Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, ka pritur sot Koordinatoren e Kombeve të Bashkuara në Kosovë, Arnhild Spence, me të cilën diskutoi mbi bashkëpunimin e vazhdueshëm ndërmjet institucioneve qeveritare dhe agjencive të OKB-së.
Siç njoftoi Zyra e Kryeministrit, Kurti vlerësoi kontributin e OKB-së në zhvillimin e vendit dhe theksoi përkushtimin e Qeverisë së Kosovës ndaj parimit “që askënd mos ta lëmë prapa, duke vendosur drejtësinë sociale në qendër të politikave shtetërore”.
“Në takim u diskutua edhe mbi rëndësinë e drejtësisë për viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës, duke theksuar domosdoshmërinë e trajtimit të kësaj çështjeje si krim lufte dhe detyrimin për të garantuar mbështetje të vazhdueshme institucionale për të mbijetuarat. Po ashtu, u trajtua çështja e verifikimit të diplomave, ku Qeveria e Kosovës ka marrë vendim për zgjatjen e mandatit të Komisionit për këtë proces të rëndësishëm, duke siguruar që çdo qytetar të ketë mundësinë e barabartë për të ushtruar të drejtat e tij akademike dhe profesionale”, thuhet në komunikatë.
Ata diskutuan gjithashtu mbi rëndësinë e digjitalizimit për rritjen e transparencës dhe efikasitetit në administratën publike në çdo cep të vendit që konsiderohet prioritet i Qeverisë së Kosovës në rrugën e modernizimit të institucioneve shtetërore.
Qeveria e Kosovës tha se ka mundësuar mekanizma ligjorë për bashkëpunimin e rregulluar dhe efektiv me agjencitë e OKB-së në vend, duke thelluar partneritetin në fusha me rëndësi strategjike për zhvillimin dhe mirëqenien e qytetarëve./ KultPlus.com
Sot shënohet 138 vjetori i hapjes së shkollës së parë shqipe, e cila u hap në vitin 1887 në Korçë, në periudhën e fundit të Perandorisë Osmane, shkruan KultPlus.
Arsimi është arma më e fuqishme dhe e vetmja rrugë drejt zhvillimit të shoqërisë
Sot për nder të ditës së mësuesit, KultPlus ju sjell thënien e njohur të shkrimtarit të njohur francez, Viktor Hygo.
‘Kush hap një shkollë, mbyll një burg’ / KultPlus.com
Sot janë bërë plot 138 vjet që nga dita kur në qytetin e Korçës u hap Mësonjëtorja e Parë Shqipe, ditë që përmbushi aspiratat e popullit shqiptar për të krijuar shkollën e vet kombëtare, shkruan KultPlus.
Data 7 mars 1887 shënon ditën kur në Korçë u krijua shkolla e parë zyrtare shqipe. Shkolla ishte në qendër të qytetit dhe mblodhi shumë studentë, djem dhe vajza. KultPlus ju sjellë një fotografi nga nxënësit dhe mësimdhënësit e asaj kohë që shijuan ditët e para të mësimit në këtë shkollë.
Mësuesit e parë të kësaj shkolle ishin: Pandeli Sotiri, Thanas Sina, Petro Nini Luarasi, Janko Minxha, Nuçi Naçi, Thanas Nona, Hafiz Ali Korça, Kristaq Vaja dhe Nikollaq Zografi.
Mësuesi dhe drejtoru i parë i saj – Pandeli Sotiri, e filloi mësimin në gjuhën shqipe fillimisht me 35 nxënës.
Hapja e kësaj shkolle për nga karakteri kishte tipare demokratike, pasi në të mësonin fëmijët e të gjitha shtresave, të varfër e të pasur. Kjo shkollë kishte një klasë përgatitore si dhe katër klasa të rregullta.
Lëndët mësimore ishin shkrimi, këndimi, gramatika e gjuhës shqipe, historia, gjeografia, aritmetika, dituria natyrore dhe edukimi fizik. / KultPlus.com
Sot, KultPlus sjell një rrëfim tejet emocionues që tregon rëndësinë dhe vlerën e madhe të mësuesit.
Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.
– A më mbani mënd?
– Jo.
– Kam qenë nxënësi juaj.
– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?
-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.
-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?
-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.
I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.
-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.
Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:
-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.
-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?
-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!
Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtëra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.
Shqipëruar nga M. Sota
Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956./ KultPlus.com
E cili prind, sot nuk do të kishte dashur t’i drejtohej mësuesit të fëmijës së tij, ashtu si Abraham Lincoln mësuesit të të birit. Prandaj, meqë sot është dita e parë e vitit të ri shkollor, kjo letër ia vlen të lexohet sërish, të paktën nga prindërit dhe mësuesit.
Presidenti i 16-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Abraham Lincoln, e dinte vlerën e dijes dhe të mësuarit në jetë. Për këtë, ai kishte vendosur që mësuesit të djalit të tij, t’i shkruante në formë përkujtimi rreth mënyrës se si duhet trajtuar një fëmijë i vogël. Lincoln i kishte renditur mësuesit të djalit të tij, pikërisht në ditën e parë të shkollës, një sërë arsyesh e mësimesh të arta të cilat dëshironte që djali i tij t’i mësonte nga mësuesi.
Lexoni më poshtë letrën e Abraham Lincoln të shkruar në vitin 1830:
Mësues i nderuar,
Djali im sot e fillon shkollën.
Pas pak, gjithçka do të jetë për të e çuditshme dhe e re, prandaj do të doja ta trajtonit butësisht.
Është një aventurë që ai do ta marrë me vete nëpër të gjitha kontinentet.
Të tilla aventura që ndoshta mund të përfshijnë luftëra, tragjedi dhe fatkeqësi. Ta jetosh këtë jetë, të duhet besim, dashuri dhe kurajo.
Për këtë, i dashur Mësues, do t’ju lutesha ta merrnit përdore e t’i mësoni gjëra që do t’i duhen t’i dijë, mësojeni atë – por butësisht, nëse mundeni.
Mësojeni se për çdo armik, ekziston një mik.
Atij do t‘i duhet të mësojë se jo të gjithë njerëzit janë të drejtë, se jo të gjithë njerëzit janë të sinqertë.
Megjithatë mësojeni se për çdo faqezi ka një hero dhe se për çdo politikan egoist, jeton një lider i përkushtuar.
Mësojeni nëse mundeni se 10 centë të fituar kanë shumë më tepër vlerë se një dollar i gjetur. Në shkollë, mësues, është shumë më e ndershme të dështosh se të mashtrosh.
Mësojeni atë si të humbë hijshëm, dhe si t’i gëzohet fitores kur ai fiton.
Mësojeni të jetë i mirë me njerëzit e mirë, dhe i ashpër me njerëzit e ashpër. Mundohuni t’i qëndrojë sa më larg zilisë, nëse do të mundeni dhe mësojani sekretin e një buzëqeshjeje të çiltër.
Mësojeni po të jetë e mundur – si të qeshë kur të jetë i trishtuar, dhe se të derdhësh lotë nuk është aspak turp.
Mësojeni se mund të ketë dështim të ndershëm dhe fitore të turpshme.
Mësojeni t’i përqeshë cinikët.
Mësojeni nëse mundeni të zbulojë mrekullinë e leximit të librave, por gjithashtu i jepni edhe kohën e mjaftueshme për të kundruar misterin e përjetshëm të fluturimit të zogjve në qiell, të bletëve në diell e të luleve mbi një kodër të gjelbër.
Mësojeni të këtë besim në idetë e tij edhe nëse të gjithë do t`i thonë se janë të gabuara.
Mundohuni t`i mësoni birit tim forcën për mos e ndjekur turmën edhe kur të gjithë vrapojnë pas fitimtarit.
Mësojeni të dëgjojë me vëmendje çdo njeri, por gjithashtu të shoshitë të gjithë atë që dëgjon në sitën e së vërtetës dhe të marrë veç të mirën.
Mësojani atij sesi të shesë talentin dhe zgjuarsinë e tij tek ofertuesi më i lartë, por mos të pranojë kurrë asnjë lloj çmimi për shpirtin e zemrën.
Lejojeni të ketë kurajën për të qenë i padurueshëm. Lejoheni të ketë durimin për të qenë trim.
Mësojeni atë të ketë besim sublim te vetvetja, sepse atëherë ai do të ketë gjithmonë besim sublim në njerëzimin dhe në zotin. Këto janë kërkesat, mësues, por ju bëni më të mirën që mundeni. Ai është fëmijë i vogël dhe i mirë. Dhe është biri im”.
Tashmë është bërë publike historia e panjohur të Ferid Tofik Jegenit me origjinë nga Dibra e Madhe, i cili pasi morri mësimet e para në qytetin e lindjes dhe më pas në Selanik, bashkë me shumë djem dibranë vazhdoi studimet në kryeqëndrën e Perandorisë osmane në Stamboll, duke ndjekur Fakultetin e Shkencave Ekzakte (Dega Matematikë), por u detyrua t‘i ndërpresë ato, pasi në atë kohë filluan trazirat e luftës ballkanike dhe familja u detyrua ta tërhiqte Feridin në Dibër, ku dhe nisi punën si sekretar krahinor në Komunën e Maqellarës, punë të cilën ai e vazhdoi deri në vitin 1915, ku bashkëpunoi ngushtë me këshillat e pleqve dhe popullin e asaj treve dhe me ndihmën e tyre u ndërtuan privatisht e u hapën 7 shkolla shqipe në fshatrat: Trebisht, Ostren i Vogël, Borovë, Klenjë, Stërblevë, Lejcan, Lladomiricë.
Kur Feridi punonte në krahinën e Gollobordës, në zbatim të vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913, pas nëntë vitesh po përcaktohej në terren kufiri lindor i vendit tonë me Jugosllavinë, i caktuar që më 1913-ën, nga Traktati famëkeq i Londrës, nga një komision i ngritur për këtë qëllim. Në atë kohë, falë edhe gjuhëve të huaja që zotëronte, Feridi u thërrit si konsulent pranë atij komisioni, ku shërbeu disa muaj. Me punën e tij ai ndikoi shumë në vendimet e atij komisioni për vendosjen e vijës së kufirit, duke vërtetuar se të gjitha fshatrat e asaj zone, flisnin gjuhën shqipe.
Pasi Ferdi shërbeu edhe si drejtor i shkollës dhe i konviktit në fshatin Kastriot në Peshkopi, ai u transferua në Ministrinë e Arsimit në Tiranë, me motivacionin; “Për ide të shkëlqyera në fushën e arsimit dhe për rolin e shkollës në një shoqëri të qytetëruar”. Por edhe pse Ferid Jegeni punoi me një përkushtim të rrallë për disa dekada në përhapjen e arsimit shqip, gjatë viteve të regjimit komunist, puna dhe kontributi i tij u la në harresë, duke mos i’u dhënë vendi që i takonte.
Ferid Jegeni, mësuesi që hapi shkollat e para në Dibër;
Një ndër ata mijëra mësues të armatës së madhe të arsimtarëve shqiptarë, të cilët i’a kushtuan të gjithë jetën e tyre përhapjes së gjuhës shqipe dhe çështjes kombëtare, pa dyshim që mbetet edhe Ferid Jegeni. Një intelektual i njohur me origjinë nga Dibra e Madhe, puna dhe kontributi i të cilit, u la në harresë gjatë viteve të periudhës së regjimit komunist të Enver Hoxhës. Nisur nga ky fakt, në shenjë homazhi dhe nderimi, Memorie.al po e kujton këtë misionar të shquar të arsimit shqip, duke sjellë në këtë shkrim një histori të shkurtër të jetës dhe punës së tij, kryesisht në lëmin e arsimit.
Shkollimi në Manastir, Selanik e Stamboll;
Sipas dëshmive dhe kujtimeve të disa prej pinjollëve të familjes së njohur Jegeni nga rrethi i Dibrës dhe të afërmve të tyre, Ferid Jegeni, i cili ishte djali i madh i patriotit të njohur, Tofik Jegeni, u lind në Dibër të Madhe, më 20 shtator të vitit 1893. Ata kujtojnë se Feridi vinte mesatar nga shtati, por kish një trup të lidhur, me sy depërtues dhe që shquhej jo vetëm për edukatën në të sjellur, por edhe për inteligjencën, gjë e cila shumë shpejt tërhoqi vëmendjen e mësuesve dhe shokëve të shkollës. Mësimet e para Feridi, i mori në qytetin e tij të lindjes, në Dibër të Madhe, ku dhe mbaroi me rezultate të larta shkollën qytetare, drejtor i së cilës në atë kohë ishte Abdyl efendi Tirana (Balla).
Nën drejtimin e të atit, Tofikut, bashkë me shumë djem të tjerë dibranë, Feridi mori mësimet e para në gjuhën shqipe me alfabetin e Stambollit. Mësimet e para në qytetin e lindjes, i mbaroi shkëlqyeshëm, duke u shpallur nxënësi më i mirë, dhe si shenjë stimulimi, nga drejtuesit e shkollës atij i dhuruan një orë prej floriri. Pasi mbaroi shkollën qytetëse në Manastir, Feridi, vazhdoi shkollën e mesme në qytetin e Selanikut në Greqi, ku ai u dallua në përvetësimin e gjuhëve të huaja. Si rezultat, në mbarimin e shkollës në Selanik, ai zotëronte shkëlqyeshëm turqishten, frëngjishten, arabishten dhe persishten. Pas kësaj ai ndoqi mësimet në kryeqendrën e Perandorisë Osmane, në Stamboll, duke studiuar për shkencat ekzakte (në matematikë), por u detyrua t‘i ndërpresë ato, pasi në atë kohë filluan trazirat e luftës ballkanike. Si rezultat i atyre ngjarjeve, familja u detyrua ta tërhiqte Feridin në Dibër, ku dhe nisi punën si sekretar krahinor në Komunën e Maqellarës, punë të cilën ai e vazhdoi deri në vitin 1915.
Hap shkollat në Zerqan;
Në atë periudhë kohe që Feridi shërbente si nëpunës në Komunën e Maqellarës, jashtë detyrës shtetërore, në mënyrë vullnetare, ai u mësonte të rinjve gjuhën shqipe. Por gjatë asaj kohe Feridin e brente lënia për gjysmë e shkollës në Stamboll dhe nisur nga ky fakt, ai i’u përvesh punës duke bërë të mundur që në vitin 1920, të jepte provimet dhe të merrte dëshminë e aftësisë për të dhënë mësim në shkollat e mesme të vendit. Pas kësaj, po atë vit, Feridi nisi detyrën e mësuesit në fshatin Patin të nënprefekturës së Matit.
Në dhjetor të vitit 1922, ai u emërua krahinar (kryetar komune), në trevën e Gollobordës. Sipas dëshmive të familjarëve të tij, Feridi, kujtonte shpesh se ajo periudhë kohe, kishte qenë vendimtare në përcaktimin e synimeve të tij, për t‘ju kushtuar përhapjes së gjuhës shqipe dhe mjaft problemeve të tjera që kishin të bënin me ç’ështjen kombëtare. Kjo është dhe periudha kur ai punoi intensivisht, me të gjitha fuqitë fizike e morale, për përhapjen e dijes e të kulturës në trevën e Dibrës. Në janar të vitit 1923, Feridi i bëri një kërkesë Ministrisë së Arsimit në Tiranë, ku argumenton domosdoshmërinë e hapjes së shkollave shqipe në nënprefekturën e Zerqanit, krahinë e cila historikisht kishte qenë arsimdashëse dhe kishte nxjerrë jo pak figura të shquara, por që në atë kohë ishte lënë në harresë.
Kërkesa e Feridit u pranua menjëherë nga Ministria e Arsimit dhe me miratimin e saj ai nis punën për të realizuar qëllimin që i kishte vënë vetes. Për këtë gjë, Feridi bashkëpunoi ngushtë me këshillat e pleqve dhe popullin e asaj treve. Me ndihmën e tyre u ndërtuan privatisht dhe u hapën 7 shkolla shqipe në fshatrat: Trebisht, Ostren i Vogël, Borovë, Klenjë, Stërblevë, Lejcan, Lladomiricë. Mirëpo, edhe pse u bë e mundur hapja e shkollave në këto fshatra të thellë, Feridi nuk e quante të përfunduar misionin e tij dhe qëllimin që i kishte vënë vetes, pasi mungonin mësuesit që do të jepnin mësim në ato shkolla. Nisur nga ky fakt, Feridi, nis të përgatisë vetë kuadrin mësues, duke udhëtuar fshat më fshat, në një reliev malor dhe kushte klimaterike të ashpra, duke organizuar kurse për përgatitjen e mësuesve të rinj.
Funksionar në Ministrinë e Arsimit;
Në vitin 1924, Feridi krijon familje duke u martuar me një vajzë të re në Dibër të Madhe, e cila quhej Menduka Pustina, e bija e Ali Pustinës, nga familjet më të dëgjuara të Dibrës, mbesa e Nuredin Pustinës, dy personalitete, shoqërore e politike mjaft të njohura të asaj kohe. Ali Pustina ra heroikisht më 1914-ën, në luftë kundër pushtuesit serb, në zonën e Gollobordës. Sipas dokumenteve që ndodhen në Arkivin Qendror të Shtetit në Tiranë, (kutia nr.2, dosja 28, fleta 323, viti 1923), bëhet e ditur se Ferid Jegeni, ka shërbyer edhe si drejtor i shkollës dhe i konviktit në fshatin Kastriot në Peshkopi, duke qenë kështu i pari drejtor i emëruar i asaj shkolle të famshme, me mjaft emër jo vetëm në Qarkun e Dibrës, por edhe më gjerë.
Gjatë asaj periudhe që ai shërbeu pranë asaj shkolle, nuk mungojnë përpjekjet e jashtëzakonshme të Feridit për ta vënë punën në shkollë mbi baza shkencore dhe për të organizuar e sistemuar konviktin, i cili ishte i pari në atë trevë. Pas pesë viteve që shërbeu ai, në vitin 1928, Feridi transferohet në Ministrinë e Arsimit në Tiranë, me motivacionin; për ide të shkëlqyera në fushën e arsimit dhe për rolin e shkollës në një shoqëri të qytetëruar. Feridi u përpoq dhe punoi me një përkushtim të rrallë, për një zhvillim të arsimit shqiptar mbi baza ligjore, shkencore e pedagogjike.
Largimi nga Ministria e Arsimit, si person “non grata”;
Sipas dëshmive të familjarëve të tij, si një atdhetar dhe nacionalist i vendosur në çështjen kombëtare, në një kohë kur në arsimin dhe kulturën shqiptare kishin hyrë ideologji të huaja (ndikimi i metodave fashiste italiane), të rrezikshme dhe me pasoja për fatet e Shqipërisë, Ferid Jegeni, do të kundërshtonte, madje nuk do të lejonte ndërhyrjet imponuese në punën e arsimit shqiptar. Pikërisht për këtë qëndrim më 1938-ën, kur ishte funksionar në Ministrinë e Arsimit në Tiranë, në moshën 45-vjeçare, e nxjerrin në pension, si person “non grata”.
Pas kësaj, Feridi kthehet në vendlindjen e tij tepër i zhgënjyer, dhe për të mposhtur dhimbjen e njëkohësisht dhe pafuqinë e vet, fillon të merret me mbarështrimin e çifligut të familjes, në Sokolliq të Dibrës së Madhe. Atë punë ai e bënte bashkë me të vëllain, Musa Jegenin.
Ndihmon në shkollimin e të rinjve dibranë;
Gjatë periudhës kur Feridi punonte në Ministrinë e Arsimit, ku ai mbulonte edhe sektorin e bursave, ai bëri një përpjekje të madhe për t‘ju akorduar bursa shtetërore, mjaft fëmijëve dhe nxënësve dibranë dhe atyre të viseve të ndryshme të Kosovës. Kështu, gjatë asaj kohe shumë nxënësve nga trevat e Kosovës e të Dibrës, i’u dhanë bursa për të ndjekur shkollat e mesme dhe të larta, jo vetëm në shkollat, liceun pedagogjik dhe tregtar, apo në gjimnazin ushtarak dhe në shkollën Mbretërore Ushtarake në Tiranë e në qytetet kryesore të vendit, por edhe jashtë shtetit.
Në këtë periudhë, shumë djem dhe vajza dibrane u arsimuan me përkrahjen e Feridit, madje edhe të të vëllait të tij më të vogël, Isa Jegenit, i cili në atë kohë, ishte funksionar në Drejtorinë e Përgjithshme të Ministrisë së Shëndetësisë. Vëllezërit Jegeni, që arsimimin e shihnin si një domosdoshmëri për mëvetësinë dhe përparimin e atdheut të tyre, pa shkelur parimin që t’u jepnin bursa nxënësve me nota shumë të mira dhe që ekonomikisht nuk kishin të ardhura financiare, mundoheshin të përkrahnin këta të fundit, të bindur se të pasurit do të mund t‘i mbanin fëmijët e tyre në shkollë me mundësitë e veta, e në këtë mënyrë rritej numri i të shkolluarve.
Feridi bënte punë agjitative dhe i nxiste familjet e të varfërve që të mos i pengonin fëmijët e tyre për të vazhduar shkollën. Madje, në shumë raste ua shkruante vetë kërkesat nxënësve. Një plejadë e tërë intelektualësh nga treva e Dibrës, jashtë dhe brenda kufirit, mbaruan shkollat e mesme dhe të larta, në sajë të kujdesit e ndihmës së madhe të Ferid dhe Isa Jegenit. Kështu vazhduan liceun e Korçës; Nazmi Uruçi, Akil Sakiqi, Muntaz Kodra e të tjerë djem dibranë, që më vunë u bënë kuadro të larta të shtetit shqiptar.
Në Shkollën Tregtare të Vlorës, studionin Xhevat Pustina, Remzi Verzivolli, Remzi Pustina etj. Në shkollën teknike “Harry Fultz”, Tiranë, studiuan Irfan Tërshana, Dali Ndreu etj. Po kështu, vëllezërit Jegeni kanë ndihmuar për të studiuar jashtë shtetit për shkencat mjekësore edhe Hiqmet Menzelnxhiun (Dibra), Abdulla Pashollin, Urfi Agollin, Shefqet Ndroqin etj., të cilët në specialitetet e tyre u bënë figura të shquara në mbarë vendin.
Kontributi i Jegenit, s‘u vlerësua nga regjimi komunist!
Por edhe pse Ferid Jegeni punoi me një përkushtim të rrallë për disa dekada në përhapjen e arsimit shqip, gjatë viteve të regjimit komunist, puna dhe kontributi i tij u la në harresë, duke mos i’u dhënë vendi që i takonte. Edhe pse në arkivat e shtetit shqiptar gjenden mjaft dokumente me relacionet e bërë kundër tij nga ana e legatës italiane, në periudhën kur Feridi punonte si drejtor drejtorie në Ministrinë e Arsimit në Tiranë, atij nuk i’u dha kurrë pensioni patriotik.
Madje, jo vetëm kaq, por veprimtaria e tij në fushën e arsimit shkollor, ku qe jo vetëm mësues i nderuar e drejtues shkolle, por edhe drejtor drejtorie në Ministrinë e Arsimit deri në vitin 1938, nuk u përmend as nga shkruesit e historisë së arsimit në Shqipëri. Në muajin nëntor të vitit 1963, i harruar krejtësisht nga shteti të cilit ai i shërbeu për dekada me radhë, Ferid Jegeni ndërroi jetë, pa marrë edhe pensionin që i takonte. Vetëm pas viteve ‘90-të, me propozimin e Ministrisë së Arsimit, Presidenti i Republikës, Sali Berisha, me dekretin nr.642, datë 3.9.1993, i dha titullin “Mësues i Merituar”.
Jeta dhe puna e mësues Feridit në kujtimet e nxënësve të tij;
“Ai ishte një misionar i vërtetë i arsimit shqip”
Sipas Vesel Pitarkës dhe Nefail Pustinës, ish-nxënës të shkollës qytetase të Kastriotit, Peshkopi, (shkollë ku kishte dhënë mësim Feridi), të cilët më vonë do të vazhdonin shkollën ushtarake në Tiranë, me ndërhyrjen e vëllezërve Jegeni, ata u dërguan për të studiuar në Itali. Përkatësisht për ‘Roje Finance’ dhe Inxhinieri, ‘Xhenier ushtarak’. Pas studimeve në Itali, Pitarka me Pustinën u kthyen në Shqipëri, ku patën një karrierë të shkëlqyer në fushat e tyre. Këta ish-nxënës të Ferid Jegenit, së bashku me shokët e tyre: Miftar Jegeni, Ahmet Jegeni dhe Hajri Jegeni, vite më vonë do të kujtonin: “Shkolla dhe konvikti “Dibra” në Kastriot të Peshkopisë, qenë ndër më të mirat e shkollave të vendit. Ferid Jegeni në atë kohë ishte drejtor i shkollës dhe i konviktit, i cili i rrinte mbi kokë vetë çdo pune. Flinte apo nuk flinte 4-5 orë gjumë në 24 orë, por ishte energjik dhe i papërtuar. Përveç kujdesit për përparim në mësime të nxënësve, ai u mësonte atyre të bënin një jetë të kulturuar, në çdo aspekt”. Një tjetër ish-nxënës i Feridit, Ruzhdi Shehu, oficer-akademist, kujton: “Ferid Jegeni atdhetarizmin e vet e manifestonte edhe në fushën fetare. Ai na i përkthente lutjet fetare nga arabishtja në shqip, që ne të luteshim në gjuhën tonë të bukur. Ai, kishte një shije të hollë, fjalë pak, por fjala e tij ishte për të gjithë bindëse. Ai, në kuptimin e vërtetë të fjalës, ishte një misionar i arsimit shqiptar, me zemër të madhe, fisnik, mësues i denjë dhe patriot i ndershëm.
Historia e Feridit me Komisionin Ndërkombëtar të Kufijve, që e bindi komisionin që t‘i linte fshatrat shqiptarë këtej kufirit
Ndërkohë që Feridi punonte në krahinën e Gollobordës, në zbatim të vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913, pas plot nëntë vitesh po përcaktohej në terren kufiri lindor i vendit tonë me Jugosllavinë, i caktuar që më 1913-ën, nga Traktati famëkeq i Londrës, nga një komision i ngritur për këtë qëllim. Në atë kohë, falë edhe gjuhëve të huaja që zotëronte, Feridi u thërrit si konsulent pranë atij komisioni, ku shërbeu disa muaj me radhë. Me punën e tij ai ndikoi shumë në vendimet e atij komisioni për vendosjen e vijës së kufirit, duke vërtetuar se të gjitha fshatrat e asaj zone, flisnin gjuhën shqipe.
Jo vetëm familjarët e Ferid Jegenit, por edhe mjaft të moshuar të atyre zonave ku ai bashkëpunoi ngushtë me përfaqësuesit e huaj të kontrollit dhe ndarjes së kufijve, e mbajnë mend dhe tregojnë akoma në bisedat e tyre rreth odave dibrane, një histori të largët të ndodhur në ato anë kur ndahej kufiri. Ata tregojnë se si Feridi arriti të bindë Komisionin Ndërkombëtar të Kufijve, vetëm me anën e një manovrimi: Ai nxori nga xhepi një qese me para të vogla metalike (korona), dhe i’a dha një mësuesi në oborrin e një shkolle, duke e këshilluar t‘ua hidhte fëmijëve kur ata të dilnin në pushim.
Në prani të përfaqësuesve të Komisionit të Kontrollit të Kufijve, mësuesi dibran veproi ashtu si e porositi Feridi dhe menjëherë të gjithë fëmijët u hodhën për të marrë monedhat, duke thërritur: “Mora kaq, mora aq”. Bile nisën edhe të grinden. “Ma more p’i dore”, “Të marrtë drejqi” etj. Në këto çaste, Feridi u kthehet maqedonasve dhe u thotë: “Hë…, si flasin këtu fëmijët”?! Ata ngelën dhe deshën s‘deshën, thanë: “shqip”. Kështu, falë këtij manovrimi të Feridit, disa fshatra, si: Gjinovec, mali i Gjinovecit (1616 m. mbi nivelin e detit), mali i Raducit, fshati Vernica, Trebishti dhe të tjera, mbetën brenda kufirit tonë shtetëror. Madje, po të shikohet me vëmendje vija kufitare e atij sektori, pasi kufiri kalon nëpër kreshtën e masivit malor të Jabllanicës, në zonën që përshkruam më lart, ajo pëson një kurbim pikërisht te fshatrat dhe malet që treguam më sipër.
Për këtë histori kanë dëshmuar para disa vjetësh edhe Rasim Mata dhe i vëllai i tij, të cilët kishin qenë nxënës në shkollën kur ndodhi ajo histori që përshkruam më lart. Po kështu, lidhur me këtë ngjarje, ka dëshmuar edhe Ali Erebara, jurist dhe anëtar i atij komisioni. Kur është pyetur z. Ali Erebara për atë ngjarje, ai është shprehur: “Unë atë gjest që bani Feridi nuk kam me e harrue kurrë, nuk e ka ba njeri deri më sot. Por ai, Feridi ka shumë merita, sidomos në përhapjen e arsimit në atë zonë. Për këtë ka dokumente në arkiv, sepse çdo gjë është shënuar në procesverbalin e përcaktimit të kufijve”./Memorie.al/ KultPlus.com
Dikur një mësues la takim me disa nga nxënësit e tij të mëparshëm për të mësuar se si po ia çonin ata me jetën e tyre, ai kishte kohë pa i takuar ata dhe mendoi se duhet t’i takonte për të folur mbi jetën.
I pari tha se nuk po ia çonte dhe aq mirë, sepse po haste nëpër vështirësi për t’u ngritur në pozitë në punën që bënte. I dyti tha se një miku i tij kishte blerë një makinë të mirë, ndërsa ai ndihej keq që nuk kishte të ardhura të blinte edhe vetë një makinë të tillë. Ndërsa në karrigen tjetër ishte ulur një vajzë, e cila u shpreh se dëshironte të ndiqte një master shkencor në administrim biznesi në mënyrë që njerëzit ta merrnin më seriozisht kur kërkonte punë, por nuk ia kishte dalë dot mbanë.
Pastaj profesori ia ktheu: “Dukeni të gjithë të stresuar. Si thoni sikur të bëjmë pak pushim, të marrim disa kafe dhe ta vazhdojmë diskutimin tonë?”.
Nxënësit e tij ranë dakord dhe ai solli në tavolinë kafenë dhe disa filxhanë çaji. Disa ishin të thjeshtë, ndërsa disa të tjerë më të bukur.
Nxënësit zgjodhën tri filxhanët e mëdhenj dhe të bukur.
Mësuesi e vuri re këtë gjë dhe u tha: “Ju të tre zgjodhët filxhanët më të bukur dhe më të shtrenjtë, duke i lënë mënjanë filxhanët e thjeshtë.
Është normale për ju të kërkoni më të mirën për veten tuaj, si dhe zgjidhjen më të mirë për problemet dhe streset tuaja.
Mirëpo, duhet të kuptonit diçka. Ju dëshironit kafenë, jo bukurinë e filxhanit dhe një filxhan i bukur nuk ia shton gjë shijen kafesë. Por vëmendja juaj u drejtua drejt bukurisë së jashtme, në vend të kuptimit të brendshëm.
Jeta është si një kafe. Puna, paratë dhe pozita jonë në shoqëri përfaqësohen nga filxhanët. Këto janë thjesht përbërës, tek të cilët ne bazohemi për të jetuar jetën tonë.
Mirëpo cilësia e filxhanit nuk e ndryshon dhe as e përcakton cilësinë e jetës që ne jetojmë. Ndonjëherë ne përqendrohemi kaq shumë tek puna, paratë dhe pozita jonë në shoqëri, saqë harrojmë se çfarë ka më tepër rëndësi: Harrojmë esencën, kafenë. Pra, harrojmë të jetojmë jetën.
Duhet të mbajmë në mendje gjithmonë se njerëzit e suksesshëm jo gjithmonë janë të lumtur, por njerëzit e lumtur janë gjithmonë të suksesshëm. / KultPlus.com
“Sa më lart që ngjitemi, aq më të vegjël u dukemi atyre që nuk mund të fluturojnë”
“Unë jam një pyll dhe një natë pemësh të errëta: por ai që nuk ka frikë nga errësira ime, do të gjejë grumbuj me trëndafila nën selvitë e mia”.
“Duhet të jesh gati që të digjesh në flakën tënde; si mund të ringrihesh, nëse nuk je bërë më parë hi”?
“Heshtja është më keq, të gjithë të vërtetat që mbahen të heshtura bëhen helmuese”.
“Njeriu i vetmuar ia shtrin dorën shumë shpejt, kujtdo që takon”.
“Ti e shpërblen mësuesin shumë keq, nëse mbetesh përjetë një nxënës”.
“Ka më shumë urtësi në trupin tënd, se sa në filozofinë tënde më të thellë”.
“Dhe një herë që zgjohesh, do të mbetesh zgjuar përjetësisht”.
“Por armiku më i keq që mund të takosh do të jetë gjithmonë vetja jote; ti rri në pritje për veten tënde, në shpella dhe pyje. I vetmuar, ti do të shkosh rrugës drejt vetes tënde! dhe rruga jote kalon nga vetja jote, dhe përtej shtatë djajve të tu! Ti do të jesh një heretik për veten tënde dhe shtrigan dhe fallxhor dhe budalla dhe dyshues dhe mëkatar dhe i lig. Duhet të jesh gati të djegësh veten tënde në flakën tënde: si mund të bëhesh i ri, nëse nuk bëhesh më parë hi?”
“Por me njeriun është njësoj si me pemën. Sa më shumë që kërkon të ngrihet lart dhe drejt dritës, aq më shumë rrënjët e tij e tërheqin poshtë, në tokë, drejt errësirës, thellësisë – të keqes”.
“Duhet të jesh një det, që të presësh një rrëke të ndotur e të mos bëhesh pis”.
“Ai që ngjitet në malet më të larta, qesh me të gjithë tragjeditë, të vërteta dhe të pavërteta”.
“Nga të gjithë gjërat që janë shkruar, më pëlqejnë ato që njeriu i ka shkruar me gjakun e vet” /KultPlus.com
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij “The First Man”.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time. / KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka uruar 7 marsin, duke u shprehur se themelimi i shkollës së parë shqipe në Korçë, është një akt i guximshëm i patriotëve tanë.
“Më 7 Mars kujtojmë themelimin e shkollës së parë shqipe në Korçë më 1887, një akt i guximshëm i patriotëve tanë, që e kuptuan se pa gjuhë dhe dije, nuk ka as komb të suksesshëm”, është shprehur Osmani.
Tutje, ajo është shprehur se shkolla është më shumë se një institucion mësimor – është fortesa ku ndërtohet e ardhmja. Mësuesit mbeten shtylla e shoqërisë dhe ata që formësojnë mendjet dhe zemrat e kombit.
“Në këtë ditë, nderojmë të gjithë mësuesit – ata që na mësuan shkronjat e para dhe ata që ende mësojnë brezat e rinj. Respekt, mirënjohje dhe përulësi para misionit të tyre fisnik!”, ka shtuar presidentja Osmani./KultPlus.com
Vilhelm Vidi lindi në Noi Vid të Gjermanisë më 26 mars 1876 dhe ishte djali i dytë i princit Adolf Maksimilian Karl Vid. U martua me Sofinë, princeshë e Shënburg-Valdenburgut.
Në tetor 1913, Fuqitë e Mëdha i paraqitën Vidit propozimin për të marrë fronin shqiptar. Ai dha pëlqimin për këtë ofertë më 3 nëntor 1913. Një delegacion shqiptar i kryesuar nga Esad Pashë Toptani shkoi në Gjermani për t’i ofruar atij fronin në emër të shqiptarëve.
Më 7 mars 1914, Princ Vidi me oborrin e tij zbriti në Durrës. Ai nuk arriti të qëndronte gjatë në krye të fronit mbretëror shqiptar, për shkak të kryengritjes së shqiptarëve kundër tij si dhe fillimit të Luftës së Parë Botërore.
Më 3 shtator 1914, Princ Vidi u largua nga Shqipëria së bashku me familjen me anijen “Misurata”. Ai u angazhua si oficer i ushtrisë gjermane në këtë luftë. Pas përfundimit të luftës, së bashku me familjen e tij jetoi fillimisht në Tirol e më pas në Mynih. Më 1925 u vendos në Rumani në pronat e princeshës Sofia. Lidhur me Princ Vidin, Fan Noli ka shkruar: “Princ Vidi mund të kritikohet vetëm pse s’qe në gjendje të bënte mrekullira”.
Vilhelm Vid vdiq në Predeal të Rumanisë më 18 prill 1945. / KultPlus.com
Dhoma ishte e varfër, e ndyrë, fshehur mbi një tavernë të përdalë. Nga dritarja dukej sokaku, i ngushtë, i pisët. Nga poshtë vinin zërat e ca punëtorëve që luanin letra dhe gëzonin. Atje, në atë shtrat të vrazhdë, të thjeshtë kisha trupin e erosit, kisha buzët epshare, bojëshegë të dehashpirtit – shegë me një të tillë dehje, sa edhe tani që shkruaj, pas kaq e kaq vitesh në këtë shtëpi të vetmuar, dehem përsëri. / KultPlus.com
Eqrem Çabej ka qenë një arsimtar, gjuhëtar dhe albanolog i shquar shqiptar. Më poshtë ju sjellim letrën që ai ua kishte kushtuar mësuesve, duke ua kujtuar që mësuesia është mision dhe se shembullin duhet ta japin përmes sjelljes së tyre.
Më poshtë letra dhe këshillat e Eqrem Çabejt për mësuesit.
Ju do të bëheni mësues. Mësuesia nuk është profesion, ajo është mision. Ju do të punoni për formimin e njeriut.
Gabimet që mund të bëjnë profesionistët e ndryshëm, mund të korrigjohen me disa shpenzime, por gabimet që mund të bëni ju me nxënësit, janë të pakorrigjueshme. Po ta formosh shtrembër karakterin e një njeriu, është shumë, shumë e vështirë, në mos është e pamundur, ta ndreqësh atë. Ju duhet të edukoni përmes sjelljes suaj, përmes shembullit tuaj. Në rast se ju silleni keq, edhe sikur të mbani dhjetëra leksione morali, ose leksione për nevojën e sjelljes së mirë, nxënësit nuk do të përfitojnë asgjë, ata do të ndikohen kryesisht prej sjelljes suaj. Shembulli të bën ta ndjekësh njeriun.
• Kur punoni, punoni seriozisht dhe me ritmin e duhur. • Mos u merrni me muhabete gjatë punës. Kur të pushoni, pushoni vërtet. • Mos përzieni punën me pushimin dhe pushimin me punën. • Ata të cilët gjatë punës bëjnë muhabete dhe gjatë pushimit përpiqen të kryejnë ndonjë punë të mbetur në mes, nuk arrijnë rezultatet e duhura. • Mos jini kategorikë. • Gjithçka shikojeni me sy kritik. • Mos e konsideroni veten tepër të rinj dhe të paformuar për të shprehur dyshime, për të hapur diskutime, kur mendoni ndryshe. • Mos kini turp të pyesni për gjëra që nuk i keni të qarta • Gjërat e paqarta nuk mbahen mend. • Mos bëni asnjë punë shkel e shko. • Mos filloni të shkruani diçka pa e pasur të qartë në kokën tuaj. • Mos lini asnjë punë pa e përfunduar plotësisht dhe si duhet. • Mos merrni dhe mos lejoni t’ju marrin dinjitetin nëpër këmbë. • Jeta e njeriut është një fragment i planeve, dëshirave dhe ëndrrave të tij, prandaj kushtojuni planeve, dëshirave dhe ëndrrave tuaja më kryesore…. / KultPlus.com
Sot, më 7 mars, Kosova dhe shumë shqiptarë nëpër botë po kujtojnë një prej figurave më legjendare të historisë së tyre: Adem Jasharin.
Adem Jashari ishte kryekomandanti dhe themeluesi kryesor i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së). Lindi më 28 nëntor 1955 në fshatin Prekaz të Poshtëm të Drenicës, në Kosovë dhe ra dëshmorë më 7 mars 1998 në të njëjtin fshat, gjatë Sulmit në Prekaz. Pas luftës, ai u shpall Hero i Kosovës.
Së bashku me vëllain e tij Hamzën, Adem Jashari ka marrë pjesë në sulmet kundër forcave policore–ushtarake serbe, të cilët më vonë e sulmuan shtëpinë e tij në mars të vitit 1998, ku Adem Jashari ra heroikisht së bashku me 58 anëtarët e familjes së tij. Ky është rast unikat në historinë e luftërave. Ai njihet si “Komandanti Legjendar i UÇK-së”. Urdhëri “Hero i Kosovës” iu dha atij në vitin 2008 nga Kryeministri i Kosovës.
Jeta dhe Vepra Patriotike
Adem Jashari lindi në një familje me tradita patriotike. Ishte djali i tretë i mësuesit Shaban Jashari. Shkollën fillore e përfundoi në vendlindje, ndërsa Shkollën e Mesme Teknike e përfundoi në qytetin e Skënderajit. Adem Jashari gjithmonë ishte i vetëdijshëm se vetëm krisma e pushkës do ta çlironte Kosovën nga okupimi serbo-sllav. Rrallëherë e shihje pa armë. Ai ishte rritur në frymën e trimërisë, heroizmit dhe atdhedashurisë, nga e cila ia kishte mbjellur heroizmin babai i tij Shabani. Në vitin 1991, Adem Jashari u zhvendos në Shqipëri sipas marrëveshjes së autoriteteve kosovare me Ramiz Alinë, për t’u trajnuar me vullnetarët e parë, që më vonë u bashkuan në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Më 28 shkurt 1998, një grup luftëtarësh të udhëhequr nga Adem Jashari, sulmuan patrullat e policisë serbe duke vrarë katër policë dhe plagosur dy. Familjen Jashari e luftuan forcat serbosllave në Kosovë në vitet e 90-ta, por ky fakt u mbajt i fshehur nga opinioni i gjerë, nga ana e politikanëve të moderuar shqiptarë dhe nga qeveria e Beogradit, si mënyrë për të ruajtur status-kuonë. Beteja e parë mes Ademit dhe shokëve të tij kundër Forcave Federale Jugosllave u bë në mëngjesin e 30 dhjetorit të vitit 1991. Shtëpia e Jasharajve ishte rrethuar nga një numër i madh i forcave të sigurimit serbosllav duke kërkuar dorëzimin e tij. Adem Jashari sëbashku me shokët e tij, e thyen rrethimin dhe më vonë morën pjesë në disa aksione kundër ushtrisë jugosllave dhe policisë. Shtëpia e Adem Jasharit në Prekaz u sulmua përsëri nga forcat e policisë federale jugosllave më 22 janar të vitit 1998. Sulmi u përballua përsëri me sukses.
Sulmi mbi Prekaz
Sulmi i parë ndaj Familjes Jashari
Më 30 dhjetor 1991, forca të mëdha policore serbe, të mbështetura edhe nga forcat ushtarake jugosllave, rrethuan shtëpinë e Shaban Jasharit në Prekaz. Sigurimi Shtetëror Serb ishte në dijeni për arritjen e këtyre luftëtarëve në Prekaz. Në Kullë ndodheshin: Adem Jashari, me vëllezërit Rifatin dhe Hamzën dhe me bashkëluftëtarët, Sahit Jashari, Fadil Kodra e me trima të tjerë të Kodrajve e të Lushtakëve të Prekazit. Përleshja kishte zgjatur prej mëngjesit e deri në orën 15:00 të asaj dite. Trimave të lirisë u kishin shkuar në ndihmë qindra liridashës të tjerë, në mesin e tyre edhe daja i Adem Jasharit, Osman Geci, nga Llausha. Meqenëse bërthamës çlirimtare, në krye të së cilës ishte Adem Jashari, po i arrinin përforcime nga të gjitha anët, forcat serbe u detyruan të tërhiqen. Ato e kishin kuptuar se luftëtarët e lirisë po i mbanin armët për të luftuar kundër tyre. Prej 30 dhjetorit të vitit 1991, Adem Jashari dhe bashkëluftëtarët e tij nuk e ndërprenë luftën e armatosur kundër pushtuesit serb, deri në çlirimin e Kosovës. Ai edhe ishte i zgjedhuri i trimave dhe asnjë nga shokët nuk e kishte vënë në dyshim asnjëherë pozitën e tij të prijësit. Adem Jashari tashmë ishte bërë komandant legjitim i formacioneve ushtarake çlirimtare, që më vonë do të quhen UÇK-ja. Ai ishte në dijeni paraprakisht për të gjitha aksionet që ishin kryer kundër forcave serbe në Kosovë, që prej vitit 1991 deri më 1998. Në shumicën e këtyre aksioneve ai kishte marrë pjesë edhe vetë. Gjatë periudhës së viteve 1991-1994, vetëm në Skënderaj e në Drenas, në këto aksione janë vrarë dhjetëra policë. Ndërsa më 23 mars të vitit 1993, me urdhërin e komandantit Adem Jashari, në udhëkryqin e hekurudhës në Drenas, është sulmuar automjeti i policisë serbe, me ç’rast janë vrarë 5 dhe janë plagosur 6 policë serbë. Këtë aksion e kishin kryer Sami Lushtaku, Ilaz Kodra dhe Rafet Rama. Gjatë viteve të veprimtarisë ilegale guerile, Adem Jashari ka koordinuar pothuajse të gjitha aksionet që kanë ndodhur, jo vetëm në Drenicë, por në mbarë Kosovën. Në vjeshtë të vitit 1994, Shërbimi Sekret Serb zë në befasi dhe e arreston njërin prej bashkëveprimtarëve të Adem Jasharit, Besim Ramën nga Prekazi. Në procesin gjyqësorë të organizuar kundër tij, Gjykata e Qarkut në Prishtinë i dënoi prej 6 deri në 20 vjet burg: Adem Jasharin, Besim Ramën, Ilaz Kodrën, Hashim Thaçin, Rexhep Selimin, Fadil Kodrën, Zenun Kodrën, Nuredin Lushtakun, Sami Lushtakun, Sahit Jasharin, ldriz Asllanin, Ali Jonuzin dhe Jakup Nurën. Adem Jashari u dënua me 20 vjet burg në mungesë. Për aktivitetin luftarak, qëllimin e Adem Jasharit dhe të bërthamës së tij çlirimtare, e dinin edhe politikanët pacifistë shqipfolës, të cilët këto zhvillime i përcillnin me skepticizëm dhe mosbesim. Kishte edhe raste kur aktiviteti i tij interpretohej me dubioza të liga dhe me kualifikime antikombëtare. Prania e grupeve të armatosura ilegale në Kosovë, në gjysmën e dytë të viteve 90-ta, shkaktoi konfuzione të caktuara në rrjedhat politike. Të gjithë kryeparët e partive politike pacifiste, pa dallim, u distancuan nga aktiviteti ushtarak i këtyre grupeve çlirimtare të udhëhequra nga Adem Jashari dhe konfirmuan para faktorit ndërkombëtar, si alternativë të vetme, lëvizjen pacifiste.
Përleshja e parë frontale në Rrezallë të Re
Më 25 nëntor 1997, policia serbe kishte pësuar disfatë në Lagjen Binakaj të Vojnikut, në përpjekje për ta arrestuar luftëtarin Abedin Sokol Rexha. Të nesërmen, më 26 nëntor, forca të shumta të policisë ishin nisur në relacionin Skënderaj-Llaushë-Rrezallë e Re. Në vendin e quajtut Klisyra, në drejtim të Turiqecit, kishte zënë pritë komandanti Adem Jashari me njëzet luftëtarët e tij. Atë ditë, forcat serbe, në këtë pritë, u sulmuan në befasi. Edhe pse ato kishin armatim të rëndë dhe ishin me numër të madh, që në fillim e humbën orientimin, meqë sulmi i rrufeshëm i çlirimtarëve të Adem jasharit dhe i vetë Komandantit nuk u linte shteg për t’i akorduar veprimet luftarake. Forcave policore u kishte shkuar në ndihmë një helikopter ushtarak, i cili vërtitej mbi vendbetejë. Piloti nuk kishte guxim të lëshohej më poshtë për t’iu shkuar në ndihmë të plagosurve, meqë ndodhej në rreze të veprimit të armëve të luftëtarëve të Adem jasharit. Gjatë tërheqjes së turpshme në drejtim të Skënderajt, forcat serbe qëllojnë shkollën e fshatit Llaushë, me ç’rast merr plagë vdekjeje mësuesi Halit Geci, ndërsa plagoset edhe arsimtari tjetër, Shaban Rreci, nga Llausha. Serbët kthehen të mundur. Shtypi, i quajtur i lirë dhe i pavarur i Beogradit e përshkruan ngjarjen, duke u mbështetur kryesisht në versionin zyrtar serb. Pranohet botërisht humbja e betejës, por paralajmërohen ndeshje të reja. Pranohet po ashtu fakti se policia serbe qysh moti e kishte humbur kontrollin gjatë natës në Drenicë, ndërsa tanimë po e humbiste kontrollin edhe gjatë ditës. Shtypi zyrtar i Beogradit propagandonte me të madhe se në Kosovë kishin hyrë dhe vepronin grupe “terroristësh” nga shumë shtete të Evropës dhë nga ato islamike. Më 28 nëntor të vitit 1997, me rastin e varrimit të mësuesit dëshmor Halit Geci në fshatin Llaushë, me miratimin e Adem Jasharit, tre luftëtarë të lirisë: Mujë Krasniqi, Rexhep Selimi dhe Daut Haradinaj, dalin publikisht të maskuar, por me uniformë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe me armë automatike. Ata shpalosin qëllimin e luftës çlirimtare, si alternativë të vetmë për ta shporrur nga Kosova pushtuesin serb. Brohoritjet e mijëra pjesëmarrësve në varrim, për UÇK-në, konfirmonin plebishitin alternativ të lëvizjes paqësore. Trimat dhe trimëreshat e komandantit Adem Jashari, tanimë lëviznin lirshëm në Drenicë dhe në Dukagjin.
Rrethimi i Tretë i Kullës së Jasharëve në Prekaz më 5, 6 dhe 7 Mars 1998
Kulla dhe shtëpia e Adem Jasharit, të shkatërruara gjatë Sulmit në Prekaz
Në orët e hershme të mëngjesit të 5 marsit 1998, në Prekaz u sulmua sërish familja Jashari nga Ushtria Serbe dhe forcat policore serbe. Forcat sulmuese përbëheshin nga transportues të blinduar dhe pjesëtarë të policisë, të mbështetura nga artileria nga një fabrikë municioni në afërsi. Lagjen Jashari e kishin rrethuar me 100 policë serbë. Sulmi zgjati 3 ditë dhe 2 netë.
Forcat Serbe filluan sulmin pa asnjë paralajmërim. Pas kësaj kanë filluar të shtënat e automatikëve dhe mitralozëve. Nga një shtëpi, policia serbe qëllonte me mortaja, pasuar nga gazi lotësjellës. Shumica e familjes së gjërë e Jasharajve u mblodhën në një dhomë të vetme, e cila ishte e murosur me tulla. Një predhë pastaj ra përmes çatisë, duke vrarë një numër të anëtarëve të familjes. Granatimet e vazhdueshme për 52 orë ia mundësuan policisë më në fund të hyjë në shtëpi.
Organizata “Amnesty International”, në një raport të bërë për rastin, tha se sulmi kishte për qëllim eliminimin e të gjithë dëshmitarëve. Adem Jashari së bashku me 56 anëtarët e familjes së tij u vranë. Gjithsej 58 persona janë vrarë, në mesin e tyre 18 ishin gra dhe 10 fëmijë nën moshën 16 vjeçare. Këtij sulmi i mbijetoi vetëm vajza e vogël e familjes, Besarta Jashari, e cila asokohe ishte vetëm 11 vjeçare.
Nga ana tjetër televizioni serb “B-92” lajmëroi për 62 policë serbë të vrarë në Prekaz.
Pas mbarimit të Luftës
Memoriali “Adem Jashari” në Prekaz, Kosovë
Adem Jashari dhe sakrifica e tij heroike u bë simboli i pavarësisë për shqiptarët e Kosovës dhe për shqiptarët kudo që janë. Kështu shumë prej tyre veshën bluza me fotografinë e tij pasi Kosova shpalli pavarësinë e saj të dielën, më 17 shkurt të vitit 2008. Mbishkrimi në bluzat ishte ″Bac u kry”, duke iu referuar shprehjes së përdorur gjatë homazheve në varrin e tij me rastin e shpalljes së pavarësisë, si realizim i qëllimit sublim të të gjithë jetës dhe veprimtarisë së Adem Jasharit. / KultPlus.com
Më 7 mars të vitit 1887 u hap në Korçë Mësonjëtorja e parë kombëtare shqipe. Mësues dhe drejtor i parë i saj ishte Pandeli Sotiri.
Lidhur me këtë ngjarje të shënuar, më 8 mars 1887, patrioti i shquar Thimi Marko i shkruante me gëzim Visar Dodanit në Bukuresht:
“… Msoni Visar që gjer sot dëshira t’onë u mbarua; shkolla shqipe u hap, druri që vumë në dhet këtu e dy vjet, sot lulëzoj dhe dha pemë të ëmbla. Gëzoju se dje u hap dhe u shkruan djem mësonjëtore 35. Zot’ i jetës, o vëlla, e bekoftë dhe e shpëntë përpara për nder të të gjithëvet. Mundimet tona, Visar, dhe të luftuarit e faqezinjvet grekomanë gjer sa mbaruam këtë të shenjtëruarë punë janë aqë shumë sa nuk mund t’ua shkruanj ndë kartë”.
Edhe pse në kushte të vështira, Mësonjëtorja e Korçës qëndroi e hapur për gati 15 vjet. Drejtues të saj ishin figura të njohura të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, si: Pandeli Sotiri, Petro Nini Luarasi, Nuçi Naçi, Thoma Avrami, etj. Kontributi i madh që këta atdhetarë dhe veprimtarë të shquar dhanë për kombin lidhet me dëshirën e zjarrtë të tyre për të përhapur dijen në mesin e popullit. Rilindasit dhe patriotët shqiptarë u bënë gjithashtu nismëtarë për hartimin e teksteve të para shkollore për nxënësit shqiptarë. Ata punuan me përkushtim edhe për pajisjen e shkollës me mjetet e duhura didaktike. Nxënësit që mësuan në këtë shkollë kombëtare u edukuan me frymën e patriotizmit. Ata u bënë pasuesit e denjë të ideologjisë kombëtare dhe luftëtarë të devotshëm në luftën për liri dhe pavarësi.
Kjo ngjarje ishte një fitore e madhe për popullin shqiptar. Për shkak të sundimit osman, deri në këtë periudhë, mësimdhënia kryhej në mënyrë të fshehtë. Që nga ajo ditë, 7 marsi njihet si dita e mësuesit dhe kremtohet nga të gjithë shqiptarët kudo që ndodhen./ KultPlus.com
Në mars të vitit 1887 në Korçë u hap Mësonjëtorja e Parë Shqipe. Në përkujtim të kësaj ngjarjeje të rëndësishme kulturore dhe historike, 7 Marsi festohet në Shqipëri dhe Kosovë si Dita e Mësuesit.
Në të gjitha trevat shqiptare, sot festohet 7 Marsi, Dita e Mësuesit, një ngjarje me rëndësi arsimore dhe kulturore, ku të gjithë kujtojnë mësuesit e parë të shkronjave shqipe.
Dita e Mësuesit përcillet me aktivitete festive në çdo shkollë të vendit, ndërsa nxënësit dhe prindërit gjejnë rastin të shprehin mirënjohjen për punën e palodhur të mësimdhënësve.
Fëmijët sidomos ata më të vegjlit dhurojnë tufa lulesh për mësuesit e tyre ndërsa nuk mungojnë ëmbëlsirat dhe aktivitetet me këngë dhe recitime.
Dita e Mësuesit i kushtohet personelit edukues të shkollave dhe universiteteve dhe në këtë ditë, të gjithë së bashku nderojmë traditat më të mira të shkollës kombëtare shqipe, si dhe të figurës së mësuesit.
Mësuesit shqiptarë në çdo kohe e në çdo krahinë kanë qenë jo thjesht profesionistë të arsimit, por në radhë të parë ishin patriotë dhe njerëz të emancipuar, humanë dhe artistë të fushave të ndryshme. / KultPlus.com
Ekipi kosovar i xhudos do të garojë me tri sportiste në Grand Prix Upper Austria, që do të mbahet në Linz, Austri, nga data 7 deri më 9 mars 2025.
Ky turne prestigjioz do të mbledhë xhudistë nga 6 kontinente, 52 shtete dhe 416 garues, mes të cilëve 247 meshkuj dhe 169 femra.
Në këtë garë, Kosova do të përfaqësohet nga: Distria Krasniqi (-52 kg), Laura Fazliu (-63 kg), Laurine Gashi (-52 kg)
Sipas programit të turneut, Distria Krasniqi dhe Laurine Gashi do të zbresin në tatami ditën e premte, ndërsa Laura Fazliu do të garojë të shtunën.
Sportistet kosovare janë udhëhequr në këtë turne nga trajneri dhe selektori Driton Kuka, si dhe trajnerja Majlinda Kelmendi, ish-kampionia olimpike
Grand Prix në Linz është një nga garat më të rëndësishme të kalendarit ndërkombëtar, duke shërbyer si një test i vlefshëm për xhudistet që synojnë të përmirësojnë renditjen e tyre dhe të përgatiten për ngjarjet madhore, përfshirë Lojërat Olimpike të vitit 2028./ KultPlus.com
Kitara dhe pianoja, dyshja që përherë të qon në qiellin e shtatë, kësaj here ka vendosur të jetë pjesë e pandashme e madhështisë së albumit më të ri që titullohet, “Aura”. Ky koncept i veçantë në të cilin kitara përplaset në përqafime me pianon, është krijim origjinal i kitaristit Astrit Stafai dhe kompozitorit Florent Boshnjaku të cilët kanë bashkëpunuar për këtë album të shumëpritur. Dyshja ka vendosur që instrumentet të gumëzhijnë këndshëm si rrahjet ritmike të zemrës, duke gdhendur kështu në kujtesë një aurë e cila tregon një histori të patreguar, delikate dhe krejtësisht të guximshme, shkruan KultPlus.
“Aura”, albumi i përbashkët i dyshes ka ardhur si proces i një pune të gjatë në studio për një projekt krejtësisht tjetër. Arti, muzika dhe njohja e tyre përreth njëzet vite, ka bërë që ata të vendosin mbi krijimin e një albumi që veçse i ka kaluar koha që të bëhej publik. Së bashku, ata kanë lëmuar tingujt e egër, të butë duke krijuar kështu një album që i përgjigjet nevojës së përhershme për muzikë të mirëfilltë. Akordet e pasura e të thella kanë shkaktuar një kaos të bukur prej melodish që tashmë të gjithë kanë mundësinë ta përjetojnë brenda vetes.
Kitaristi Astrit Stafai dhe kompozitori Florent Boshnjaku kanë shkrirë forcën e tyre në “Aura”, albumi i cili përmban një material shumë të veçantë për nga përmbajtja. Ekziston një shije dhe stil shumë unik në aspektin muzikor si dhe atë artistik. Ata kanë shkulur harmoninë e secilit instrument në një të vetëm, duke formuar një univers të rrallë e të zhurmshëm.
Në këtë album është bërë një gërshetim i zhanreve të ndryshme muzikore që ka rezultuar në krijimin e një koncepti më ndryshe, falë punës përkushtuese dhe eksperiencës së dy artistëve. Janë gjithsej gjashtë krijime të cilat janë kompozuar nga vetë artistët. “Far Away”, “Aura”, “Memories”, “Red Rose”, “Roots”, “Sunset”, janë instrumentalet që arrijnë të hyjnë brenda hyjnores së artit muzikal.
“Tek ne artistët, frymëzimi është prezent pothuajse gjatë gjithë kohës, por ajo çka është më e rëndësishme në botën e artit është se si ta shfrytëzojmë frymëzimin në kohën e duhur. Procesi gjatë realizimit të albumit ka qenë fenomenal. E kemi shiju çdo moment gjatë punës, ka pasur energji super të mirë, dhe sa i përket sfidave i kemi kalu shumë lehtë sepse e kemi pasur të qartë programin se çka do bëjmë dhe realizojmë”, ka thënë kitaristi Stafai për KultPlus.
Sipas tij, instrumentalet e albumit vijnë në një frymë ndryshe, të kombinuara me një diversitet muzikor, ndërsa përmbajtjen e albumit do ta quante si “World Music”, mirëpo, natyrisht që nuk janë lënë anash as elementet e muzikës shqiptare.
Kitaristi Stafai ka një kohë të gjatë që bashkëpunon me producentin Boshnjaku nëpër projekte të ndryshme, koncerte e festivale. Punën e tij, kitaristi Stafai e konsideron si diçka të jashtëzakonshme të cilën e vlerëson shumë.
Ai tutje për KultPlus ka treguar se titulli i albumit, “Aura”, ka rrjedhë si pasojë e punës së pandalshme gjatë realizimit të tij. Është i titulluar i atillë për arsye se materiali përmban një anë shpirtërore në të cilën shfaqen ngjyra të muzikës spirituale apo të ngjajshme me atë të muzikës “Buda Bar”.
“Temat e instrumentaleve i kemi realizuar kryesisht me kitarë dhe piano, në ndërkohë pastaj i kemi orkestruar secilën temë apo instrumental edhe në aspektin e produksionit. Pra, nuk është material i realizuar vetëm akustik, por ka edhe aranzhime dhe produksion”, thotë Stafai.
Ndërsa, albumi “Aura” tashmë është i publikuar në kanalin YouYube, dhe shumë shpejtë pritet të promovohet edhe në platformat e tjera dixhitale si: Spotify, Diezer, etj.
Kitaristi Stafai për KultPlus ka thënë se albumi deri më tani është mirëprit tejet mirë, si koncept e gjithashtu edhe si muzikë. Pra, realizimi në tërësi është pëlqyer shumë. Ndërsa, në fund të kësaj interviste ai ka shfrytëzuar rastin për të falënderuar producentin Florent Boshnjakun për bashkëpunimin, Adriatik Asllanin dhe ekipin e tij për realizimin e xhirimeve të videove.
Realizimi i albumit “Aura” është mundësuar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit dhe Komuna e Prishtinës./ KultPlus.com
Një pasdite me shi pranveror, kur udhëtonte e vetme drejt Barcelonës, duke ngarë një veturë të marrë me qira, Maria de la Luz Servantes pësoi një avari në shkretëtirën e Montenegros. Ishte një meksikane njëzet e shtatë vjeçe, e bukur dhe serioze, e cila vite të shkuara kishte pasur një farë emri si artiste estrade. Ishte martuar me një prestigjator salloni, me të cilin do të bashkohej atë ditë, pasi kishte vizituar disa të afërm të saj në Saragozë. Pas një ore përpjekjesh të dëshpëruara me shenja ndaj automobilave dhe kamionëve të ngarkuar që kalonin me një shpejtësi të tmerrshme, shoferit të një autobusi rrangallë i erdhi keq për të, ndaloi dhe e mori. Veç, e paralajmëroi se nuk do të shkonte shumë larg.
– Nuk ka rëndësi, – tha Maria. – E vetmja gjë për të cilën kam nevojë është një telefon. Ashtu ishte vërtet. Donte patjetër të lajmëronte të shoqin se nuk mund të mbërrinte dot para orës shtatë të mbrëmjes. Ngjante si një zog i lagur, me një pallto studenti e me këpucë plazhi në prill, dhe ishte aq e inatosur që ngeli në rrugë sa harroi të merrte çelësat e makinës. Një grua që udhëtonte pranë shoferit, me pamje ushtaraku por me sjellje të ëmbël, i dha një peshqir dhe një batanije, pastaj i bëri vend të ulej pranë saj. Pasi u fshi njëfarësoj, Maria u ul, u mbështoll me batanije dhe u mundua të ndizte një cigare, por shkrepësja ishte lagur. Fqinja e ndenjëses i dha shkrepëse dhe i kërkoi një cigare nga ata pak që i kishin mbetur pa u lagur. Ndërsa pinin cigare, Maria nuk u përmbajt që t’i shfrente brengën, dhe zëri i saj kumboi më shumë se shiu apo se rrapëllima e autobusit. Fqinja e bëri të pushonte duke i vënë gishtin tregues te buzët.
– Janë duke fjetur, – i mërmëriti.
Maria hodhi vështrimin mbi supet e saj dhe pa se autobusi ishte plot me gra të moshave të papërcaktuara dhe me pamje të ndryshme, të cilat, të mbështjella me batanije të njëjta si e saja, dremisnin. E molepsur prej qetësisë së tyre, Maria u kruspullos te vendi i saj dhe iu dorëzua zhurmës së shiut. Kur u zgjua ishte natë dhe rrebeshi kishte pushuar e qe zëvendësuar nga një thëllim i qetë. Nuk kishte as idenë më të vogël se sa kohë kishte fjetur dhe se në ç’vend të botës ndodheshin. Fqinja e saj kishte një pamje alarmi.
– Ku jemi? – e pyeti Maria. – Ja ku mbërritëm, – u përgjigj gruaja.
Autobusi po hynte në oborrin e kalldrëmtë të një godine të madhe e të zymtë që i ngjante një manastiri të vjetër në një pyll me pemë gjigante. Udhëtaret, të ndriçuara me zor nga një fener në oborr, qëndronin të palëvizura derisa gruaja me pamje ushtaraku u tha të zbrisnin një nga një, me radhë, si fëmijë kopshti. Të gjitha qenë të mëdha në moshë dhe lëviznin me aq urtësi, thua se qenkëshin imazhe të një ëndrre. Maria, duke zbritur e fundit, mendoi se ishin murgesha. Ama, i ndryshoi mendja, kur pa disa gra me uniformë që i prisnin te dera e autobusit, që u mbulonin kokën me batanije për të mos u lagur dhe i vinin në rresht për një, pa u folur fare, duke i shtyrë me pëllëmbë në shpinë, lehtë, ritmikisht e ngutshëm. Pasi u përshëndet me fqinjën e saj, Maria deshi t’i kthente batanijen, por ajo i tha që të mbulonte kokën me të sa të kalonte oborrin dhe le ta linte te portieri.
– A ka këtu ndonjë telefon? – pyeti Maria. – Me siguri, – tha gruaja. – Atje do të ta tregojnë.
I kërkoi Maries një cigare tjetër dhe Maria ia dha të gjithë paketën e lagur. “Gjatë rrugës thahen”, i tha. Gruaja që nga shkalla e autobusit bëri lamtumirë me dorë dhe gati bërtiti “Paç fat!”. Autobusi u nis, pa i lënë më kohë për të thënë gjë tjetër. Maria nisi të vrapojë drejt hyrjes së godinës. Një gardiane u përpoq ta ndalonte duke përplasur fuqishëm duart, por s’ia doli dhe iu desh të lëshonte një britmë urdhëruese: “Ndal, të thashë!”. Maria shikoi që poshtë batanijes dhe pa ca sy të akullt dhe një gisht komandues që i tregoi rreshtin. U bind. Pastaj, në hajatin e godinës doli nga rreshti dhe pyeti portierin se ku kishte një telefon. Një nga gardianet e futi përsëri në rresht duke e shtyrë, ndërkohë që me ëmbëlsi i thoshte: – Këtej, bukuroshe, këtej e ke telefonin.
Maria vazhdoi në rresht me gratë e tjera, përmes një korridori të errët dhe, më në fund, hyri në një fjetore kolektive, ku gardianet ua morën batanijet dhe filluan t’i ndanin nëpër shtretër. Një grua ndryshe nga të tjerat, që Maries iu duk më njerëzore dhe e një rangu më lartë, përshkoi rreshtin duke krahasuar një listë emrash me emrat që secila prej të sapoardhurave kishte të shkruar në një copë kartoni të qepur në jelek. Kur mbërriti përballë Maries u çudit që kjo nuk kishte kartonin e vet identifikues. – Unë kam ardhur vetëm sa të flas në telefon, – i tha Maria.
I shpjegoi me një frymë se vetura e saj i qe prishur në rrugë, se i shoqi që ishte magjistar panairesh po e priste në Barcelonë ku do të jepte tri shfaqje deri në mesnatë dhe se donte ta lajmëronte të shoqin që nuk do të mbërrinte në kohë për ta shoqëruar. Ora po shkonte shtatë e mbrëmjes. Për dhjetë minuta ai duhet të dilte nga shtëpia dhe ajo kishte merak se do të prishej gjithçka për vonesën e saj. Shefja u duk se e dëgjoi me vëmendje. – Si të quajnë? – e pyeti.
Maria i tha emrin, duke hequr në zemër e lehtësuar, por gruaja nuk ia gjeti dot emrin edhe pse e kontrolloi listën disa herë. Pastaj e alarmuar pyeti një gardiane, e cila, pa thënë asgjë, mblodhi supet.
– Puna është se unë erdha vetëm për të folur në telefon, – tha Maria. – Në rregull, zemra ime, – i tha shefja, duke e çuar te shtrati i saj me një përzemërsi tejet të dukshme, për të thënë të vërtetën, – po të sillesh mirë, do të flasësh në telefon me kë të duash. Por jo tani, nesër.
Atëherë, diçka ndodhi në mendjen e Maries që e bëri të kuptojë pse gratë e autobusit lëviznin si në thellësi të një akuariumi. Në të vërtetë ato i kishin topitur me qetësues dhe ai pallat i zhytur në terr, me mure të trashë prej gurësh të latuar dhe shkallë të ftohta, ç’është e vërteta, ishte një spital për të sëmurë mendorë. E tmerruar, ia dha vrapit për të dalë nga fjetorja, por para se të mbërrinte te porta, një gardiane trupmadhe, me një palë kominoshe mekaniku, i hodhi putrën, e mbërtheu dhe e paralizoi në vend, duke e goditur me një çelës kryesor. Maria, e shushatur nga tmerri, e pa me bisht të syrit. – Për Zotin! – tha. – Ju betohem për shpirt të nënës që kam ardhur vetëm të flas në telefon. Por mjaftoi t’i shihte surratin dhe mori vesh se nuk kishte asnjë lloj përgjërimi që ta zbuste atë marrake me kominoshe, me emrin Herkulina dhe me një fuqi të panatyrshme. E kishin ngarkuar me detyrat më të vështira dhe dy të mbyllura aty i kishte dërguar në botën tjetër, duke i mbytur me krahët e saj si të një arushe polare. Ishte e stërvitur enkas në artin për të vrarë nga pakujdesia. Rasti i parë ishte trajtuar si një aksident i provuar. I dyti kishte qenë më pak i qartë dhe Herkulinës i kishin hequr vërejtje dhe e kishin paralajmëruar se në rast se do ta përsëriste më, do ta hetonin deri në fund çështjen. Thuhej se qenkësh një dele e humbur, e dalë nga një familje me emër të madh dhe se paskësh një karrierë të turbullt e plot aksidente të dyshimta në disa çmendina të Spanjës. Për të fjetur e qetë, që natën e parë, Maries i injektuan një bar gjumëndjellës. I doli gjumi para se të gdhihej, ngaqë iu ça hunda për duhan, dhe pa se e kishin lidhur duar e këmbë me ca fasha për hekurat e krevatit. Askush nuk e çau kokën për klithmat e saj. Në mëngjes, ndërkohë që i shoqi nuk po gjente dot asnjë gjurmë të saj në Barcelonë, e çuan në infermieri, sepse e gjetën pa ndjenja, zhytur batakun e shkretisë së saj. Erdhi në vete pa marrë vesh se sa kohë kishte kaluar. Dhe atëherë iu duk se bota qenkësh një liman dashurie dhe karshi shtratit të saj rrinte një plak monumental me një ecje mbi shputa dhe me një buzëqeshje qetësuese, i cili me dy lëvizje hipnotizuese duarsh i ktheu gëzimin për të jetuar. Ishte drejtori i sanatoriumit. Para se t’i thoshte ndonjë gjë, madje pa e përshëndetur fare, Maria i kërkoi një cigare. Ai ia dha të ndezur dhe i fali edhe një paketë, pothuaj plot me cigare. Maria nuk mundi ta përmbajë të qarët.
– Qaj deri në shkrehje, – i tha mjeku me një zë që të vinte në gjumë. – Nuk ka ilaç më të mirë se derdhja e lotëve.
Maria u shkreh në vaj, pa i ardhur turp, gjë që nuk kishte arritur ta bënte kurrë, as me dashnorët e rastit, kur qe ndier bosh pas dashurisë. Mjeku, ndërsa e dëgjonte, i krihte flokët me gishta, i rregullonte nënkresën që të merrte frymë më lirshëm, e drejtonte përmes labirintit të paqartësisë së saj me një maturi dhe një ëmbëlsi që ajo nuk e kishte ëndërruar ndonjëherë. Për herë të parë në jetën e saj, ndjeu mrekullinë për t’u kuptuar nga një burrë, i cili e dëgjonte me gjithë shpirt, pa pritur që ajo ta shpërblente duke fjetur me të. Në krye të një ore të gjatë, e çliruar tërësisht, i kërkoi autorizim për të folur në telefon me të shoqin. Mjeku u ngrit në këmbë me tërë madhështinë e rangut të tij. “Ende jo, princeshë”, i tha, duke e goditur lehtë në faqe me aq ëmbëlsi sa ajo nuk e kishte ndier kurrë. “Gjithçka në kohën e vet”. Që nga dera i bëri një bekim prej peshkopi dhe u zhduk përgjithmonë.
– Ki besim tek unë, – i tha.
Po atë mbrëmje, Marien e regjistruan në çmendinë me një numër serie dhe me një koment të shkurtër mbi enigmën e ardhjes së saj aty e dyshimet për identitetin e saj. Në anë të fletës mbeti një shënim i shkruar me dorë nga drejtori: e shqetësuar. Ashtu siç e kishte parashikuar edhe Maria, i shoqi doli nga apartamenti i tij i thjeshtë i lagjes Horta me gjysmë ore vonesë për të kryer tri shfaqje. Ishte hera e parë që ajo nuk mbërrinte në kohë gjatë pothuaj dy vjetëve të një bashkëjetese të lirë dhe ai mendoi se vonesa duhet të ishte për shkak të egërsisë së shirave që goditën krahinën atë fundjave. Para se të dilte, ngjiti një copë letër te dera ku shkruante itinerarin e asaj nate. Në shfaqjen e parë, plot me fëmijë të maskuar si kangurë, ai hoqi dorë nga truku yjor i peshqve të padukshëm, sepse nuk mund ta bënte pa ndihmën e saj. Shfaqja e dytë duhet të bëhej në shtëpinë e një plake nëntëdhjetë e tre vjeçe, e mbërthyer në një karrige me rrota, e cila krenohej se i paskësh festuar tridhjetëvjetorët e saj të fundit me magjistarë të ndryshëm. Ai ishte aq i merakosur nga vonesa e Maries, sa nuk mundi të përqendrohej dot në marifetet më të thjeshta. Shfaqja e tretë ishte ajo e përhershmja në një kafe koncerti në Las Ramblas, ku luajti pa frymëzim për një grup turistësh francezë, të cilët nuk mundën të besonin atë që panë, sepse vetë magjia nuk ishte bindëse. Pas çdo shfaqjeje merrte në telefon shtëpinë e tij, dhe priste me ankth që Maria t’i përgjigjej. Gjatë shfaqjes së fundit nuk mundi ta shmangte dot shqetësimin se diçka e keqe kishte ndodhur. Kur u kthye në shtëpi me kamioçinën e përshtatur për shfaqjet publike, pa shkëlqimin e pranverës në palmat përgjatë Paseo de Gracia dhe u rrëqeth nga mendimi ogurzi se si mund të ekzistojë qyteti pa Marien. Iu davarit edhe shpresa e fundit kur gjeti shënimin e tij ende të mbërthyer te dera. Ishte aq i shqetësuar sa harroi t’i jepte për të ngrënë maces. Vetëm tani që e shkruaj më bie ndërmend se kurrë nuk e kam ditur se si quhej në të vërtetë, sepse në Barcelonë e njihnim thjesht me emrin e tij profesional: Saturno Magjistari. Ishte një njeri me karakter të çuditshëm dhe me një sjellje shoqërore të trashë, por taktin dhe nurin e mangët të tij e plotësonte Maria. Ishte ajo që e merrte për dore dhe e shpinte në këtë komunitet të mistereve të mëdha, ku askujt nuk i shkonte ndërmend të thërriste dikë në telefon pas mesnate e të pyeste për të shoqen. Saturnoja e kishte bërë këtë sapo kishte shkelur aty dhe nuk donte ta kujtonte më. Kështu që atë natë vendosi të merrte në telefon në Saragozë, ku një gjyshe gjysmë e përgjumur iu përgjigj pa shqetësim se Maria ishte nisur menjëherë pas drekës. Vetëm në të gdhirë e zuri gjumi ndonjë orë. Pa një ëndërr të keqe. Pa Marien në një moçal, me një fustan nusërie mosmëkeq e të stërpikur me gjak. U zgjua me sigurinë e llahtarshme se ajo e kishte lënë përsëri vetëm, se tani e tutje do të ishte pa të në këtë botë të madhe.
Këto pesë vitet e fundit e kishte bërë tri herë me burra të ndryshëm, përfshi edhe atë vetë. E kishte braktisur në Meksiko pas gjashtë muaj njohjeje, kur po zaliseshin prej lumturisë së një dashurie të çmendur në një dhomë hoteli në lagjen Anzures. Një mëngjes, pas një nate me teprime të parrëfyeshme dashurie, Maria nuk u gdhi në shtëpi. I la aty gjithçka pati të sajën, deri edhe unazën e martesës së mëparshme, po ashtu edhe një letër ku i thoshte se nuk ishte më e aftë të përballonte furtunën e asaj dashurie të çartur. Saturnoja mendoi se ishte kthyer përsëri me burrin e saj të parë, një bashkënxënës i shkollës së mesme me të cilin ishte martuar fshehtas, ngaqë ishte ende e mitur, dhe të cilin e kishte braktisur për dikë tjetër në krye të dy vjetëve bashkëjetese pa dashuri. Por jo: ajo qenkësh kthyer në shtëpinë e prindërve të saj, ku Saturnoja shkoi për ta kërkuar me çdo lloj çmimi. Iu lut pa kushte, i premtoi shumë më tepër nga ç’mund të bënte për t’i plotësuar, por hasi në një vendim të pathyeshëm. “Ka dashuri të shkurtra dhe dashuri të gjata”, i kishte thënë ajo. Dhe në fund, pamëshirshëm, i pat thënë: “Kjo qe e shkurtër”. Ai qe mposhtur përpara rreptësisë së saj. Megjithatë, një mëngjes herët të Ditës së Gjithë Shenjtorëve, pas gati një viti harrese, kur qe kthyer në dhomën e tij jetime, e kishte gjetur duke fjetur në divanin e sallonit me një kurorë me lule limoni dhe me bishtin e gjatë e të shkumtë të fustanit të nuseve të virgjra. Maria i tregoi të vërtetën. I dashuri i ri, vejush, pa fëmijë, me jetë të siguruar dhe i gatshëm për t’u martuar përgjithmonë, përmes kishës katolike, e kishte lënë të veshur dhe duke pritur në altar. Gjithsesi, prindërit e saj kishin vendosur të bënin ceremoninë. Dhe ajo kishte vazhduar lojën. Kishte kërcyer e kënduar me muzikantët mariaçi, e kishte tepruar me të pirë, dhe në gjendje të tmerrshme pendimi të vonuar, ia kishte mbathur në mesnatë për të shkuar te Saturnoja.
Ai nuk ishte në shtëpi, por i gjeti çelësat te vazoja e luleve, ku i fshihnin gjithnjë. Kësaj radhe ishte ajo që u dorëzua pa kushte. “Po tani, deri kur?”, e pyeti ai. Ajo iu përgjigj me një varg të Vinicius de Moraes: “Dashuria është e përjetshme për aq sa zgjat”. Dy vjet më pas, vazhdonte të ishte e përjetshme.
Maria dukej se po piqej. Hoqi dorë nga ëndrrat e saj për artiste dhe iu kushtua atij, sa në punë edhe në shtrat. Nga fundi i vitit që shkoi kishin marrë pjesë në një kongres të magjistarëve në Perpinjan dhe në të kthyer njohën Barcelonën. U pëlqeu aq shumë sa ndenjën tetë muaj aty dhe ia kaluan aq mirë sa blenë edhe një apartament mu në mes të lagjes më katalane, në Horta. Një apartament i zhurmshëm dhe pa portier, por me hapësirë të bollshme për të rritur pesë fëmijë. Kishte qenë në kulmin e lumturisë deri në fund të javës, kur ajo mori me qira një veturë dhe shkoi të vizitonte të afërmit e saj në Saragozë, me premtimin se do të kthehej të hënën në orën shtatë të mbrëmjes. Por ja, kishte mbërritur e enjtja dhe ajo ende nuk kishte dhënë asnjë shenjë se ishte gjallë.
Të hënën e javës që erdhi shoqëria e sigurimeve të makinës së marrë me qira mori në telefon në shtëpi dhe pyeti për Marien. “Nuk di asgjë”, tha Saturnoja. “Kërkojeni në Saragozë”. E mbylli telefonin. Pas një jave një polic shkon në shtëpi dhe njofton se kishin gjetur makinën, vetëm skeletin e saj, në një rrugë pranë Kadiksit, nja nëntë qind kilometra larg vendit ku e kishte lënë Maria. Agjenti donte të dinte nëse ajo kishte më shumë të dhëna lidhur me vjedhjen. Saturnoja po i jepte maces për të ngrënë dhe, pothuaj pa e parë fare dhe pa ardhur rrotull, i tha të mos humbitnin kohë me të, sepse e shoqja kishte ikur nga shtëpia dhe ai nuk dinte as me kë kishte ikur as ku kishte shkuar. Dhe këtë e tha me aq bindje sa agjenti u ndie ngushtë dhe i kërkoi ndjesë për shqetësimin. Çështja u deklarua e mbyllur.
Dyshimi se Maria mund të kishte ikur përsëri e kishte pushtuar Saturnon gjatë Pashkëve në Kadakes, ku Rosa Regas i kishte ftuar për një lundrim me vela. Kur frankizmi po merrte fund, ndodheshim në Marítim, bari më i popullor e më i ndyrë i La gauche divine*, të ulur, gati njëzet vetë, në një prej atyre tavolinave të hekurta e me karrige, po të hekurta, që mezi nxinte gjashtë vetë. Pasi kishte mbaruar paketën e dytë me cigaret e ditës, Maria nuk kishte më as shkrepëse. Një krah i dobët e me qime mashkullore dhe me një byzylyk prej bronzi romak hapi rrugën midis poteres së madhe në tavolinë dhe ia ndezi cigaren. Ajo e falënderoi pa ia hedhur sytë, por Saturno Magjistari e pa. Ishte një adoleshent thatim e mustaqepadirsur, zbehtak si një meit dhe me flokët bisht kali sterrë të zi, deri në bel. Qelqet e barit mezi po e përballonin tërbimin e veriut pranveror, megjithatë çunaku qe veshur me ca pizhame prej pambuku të ashpër dhe me ca opinga fshatari.
Nuk e panë më deri në fund të vjeshtës, kur u duk në një restorant midhjesh në lagjen La Barceloneta me po atë veshje të zakonshme prej pëlhure pambuku dhe me një gërshetë të gjatë në vend të bishtkalit. I përshëndeti të dy si miq të vjetër dhe, nga mënyra si ai e puthi Marien dhe si Maria e puthi atë, Saturnon e dogji dyshimi se ata ishin takuar fshehurazi. Pas disa ditësh, rastësisht gjeti një emër të ri dhe një numër të ri telefoni të shkruar nga Maria në bllokun e telefonave dhe kthjelltësia mizore e xhelozisë i zbuloi se të kujt ishin. Të dhënat shoqërore të të dyshuarit sikur e vranë dy herë: njëzet e dy vjeç, bir i vetëm prindërish të kamur, dekorator vitrinash mode, me një famë të lehtë biseksuali dhe me një nam të mirë që, me pagë, ngushëllonte zonjat e martuara, seksualisht të pakënaqura. Por Saturnoja mundi ta merrte veten deri natën kur Maria nuk u kthye më në shtëpi. Atëherë filloi t’i bjerë atij numër telefoni çdo ditë, në fillim çdo dy ose tri orë, që nga ora gjashtë e mëngjesit deri sa agonte dita tjetër dhe pastaj sa herë që binte në ndonjë telefon. Fakti që askush nuk i përgjigjej e shtonte edhe më shumë vuajtjen e tij. Ditën e katërt iu përgjigj një andaluziane që shkonte atje për të bërë pastrimin. “Zotnia ka ikur”, i tha ajo me një lloj ngurrimi si të donte ta luante mendsh. Saturnoja nuk duroi më dhe e pyeti nëse rastësisht ndodhej atje zonjusha Marie.
– Këtu nuk jeton asnjë Marie, – i tha gruaja. – Zotëria është beqar. – E di, e di, – i tha ai. – Nuk jeton aty, por nganjëherë vjen. Apo jo? Gruaja iu hakërrye. – Po kush mutin je ti?
Saturnoja e mbylli telefonin. Mospërgjigja e gruas iu duk një pohim më shumë nga ajo që deri tani nuk ishte vetëm një dyshim, por një siguri përvëluese. E humbi fare kontrollin. Ditët në vazhdim mori në telefon sipas rendit alfabetik të gjithë të njohurit në Barcelonë. Askush nuk i dha kurrfarë ngushëllimi, përkundrazi, çdo thirrje ia shtoi edhe më mjerimin, sepse deliri i xhelozisë së tij tashmë ia bënte mu midis bjerraditësve të regjur që e kalonin tërë natën në La gauche divine dhe që e cytnin me lloj-lloj shakash, duke e bërë të vuante edhe më shumë. Vetëm atëherë mori vesh se ç’do të thoshte vetmi në atë qytet të bukur, ku nuk kishte qenë kurrë i lumtur. Në të gdhirë, pasi i dha për të ngrënë maces, i dha kurajë vetes për të mos vdekur dhe mori vendimin për ta harruar Marien.
Kaluan dy muaj dhe Maria ende nuk qe ambientuar me jetën e spitalit. E mbante shpirtin duke çukitur racionin e ditës me lugët dhe pirunët e lidhur për tryezën prej druri të palatuar dhe me sytë të fiksuar te litografia e gjeneral Francisko Frankos që sundonte sallën e kobshme e mesjetare të ngrënies. Në fillim u bënte bisht orëve kanonike me rutinën idiote të lutjeve të natës, të mëngjesorëve, të mbrëmësoreve dhe shërbesave të tjera kishtare, të cilat zinin pjesën më të madhe të kohës. Nuk donte të luante me top në oborrin e argëtimit dhe as të punonte në punishten e luleve artificiale që një grup të izoluarash i kushtonin një kujdes të ethshëm. Por, duke nisur nga java e tretë, pak nga pak, po merrte pjesë në jetën e atij spitali. Në fund të fundit, vendosnin mjekët, kështu e nisnin të gjitha dhe shpejt apo vonë përfundonin duke u integruar në komunitet.
Mungesa e cigareve, e zgjidhur ditët e para nga një gardiane që ia shiste sa frëngu pulën, nisi ta torturonte kur iu mbaruan edhe paratë që kishte me vete. Më pas u ngushëllua me ca cigare të bëra me letër gazete që disa të izoluara i bënin me bishtat e cigareve të gjetura në plehra, ngaqë nepsi për cigare kishte arritur të ishte aq i fortë sa edhe ai për telefon. Ato pak para që fitoi më vonë duke bërë lule artificiale ia zgjidhën deri diku atë hall. Më e rëndë ishte vetmia e natës. Shumë të mbyllura qëndronin zgjuar në gjysmë terr, si ajo, por pa guxuar të bënin asgjë, sepse gardiania e natës gjithashtu përgjonte te porta e mbyllur me zinxhir dhe me dry. Megjithatë, një natë, e dërrmuar nga hidhërimi, Maria pyeti me zë të mjaftueshëm sa ta dëgjonte fqinja e shtratit:
– Ku ndodhemi? Zëri i ashpër dhe i trashë i fqinjës iu përgjigj: – Në fund të ferrit. – Thonë që është tokë e maurëve, – tha një zë tjetër që jehoi në hapësirën e fjetores. – Dhe duhet të jetë e vërtetë, sepse në verë, kur ka hënë, dëgjohen qentë duke i lehur detit. U dëgjua zinxhiri që mbërthente kanatat, si zinxhiri që lëshon spirancën e një anijeje, dhe porta u hap. Portierja cerber, e vetmja qenie që dukej e gjallë në qetësinë e çastit, filloi të endej nëpër fjetore, sa në një cep në tjetrin. Marien e kapi tmerri, dhe vetëm ajo e dinte pse.
Qysh në javën e parë në atë spital, roja e natës i kishte propozuar të flinte me të në dhomën e rojave. E kishte filluar këtë propozim me një ton konkret marrëveshjeje: Maria t’i falte dashuri dhe gardiania t’i jepte cigare, çokollata, ose ç’të kishte. Duke u dridhur, i kishte thënë: “Do t’i kesh të gjitha. Do të jesh si një princeshë”. Dhe pasi Maria nuk kishte pranuar, gardiania kishte ndryshuar taktikë. I linte pusulla dashurie poshtë nënkresës, në xhepat e kominosheve apo në vende ku nuk ta priste mendja. Ishin mesazhe të një kërkese rrëqethëse që do t’u kishin shtënë dridhmat edhe gurëve. Kishte më shumë se një muaj që dukej se i qe nënshtruar disfatës, nga ajo natë kur kishte ndodhur incidenti në fjetore. Kur qe bindur se të gjitha të mbyllurat po flinin, gardiania i qe afruar shtratit të Maries, i kishte pëshpëritur në vesh lloj-lloj lapërdhish dashurie, ndërkohë që i puthte fytyrën, gushën e tendosur nga tmerri, llërat që i dridheshin dhe këmbët e bëra akull. Më në fund, duke menduar se ndoshta paraliza e Maries nuk ishte nga frika por nga kënaqësia, ajo kishte marrë guximin të shkonte më tej. Maria e tmerruar, papritur, u hodh përpjetë dhe ia dha me të prapmen e dorës duke e hedhur mbi shtratin e fqinjës. Dhe, befas, gardiania e tërbuar u gjend midis skandalit të grave që, të çakërdisura, ia dhanë zallamahisë. – Kurvë e mutit! – bërtiti ajo. – Këtu, në këtë hale derrash do të kalbemi bashkë, derisa të çmendesh për mua.
Vera mbërriti pa lajmëruar, të dielën e parë të qershorit dhe u desh të merreshin masa urgjente, sepse të mbyllurat, plasur vape gjatë meshës, kishin filluar të hiqnin rrobat prej pëlhure. Maria i pa dhe u zbavit me spektaklin e të sëmurave të zhveshura lakuriq dhe të gardianeve që i ndiqnin nëpër sallën e madhe të kishës si pula të shushatura. Midis asaj rrëmuje, duke u munduar të mbrohej nga goditjet qorre, pa pritur u gjend e vetme në një zyrë pa njeri, ku kishte një telefon, zilja e të cilit binte pa pushim, si të lutej ta kapte dikush. Pa u menduar fare, Maria e kapi që të përgjigjej. Dëgjoi një zë të largët dhe të qeshur që tallej duke imituar shërbimin telefonik të orës: – Ora është dyzet e pesë e nëntëdhjetë e dy minuta dhe një qind e shtatë sekonda. – Pederast! – shau Maria.
E mbylli telefonin me një farë ëndjeje dhe deshi të ikte, kur befas i ra ndër mend se po linte t’i shpëtonte nga dora një rast që kurrë nuk do t’i paraqitej më. Atëherë, me shumë tension dhe nxitim, formoi gjashtë numrat, pa qenë e sigurt se qenë vërtetë numrat e shtëpisë së saj. Me zemrën që gati po i dilte nga vendi, priti derisa dëgjoi zilen që po binte, një herë, dy herë, tri herë, dhe pastaj dëgjoi zërin e njeriut të jetës së saj, në shtëpinë ku ajo nuk ishte. – Po?! Iu desh të priste pak sa t’i kalonte një komb që i pat zënë grykën. – Lepurushi im, zemra ime! – hoqi në zemër ajo. E mbytën lotët. Në anën tjetër të linjës pati një heshtje të shkurtër tmerri dhe pastaj një zë i dalldisur nga xhelozia pështyti fjalët: – Kurvë muti! – dhe bramp e mbylli telefonin.
Atë natë në mensë, e goditur nga një krizë tërbimi, Maria hoqi fotografinë e Frankos dhe me të goditi, me të gjitha forcat e saj, qelqnajën e dritares që shikonte nga kopshti. Pastaj, e larë në gjak, ra përtokë. Tërbimi i jepte ende fuqi të përleshej me gardianet që mundoheshin ta bënin zap, pa ia dalë dot, derisa pa Herkulinën katana, e cila, me krahët e kryqëzuar, rrinte e bënte sehir. Dhe u mposht. Megjithatë, ato e hoqën zvarrë deri në pavijonin e të çmendurave në krizë dhe aty e mposhtën me presionin e ujit të akullt dhe me një injeksion termentine në të dy këmbët. E paralizuar nga inflamacioni që i provokoi ilaçi, prapë Maria kuptoi se nuk kishte asgjë në botë që ta pengonte për t’ia mbathur nga ai ferr. Javën tjetër, kur tashmë e kishin kthyer në fjetoren e zakonshme, u ngrit, iku në majë të gishtave deri te qelia e gardianes së natës dhe trokiti ngadalë.
I tha asaj se do t’ia plotësonte dëshirën e dikurshme vetëm me një çmim: t’i dërgonte një mesazh të shoqit. Gardiania pranoi, veç marrëveshja të ishte tepër e fshehtë. Madje ajo e kërcënoi me gishtin tregues në mënyrë të pamëshirshme: – Po e mori vesh njeri, e zeza ti!
Kështu që të shtunën e radhës, Saturno Magjistari u sos në spitalin e të çmendurave me kamioçinën e cirkut, i përgatitur për të festuar kthimin e Maries. Vetë drejtori i spitalit e priti në zyrën e tij të pastër e të rregullt, si një anije lufte, dhe i bëri një përshkrim të përzemërt mbi gjendjen e së shoqes. Askush nuk dinte se nga kishte ardhur, as si e as kur, sepse e dhëna e parë e regjistrimit zyrtar të saj ishte ajo që ai vetë pati shkruar ditën që e kishte takuar Marien. Një hetim i bërë pikërisht atë ditë nuk nxori asgjë në dritë. Gjithsesi, ajo që e habiste më shumë drejtorin ishte se si e kishte marrë vesh Saturnoja vendndodhjen e gruas së tij. Saturnoja nuk i tha asgjë për gardianen e natës. – Më informoi Shoqëria e Sigurimeve të Makinave, – i tha. Drejtori e hëngri rrenën dhe i kënaqur tha: “U lumtë atyre të sigurimeve që arrijnë të marrin vesh gjithçka”, pastaj i hodhi një sy dosjes që kishte mbi tryezën e vet dhe tha: – Tani duhet ta dini se vërtetë gjendja e saj është e rëndë. Ishte i gatshëm t’i lejonte takime me të sëmurën, në qoftë se Saturno Magjistari, për të mirë të gruas së tij, i premtonte se do t’i përmbahej sjelljeve që do t’i rekomandonte ai. Mbi të gjitha, për mënyrën se si duhej ta trajtonte të sëmurën, për të shmangur shpërthimet e krizave të saj që ishin çdo herë më të shpeshta e më të rrezikshme.
– E çuditshme, – tha Saturnoja. – Gjithmonë ka qenë një karakter i fortë, por ama shumë e vetëpërmbajtur. Mjeku bëri një gjest prej të dituri: – Ka sjellje që qëndrojnë të fjetura për vite të tëra, por një ditë shpërthejnë, – tha ai. – Megjithatë, është një fat që ra në duart tona, sepse ne jemi specialistë të vërtetë për rastet që kërkojnë një dorë të fortë, – Më në fund, e njoftoi edhe për fiksimin e çuditshëm të Maries për të folur në telefon. – Shko takoje, por bëj kujdes, – tha drejtori. – Mos ki merak, doktor, – tha Saturnoja. – Kujdesi është specialiteti im. Salla e vizitave, një përzierje burgu dhe rrëfyestoreje njëherazi, ishte një vend takimi i vjetër i atij spitali. Ardhja e Saturnos nuk solli ndonjë shpërthim hareje, siç mund të kishin pritur të dy, burrë e grua. Maria qëndronte në këmbë në qendër të sallonit, pranë një tryeze të vogël me dy karrige dhe një vazo lulesh pa lule. Dukej sheshit se qe bërë gati për të dalë andej. Kishte veshur pallton e saj ngjyrë luleshtrydheje të katandisur keq e mosmëkeq dhe ca këpucë për ibret që si duket ia kishin dhënë për mëshirë. Në një qosh, gati e padukshme, rrinte Herkulina me krahët e kryqëzuar. Maria nuk lëvizi nga vendi, kur pa se hyri i shoqi, as shfaqi ndonjë emocion në fytyrën e saj plot shenja rrënimtare nga goditjet e qelqeve të dritares. I dhanë njëri-tjetrit puthjen e zakonshme.
– Si ndihesh? – e pyeti Saturnoja. – E lumtur, se më në fund më gjete, lepurush, – i tha ajo. – Kjo që më ndodhi ishte vetë vdekja. Nuk patën kohë të uleshin. E mbytur në lot, Maria i tregoi për tmerret e spitalit, për barbaritë e gardianeve, për një ushqim qensh që u jepnin, për netët e pafundme që nuk mbyllte sytë nga tmerri. – Nuk e di sa ditë, muaj apo vite kam kaluar këtu, por di që ajo çka vinte ishte më e tmerrshme se ajo çka shkonte, – tha dhe psherëtiu thellë. – Kam frikë se nuk do të bëhem kurrë më ajo që kam qenë.
– Tani, gjithçka kaloi, – tha ai, duke i përkëdhelur me mollëzat e gishtave shenjat që kishte në fytyrë. – Unë do të vij çdo të shtunë, por edhe më shpesh nëse do të më lejojë drejtori. Ke për të parë se tani gjithçka do të shkojë shumë mirë. Ajo, gjithë llahtar, i nguli sytë e saj te sytë e tij. Saturnoja u përpoq me të gjitha aftësitë e tij dhe, me zakonin banal të gënjeshtrave të mëdha, i tregoi për një mënyrë shumë të zbutur që i kishte propozuar mjeku. “Me një fjalë”, përfundoi, “kurajë, pasi të duhen akoma dhe disa ditë që të shërohesh plotësisht”. Maria e kuptoi se ç’po ndodhte me të. – Pash Zotin, lepurush! – u lut ajo e çmeritur. – Mos më thuaj edhe ti se qenkam e çmendur! – Si të shkon në mendje kjo?! – tha ai, duke u munduar të qeshte. – Puna është se do të ishte shumë më mirë për të gjithë që të qëndrosh një farë kohe këtu. Sigurisht, në kushte më të mira.
– Por të thashë, se erdha këtu vetëm të flisja në telefon me ty! – i tha Maria e shkretuar. Ai nuk diti si të vepronte përpara këtij fiksimi të frikshëm të saj. Shikoi nga Herkulina. Ajo përfitoi nga rasti për t’i bërë shenjë me orën e saj të dorës se koha e takimit kishte mbaruar. Maria e kapi shenjën, shikoi mbrapa, dhe pa Herkulinën se ishte gati ta sulmonte menjëherë. Atëherë iu hodh të shoqit në qafë duke bërtitur si një e çmendur e vërtetë. Ai e mënjanoi nga vetja me sa më shumë butësi që mundi dhe e la në mëshirë të Herkulinës, e cila iu hodh sipër Maries. Pa i dhënë kohë as të merrte frymë, ia mbërtheu me çelës dorën e majtë, ndërsa krahun tjetër ia kaloi si rreth hekuri për fytit, dhe i bërtiti Saturno Magjistarit: – Shporru! Saturnoja, i tmerruar, ia mbathi. Megjithatë, të shtunën tjetër, pasi i kishte ikur frika e vizitës së parë, erdhi në spital bashkë me macen, të cilën e kishte veshur njësoj si veten: kostum sportiv kuq e verdhë, sombrero bombë dhe një mantel përsipër që dukej sikur do të fluturonte. Hyri me kamioçinën e shfaqjeve deri në oborrin e spitalit ku dha një shfaqje të mrekullueshme, për gati tri orë. Të mbyllurat shikonin nga ballkonet dhe të kënaqura lëshonin ca britma arra-yrra e bënin ovacione kot më kot. Ishin aty të gjitha, përveç Maries, e cila jo vetëm nuk pranoi të takonte të shoqin, por nuk doli as në ballkon për ta parë me sy. Saturnoja u ndie i plagosur për vdekje.
– Është sjellje tipike prej të sëmure, – e ngushëlloi drejtori. – Por do t’i kalojë. Por nuk i kaloi kurrë. Pasi u mundua shumë herë për ta takuar Marien, Saturnoja bëri të pamundurën që t’i jepte qoftë edhe një letër, por ishte e kotë. Maria katër herë rresht ia ktheu letrat mbrapsht, të pahapura. Më në fund, Saturnoja hoqi dorë nga letrat, por vazhdoi t’i linte te sporteli i spitalit paketat me cigare, pa ditur nëse i binin në dorë Maries, derisa e mposhti realiteti. Asnjëherë nuk u mor vesh se ç’ndodhi me Saturnon, veç ai u martua përsëri dhe u kthye në vendin e tij. Para se të ikte nga Barcelona, ia la macen, gjysmë të ngordhur urie, një dashnoreje të rastit, të cilës, veç kësaj, i la detyrë t’i çonte cigare Maries. Por edhe ajo një ditë iku në punë të saj. Siç kujton Rosa Regas, kjo e paskësh takuar këtë femër në Oborrin Anglez, këtu e dymbëdhjetë vjet të shkuara, me kokën e rruar, me një xhybe ngjyrë portokalli të ndonjë sekti oriental, dhe me barkun gjer te goja. Ajo i kishte treguar se paskësh vazhduar t’i çonte cigare Maries, sa herë kishte mundur, derisa një ditë kishte gjetur vetëm gërmadhat e spitalit të shkallmuar, si një kujtim lëndues i atyre kohëve të këqija. Maria i qe dukur tepër e kthjellët herën e fundit që e kishte takuar, ca e rënduar nga pesha, por e kënaqur me paqen e çmendinës. Atë ditë i kishte çuar edhe macen, sepse i qenë mbaruar parat që i kishte lënë Saturnoja për ta ushqyer. —————————————————- * gauche divine (fr.) – e majta hyjnore, një lëvizje intelektualësh dhe artistësh të majtë që u përhap në Barcelonë në vitet ’60 dhe në fillim të viteve ’70 të shekullit që shkoi.
Tavani i Kapelës Sistine në Romë, një nga veprat më të mira të artistit italian Michelangelo, është ekspozuar për publikun për herë të parë me një nëntor 1512.
Michelangelo Buonarroti, më i madhi nga artistët e Rilindjes Italiane, lindi në fshatin e vogël të Caprese në 1475. Ai ishte biri i një administratori qeveritar. U rrit në Firence, një qendër e lëvizjes së hershme të Rilindjes, dhe u bë nxënës i një artisti në moshë 13 vjeçare.
Duke demonstruar një talent të dukshëm, ai u mor nën krahun e Lorenzo de ‘Medici, sundimtari i republikës së Firences dhe një mbrojtës i madh i arteve.
Pasi demonstroi mjeshtërinë e tij të skulpturës në vepra të tilla si Pieta (1498) dhe David (1504), ai u thirr në Romë në 1508 për të pikturuar tavanin e Kapelës Sistine, hapësira kryesore e shenjtëruar në Vatikan.
Afresket epike të tavanit të Michelangelo, të cilat zgjatën disa vjet për t’u përfunduar, janë ndër veprat e tij më të paharrueshme. Qendra në një sistem kompleks dhe dekorimi që përmban figura të shumta janë nëntë panele kushtuar historisë biblike botërore.
Më e famshmja prej tyre është “Krijimi i Adamit”, një pikturë në të cilën krahët e Zotit dhe Adamit shtrihen drejt njëri-tjetrit. Në 1512, Michelangelo përfundoi punën.
Pas 15 vitesh si arkitekt në Firence, Michelangelo u kthye në Romë në vitin 1534, ku do të punonte dhe jetonte për pjesën tjetër të jetës së tij. Atë vit piktura e tij “Gjykimi i Fundit” u vendos në murin mbi altarin në Kapelën Sistine për Papën Pali III. Piktura masive përshkruan mallkimin e Krishtit të mëkatarëve dhe bekimin e të virtytshmit dhe konsiderohet si një kryevepër e manierizmit të hershëm.
Michelangelo punoi deri në vdekjen e tij në vitin 1564 në moshën 88 vjeç. Përveç veprave të tij kryesore artistike, ai prodhoi skulptura të tjera të shumta, afreske, dizajne arkitektonike dhe vizatime, shumë prej të cilave janë të papërfunduara dhe disa prej të cilave janë humbur.
Gjatë jetës së tij, ai u njoh si artisti më i madh i gjallë i Evropës, dhe sot ai konsiderohet si një nga artistët më të mëdhenj të të gjitha kohërave, i lartësuar në artet pamore siç është William Shakespeare në letërsi ose Ludwig van Beethoven në muzikë./KultPlus.com
Rikonstruksioni i Qendrës së Artit “Vaçe Zela” në Lushnjë do t’i shërbejë gjallërimit të jetës kulturore të qytetit, ndërsa pritet të përfundojë në fund të qershorit.
Zëvendëskryeministrja Belinda Balluku, njëherësh ministre për Infrastrukturën dhe Energjinë, e shoqëruar nga kryetarja e bashkisë së Lushnjës, Eriselda Sefa inspektoi sot nga afër punimet.
Qendra e Artit në lagjen “Kongresi i Lushnjës” pritet të jetë në funksion edhe për sezonin turistik dhe ka një sërë funksionesh, për kinema, teatër, si dhe të tjera aktivitete socio-kulturore.
Sipas kryetares së bashkisë Lushnjë, Eriselda Sefa, salla do të ketë 450 vende, ndërsa Teatri i Kukullave ka 150 ulëse.
“Është e vetmja skenë lëvizëse mbas Teatrit të Operës në Shqipëri dhe do të ruhet e tillë”, tha Sefa.
Ndërhyrja është komplekse, pasi dhe vetë objekti është i tillë. Rikonstruksioni financohet nga qeveria shqiptare dhe zbatohet nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit.
Sipas projektit, një pjesë të elementeve do të ruhen dhe do të restaurohen. Por, nuk bëhet fjalë vetëm për rikonstruksionin nga pikëpamja e punimeve civile, por është edhe e gjithë pjesa e mobilimit.
Nga ana tjetër, zëvendëskryeministrja Balluku theksoi se “problemi më i madh është se ne harrojmë se si kemi kaluar nga një stad dhe një tjetër, dhe kjo është e vlefshme për qendrat e qyteteve, kjo është e vlefshme për autostradat, rrugët dhe për gjithçka”.
“Si ishte dhe si është, është diçka që shërben jo për të treguar se çfarë pune kemi bërë, por shërben që njerëzit të kuptojnë se si kanë ndryshuar objektet shtetërore, si kanë ndryshuar rrugët, qendrat e qyteteve bashkë me rilindjen urbane sesi janë ruajtur elementë të rëndësishëm. Të gjitha këto nëse bëhen përmes një videoje apo përmes një këndi i cili shërben si një muze është një kujtesë për të gjithë procesin”, shtoi ministrja Balluku. / KultPlus.com
Gratë shkrimtare kanë lënë gjurmë në historinë e letërsisë botërore. Këto janë 10 prej tyre të cilat duhet t’i lexoni patjetër.
Jane Austen
Austen (1775-1817) ka qenë shkrimtare britanike, e njohur për romanin “Sense and Sensibility”, “Pride and Prejudice” dhe “Emma”. Ajo ishte një femër mendjëhapur dhe jo e mbyllur në petkun e konzervatizmit. Nga frika e dënimit, romanet e saja u botuan në mënyrë anonime. Ajo nuk u martua kurrë sepse sipas saj, gjithçka mund të përballohet në jetë, por martesa pa dashuri nuk funksionon. Romani “Pride and Prejudice” u cilësua si romani më i bukur i shkruar ndonjëherë.
George Sand
Nëse një grua me paraqitjen e saj dinte të shkaktonte një skandal, atëherë ajo ishte George Sand (1804-1876). Romani i saj i parë ishte “Indiana” që u botua në moshën 28 vjeçare të saj. Ajo shkroi afro 80 vepra letrare gjatë tërë jetës së saj. Ajo njihej edhe si një femër luftarake që synonte emancipimin e grave dhe konsiderohej si një nga shkrimtaret më me ndikim të asaj kohe.
Motrat Bronte
Patrick dhe Maria Bronte, qytetarë të klasës së ulët, ndoshta kurrë nuke kishin ëndërruar se tri vajzat e tyre do të bëheshin figurat më eminente të asaj epoke. Pavarsisht arsimit të dobët nga ana financiare, motrat treguan interes të madh për shkrim qysh në fëmijëri. Vdekja e nënës dhe motrës më të madhe iu la trauma në jetën e tyre, gjë që ndikoi shumë në frymëzimin e shkrimit.
Ashtu si gjithë femrat në atë kohë, motrat Charlotte, Emily dhe Anna botuan përmbledhjen e tyre të parë me pseudonime meshkujsh. Si romane më klasike të letërsisë botërore kosiderohen “Jane Eyre”(Charlotte), “Wuthering Heights” (Emily), “Agnes Grey” (Anna). Talenti i tyre i pazakontë dhe fati tragjik i motrave Bronte, nuk ka pushuar asnjëherë të magjeps dashamirët e fjalës së shkruar.
Simone de Beauvoir
Ka lindur në vitin 1908 në Paris. Pas përfundimit të Univerzitetit, ai u takua me shoqen e saj të jetës e që më vonë themeluan dhe redaktuan revistën “Modern Times”. Njihet si romanciere, eseiste dhe feministe. “Gjinia tjetër” është pjesa letrare më me ndikim feminist të shek. 20-të. Romani më i njohur i tij është “Mandarin”, “Një keqkuptim në Moskë”, roman që iu botua pas vdekjes së tij.
Virginia Woolf
U lind në një familje të shquar angleze. Romani i saj i parë i botuar ishte “Journey”, që u prit me komente shumë pozitive. Së bashku me burrin e saj themeloi shtëpinë botuese, ku edhe doli romani i saj i famshëm “Mrs. Dalloway”. Kjo shkrimtare vendoset në mesin e shkrimtareve më të rëndësishme të shek.20-të si dhe një ndër krijueset kryesore të modernizmit. Ajo ka shkruar gjithsej 9 romane, e cila njihet si figurë e shquar feministe që luftoi për të drejtat e grave.
Isidora Sekulic
Ka lindur në vitin 1877, me një fëmijëri të kaluar në Zemun. Ajo iu përkushtua tërë jetës me shkrimet e saja dhe letërsisë. Ajo shkroi romane, tregime, itinerare dhe ese, por ishte e përfshirë edhe në përkthime. Kjo u propozua si anëtare e akademisë shkencore serbe. Megjithëse ajo kishte të gjitha kualifikimet e nevojshme, anëtaret tjerë e bojkotuan sepse nuk dëshironin të kenë një femër në Akademi. Sot, ajo konsiderohet si një nga emrat më të rëndësishme të kulturës serbe.
Selma Lagerlof
Njihet si shkrimtare suedeze e cila ishte e gjymtuar në ije, dhe kështu kaloi një fëmijëri të qetë e rrethuar pranë librave. U arsimua mirë ku edhe shkroi romanin “Mrekullitë e Antikrishtit”, që i solli çmime të shumta. Ajo shkroi novela dhe tregime të shkurtra, por u dallua edhe për librat e saj për fëmijë.
Agatha Christie
Ka lindur në Angli më 1890. Është rritur në një familje ku ka frymuar dëshira për shkrim dhe lexim. Romani i saj i parë “The Mysterious Affair at Styles”, u botua më 1920. Agatha fitoi pothuajse mënjëherë popullaritet dhe gjatë tërë jetës së saj ka shkruar pothuajse 80 romane që janë përhapur në tërë botën. Si autore e famshme e zhanrit detektiv, sot njihet si “Mbretëresha e Krimit”, e cilësuar me shumë çmime.
Pearl Buck
Ishte e para amerikane që fitoi çmimin Nobel në letërsi. Romani i saj i parë “East Wind:West Wind” u bë një bestseller. Edhe me romanin e saj të dytë “Toka e mirë” fitoi çmimin Pulitzer. Kjo shkrimtare njihej edhe si aktiviste e madhe për të drejtat e njeriut, si të drejtat e grave, të refugjatëve, përhapja e kulturës aziatike.
Ursula le Guin
Ka lindur më 1929 në Kaliforni. Ursula që herët ka filluar të mirret me shkrime. Për një periudhë të shkurtë kohore ajo shkroi 5 romane por asnjëri nuk iu botua. Njohja e saj në qarqet letrare u bë përmes romanit “The left hand of darkness”, ku edhe kishte marrë çmime prestigjioze. Romanet tjera të saj janë “Planet of Exile”,”The Telling”, “The Lathe of Heaven” etj. Ajo njihej edhe për aktivitetin e saj në barazinë gjinore, racore, por edhe në mbrojtjen e mjedisit, kulturës dhe shoqërisë./ KultPlus.com
