Në Elbasan, 114 vjet më parë u mbajt Kongresi ku u vendos për hapjen e shkollës së parë të mesme shqipe kombëtare, e cila i hapi dyert e saj për herë të parë më 1 dhjetor 1909, me 140 nxënës nga e gjithë Shqipëria.

Kongresi i Elbasanit që nisi punimet më 2 shtator 1909, shënon një ngjarje të rëndësishme në historinë e arsimit, shkollës e kulturës shqiptare që në histori njihet si “Kongresi i Elbasanit” apo “Kongresi i shkollave shqipe”, ku morën pjesë 35 përfaqësues nga 28 klube e shoqëri patriotike, brenda e jashtë territorit shqiptar.

Ky kongres i hapi rrugën shkollimit laik në trevat shqiptare dhe vendosi për themelimin në qytetin e Elbasanit të një shkollë të mesme pedagogjike, e cila u quajt Shkolla Normale, për përgatitjen e mësuesve që do të punonin në zhvillimin e arsimit kombëtar.

Aty u vendos për sistemin e shkollave shqipe, mënjanimin e shkollave në gjuhë të huaj dhe për drejtshkrimin e gjuhës amtare. Si shembull u dha përdorimi i dialektit të Elbasanit, meqënëse përafronte më tepër me dialektet e tjera. Kongresi i Elbasanit hodhi bazat më të rëndësishme të zhvillimit të arsimit kombëtar.

Gjithashtu u punua për një shqipe të shkruar e të njësuar dhe për herë të parë në të u hodh ideja e drejtshkrimit të gjuhës shqipe, ideja për bashkimin e dy dialekteve me zgjedhjen e dialektit të Elbasanit si model të shqipes së shkruar.

Gjithashtu u vendos  të ngrihej në Korçë shoqëria qendrore shkollore “Përparimi” e cila do të kujdesej për mbajtjen dhe administrimin e shkollës normale, do të punonte për hapjen e shkollave të tjera shqipe, për botimin e librave dhe teksteve shqipe. Në Kongres u kërkua që shoqëria “Përparimi” të njihej zyrtarisht prej qeverisë turke.

Vendimet e Kongresit të Elbasanit i dhanë një hov të mëtejshem lëvizjes kombëtare e në mënyrë të veçantë luftës për përhapjen e shkollave dhe te shkrimit shqip./atsh/KultPlus.com