori Alimani, edhe pse karrierën e tij si regjisor e ka filluar në moshën 33 vjeçare, suksesi i tij në këtë fushë tashmë është dëshmuar, ai brenda dhjetë viteve ka realizuar katër filma të metrazhit të gjatë, filma këta që të gjithë patën premierat e tyre në festivale prestigjioze botërore.
Në filmin ”The Albanian Virgin” luajnë: Rina Krasniqi, Astrit Kabashi, Gresa Pallaska, Aurita Agushi, Fatlume Bunjaku, Alban Ukaj, Shkurte Sylejmani, Lum Veseli, Mimoza Azemi, Rebeka Qena, Blerta Surroi, Valmir Krasniqi, Viktor Zhusti, Nik Xhelilaj, Lulzim Zeqja, Igli Zarka, Jonida Vokshi,Gezim Rudi ,Erjon Hodo, Ersiljano Xhelollari etj. / KultPlus.com
Sitoy romni koya reflektinla shukarni energiya thay nuri. Vash aktivistya kola garavna manushikane hakaya, odola kola lenape aktivizmoa ani Kosova thay rayoni, anav Elizabet Gowing sito penjardo.
Sar kotar o bersh 2006 kana resla ani Kosova, Elizabeth Gowing sine angazhimi palo buderi kauze, ji avdive kana ini vastinla but shukar albanikani qhib, akava vash o fakti kay yekh kotor e vahtesko phiravla e manushencar, diskutinindoy, keriba muhabeti, shunindoy olenge problemya thay gndinindoy vash o alosaripe o albanyenge problemya ani Kosova.
May pashe iloske, Gowing – skoluimi ano Oksford thay palo odova vi ani Londra, therla sakoya ver o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti ani Kosova. Akale komuniteteya oy kerla buti buderi bersha, buderi desar yekh pherdi dekada, transferinindoy ayekha ano yekh kotar o may artikulime avazya thay racionalune vash garavipe e akale komunitetyengo neglizhime but ver kotar kosovaryengo amalipe.
Ano bersh 2016, oy akceptingya medala ‘’Day Tereza’’ vash olaki humanitaruni buti, koya finalizingyola ani naraipni organizaciya ‘’The ideas Partnership’’, odothe kote kergyola buti vash polyengo yekhipe, socialuno shukaripe, ambienti, filantropiya, vash kulturako barvalipe…, kay te oven so may zorale.
Elizabeth sitoy pustik but shukarni thay putardi abokar kobar o pustika kolen oy hramingya thay irangya, sasavipea qhivinindoy avazo vash e Kosova. Anglo so te parnakera o Gowing’yako aktivizmo vash o komunitetya roma, ashkaliye thay egipqanya, musay te penjara may shukar e Elizabetha ano sah frekuencie e olaka jivdipasko. Oy akana ini e lilyencar sitoy yekh amendar, yekh shukarni kosovarka.
*
‘’Alum ani Kosova e romeska butya anglo 14 bersha. Oleske dendili poziciya e Godideutneski ano Agim Cekosko Raipe thay vash 6 qhona alem akate. Ji odoya ver na thergyum niyekh kontakti e Kosova, numay e nesave qhavorencar ano skole kote sinum talodirektorka ani Londra ano bersh 1999. Palo odova, kontrata oleski lungyardili thay palo agoripe decizingyam te jivdina akate thay kreiringyam amalipe thay NRO akate, ayekha kay kamlem o jivdipe akate’’, mothavla vash KultPlus, Elizabeth Gowing.
Elizabeth vakerla kay ‘’ani Kosova o manusha sarvaht kerna tuke yekh than’’.
‘’Shay te thera laqe monumentya numay o manusha na denatu salami, na dikha yekhe-avereste, odoya ver na sitoy yekh shukarni eksperienciya te jivdine ano yekh thana ayekhaverutno’’, mothavla oy.
*
Khuva may shukar ani sheruni tema. Elizabeth, ketane e olaka ekipa thay leindoy dikhipe olaki eksperienciya thay may buderi ani buti e trin marjinalizime komunitetyengi, but sig si te putarel yekh centro e komunitetesko. Centro ‘’Azure’’ si te vazdingyol thay funksioninel ano ekolojikuno aspekti thay si te yaverinel aktualuno entro e TIP-esko. Akava centro si te pashavel aktivitetya e siklipasko thay e edukipasko vash o terne thay qhavore ani Fush Kosova, vi ayekha ini servisipya vash laqharipe o sastipe thay dizunengo socialuno shukaripe.
‘’Na sitoy klasikuni skola. Sito yekh komunitetyengo centro kote adikergyola ini angloskoluipe, ini o ore vash qhavorenge kola siton avri skolatar, ini siklipe pheruno vash o qhavore kola nakna ani skola, numay ini aktivitetya vash o khamne juvla vay fizioterapiye vash qhavore e specialune mangipyencar’’.
‘’Vash pashe 10 bershenge thergyem yekh centro kiraya ano yekh privat kher ani mahala 29 e Fush Kosovaki. Jangyola, te sine kay jana sine kay thera sine aktivitetya vash abokar bersha, garava sine odola love thay kina sine than. Akana alo vahti vash akava decizipe thay thergyem baht te thera phikodeipe kotar e Komuna vash thanesko kinipe, vi ayekha donaciya kotar yekh britanezi, donaciya kotar UEFA Children’s Fund thay AECOM Foundation vash vazdipe. Proyekti si vash te vazda diso ekolojikuno kay si te ovel misal vash e Kosova, numay te ovel ini may shukar vash amare triunfutne, thay kay si pashavel butyaripe vash o manusha e mahalako ano vazdipasko procesi’’, mothavla Elizabeth.
Edukipe, Elizabeth vakerla, sito but vasno vash sarenenge – thay ano individualuno aspekti feri so sito yekhuno drom koleya shay yekh personi shay te phiravel o aqhavipya e qorolipasko vash peske thay piri familiya. Edukipe e qhavorengo kotar o komunitetya sito ano interesi olengo numay ini e sah Kosovake dizunengo, lungyarla Elizabeth.
Olaka Organizaciya, Elizabeth kergya buti ani Fush Kosova thay Yanyeva, ano akal trin thana kote o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti siton may lokalizime. But proyektya organizingyona e ververutne bershenge qhavenca.
Ani Mitrovica, paluno vahti, organizaciya azhutingya 45 juvla e akale trin komunitetyengo kay te phiraven skoluipe, kay te len angali poro jivdipasko orientipe thay te evolvirinen ambiciye vash te reflektinen pedral o vasnipe e edukipasko thay skoluipasko.
Ano vahti e pandemiako, pashe 140 familiye kotar akala komunitetya, ani Graqanica, Yanyeva thay Fush Kosova azhutisale kotar o ‘’The Ideas Partnership’’ e habaske paketyencar thay azhutipya vash akala manusha vash kolenge e pandemia ali sar avutno khuvipe.
‘’Sar jana saren, kirsya ani Kosova siton but shukarne, na pakyava kay na ekzistinla akcesi ‘top-down’ – uprestar ji po tele. So rodingyola, ano buderi sfere, sitoy sfera ‘’bottom-up’ – telestar ji upre, ano sistemi. Akava mangla te phenel kay sakova dizuno sito personi kova shay te kontribuinel ano maripe o racizmo thay na yekhipe. Amari organizaciya, ‘’The Ideas Partnership’’, therla yekh baza e vulnetaryengi thay but olendar siton albanya (aver avna kotar o komunitetya, thay yekh kotor vi avrune). Jangyola, kana o vullnetarya lena kotor ano ketane iniciative, kana penjargyona yekhe-avereya thay vi e realitetea e yekhe-averesko, odoya ver lelola kan kay siyem manusha, kay thera laqe thay bilaqe manusha ano sakova komuniteti thay naciya, thay shay te lelpe kan sar sito impakti direkt kotar o marjinalizipe e nesave komunitetyengo – roma, ashkaliye, egipqanya, vay albanya ani Yugoslaviya e Milosheviqeski’’, lungayrla Elizabeth.
Na isi aver sar te gndinel yekh juvli koya pandar adive adikerla vollani, ketane e averencar, odova e aktivizmesko, vash te oven ani rig e komunitetyengi vash kolenge akava malipe na dengya buderi, thay na dela vi avdive.
‘’So may but thera shaipe kay o manusha te ledeinen e aktiviteteyncar, so may sig angazhingyona o manusha vash yekhipe thay mamuy nahakaipya ano olengo them, abokar may shukar sit e mara o purane akcesya kay numay aqhavna ano Kosovako evolviripe’’, vakerla Elizabeth Gowing.
Elizabeth, na aqhili niyekh ver kerinindoy buti e komuniteteyncar, ani yekh vay ave forma. But ver prekal o arti, Elizabeth thay olaki ekipa mangle te qhiven ani funkciiya komuniteta ano aspekti kay o dizune e akale komunitetyengo te shunenpe may vasne, kamlpe, manglarne ano kreiripe diso kreativuno.
‘’Buti ano akava centro kova si te putargyol phangyola konkretipeya vash o puqipe e skolaka mekhipasko kotar o qhavore e komunitetyengo. Thera duy mediatorya (yekh juvli terni koya lelape e rano prandipyencar thay e qhayenge edukipeya) kola phangyona e qhavorencar, e siklavnencar thay pashavna siguripe kay o qhavore te theren o qante vash o avutno skolako bersh thay manglarne hramipaske lila. On identifikina ovipya kana isi reziko e mekhipasko thay vakerna e dadalaryencar vash te azhutina e kapsulyencar vay e idyencar odote kote si mangipe’’, vakerla Elizabeth.
Te shrde te rodlare sakole komunitete ani Kosova, ani palomaribaski Kosova, sitoy phari thay qhindi buti. Kana vakera vash o komunitetya roma, ashkaliye thay egipqanya, akava rodlaripe ovla ini may pharo, e faktestar kay o problemi phiravela probleme thay sasavo qhigode nakla lanco palo lanco, thay na janeya kole problemeya te letu vay te angazhingyove may angleder. Shukaripe e Elizabethako thay olaka ekipasko sito kay o katalizatorya thablile ano nesave direktipya, thay nesave dudya sarvaht beshena tharde ani kali soba e garavipaski thay avancipaski e akale komunitetyengi ano sakovadivuno jivdipe e Kosovako.
‘’Jangyola, sito mamuy krisi kay o qhavore te obligingyon te keren buti. Sito baro reziko vash sastipe thay olengo siguripe. Me azhutingyum ano nesave ovipya vash penalune mothavipya vash dadalarya vay averen kola obliginena e qhavoren te keren buti’’.
‘’Rodava sine e sakole dizuenestar kay mangna te azhutinen e qorole qhavoren, ma te inkurayinen olen ano akala avrikrisyune bukya. Janava kay sakova personi kova pashavla 20 centi yekh qhavoreske, kerla kotar o shukarno ilo. Numay, janava kotar o vakeripya kay thergum e dadalaryencar e akale qhavorengo, khargyum olen te registrinav olenge qhavoren ano skole. Odola 20 centrya siton sebepi soske o qhavore na meklona te nakhen ani skola. Olengo lovesko mangipe sito but vasno kay te mekhe olen te phiraven o vahti ani skola, ayekha kay sakova personi kova dela 20 centi vash qhavore, aqhavla olen kotar o skoluipe’’, mothavla Elizabeth.
*
‘’Kotar e eksperienciya kay thergem e qhavorencar e komunitetyengo vi ayekha e odole, albanikanencar, lelem kan kay, edukipasko sistemi therla aver akcesi e qhavorencar kola siton aver-averendar. Akava sito yekh problem vash qhavoren kola siton may gojale, numay vi vash qhavorenge kolenge manglape vahti may buderi vash te siklon diso. Sito problemi vash qhavoren kola ale avrial (diasporatar vay irande) ini vash odolenge kola na therna familyake pashutne jene kola janena hramipe-drabaripe thay shay azhutina olen ano keribe o skolake puqipya’’.
Elizabeth therla but qhigodya te mothavel, thay sito but shukarno te dikhen e organizaciya kote oy kerla buti thay themelingyaola, rodla manusha kay te keren ververutne proyektya. Pe agor rodingyona asistentya ano siklovipe, pedagogya, logopedya thay psikologya kay te angazhingyon ano kuadro e proyektesko ‘’Edukipe vash sarenenge – Pheripe o Hakaya e Qhavorengo thay e Adoloshentyengo e specialune mangipyencar thay telarde kotar o komuniteti’’, kova financingyola kotar e EU/Instrumenti Evropako vash Demokraciya thay Manushikane Hakaya (EU EIDHR) thay implementingyola kotar 3
organizaciye; Mashkarnacionaluni Organizaciya ‘’People in Need Kosovo’’ thay 2 NRO lokalune; ‘’The Ideas Partnership’’ thay ‘’Autizmi Flet Kosov’’
Vi ayekha, ini ano vahti e pandemiako, butikerutne e organizaciyako kerde buti biqhindo. Butikerutno socialuno, Ramic Shaip, lungyargya oleski buti ani Graqanica diz, iklovinindoy ano azhutipe e dizunenge vash te loklaren akcesi olengo ano komunalune instituciye, pashavipe o regularuno azhutipe e dokumentyengo e civiluna situaciako, asistipe ano pheripe e dokumentyengo vash te aplikinen vash socialuno azhutipe, vi ayekha kerdilo ini ulavipe e maskyengo e dizunenge ano mangipe.
Sar kotar o bersh 2013, ‘The Ideas Partnership’ sitoy aktivi ano Obiliqi e klasyencar kola therna pheruno siklipe vash qhavore thay adoloshentya, numay ano olake shrdipya, kotorleutne sine ini may bare thay dadalarya kola siklile hramipe-drabaripe.
Ano akala bersha ano sah klase e pheruna siklipasko sine vi pashe 90 pe shel e siklovnengo e elementarune skolyengo thay mashkarutne kotar o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti.
Akala pherune siklipya adikergyona 3 ver ano kurko, e specialune fokuseya ano subyektya e albanikana qhibyako thay matematika, numay diskutinguona ini aver sakovadivune teme vay leindoy dikhipe kotar o siklovnengo mangipe. Avri e pherune oryendar pashavde ano Obiliqi, amare butikerutne e organizaciyako organizina ververtune kedipya e komunalune direktoryencar thay e NRO aver kola siton ano interesi e qhavorenge socialune shukaripeya. Vi ayekha, ini ano vahti e pandemiako COVID19, aktivitetya phiravdile kay te adikergyon ano regularuno drom prekal o virtualune forme.
Bahtkerinindoy e Elizabetha vash akava mothavipe, aqhova pakyavipeya kay oy thay olaki ekipa si te theren mangipe, phikodeipe thay motivipe kay te keren buti e sakola neglizhima grupa ani Kosova, thay may buderi e romane, ashkalienge thay egipqanyenge komuniteteya.
(Akava teksti produktisalo sar kotor e proyektesko ‘’Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vash o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimo kotar o ofisi e Europaka Uniako ani Kosova thay realizimo kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Andripe e akala botipasko sito godornipe e KultPlus/YIHR KS thay ano ni yekh drom nashti te konsideringyol sar pratsav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)
