Me filmin dokumentar ‘Sans le Kosovo’ Dea Gjinovci sapo është shpërblyer me cmimin për filmin më të mirë në kategorinë e filmit kombëtar në DokuFest, që tash për tash është duke ndarë cmimet.
Ky film ka një rrëfim persoanal të regjisores, pasi që filmi bën fjalë për babain e vetë regjisores.
Cmimi është ndarë nga ministrja e Ministrisë së Kulturës, Vlora Dumoshi, e cila me rastin e ndarjes së këtij cmimi ka potencuar edhe rëndësinë e asaj se cdo Qeveri duhet të mbështetë kulturën./KultPlus.com
Sarandë Selimi
‘Doda-The life and adventures of Franz Baron Nopcsa’. Krejt kjo nisi nga një fotografi e Bayazid Elmas Dodës dhe Franz Baron Nopcsës, të cilën e gjeti skenaristi dhe regjisori i këtij dokumentari – Visar Vishka. Ajo fotografi e tërhoqi jashtë mase, gjë që e shtyu të nisë hulumtimin rreth këtyre dy personazheve për të nxjerrë vetëm një skenar e më pastaj atë skenar ta bëjë film fiction. Gjërat nuk rrodhën kështu, sepse Visar Vishka, mblodhi aq shumë material saqë mesditën e së enjtës atë material – filmin dokumentar 107 minutësh e shfaqi para audiencës së Festivalit të Filmit Dokumentar dhe atij të Shkurtër-DokuFest, pikërisht në ditën e fundit të shfaqjes së filmave të kategorisë kombëtare.
Një rrëfim që asnjëherë nuk të lejon të ikësh. Nisë duke treguar për jetën e shkencëtarit Franz Baron Nopcsa, i cili ishte i apasionuar pas kombit shqiptar, gjë që e bëri të udhëtojë e ta studiojë më shumë këtë komb dhe këtë vend. Një njeri i zgjuar si ai, takoi bashkëudhëtarin e tij, sekretarin dhe dashnorin Bayazid Elmas Dodën, të cilin e mori pas vetes edhe atëherë kur vendosi t’i jap fund jetës së tij. Aventurë pas aventure tregohet përgjatë 107 minutave nga shkencëtarë të tjerë që janë pjesë e këtij dokumentari. Një ndër ta që dinte më së shumëti për jetën e këtyre dy njerëzve ishte edhe Robert Elsie. Ky dokumentar nuk mbaroi vetëm me jetën e dy të dashuruarve që ishin qift homoseksual që nuk e lanë asnjëherë njëri tjetrin vetëm. Aty tregohej pak nga jeta e Ismail Qemailit dhe djalit të tij e pak nga shumëçka që e karakterizonte kombin shqiptarë asokohe -para një shekulli.
Për krejt këtë punë të mahnitshme, Visar Vishka ka punuar përgjatë pesë viteve, e krejt kjo për arsye të buxhetit. Por edhe kjo pritje ishte e mirë, pasi pikërisht për shkak të kësaj, Vishka u bë zbuluesi i varrezave të Dodës dhe Nopcsës.
“Kam punuar rreth pesë vite për këtë projekt. Ishte një krizë në gjithë botën dhe lëshoheshin pak para nga të gjitha fondet, pasi xhirimet ishin jashtë Maqedonisë dhe më duheshin ato. Ishte pak palidhje ta quaj ashtu të dalësh nga filmi dhe të hysh prapë por një gjë e mirë që ishte nga kjo është se zbulova varrezat e tyre. Ka pasur shumë gjëra të reja që patën dalur e edhe montazhi më mori goxha kohë për shkak të materialit, dhe duhej ta gjeja mënyrën si ta tregoj këtë rrëfim sepse duhej të kombinoja shumë gjëra”, pohoi para të pranishmëve dhe para jurisë së filmave të kategorisë kombëtare krijuesi i dokumentarit – Visar Vishka.
Aventurat e Dodës dhe Nopcsës, përfunduan atëherë kur Nopcsa, shkruan një letër ku tregon për vetëvrajsen e tij dhe vrasjen e Dodës. Nopcsa për pak edhe të bëhet Mbret i Shqipërisë, nga një person i thjeshtë vjenez.
“E bëra këtë vrasje, pasi që Doda nuk do të kishte mundur të jetojë pa mua. Do t’i dhimbte shumë”, thuhej në letrën e Nopcsës.
Nopcsa vrau fillimisht Dodën, një shqiptar të ri e të zot, teksa ishte në gjumë e më pastaj edhe veten me një plumb në gojë, plumb ky i cili përveç kafkës së tij shpoi edhe ulësen.
Por thuhej se nuk ishte arsyeja që Nopcsa vrau Dodën, pasi ky i fundit nuk mund të jetojë pa të. Në këtë dokumentar thuhet se Nopcsa vrau Dodën, pasi që Bayazid Elmas Doda e tradhtoi atë me një djalë tjetër. Ishte shkak i xhelozisë.
Jo vetëm jeta e dashurisë së tyre u tregua përmes këtij dokumentari. Edhe shumë zbulime të tyre nëpër vendet shqiptare u paraqitën përmes imazheve që kishte gjetur Vishka.
“Nuk ka qenë asnjëherë ideja që të bëj film, ideja ishte që të bëj hulumtim dhe ta krijoj një skenar për film. Mirëpo në fund kur pashë materialet dhe pashë montazhin e parë 2 orë e gjysmë kishte shumë material dhe ishte fiks për film. Kur e shfaqa premierë të mbyllur mbetën të mahnitur filmbërësit që ishin, duke thënë që ky është film në vete”, u shpreh regjisori Visar Vishka, i cili me këtë film dokumentar është në garën kombëtare të filmave në këtë edicion të DokuFest.
Me këtë film përmbyllet shfaqja e filmave të kategorisë kombëtare në Dokufest, festival ky i cili edhe këtë rrugëtim e ka drejt fundit./ KultPlus.com
Sarandë Selimi
‘Sans le Kosovo’, ‘Ethnophobia’, ‘The Remigrant’ dhe ‘ATA’ ishin katër filmat e mbrëmjes së gjashtë të edicionit të 16-të të DokuFest, i cili nisi të premten me 4 gusht. Ky festival i njohur si më i madhi në rajon, po vazhdon çdo ditë të sjellë premiera rajonale e botërore përmes programeve të tij të ndryshme. Filmat që u shfaqën të mërkurën mbrëma, i takojnë kategorisë kombëtare, me dy regjisorë nga Shqipëria e dy nga Kosova. Duartrokitje e audiencës që ishin në një numër shumë të madh nuk munguan ndërsa erdhën shumë tema interesante duke nisur nga rrëfimi personal e deri tek trillimi që duket gjithmonë bukur në pamje vizuale.
Dea Gjinovci sjellë rrëfimin e babait të saj përmes ‘Sans le Kosovo’
Ajo udhëtoi me të atin i cili ishte larguar në moshën 19 vjeç nga shtëpia e tij për në mërgim, duke mos u kthyer as atëherë kur më të dashurit e tij kishin ‘nevojë’ për të. Familja e tij u vra në luftën e fundit në Kosovë e krejt çka ai gjeti kur u kthye ishin vetëm varret e tyre. Përmes dhembjes së shpirtit, Dea Gjinovci solli babain e saj në ekranin e madh të Doku Plato.
“Është e rëndësishme ta shfaqi këtë film këtu sepse është eksperiencë intime, po ashtu edhe për distancën. Aq shumë njerëz e kanë braktisur Kosovën për arsye të ndryshme dhe unë doja ta eksploroja atë kohë dhe gjeneratën tjetër që janë larguar nga Kosova, të cilët po mundohen të rindërtojnë ato lidhje”, pohoi Dea, e cila e pati më të lehtë komunikimin me audiencën në gjuhën angleze.
Ajo vazhdoi tutje të tregonte se ka qenë shumë e rëndësishme për të ta tregojë historinë e babait të saj, sepse edhe pasi që e kishte lënë Kosovën, ai edhe më tutje ka qenë i dashuruar në të.
“Ka edhe aq shumë dhimbje e vuajtje që e kanë detyruar të dalë në azil, për shkak të asaj çfarë kishte ndodhur në vend. Prandaj ky film ka për qëllim që t’i rindërtojë ato lidhje. Kam lindur në Gjenevë, por jam shpërngulur në Londër në moshën 15 vjeçare. Mendoj se nuk është e njëjtë të migrosh tani, në krahasim se si ishte para 40 vitesh. Në atë kohë nuk ka pasur telefonë për të kontaktuar me familjen është dashur të dërgojë letra”, u shpreh regjisorja Gjinovci.
‘Ethnophobia’ përmes filmit të animuar
Gjëra të krijuara nga plastelina, në një film të animuar 14 minutësh i morrën fiks katër vite punë regjisorit Joan Zhonga. Racizmi ishte ajo çka e karakterizoi këtë film, i cili shumë qartë tregon një anë e cila është ende shumë aktuale tek të gjithë njerëzit në botë. Joan Zhonga, përveç që trajton një temë shumë serioze me anë të filmit të animuar, ky projekt i tij në Kino Plato u përcoll edhe me buzëqeshje nga audienca, pasi që, ‘personazhet’ e krijuara nga Zhonga ishin shumë karakteristik e me plot ngjyra gjersa një stuhi bie mbi ta dhe i bën gjithë të njëjtë.
Nga ajo kohë të gjithë e shohin se janë të njëjtë, vetëm ngjyrat i dallojnë.
“Rëndësi ka që është një film shqiptar. Edhe ju e kuptoni së sa kohë ka marrë, pra janë 2 vite xhirim, dhe gati 4 vite për përfundim, pra 4 vite për 14 minuta. Titulli është ‘Ethnophobia’, zgjodha një fjalë ndërkombëtare që kuptohet edhe në shqip. Atë që doja të thoja është se racizmi në 20 vitet e fundit është bërë një plagë për gjithë botën, dhe problem i madh që krijohet te kjo është se shohim te tjetri gjërat që na ndajnë e jo ato që na bashkojnë. Doja të kapja këtë temë dhe nuk ishte aq e thjeshtë që në këtë teknikë të shtjelloja këtë temë”, u shpreh regjisori Joan Zhonga, i cili përmes tre ngjyrave bazë të pikturës gjeti çelësin e zhvillimit të filmit.
‘The Remigrant’ solli për herë të parë Astrit Alihajdarin në rolin e regjisorit
Erdhi premierë botërore mbrëmë në DokuFest. Edhe kasta e aktorëve ishin aty, gjë që e madhështoi edhe më shumë këtë premierë. Astrit Alihajdari i cili deri mbrëmë në audiencën shqipfolëse është njohur si aktor, erdhi si regjisor i një filmi 18 minutësh duke shpalosur temën e migrimit. Një familje kthehet nga Diaspora me fëmiun e tyre të vetëm – Besnikun (Florist Bajgora).
Ky film solli në rolet e tjera Leze Qenën, Ilire Vincën dhe Veton Osmanin. ‘The Remigrant’, flet për shumë tema në të njëjtën kohë. Migrimi, harmonia në familje, edukimi i fëmijëve.
“Nuk është rrëfim direkt personal por mund të themi që pak më prek dhe mua. Ma merr mendja që nuk ka familje në Kosovë që nuk ballafaqohet me këtë temë. Është ndryshe kur shkon diku jashë nëse vendosë vullnetarisht, e ndryshe kur je i detyruar. Ka qenë mundësi e mirë që ti trajtoj edhe temat e tjera që i pamë dhe po e shoh që nuk është e lehtë të bëhet film por jam munduar që t’i fus të gjitha ato që më preokupojnë”, theksoi Alihajdari .
Ky është filmi i parë ku Alihajdari vjen si skenarist dhe regjisor.
‘ATA’ sjellë jetën e Adit dhe Sonit, barinjë të vegjël
Flmi i Emiljo Leka, film 27 minutësh solli jetën e dy fëmijëve të vegjël, njëri 12 vjeç e tjetri 9 vjeç. Soni merrte tinëzisht cigare nga i ati për t’ia dërguar Adit, që ky i fundit t’i tregonte atij se çfarë është kompjuteri, Ipadi e teknologjitë tjera që fëmijët sot i kanë. Ata dy nuk i kishin. Shihnin një gjuetar teksta gjuante lepuj dhe ëndërronin të bëheshin si ai. Tregimi nuk përfundon këtu. Gjuetari vret babain e Sonit pa qëllim, gjersa ai thurte tokën deri aty ku prekte pjesën e babait të Adit.
Emiljo Leka nuk qe i pranishëm mbrëmjen e së mërkurës që të flasë më shumë për filmin, por padyshim që edhe ky film u duartrokit shumë nga publiku, sidomos loja e dy fëmijëve të vegjël.
Ish Presidentja e vendit, Atifete Jahjaga, sot ka qëndruar në Festivalin e Filmit – DokuFest, i cili ka disa ditë që po mbahet në Prizren dhe i ka dhënë qytetit si gjithmonë një tjetër frymë.
“Sonte ne Dokufest, në këtë ngjarje kulturore që sjellë fansat e kinematografisë nga e gjithë bota në Prizren. Këtë herë në mbështetje të fuqishme për porosinë “E ardhmja është vajzë”.” ka shkruar Atifete Jahjaga në rrjetin social Facebook dhe ka postuar fotografitë nga vizita e saj në Dokufest. / KultPlus.com
Sarandë Selimi
E katërta ditë e festivalit DokuFest, pos projeksioneve të shumë dokumentarëve e filmave të shkurtër, në orët e mbrëmjes solli edhe katër filma të metrazhit të shkurtër të kategorisë kombëtare. Në këtë natë erdhën gjithsej 4 filma: ‘Fatalist’ – regjia Edin Alija, ‘Lulet Plastike’ me regji të Ylljet Aliçka , ‘Bon Appetit’ me regji nga Erenik Beqiri dhe ‘Meeting’ me regji të Durim Kryeziut.
‘Fatalist’ filmi që flet për fatin
‘Fatalist’, është filmi 12 minutësh me regji nga Edin Alija. Ky film edhe pse studentor, bëri publikun kureshtar me ngjarjen që u zhvillua brenda pak minutash nga pesë personazhe sa kishte filmi. ‘Fatalist’, ashtu si tregoi vetë regjisori Alija, është i bazuar në përvojat e tij që ka pasur me njerëzit që rrinë nëpër vendet ku pihet alkooli dhe të cilët flasin për gjëra të ndryshme. Kësisoj këtë përjetim regjisori e ka kombinuar me librat e Dostojevskit.
“Mesazhi i këtij filmi nuk është ndjenjë por është ide filozofike e parapërcaktimit. Filmi nuk imponon asnjë ide, vetëm e detyron audiencën të bëjë disa pyetje në lidhje me veten dhe rrethanat ku jetojnë ata. Filmin e kam xhiruar për një natë, me buxhet të vogël, por e mira ka qenë se ekipi ishte shumë entuziast dhe kemi punuar me shpirt”, tha për KultPlus Edini, njëherësh student i regjisorit Ismet Sijarina.
“Qysh sezonin e parë unë kam përcjellë filma në Dokufest, dhe aty jam dashuruar me filmin dhe pas disa vitesh po vij në Dokufest me filmin tim, është ndjenjë e jashtëzakonshme”, pohoi regjisori i ri, filmi i të cilit ka udhëtuar edhe në 16 festivale të tjera.
Në ‘Fatalist’ luajnë Xhevdet Doda, Labinot Lajqi, Ylber Bardhi, Basri Shala dhe Agim Sylejmani.
‘Lulet plastike’, dhe çifti i lezetshëm
‘Lulet plastike’, është filmi 28 minutësh i regjisorit Ylljet Aliçka. Ky film sjellë një histori të dhimbshme të një çifti në moshë, dy personazhe që jetojnë në një fshat të Shqipërisë. Ata thirren në një dasmë në kryeqytet, dhe dëshira e tyre për të qenë pjesë e asaj dasme, për të blerë dhuratën më të shtrenjtë në dyqanin e fshatit, për tu zgjuar herët që mos të vonohen asnjë minutë, e bëri publikun herë të qeshë e herë të ndihet goxha keq.
Në fund, ironikisht, ata nuk priten aq mirë në atë dasmë dhe ‘Lulet e plastikës’, nuk ishin dhurata më e mirë për qiftin e ri.
Ky film vjen nëpërmjet aktorëve Robert Ndrenika, Suzana Prifti, Elia Zaharia dhe Gentian Hazizi.
‘Bon Appetit’, film që flet për kanibalizmin politik
‘Bon Appetit’, film fitues i shumë çmimeve ndërkombëtare erdhi kësaj radhe edhe në DokuFest. Erenik Beqiri, regjisor i këtij filmi, sjellë një qasje tjetër për politikën e keqe në shtetin shqiptar. Çfarë është në gjendje të bëjë një njeri për pushtet tregohet më së miri në filmin e Erenikut, ku personazhi kryesor, në këtë rast Presidenti (Arben Bajraktaraj) ushqehet me kundërkandidatin e tij.
Me role në këtë film paraqiten aktorët Arben Bajraktaraj, Romir Zalla, Ema Andrea e aktorë tjerë.
‘Meeting’, filmi i fundit në natën e katërt të DokuFest
‘Meeting’, film ky me regji të Durim Kryeziut, paraqet jetën e një drejtori, i cili rrin gjatë gjithë kohës duke pirë me shokët e tij aq shumë sa që as dhëmbët e tij nuk di se ku i ka. Gjatë gjithë kohës filmi flet për disa dhëmbë artificial të humbur të një drejtori të ‘humbur’. Në këtë film luajnë: Hysen Binaku, Miradije Muriqi, Ramadan Kurti…
Këta ishin katër filmat e prezantuar mbrëmjen e së hënës në Doku Plato. Sonte vijnë edhe katër të tjerë të regjisorëve shqiptarë në Doku Plato, në kategorinë kombëtare./ KultPlus.com