Gabriel Garcia Marquez konsiderohet si shkrimtari më popullor në gjuhën spanjolle që nga Miguel de Cervantesi.
Veprat e tij letrare kanë qenë shkrimet më të shitura në spanjisht, përveç Biblës. Romani i tij epik “100 Vjet Vetmi” është shitur në mbi 50 milionë kopje në 25 gjuhë të ndryshme.
García Márquez fitoi çmimin Nobel në letërsi në vitin 1982 për tregimet dhe romanet e tij. Në fjalën e falënderimit kur mori çmimin, ai u shpreh “Amerika Latine është një burim i pashtershëm krijimtarie, dëshpërimi dhe bukurie”.
‘Gabo’ siç thirrej shpesh, pionieri i zhanrit të realizmit magjik i dhanë një perspektivë tërësisht të re letërsisë dhe botës së fjalës së shkruar.
Por puna e tij gjithashtu mbart grimca mençurie rreth dashurisë, luftës dhe jetës, të cilat janë bërë tashmë të përjetshme në veprat “Njëqind vjet vetmi”, Dashuria në kohërat e kolerës, dhe klasikët e tjerë.
Ja disa nga leksionet e “Gabos” përzgjedhur nga librat e tij që do të jetojnë përgjithmonë:
1- Unë nuk besoj në Zot, por i frikësohem Atij.
2- Jeta nuk është ajo që jetojmë, por ajo që ti kujton dhe si e kujton atë.
3- Ai që pret gjatë ka pritshmëri të vogla.
4- Një person nuk vdes kur duhet, por kur mund.
5- Seksi është ngushëllimi kur ju nuk mund të keni dashurinë.
6- Kam zbuluar për kënaqësinë time, se është jeta, jo vdekja, ajo që nuk ka kufij.
7 – Asnjë ilaç nuk mund të shërojë atë që s’mund ta shërojë lumturia.
8- Një burrë e kupton kur plaket, sepse ai nis t’i ngjajë babait të tij.
9- Liria është shpesh viktima e parë e luftës.
10- Mençuria vjen tek ne në atë moment kur nuk na hyn më në punë.
11- Mbetet gjithmonë diçka për t’u dashur.
12- Të gjitha qeniet njerëzore kanë tri jetë: publike, private dhe sekrete.
13- Trillimi u shpik ditën, kur profeti hebre Jonah u kthye në shtëpi dhe i tha gruas se ishte tri ditë me vonesë sepse ishte përtypur nga një balenë.
14- Problemi me martesën është se përfundon çdo natë pas aktit të dashurisë dhe duhet të rindërtohet çdo agim përpara vaktit të mëngjesit.
15– Nuk do t’i këmbeja kënaqësitë e vuajtjes sime për asgjë në botë.
16- Sekreti i një moshe të madhe nuk është asgjë tjetër përveç një pakti të ndershëm me vetminë.
17- Nuk është e vërtetë që njerëzit ndalojnë së ndjekuri ëndrrat kur plaken, ata plaken sepse ndalojnë së ndjekuri ëndrrat.
18- Zemra ime ka më shumë dhoma se një bordello.
19- Asgjë nuk e përfaqëson një njeri më shumë sesa mënyra sesi vdes.
20- Jo, nuk jam pasur. Unë jam një njeri i varfër me para, por kjo nuk është e njëjta gjë.
21- Kur një grua vendos të flejë me një burrë, nuk ka asnjë mur që ajo nuk mund të ngjisë, asnjë fortesë që s’mund ta shkatërrojë, asnjë konsideratë morali që ajo nuk do injorojë dhe mbi të gjitha: nuk ka Zot për të cilin t’ia vlejë të shqetësohesh.
22- Thuaji atij po. Edhe nëse po vdes nga frika, edhe nëse do të të vij keq më vonë, sepse çfarëdo që të bësh, do të pendohesh për gjithë jetën nëse thua jo.
23- Në qoftë se Perëndia nuk do të pushonte dielën, do të kishte pasur kohë për të përfunduar botën.
24- Vjen gjithmonë mëngjesi dhe jeta ne na jep prapë mundësi t’i bëjmë gjërat si duhet.
25- Kur të vdes, të vetmen keqardhje do ta kem është nëse në vdekje nuk do të ekzistojë më dashuria.
26- E nesërmja nuk është e sigurt për askënd, i ri apo i vjetër. Sonte mund të jetë e fundit herë që i shikon njerëzit që do. Prandaj mos prit, bëje sot sepse e nesërmja nuk vjen kurrë.
27- Nevoja e ka fytyrën e një qeni.
28- Askush nuk i meriton lotët e tu, por ai që i meriton ata, nuk do të të bëjë të qash.
29- Në gazetari vetëm një fakt i rremë, e vë në dyshim të gjithë punën e bërë, ndërsa në fiksion vetëm një fakt i vërtetë e legjitimon të gjithë punën e bërë
30- Në fund të fundit, letërsia nuk është tjetër vetëm se zdrukthtari. Me të dyja ju keni punë me realitetin, me një material po aq të vështirë sa druri. /KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur./KultPlus.com
Nëse do ta dija se kjo do të jetë dita e fundit që do të shoh, do të mbaja afër duke të shtrënguar dhe do ta lusja Zotin ta ruaj shpirtin tënd.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që ti kalon nëpër këtë derë, do të përqafoja, do të puthja.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që do të ta dëgjojë zërin, do ta ruaja secilën fjalë tënden, për të qenë në gjendja ta kujtojë pa pushim.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që të shohë, do të thoja se të dua dhe nuk do të pretendoja si budalla se ju tashmë e dini. /KultPlus.com
Është një periudhë kur ne prindërit mbesim jetimë prej fëmijëve tanë.
Se fëmijët rriten pavarësisht nesh, si pemë zhurmuese e zogj të pakujdesshëm.
Rriten pa i marrë leje jetës.
Rriten me një tringëllimë të gëzueshme e, ndonjëherë, me arrogancën mburrëse.
Por nuk rriten çdo ditë, rriten papritur.
Një ditë ulen pranë teje dhe me një natyrshmëri të pabesueshme të thonë çfarëdolloj gjëje që të bën të mendosh se ajo krijesë e pelenave, tash është rritë!
Kur u rrit e ti nuk e vure re?
Ku mbeten festat fëminore, loja në rërë, ditëlindjet me palaço?
Fëmija rritet në një ritual të bindjes organike dhe mosbindjes civile.
Tash je aty, në derën e diskotekës duke pritur jo vetëm që të mos rritet, por që të shfaqet.
Aty janë shumë prindër në timonë, duke pritur që të dalin.
E aty janë fëmijët tanë, ndërmjet hamburgerëve dhe pijeve të gazuara.
Me uniformën e gjeneratës së tyre dhe çantat jokomode dhe të rënda në shpatulla.
Atje jemi ne, me flokët e thinjur.
Dhe ata janë fëmijët tanë, të cilët i duam pavarësisht nga goditjet e erërave, nga të korrat e pakta të paqes, të lajmeve të këqija dhe diktaturës së orëve.
Ata u rritën të ushtruar, duke vëzhguar e duke mësuar me gabimet dhe të vërtetat tona.
Para së gjithash me gabimet që shpresojmë të mos përsëriten.
Është një periudhë kur ne prindërit shkojmë duke mbetur jetimë prej fëmijëve tanë. Tash nuk do t’i kërkojmë më
në dyert e diskotekave e të kinemasë. Kaloi koha e pianos, futbolli, baleti, notimi.
Dolën nga ulëset e pasme dhe kaluan në timonin e vetë jetës së tyre.
Do duhej të kishim shkuar më shumë pranë shtratit të tyre, në mbrëmje, për të dëgjuar shpirtin e tyre duke frymëmarrë biseda e konfidenca mes çarçafëve të fëmijërisë, e të adoleshencës shtretër të mbuluar nga ato pjesë figurash, afishesh, agjendash shumëngjyrëshe dhe disqesh të zhurmshëm.
Por u rritën pa e shterrë me ta krejt dashurinë tonë.
Në fillim shkuan në fshat, në plazh, krishtlindje, pashkë, pishina e miq.
Po, kishte grindje në makinë për dritaren, e kërkesat për muzikën e kohës.
Pastaj erdhi koha kur të udhëtuarit me prindërit ishte një sforcim, një vuajtje, nuk mund t’i linin miqtë e tyre dhe të dashurit e tyre të parë.
Mbetëm ne prindërit të izoluar nga fëmijët.
Kishim vetminë që gjithmonë e kishim dëshiruar, dhe na erdhi momenti në të cilin vetëm shikonim nga larg, luteshim shumë, (në atë moment e kishim harruar) që të zgjidhnin mirë në kërkimin e lumturisë dhe të pushtonin botën në mënyrën më pak komplekse të mundshme.
Sekreti është të presësh.
Në ndonjë moment do të na japin nipër.
Nipi është ora e dashurisë pa kushte dhe loja e pa provuar në fëmijët tanë.
Prandaj, gjyshërit janë kaq të papërmbajtshëm e shpërndajnë kaq dashuri të pakontrollueshme.
Nipërit janë mundësia e fundit për të korrigjuar dashurinë tonë.
Kështu është. Mësojmë të jemi fëmijë, pasi jemi bërë prindër; e mësojmë të jemi prindër, pasi jemi bërë gjyshër.
Si përfundim, duket sikur mësojmë të jetojmë vetëm pasi jeta na ikën.
T’i shijojmë fëmijët tanë në secilën prej etapave të tyre, për aq kohë sa jemi gjallë. / KultPlus.com
Shkrimtari fitues i çmimit Nobel, Gabriel García Márquez
Për të filluar ditën, ju sjellim një fjali të bukur nga Márquez, marrë nga romani “Dashuri në kohërat e kolerës” (1985). “Mënyra më e keqe për të ndjerë mungesën e dikujt, është t’i ulesh pranë dhe të dish se nuk do ta kesh kurrë”.
Gabriel Garcia Márquez, babai i realizmit magjik
Ndër shkrimtarët më të famshëm në gjuhën spanjolle, Gabriel García Márquez konsiderohet babai i realizmit magjik. Me talentin e tij të jashtëzakonshëm ai kontribuoi në tërheqjen e vëmendjes mbarëbotërore drejt letërsisë së Amerikës Latine. Shkrimtarë si Isabel Allende dhe Paulo Coelho u frymëzuan prej tij. Në romanet e tij, realiteti dhe fantazia, historia dhe legjenda ndërthuren derisa ngatërrohen mes tyre. Një udhëtim nëpër kohë dhe hapësirë falë përdorimit të shpeshtë të rikthimeve dhe proliksave, të cilat e transportojnë lexuesin në një vorbull kohore shumë sugjestionuese.
Romani i tij më i famshëm, “Njëqind vjet vetmi”, u votua në vitin 2007 si vepra e dytë më e rëndësishme në gjuhën spanjolle e shkruar ndonjëherë. Një tjetër kryevepër absolute është “Dashuri në kohërat e kolerës”, nga e cila është nxjerrë fjalia e Markezit.
“Dashuri në kohërat e kolerës”
Një dashuri romantike dhe e pafund, në gjendje për të pritur me durim, me besim të palëkundur, për “pesëdhjetë e tre vjet, shtatë muaj e njëmbëdhjetë ditë, duke përfshirë edhe netët”. Në fakt, Florentino Aziza, poeti dhe pronari i Compagnia Fluviale del Caribe, duhet të presë kaq shumë përpara se të shohë më në fund ëndrrën e tij të realizuar me Fermina Daza, vajzën më të bukur në Kolumbi. Është kronika e një pritjeje të gjatë e të sigurt, e një dëshire që nuk shuhet por shtohet me kalimin e viteve, duke kapërcyer të gjitha pengesat.
Një histori dashurie dhe shprese me të cilën, Márquez braktis shqetësimin e tij të zakonshëm dhe angazhimin e tij ndaj denoncimit social, për të treguar një epope magjepsëse pasioni dhe optimizmi. Një roman atipik dhe i shkëlqyer nga i cili del shija intensive për një rrëfim të plotë dhe përrallor, me përshkrimet plot ngjyra të Karaibeve me diell dhe njerëzve që jetojnë aty. / bota.al / KultPlus.com
Writer Gabriel Garcia Marquez, who won the Nobel Prize in 1982, died Thursday at 87.
Është një periudhë kur ne prindërit mbesim jetimë prej fëmijëve tanë.
Se fëmijët rriten pavarësisht nesh, si pemë zhurmuese e zogj të pakujdesshëm.
Rriten pa i marrë leje jetës.
Rriten me një tringëllimë të gëzueshme e, ndonjëherë, me arrogancën mburrëse.
Por nuk rriten çdo ditë, rriten papritur.
Një ditë ulen pranë teje dhe me një natyrshmëri të pabesueshme të thonë çfarëdolloj gjëje që të bën të mendosh se ajo krijesë e pelenave, tash është rritë!
Kur u rrit e ti nuk e vure re?
Ku mbeten festat fëminore, loja në rërë, ditëlindjet me palaço?
Fëmija rritet në një ritual të bindjes organike dhe mosbindjes civile.
Tash je aty, në derën e diskotekës duke pritur jo vetëm që të mos rritet, por që të shfaqet.
Aty janë shumë prindër në timonë, duke pritur që të dalin.
E aty janë fëmijët tanë, ndërmjet hamburgerëve dhe pijeve të gazuara.
Me uniformën e gjeneratës së tyre dhe çantat jokomode dhe të rënda në shpatulla.
Atje jemi ne, me flokët e thinjur.
Dhe ata janë fëmijët tanë, të cilët i duam pavarësisht nga goditjet e erërave, nga të korrat e pakta të paqes, të lajmeve të këqija dhe diktaturës së orëve.
Ata u rritën të ushtruar, duke vëzhguar e duke mësuar me gabimet dhe të vërtetat tona.
Para së gjithash me gabimet që shpresojmë të mos përsëriten.
Është një periudhë kur ne prindërit shkojmë duke mbetur jetimë prej fëmijëve tanë. Tash nuk do t’i kërkojmë më
në dyert e diskotekave e të kinemasë. Kaloi koha e pianos, futbolli, baleti, notimi.
Dolën nga ulëset e pasme dhe kaluan në timonin e vetë jetës së tyre.
Do duhej të kishim shkuar më shumë pranë shtratit të tyre, në mbrëmje, për të dëgjuar shpirtin e tyre duke frymëmarrë biseda e konfidenca mes çarçafëve të fëmijërisë, e të adoleshencës shtretër të mbuluar nga ato pjesë figurash, afishesh, agjendash shumëngjyrëshe dhe disqesh të zhurmshëm.
Por u rritën pa e shterrë me ta krejt dashurinë tonë.
Në fillim shkuan në fshat, në plazh, krishtlindje, pashkë, pishina e miq.
Po, kishte grindje në makinë për dritaren, e kërkesat për muzikën e kohës.
Pastaj erdhi koha kur të udhëtuarit me prindërit ishte një sforcim, një vuajtje, nuk mund t’i linin miqtë e tyre dhe të dashurit e tyre të parë.
Mbetëm ne prindërit të izoluar nga fëmijët.
Kishim vetminë që gjithmonë e kishim dëshiruar, dhe na erdhi momenti në të cilin vetëm shikonim nga larg, luteshim shumë, (në atë moment e kishim harruar) që të zgjidhnin mirë në kërkimin e lumturisë dhe të pushtonin botën në mënyrën më pak komplekse të mundshme.
Sekreti është të presësh.
Në ndonjë moment do të na japin nipër.
Nipi është ora e dashurisë pa kushte dhe loja e pa provuar në fëmijët tanë.
Prandaj, gjyshërit janë kaq të papërmbajtshëm e shpërndajnë kaq dashuri të pakontrollueshme.
Nipërit janë mundësia e fundit për të korrigjuar dashurinë tonë.
Kështu është. Mësojmë të jemi fëmijë, pasi jemi bërë prindër; e mësojmë të jemi prindër, pasi jemi bërë gjyshër.
Si përfundim, duket sikur mësojmë të jetojmë vetëm pasi jeta na ikën.
T’i shijojmë fëmijët tanë në secilën prej etapave të tyre, për aq kohë sa jemi gjallë. / KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur./ KultPlus.com
Është romani më i bukur dhe më i njohur i Marquez, bashkë me “100 vjet vetmi”. Nuk ka lexues që t’i kenë lexuar me vëmendje të dy romanet dhe të kenë ngelur të zhgënjyer. Mua më ka rënë rasti të flas edhe me ata që nuk e pëlqejnë mënyrën e të shkruarit plot detaje dhe fantazi të shfrenuar të autorit, por më besoni, shumica e atyre që nuk i pëlqejnë veprat e Gabriel Garcia Marquez lodhen me faqet e para të romaneve të tij dhe nuk e marrin mundimin t’i mbyllin së lexuari ato vepra.
Nëse arrini ta kalitni mirë vullnetin dhe të lexoni “Dashuria në kohërat e kolerës”, si dhe “100 vjet vetmi”, ju me siguri keni për t’i pëlqyer të dy romanet. Në vijim do të keni mundësi të lexoni disa nga thëniet më të bukura të autorit të realizmit magjik në veprën “Dashuria në kohërat e kolerës” :
“Gjithmonë mbaj mend që gjëja më e rëndësishme në një martesë të mirë nuk është lumturia, por stabiliteti”.
“Nuk ka lavdi më të madhe, se sa të vdesësh për dashurinë”.
“Jeta nuk është periudha që dikush jetoi, por periudha që dikush kujton dhe si e kujton për ta treguar”.
“Gjithccka për të cilën ka nevojë dikush, është koha. Koha për të kuptuar kush është, kush do të bëhet, dhe ku do të shkojë”.
“Duhet të trembesh edhe nga nxehtësia, edhe nga ftohtësia e zemrës tënde dhe të përpiqesh të kesh durim, nëse mundesh”.
“Ajo e priste me një ankth të tillë, saqë vetëm një buzëqeshje prej tij i rikthente gjallërinë”.
“Kam pritur për këtë mundësi më shumë se gjysmë shekulli për të të folur edhe një herë mbi besnikërinë time të përjetshme dhe dashurinë time të pavdekshme”.
“Ai që pret shumë, mund të përfundojë me asgjë”.
“Ka gjithmonë diccka të mbetur për t’u dashuruar në ccdo gjë që përfundon”. /Bota.al /KultPlus.com
Nëse do ta dija se kjo do të jetë dita e fundit që do të shoh, do të mbaja afër duke të shtrënguar dhe do ta lusja Zotin ta ruaj shpirtin tënd.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që ti kalon nëpër këtë derë, do të përqafoja, do të puthja.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që do të ta dëgjojë zërin, do ta ruaja secilën fjalë tënden, për të qenë në gjendja ta kujtojë pa pushim.
Nëse do ta dija se kjo do të jetë hera e fundit që të shohë, do të thoja se të dua dhe nuk do të pretendoja si budalla se ju tashmë e dini. /KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur.
Shkrimtari me famë botërore, Gabriel Garcia Marquez, i cili është edhe fitues i Çmimit “Nobel”, ka lënë një letër që do t’iu mbizotërojë të gjitha kohërave.
Pasi u diagnostifikua me kancer, Markez vendosi t’iu drejtohet për herë të fundit miqve dhe lexuesve të tij përmes një letre të hapur.
Letra e plotë:
“Miqtë e mi lamtumirë!
Sikur Zoti të harronte për një moment që unë jam një dordolec i ndrequr me rrecka dhe të më dhuronte një copë jetë, mbase nuk do të thosha të gjitha ato që po mendoja, por, sigurisht, do të mendoja të gjitha ato që po them. Do t’i jepja rëndësi gjerave, por jo vetëm nga vlera e tyre, por për domethënien që kanë.
Do të flija pak, e do të ëndërroja më shumë, sepse çdo minutë që mbyllim sytë, humbasim 60 sekonda dritë. Do të vazhdoja kur të tjerët të ndalonin, do të zgjohesha kur të tjerët të flinin… dhe do të shijoja një akullore me çokollatë!!!
Nëse Zoti do të më jepte një copë jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha përballë diellit duke e lënë të pambuluar, jo vetëm trupin tim, por edhe shpirtin. Zoti im, nëse do të mundja do të shkruaja urrejtjen time mbi akull, dhe do të prisja sa të dilte dielli.
Do të pikturoja një ëndërr të Van Gogut mbi yje, do të recitoja një poezi të Bernardit, dhe një këngë e Shtradus do të ishte serenata që do t’i dhuroja hënës. Do të ujisja me lotët e mi trëndafilat, që të ndjeja dhimbjen nga gjembat e tyre, dhe puthjen ngjyrëkuqe nga fletët e tyre.
Ah, Zoti im, sikur të kisha një copë jetë, nuk do të lija të kalonte as edhe një ditë pa u thënë njerëzve që i dashuroj. Do të bëja çdo burrë e çdo grua të besonte se i dashuroj, dhe do të dashurohesha me dashurinë.
Njerëzve do t’u tregoja se sa gabim bëjnë kur mendojnë se ndalojnë së dashuruari kur plaken, pa e kuptuar se plakemi kur pushojmë së dashuruari.
Fëmijës do t’i jepja pendë, por do e lija të mësonte vetë se si të fluturonte. Pleqve do t’u tregoja se vdekjen nuk e sjell pleqëria por “harresa”. Mësova kaq gjëra nga ju njerëzit…
Mësova se të gjithë duan të jetojnë në “majën e malit” pa e kuptuar se lumturia qëndron në mënyrën sesi e zbret “faqen e pjerrët”.
Mësova gjithashtu, se kur fëmija i porsalindur shtrëngohet mbi pëllëmbën e tij të vogël për hërë të parë gishti që i zgjatet nga babai i tij, e robëron atë përjetë.
Mësova se njeriu ka të drejtë ta shohë tjetrin nga lart, vetëm kur duhet të ndihmojë atë të ngrihet.
Janë kaq shumë gjëra që mesova prej jush, por në të vërtetë nuk do të më hyjnë në punë, sepse kur të më mbajnë të mbyllur brenda në këtë valixhe, fatkeqësisht do të kem vdekur.
Të thuash atë që ndjen dhe të bësh gjithnjë atë që mendon, sepse askush nuk do të të mbaj mend për mendimet e tua të fshehta. Nëse do të dija që sot do të ishte hera e fundit që do të të shihja duke fjetur, do të të përqafoja fort…fort.., dhe do t’i lutesha Zotit të bëhesha roje e shpirtit tënd. Nëse do të dija se sot do të ishte hera e fundit që do të të shihja të dilje nga dera, do të të përqafoja dhe do të të jepja një puthje, dhe do të të thërrisja përsëri të të jepja të tjera…” / KultPlus.com
Gabriel Garcia Marquez (Gabriel Garsia Markez i njohur edhe si Gabo), shkrimtari i njohur kolumbian lindi më 6 mars të vitit 1927 në Aracataca, një fshat i vogël pranë maleve të Karaibeve kolumbiane dhe vdiq më 17 prill 2014. Ai ishte djali i Gabriel Eligio García dhe Luisa Santiaga Márquez Iguarán.
Në atë periudhë dështoi shoqëria United Fruit, që deri në atë kohë kishte mbajtur ekonominë në rajon në një nivel mjaft të mirë nëpërmjet kultivimit të bananes. Si në çdo familje të asaj krahine edhe në atë Márquez gjendja financiare ishte në përkeqësim të vazhdueshëm, kështu që Gabrile së bashku me prindërit u transferua në shtëpinë e gjyshërve të tij në Riohacha.
Tetë vjetët e para të jetës së Markezit kaluan qetësisht, të mbushura me historitë magjike të gjyshes Tranquilina Iguarán dhe tregimet epike të gjyshit Nicolás Ricardo Márquez Mehija, në shtëpinë e të cilit dëgjoi historinë e masakrës së plantacioneve të bananes, ku u vranë mbi 100 njerëz, që më pas u varrosën në një varr masiv. Nga goja e gjyshit dëgjoi bëmat e jashtëzakonshme të gjeneralit Rafael Uribe Uribe, protagonist absolut i Luftës Njëmijë Ditore (1899-1902), një nga ngjarjet më të rënda dhe më të përgjakshme në historinë e Kolumbisë.
Ne vitin 1935 humbi gjyshin dhe kjo ngjarje ndikoi shumë në gjendjen shpirtërore të 12 vjeçarit Márquez, i cili një vit me pas shkon në Barrankija për të studiuar në shkollën San Hosé. Më 1942 u transferua në Zipaquirá për të përfunduar gjimnazin. Ne moshën 20 vjeçare fitoi të drejtën e studimit në Universitetin e Bogotá, dega drejtësi. I mërzitur nga jeta e përshpejtuar e kryeqytetit kolumbian dhe nga i ftohti i krahinës se Andeve, Gabriel mbyllej në dhomën e tij ku lexonte kryeveprat e autorëve me të mëdhenj latinë dhe spanjisht-folës. I mahnitur nga letërsia, filloi të shkruante duke braktisur studimet.
Megjithë pasionin e madh për librat, Márquez ishte një nga ata që vuanin situatën e Kolumbisë që po kalonte një periudhë ku dhuna ishte gjithnjë e pranishme. Me 9 prill 1948, filloi e famshmja El Bogotazo, e njohur si treditëshi i dhunës në kryeqytet, që përfundoi me vdekjen e drejtuesit liberal Jorge Eliecer Gaitán. Gjatë atyre ditëve të përgjakshme disa njerëz hynë në apartamentin e tij dhe dogjën gjithçka. Márquez vendosi të shkonte në Kartagjenë ku gjeti punë si redaktor e më pas si reporter për gazetën “El Universal”.
Në vitin 1949 vendosi të rikthehej në Barrankija, ku filloi të punonte si gazetar dhe u bashkua me “El Gruppo de Barranquilla”, që përbehej nga të rinj që kishin pasion letërsinë. Një vit më pas publikoi në faqet e gazetës “El Espectador” të Santa Fésë një tregim me titull “La tercera resignación”. Në vitin 1952, mbaroi së shkruari romanin e tij të parë, “La hojarasca” (përkthyer shqip si Gjethurinat) dorëshkrimin e të cilit e dërgoi në Argjentinë. Pas tre javësh në përgjigjen që i erdhi shkruhej që mund të merrej me çdo gjë përveç se me letërsi.
Në vitin 1955 fitoi çmimin e parë në një konkurs, ku konkurroi me tregimin “Un día después del sábado” (Dita pas së shtunës). Falë dhuntive të tij narrative, García Márquez në një hark kohor mjaft të shkurtër u bë një nga emrat më të rëndësishëm të gazetarisë kolumbiane. Intervistat, artikujt dhe opinionet e tij ishin të mirëpritura në çdo redaksi. Te gjitha punimet e tij deri në 1956, u publikuan si një libër i vetëm me titull “Relato de un náufrago”, që trazoi skenën politike në vend pasi aty trajtoheshin trafiqet e drogës nëpërmjet detit. Qëndrimi i Markezit ndaj këtij fenomeni gjeti aprovimin e popullit, por provokoi keqas politikanët. Në nëntor të vitit 1956 drejtori i gazetës “El Espectador”, për të cilën punonte Markez, mori urdhër nga disa qeveritarë që të pushonte nga puna shkrimtarin. Nga miqësia e ngushtë dhe respekti i madh, drejtori vendosi ta dërgonte në Zvicër, ku do të punonte si reporter për gazetën e tij. Edhe pas falimentimit që ndodhi një vit me pas, Markez vendosi të qëndronte në Zvicër. Gjatë jetës në Evrope, ai vizitoi shumë qytete të famshme të kontinentit të vjetër së bashku me mikun Plinio Apuleyo Mendoza. Udhëtimi në fjalë shërbeu si frymëzim për të shkruar “90 días en la cortina de hierro”. Më 1958, pas një qëndrimi në Londër, García Márquez u kthye në Amerikë, për t’u vendosur më pas në Venezuelë.
Në Barrankija, u martua me Mercedes Barca, me të cilën pati dy fëmijë, Rodrigo (lindur në Bogotá në 1959) dhe Gonzalo (lindi në Meksiko në 1962). Më 1961 u transferua në New York ku filloi punën si korrespondent i Prensa Latina. Kërcënimet e vazhdueshme nga ana e CIA-s dhe kubanëve e shtynë të transferohej në Meksikë. Më 1967 realizoi kryeveprën e krijimtarisë se tij “Cien años de soledad“ (përkthyer shqip si Njëqind vjet vetmi), një libër që shënon kulmin e të ashtuquajturit realizëm magjik. Më 1974 dolën në treg “Ojos de perro azul” dhe “El otono del patriarca” (Vjeshta e patriarkut), dy veprat më komplekse të krijimtarisë së tij, një metaforë e gjerë mbi vetminë, mjerimin si pasojë e pasurimit.
Nga viti 1975, Márquez jetoi midis Meksikës dhe Kartagjenës, Havanës e Parisit. Më 1982, u vlerësua me çmimin Nobel për Letërsinë. Më 2002 publikoi vëllimin e parë të Vivir para contarla (Të jetosh për të treguar), ndërsa dy vjet më pas veprën e tij të fundit, të paktën deri tani Memorias de mis putas tristes(përkthyer në shqip nga Mira Meksi me titull Kujtim kurvash të trishta). Ndër veprat e tij me të mëdha përmenden Dashuri në kohërat e kolerës, Kronikë e një vdekjeje të paralajmëruar dhe “Njëqind vjet vetmi” e cila është përkthyer në shqip nga i madhi Robert Shvarc, Gjenerali në labirintin e tij, Erendira etj. Veprat e Markezit në shqip i kanë përkthyer Ramiz Kelmendi, Veton Surroi, Aurel Plasari, Mira Meksi e Robert Shvarc. /KultPlus.com
Sa burra kam ndigju tuj thanë se duen një gru inteligjente në jetën e tyne!..Unë i kisha këshillu me u mendu mirë..Gratë inteligjente marrin vendime vetë , kanë dëshirat e tyne dhe vendosin kufij.
Ti nuk do t’jesh kurrë qendra e jetës së saj sepse ajo sillet rreth vetes. Një gru inteligjente nuk ja lejon vedit me u manipolu, as me u shantazhu, ajo merr përgjegjësi.
Gratë inteligjente diskutojnë , analizojnë ,grinden,nuk knaqen lehtë, ecin përpara.Këto gra kanë pasë një jetë para teje dhe e dinë mirë që do të vazhdojnë t’kenë një jetë edhe kur të jesh largu ti.Ajo të paralajmëron nuk kërkon leje. Këto gra nuk kërkojnë në çift një udhëheqës për me i shku mbas, as një babë që ja zgjidhë jetën, as edhe një djalë për me i shpëtu. Ato nuk duen as me të ndjekë as me kapë kënd për hunde. Duen me ecë pranë teje.Ato e dinë mirë se jeta pa dhunë asht një e drejtë që u përket ,as luks e as privilegj.
Ato shprehin zemërimin, trishtimin, gëzimin e frikën në të njëjtën mënyrë, sepse e dinë që frika nuk i debulon, ashtu siç e dinë që zemërimi nuk i ban “mashkullore”. Këto dy emocione dhe të gjitha të tjerat bashkë e bajnë njerëzore dhe pikë. Një gru inteligjente asht e lirë sepse ka luftu fort për lirinë e saj. Por nuk asht viktimë asht e mbijetume.Mos u mundo me e lidhë në zinxhirë, sepse ajo din si me shpëtu.
Grueja inteligjente e din mirë se bukuria e saj nuk qëndron as në pamjen e saj as në trup. Mendohu dy herë para se me e gjyku për moshën, gjatësinë apo sjelljen seksuale, sepse kjo asht dhunë emocionale dhe ajo e din këtë gja.
Kështu pra , para se me thanë që dëshironi një gru inteligjente në jetën tuj pyetni vedin nëse je për nji mend i gatshëm me hy në të sajën. /KultPlus.com
Çdo çmim është një rrezik për ta. E keqja më e madhe që mund t’i ndodhë një njeriu që nuk ka ndjeshmëri për suksesin në letërsi, dhe për më shumë kur ai jeton në një kontinent të pamësuar me suksesin, është të botojë një roman që shitet si salsiçet.
Ky është rasti im. Unë nuk kam dashur kurrë të shndërrohem në një spektakël, urrej televizionin, kongreset e letërsisë, konferencat dhe jetën intelektuale”.
Ndër të tjera, këtëkumtoi Gabriel García Márquez në fjalimin e shkurtër që mbajti kur i dorëzuan çmimin prestigjioz “Rómulo Gallego”, për veprën e tij “Njëqind vjet vetmi”. /KultPlus.com
Më shumë se shtatë vjet pas vdekjes së shkrimtarit të njohur kolumbian Gabriel Garcia Marquez, veshjet e tij do të dalin në ankand për bamirësi.
”Rreth 400 veshje që i përkasin nobelistit të vitit 1982 dhe bashkëshortes së ndjerë Mercedes do të shiten”, njoftoi mbesa e tij, Emilia Garcia për gazetën meksikane ”Milenio”.
”Janë veshjet më ikonike që i përkasin Gabos dhe Mercedesit”, shpjegoi aktorja.
Xhaketa, kravata, këpucë dhe çanta janë ndër artikujt në shitje të Garcia Marquez dhe Mercedes Barcha.
Nga 20 tetori, shtëpia e autorit të “Njëqind vjet vetmi” do të hapë dyert për miqtë e familjes dhe më vonë për vizitorët.
Kostumi i bardhë që Garcia Marquez veshi kur iu dha çmimi Nobel, i quajtur ”liquiliqui” dhe tipik i Venezuelës dhe Kolumbisë, ka qenë në Muzeun Kombëtar të Kolumbisë që nga viti 2003.
Garcia Marquez, një nga autorët më të lexuar të Amerikës Latine, vdiq në vitin 2014 në moshën 87 -vjeçare.
Paratë e mbledhura nga shitja do t’i dhurohen fondacionit ”Fisanim”./atsh/KultPlus.com
Imagjinoni një fshat shumë të vogël në të cilin jeton edhe një zonjë e moshuar me dy fëmijë: një djalë 17 vjeç dhe një vajzë 14 vjeçe. Nëna është duke u shtruar sillën bijve të vet, por në fytyrë ka njëfarë shqetësimi.
Fëmijët e pyetën se çfarë i kishte ndodhur dhe ajo u përgjigj: Nuk e di, por sot jam zgjuar me parandjenjën se diçka shumë e rëndë ka për të ndodhur në këtë fshat.
Ata qeshën me ato që tha nëna e tyre. Sipas tyre këto qenkëshin parandjenja pleqsh, gjëra që diheshin. Djali shkoi të luante bilardo dhe në çastin që do të godiste një gur, ishte një karambol fare i thjeshtë, lojtari tjetër i thotë: Unë vë bast një peso që ti nuk ke për ta goditur dot.
Të gjithë qeshën. Qeshi edhe i biri i gruas së moshuar. E goditi gurin dhe nuk e bëri dot karambolin. Ndërkohë që i jep peson kundërshtarit, të tjerët e pyesin se ç’paskësh ndodhur me të që nuk arriti ta bënte dot atë karambol aq të lehtë.
Dhe ai përgjigjet: Keni të drejtë, por më ka ngelur mendja te një gjë që më tha sot në mëngjes ime më: se diçka e rëndë do të ndodhë në fshat.
Të gjithë qeshën me të. Ai që fitoi peson u kthye në shtëpinë e tij ku gjeti të ëmën e vet me mbesën e saj ose me një të afërt tjetër dhe duke treguar peson i lumtur thotë: I fitova një peso Damasos, dhe ia fitova aq lehtë ngaqë është budalla.
E pse qenka budalla?
Hëm, dëgjo këtu, ai nuk mundi të bëjë dot një karambol fare të thjeshtë. Ishte i shqetësuar sepse e ëma na qenkësh ngritur sot me idenë se në fshatin tonë dashka të ndodhë diçka shumë e rëndë.
Atëherë e ëma i thotë këtij: Mos u tall me parandjenjat e pleqve sepse nganjëherë dalin të vërteta.
Mbesa e saj e dëgjoi dhe u ngrit e shkoi te kasapi për të blerë mish. Ajo i thotë kasapit: Më bëj një kile mish, – dhe, papritur, ndërsa ai priste mishin, shton: – E di ç’ke, më mirë bëj dy kile, sepse thonë, lart e poshtë, se paska për të ndodhur diçka shumë e rëndë në fshatin tonë, kështu që është më mirë të jemi të përgatitur.
Kasapi i jep mishin asaj dhe kur vjen një zonjë tjetër për të blerë një kile mish, i thotë: Më mirë merr dy kile se njerëzit më thonë që do të ndodhë diçka shumë e rëndë, prandaj po përgatiten duke blerë gjëra.
Atëherë plaka i thotë: Po është ashtu, më bëj katër kile, se unë kam shumë gojë për të ushqyer. Dhe merr katër kile. Për të mos e bërë tërkuzë tregimin, po ju them se kasapi për një gjysmë ore e mbaroi mishin dhe shkon e ther një lopë tjetër, e shet edhe atë të gjithën, ndërkohë që vazhdon ta përhapë lajmin.
Dhe vjen një moment, kur të gjithë njerëzit në fshat po prisnin të ndodhte me të vërtetë diçka. U paralizua gjithë veprimtaria e zakonshme dhe aty nga ora dy pasdite, si gjithmonë, shtrëngoi vapa.
Dikush tha: E vini re se ç’vapë po bën sot?
Po në këtë vend gjithnjë bën vapë! (Aq vapë bënte në atë fshat sa muzikantët që i kishin instrumentet të arnuara me mballoma, gjithnjë u binin në hije, se, po të luanin në diell me to, do t’u binin copat sheshit.)
Por ora dy pasdite është koha kur vapa arrin kulmin.
E vërtetë është ajo që thua zotrote, por kurrë nuk ka bërë si sot. Në këtë fshat të shkretë, mu në mes të sheshit të shkretë, ulet një zog dhe lëshon një zë.
Shikoni, është një zog mu në qendër të fshatit. Dhe të gjithë, të habitur, shikojnë zogun.
Zotërinj, po ka bërë vaki shumë herë që ulen zogj në sheshin e fshatit.
Po, po, vërtet, por jo në këtë orë. Dhe, që thua ti, vjen një çast tensioni të tillë për banorët e fshatit, sa të gjithë i mbyt dëshpërimi dhe të gjithë duan të ikin, por nuk e marrin guximin ta bëjnë.
Unë do bëhem burrë! – bërtiti njëri.
– Unë po iki.
Merr gjërat e tij, fëmijët e tij, ato pak bagëti që kishte, i fut në një karrocë dhe përshkon rrugën qendrore ku është mbledhur i tërë fshati i mjerë e po e shikon.
Dhe në atë moment njerëzit thonë: I lumtë që mori guximin, o burra, hajde të ikim edhe ne. Dhe fshati u bë rrëmujë; të gjithë po përfilleshin për t’ia mbathur. Po merrnin gjërat, kafshët, gjithçka.
Dhe njëri nga ata të fundit që braktisën fshatin thotë: Nuk dua që fatkeqësia të futet shtëpinë time, – dhe i vë flakën shtëpisë së tij.
E të gjithë bënë si ai. U vunë flakën shtëpive të tyre. Dhe ia mbathën me një panik të tmerrshëm e të vërtetë, thua se ishte një ikje nga lufta.
Midis të ikurve ishte edhe zonja e moshuar që kishte dhënë lajmin ogurzi.
Atëherë ajo klithi e tha: Çudi, kur unë thashë se diçka shumë e rëndë ka për të ndodhur, të gjithë më thanë se qenkësha e çmendur.
Gabriel García Márquez konsiderohet si shkrimtari që popullarizoi realizmin magjik, një zhanër që ndërthur përshkrime të jetës së përditshme me elementë fantastikë. Ai kujtohet më së shumti për veprat “100 Vjet Vetmi” dhe “Dashuri në Kohën e Kolerës”.
Gabriel Garcia Marquez konsiderohet si shkrimtari më popullor në gjuhën spanjolle që nga Miguel de Cervantesi. Veprat e tij letrare kanë qenë shkrimet më të shitura në spanjisht, përveç Biblës. Romani i tij epik “100 Vjet Vetmi” është shitur në mbi 50 milionë kopje në 25 gjuhë të ndryshme.
García Márquez fitoi çmimin Nobel në letërsi në vitin 1982 për tregimet dhe romanet e tij. Në fjalën e falënderimit kur mori çmimin, ai u shpreh “Amerika Latine është një burim i pashtershëm krijimtarie, dëshpërimi dhe bukurie”.
‘Gabo’ siç thirrej shpesh, pionieri i zhanrit të realizmit magjik i dhanë një perspektivë tërësisht të re letërsisë dhe botës së fjalës së shkruar. Por puna e tij gjithashtu mbart grimca mençurie rreth dashurisë, luftës dhe jetës, të cilat janë bërë tashmë të përjetshme në veprat “Njëqind vjet vetmi”, Dashuria në kohërat e kolerës, dhe klasikët e tjerë.
Ja disa nga leksionet e “Gabos” përzgjedhur nga librat e tij që do të jetojnë përgjithmonë:
1- Unë nuk besoj në Zot, por i frikësohem Atij.
2- Jeta nuk është ajo që jetojmë, por ajo që ti kujton dhe si e kujton atë.
3- Ai që pret gjatë ka pritshmëri të vogla.
4- Një person nuk vdes kur duhet, por kur mund.
5- Seksi është ngushëllimi kur ju nuk mund të keni dashurinë.
6- Kam zbuluar për kënaqësinë time, se është jeta, jo vdekja, ajo që nuk ka kufij.
7 – Asnjë ilaç nuk mund të shërojë atë që s’mund ta shërojë lumturia.
8- Një burrë e kupton kur plaket, sepse ai nis t’i ngjajë babait të tij.
9- Liria është shpesh viktima e parë e luftës.
10- Mençuria vjen tek ne në atë moment kur nuk na hyn më në punë.
11- Mbetet gjithmonë diçka për t’u dashur.
12- Të gjitha qeniet njerëzore kanë tri jetë: publike, private dhe sekrete.
13- Trillimi u shpik ditën, kur profeti hebre Jonah u kthye në shtëpi dhe i tha gruas se ishte tri ditë me vonesë sepse ishte përtypur nga një balenë.
14- Problemi me martesën është se përfundon çdo natë pas aktit të dashurisë dhe duhet të rindërtohet çdo agim përpara vaktit të mëngjesit.
15– Nuk do t’i këmbeja kënaqësitë e vuajtjes sime për asgjë në botë.
16- Sekreti i një moshe të madhe nuk është asgjë tjetër përveç një pakti të ndershëm me vetminë.
17- Nuk është e vërtetë që njerëzit ndalojnë së ndjekuri ëndrrat kur plaken, ata plaken sepse ndalojnë së ndjekuri ëndrrat.
18- Zemra ime ka më shumë dhoma se një bordello.
19- Asgjë nuk e përfaqëson një njeri më shumë sesa mënyra sesi vdes.
20- Jo, nuk jam pasur. Unë jam një njeri i varfër me para, por kjo nuk është e njëjta gjë.
21- Kur një grua vendos të flejë me një burrë, nuk ka asnjë mur që ajo nuk mund të ngjisë, asnjë fortesë që s’mund ta shkatërrojë, asnjë konsideratë morali që ajo nuk do injorojë dhe mbi të gjitha: nuk ka Zot për të cilin t’ia vlejë të shqetësohesh.
22- Thuaji atij po. Edhe nëse po vdes nga frika, edhe nëse do të të vij keq më vonë, sepse çfarëdo që të bësh, do të pendohesh për gjithë jetën nëse thua jo.
23- Në qoftë se Perëndia nuk do të pushonte dielën, do të kishte pasur kohë për të përfunduar botën.
24- Vjen gjithmonë mëngjesi dhe jeta ne na jep prapë mundësi t’i bëjmë gjërat si duhet.
25- Kur të vdes, të vetmen keqardhje do ta kem është nëse në vdekje nuk do të ekzistojë më dashuria.
26- E nesërmja nuk është e sigurt për askënd, i ri apo i vjetër. Sonte mund të jetë e fundit herë që i shikon njerëzit që do. Prandaj mos prit, bëje sot sepse e nesërmja nuk vjen kurrë.
27- Nevoja e ka fytyrën e një qeni.
28- Askush nuk i meriton lotët e tu, por ai që i meriton ata, nuk do të të bëjë të qash.
29- Në gazetari vetëm një fakt i rremë, e vë në dyshim të gjithë punën e bërë, ndërsa në fiksion vetëm një fakt i vërtetë e legjitimon të gjithë punën e bërë
30- Në fund të fundit, letërsia nuk është tjetër vetëm se zdrukthtari. Me të dyja ju keni punë me realitetin, me një material po aq të vështirë sa druri. / KultPlus.com
Kur pyeta një herë në një universitet të Kolumbisë se çfarë provimesh aftësie apo të karakterit profesional iu nënshtrohen personat që dëshirojnë të studiojnë për gazetari, përgjigja që mora ishte e prerë: “Gazetarët nuk janë artistë.”
Në njëfarë mënyre, këto pikëpamje ushqehen nga bindja se gazetaria e shkruar është një zhanër letrar. Këtu e pesëdhjetë vjet të shkuara shkollat e gazetarisë nuk ishin në modë. Ky zanat mësohej në zyrat e redaksive, shtypshkronja, qoshkat e kafeneve më të humbura, si dhe festat e organizuara të premteve në darkë. Gazeta përgatitej në mjedise që u ngjanin pak a shumë punishteve, vendet më të përshtatshme për të mësuar e për t’u informuar dhe ku pikëpamjet lindnin e përpunoheshin në një atmosferë bashkëpunimi të ngushtë, ku ruhej e respektohej integriteti i çdonjërit. Gazetarët përbënin një grup të organizuar më së miri.
Gjithçka që kishim në këtë jetë e ndanim bashkërisht dhe qemë aq fanatikë lidhur me profesionin tonë sa nuk flisnim kurrë për ndonjë gjë tjetër. Puna na kishte lidhur aq fort me shoqi-shoqin, sa pak kohë mund të mbetej për jetën intime të çdonjërit prej nesh. Ndonëse asokohe nuk ekzistonte kolegjiumi i redaksisë në kuptimin formal të fjalës, në orën pesë të pasdites i gjithë stafi mblidhej spontanisht sa për t’u çlodhur nga ten-sioni i përjetuar gjatë ditës dhe për të pirë një kafe në ndonjë vend ku mund të zhvillohej veprimtari editoriale. Ishin mbledhje të hapura, ku diskutohej me zjarr rreth temave të çdonjërës prej rubrikave dhe ku viheshin pikat mbi “i” për numrin e mëngjesit të ditës së nesërme.
Personat që nuk mësonin gjë prej gjëje në debatet e ndezura 24-orëshe të asaj akademie shëtitëse ose të gjithë ata që mërziteshin për vdekje nga bisedat e pafundme që zhvilloheshin, qenë pikërisht ata që dëshironin ose që mendonin se tashmë ishin gazetarë, por në të vërtetë nuk qenë të tillë. Asokohe gazetaria ndahej në tri kategori të mëdha: lajmet, historitë me karaktere dhe editorialet. Rubrika që kërkonte vërtetë finesë dhe që mbartte në vetvete goxha prestigj ishte ajo e editorialeve.
Puna e reporterit ishte më e nënvleftësuara, pasi personi që e kryente atë ishte rëndom ndonjë riosh, të cilit i ngarkoheshin detyra që nuk shkonin përtej shërbimeve të një çiraku. Si koha ashtu edhe profesioni kanë dëshmuar se sistemi nervoz i gazetarisë vepron sipas një stili që lëviz në drejtim të përkundërt me akrepat e sahatit; domethënë, në moshën 19-vjeçare unë isha studenti më i keq që kishte fakulteti i Drejtësisë dhe e nisa karrierën e gazetarit si anëtar i redaksisë së editorialeve. Dalëngadalë, duke punuar rëndshëm, arrita të çaj përpara, duke punuar sa në një sektor në tjetrin, derisa u bëra një reporter i vjetër e i përkorë.
Ushtrimi i këtij profesioni kërkonte një kulturë të gjerë, çka ta ofronte edhe vetë mjedisi i punës. Leximi ishte një nevojë e domosdoshme që nuk hynte te kërkesat e mirëfillta të punës. Njerëzit që janë autodidaktë zakonisht janë lakmiqarë për të nxënë sa më shumë dhe i përvetësojnë gjërat shpejt. Kjo gjë vlen sidomos për moshatarët e mi, ngaqë të gjithë digjeshim nga dëshira të çanim shtigjet për ta çuar sa më përpara atë që ne e quanim vetmevete profesioni më i mirë në botë. Alberto Lleras Camargo, një gazetar i moçëm, i cili në dy raste do të bëhej presidenti i Kolumbisë, nuk kishte marrë as diplomën e shkollës së lartë. Krijimi i mëvonshëm i shkollave të gazetarisë erdhi si rrjedhojë e reagimit të rretheve akademike kun-drejt faktit që profesionit i mungonte formimi shkollor.
Tash për tash, kjo gjë nuk vlen vetëm për median e shkruar, por për të gjitha fushat e medias që ekzisto-jnë ose që do të shpiken. Sidoqoftë, në një përpjekje të dëshpëruar për t’u shtrirë sa më shumë edhe emri i përulur që mori ky profesion qysh në fillim të shekullit të 15-të, tashmë është braktisur. Tash nuk e quan më kurrkush gazetari, por shkenca e komunikimit ose komunikimi masiv. Pa hyrë në hollësira, rezultatet e përftuara nuk janë dhe aq inkurajuese. Studentët që diplomohen nga institucionet akademike me pretendime tejet të mëdha dhe aspak realiste, ndonëse jetën e kanë përpara, duket që nuk kanë kurrfarë pika kontakti me realitetin dhe problemet kryesore të jetës në botën e njëmendtë, dhe më fort se profesionit e aftësive të lindura i kushtojnë rëndësi e vëmendje të pazakontë mënyrës se si të spikasin.
Kjo gjë është veçanërisht e vërtetë sidomos lidhur me dy atribute kyç: kreativiteti dhe përvoja. Shumica dërrmuese e studentëve i hynë profesionit me mangësi të dukshme: ata kanë probleme të rënda me gramatikën e shkronjëzimin dhe nuk janë në gjen-dje ta rrokin në mënyrë instinktive materialin që lexojnë. Një pjesë mbahen me të madh për faktin se mund të lexojnë përsëmbrapthti një dokument sekret mbi tryezën e një ministri, se janë në gjendje të regjistrojnë biseda rastësore pa e marrë vesh folësi, ose se mund të publikojnë një bisedë për të cilën kanë rënë paraprak-isht në ujdi ta trajtojnë si konfidenciale. Ajo çka të shqetëson më së shumti është fakti se të gjitha këto shkelje të rregullave të etikës bazohen në një koncept risque për profesionin, në atë që është përshtatur në mënyrë të vetëdijshme dhe është rrënjosur krenarisht në rëndësinë e shenjtë të të qenit i pari që merr vesh diçka dhe para gjithkujt tjetër. Nocioni se lajmi më i mirë nuk është medoemos lajmi që ti ia ke dalë ta marrësh i pari, por në të shumtën e rasteve është ai lajm që paraqitet më mirë nga të tjerët, nuk do të thotë asgjë për ta.
Disa prej këtyre të rinjve, të vetëdijshëm për mangësitë e veta, ndjehen të mashtruar nga shkolla që kanë kryer dhe nuk e kanë për gjë të fajësojnë profesorët se janë ata që kanë dështuar t’u ngulin në mendje virtytet që tash kërkohen prej tyre, në mënyrë të veçantë kureshtjen për të zhbiruar jetën. S ’do mend që kjo është një kritikë që mund t’u bëhet të gjitha niveleve të arsimimit në përgjithësi, i cili është i korruptuar nga pafundësia e shkollave që janë kapur pas praktikës së mbrapshtë që i kushton më fort vëmendje informacionit se mësimit. Gjithsesi, në rastin konkret të gazetarisë kjo gjë duket se ka të bëjë me paaftësinë e profesionit për të ecur me të njëjtin hap të mekanizmave të tregtisë, si dhe për faktin se gazetarët kanë humbur në labirin-thin e krijuar nga teknologjia teksa është lëshuar me vërtik përpara.
Me fjalë të tjera, sot e gjithë ditën ka një konkurrencë të ethshme midis kompanive kush shtie në dorë veglat më moderne, ndërkohë që kanë lënë pas dore ushtrimin e personelit dhe shpërfillur mekanizmat që njëherë e njëkohë nxisnin shpirtin e skuadrës. Zyrat e redaksive janë shndërruar në laboratorë sterilë ku njerëzit rropaten të ishulluar nga bota, vende ku është më e lehtë të komunikosh nëpërmjet yçklave të elektronikës sesa duke prekur drejtpërdrejt zemrat e lexuesve. Dehumanizimi është duke u përhapur me një ritëm alarmues. Nuk është aspak e lehtë të kuptosh se si teknologjia, me gjithë lavdinë e saj dhe mjetet e komunikimit që zh-villohen me shpejtësinë e dritës, gjëra që i lakmonim aq fort në kohën tonë, ia kanë dalë mbanë të përshpe-jtojnë dhe përkeqësojnë agoninë që lidhet me kohën e mbylljes së gazetës. Fillestarët qahen se shefat u japin tri orë kohë të përfundojnë një detyrë që realisht nuk mund të kryhet në më pak se gjashtë orë, se u kërkoj-në të përgatisin një material për dy kolona dhe në minutën e fundit u japin vetëm gjysmë kolone dhe se në kaosin e mbylljes së gazetës askush nuk ua ka nge-në ose të paktën të ketë mirësinë t’u japë një shpjegim, pa zënë ngoje këtu një fjalë sa për t’i ngushëlluar. “Ata as nuk na qortojnë”, shprehej një reporter riosh që ishte në ankth dhe priste një reagim nga shefat e tij. Heshtja mbretëron; shefi, i cili në kohët e shkuara ishte si një prind i urtë e i dhembshur, sot i kanë shteruar energjitë dhe koha bashkë me to, që të mbajë të njëjtin hap me ritmin ndëshkues të imponuar nga teknologjia.
Për mendimin tim është pikërisht nguti i vazhdueshëm dhe kufizimi në kohë e hapësirë që e ka zbe-hur rolin e të raportuarit, të cilin ne e kemi konsideru-ar kurdoherë si zhanrin më të fisëm, por në të njëjtën kohë edhe zhanrin që lypte më shumë kohë, më shumë hulumtime, më shumë reflektim dhe, sidomos, mjeshtëri të lartë në të shkruar. Në të vërtetë, të rapor-tuarit është një proces rindërtimi i detajuar dhe i ku-jdesshëm i fakteve. Thënë ndryshe është lajmi në tërësinë e vet, ashtu siç kanë ndodhur ngjarjet përnjë-mend, të paraqitura në mënyrë të atillë që lexuesi të ndjehet sikur ngjarjet kanë ndodhur para syve të tij. P ara se të shpikej teleshkruesi dhe teleksti, di-kush në fushën e radiokomunikimit me një përkushtim fanatik ndaj profesionit kapi sakaq lajmet e botës mes kakofonisë së valëve, ndërsa një editor i shkolluar e plotësonte me detajet dhe informacionin shoqërues, në mënyrë të ngjashme me rindërtimin e krejt skeletit të një dinosauri duke u nisur nga një verte-bër e vetme.Vetëm interpretimi i lajmit ishte rreptë-sisht i ndaluar, ngaqë kjo gjë konsiderohej domeni i shenjtë i kryeredaktorit, editorialet e të cilit presupo-zohej se shkruheshin veç prej dorës së tij, ndonëse nuk ishte bash kështu. Përveç kësaj, kryemjeshtri i të shk-ruarit ishte ngaherë i famshëm për lajlelulet stilistikore. Kryeredaktorët më në zë kishin linotipistin e tyre, puna e të cilit ishte të deshifronte dorëshkrimet.
Një nga përmirësimet më domethënëse të bëra në 50 vitet e shkuara është se lajmi dhe raporti tash shoqërohen me komente dhe opinione, ndërsa infor-macioni shoqërues përdoret për të pasuruar përmba-jtjen e editorialeve. Gjithsesi kjo gjë nuk duket të ketë arritur rezultatet më të mira, ngaqë profesioni i gaze-tarit kurrë më parë nuk është dukur kaq i rrezikshëm sa ç’është sot e gjithë ditën. Përdorimi i tepruar i thon-jëzave në citimin e deklaratave, qofshin ato të vërteta ose të rreme, i hap udhën gabimeve të bëra padashje ose me qëllim, shtrembërimeve dashakeqe dhe keqinterpretimeve të helmatisura, të cilat i japin lajmit forcën e një arme vdekjeprurëse. Citimet nga burime që janë krejtësisht të besueshme, nga njerëz që përgjithësisht janë të mirinformuar, nga zyrtarë të lartë që kërkojnë të mbeten anonimë ose nga vëzhgues që dinë gjithçka, por që nuk shfaqen gjëkundi, bën të mundur që gjith-farësoj kundravajtjesh të mbeten pa u ndëshkuar. Fajtori shkon e ngre rreth e qark vetvetes një fortesë duke cituar të drejtën për të mos e zbuluar burimin, pa i shkuar aspak ndërmend të pyesë veten se mos vallë është duke u bërë lodër në duart e burimit, i cili duke i përcjellë informacionin e ka ambalazhuar më parë ash-tu siç i volit atij.
Unë mendoj se një gazetar i keq beson se jeta e tij varet nga burimi, sidomos në ato raste kur ai është zyrtar dhe për këtë arsye e konsideron atë si diçka të shenjtë, pajtohet me të, e mbron atë dhe, tek e fundit, hyn në një marrëdhënie të rrezikshme bashkëfajësie me të, çka madje e shtyn t’i shikojë vëngër burimet e tjera. Ndoshta kjo që do të them tani mund të tingël-lojë tejet anekdotike, por për mendimin tim, në të gjithë këtë proces ka edhe një fajtor tjetër të madh: kasetofoni. Para shpikjes së kasetofonit, profesionistët ia dilnin për bukuri mbanë me tri vegla, të cilat, ç’është e vërteta dhe në fakt përmblidheshin në një të vetme: një bllok shënimesh, moral i panjollosur dhe një palë veshë që ne, ashtu si reporterët, i shtinim në punë për të dëgjuar atë çka na thoshin të tjerët.
Përdorimi, si nga ana profesionale ashtu edhe etike, i kasetofonit ende nuk njihej. Njerëzit duhet t’i mësojnë kolegët e tyre më të rinj se kasetofoni nuk mund të zëvendësojë kujtesën dhe t’u shpjegojnë se s’është gjë tjetër veçse një variant i sofistikuar i bllokut të shënimeve modest, i cili diti ta kryejë me devotshmëri e besueshmëri detyrën e vet në fillimet e këtij profesioni. Kasetofoni thith por nuk dëgjon dhe sikur të jetë një papagall elektronik veç përsërit, por nuk është në gjendje të përsiasë. Ne mund të mbështetemi tek ai, por s’duhet të harrojmë që është një krijesë pa zemër dhe, tek e fundit, zbardhja e fjalëpasfjalëshme e tekstit nuk mund të jetë kurrsesi aq e besueshme sa ç’mund të jetë puna e kryer nga një njeri që i vë veshin dhe u kushton vëmendje fjalëve që nxjerr nga goja bashkëbiseduesi i tij, shtie në punë in-teligjencën për t’i shoshitur e vlerësuar ato, si dhe i gjykon duke u bazuar në standardet e veta etike.
Kur është fjala për radion, kjo teknikë ofron një sërë për-parësish të padiskutueshme në kuptimin e përçimit të menjëhershëm dhe të saktë të fjalëve te dëgjuesi, por e keqja është se një pjesë e mirë e të intervistuesve nuk ua vënë veshin përgjigjeve që japin të intervistuarit se e kanë mendjen te pyetja e ardhshme që duan të bëjnë. Për shkak të kasetofonit, i jepet një rëndësi e pavend dhe e tepruar intervistave. Radioja dhe televizioni, duke u nisur edhe nga vetë natyra e tyre, i kanë shndërruar intervistat në një zhanër sipëror. Por me-sa duket edhe media e shkruar ka rënë në të njëjtën grackë dhe bën të njëjtin gabim konceptual, duke men-duar se zëri i së vërtetës nuk është dhe aq ai i gazetarit që ka qenë dëshmitar i një ngjarjeje të caktuar, por i intervistuari me deklaratën e vet. Për një pjesë të mirë të shefave të gazetave, transkriptimi ka vlerën e lakmusit gjatë një eksperimenti në gotën e mbushur me acid. Ata i pështjellojnë tingujt e fjalëve, e bëjnë lesh e li se-mantikën, kapen pas shkronjëzimit dhe bëhen viktimë e sintaksës.
Ndoshta një zgjidhje do të ishte kthimi te blloku i shënimeve modest, në mënyrë që gazetarët të dinë të përdorin intelektin për të redaktuar gjatë ko-hës që janë duke dëgjuar dhe t’i japin kasetofonit vendin që i takon, atë të një dëshmitari të çmuar. Sidoqoftë, hamendja e ngritur se shumë prej lajthitjeve etike dhe shkarjeve të tjera që e poshtërojnë dhe e bëjnë me turp gazetarinë moderne, nuk vjen dhe aq nga mungesa e moralit sesa nga paaftësia profesionale, çka tingëllon si një farë ngushëllimi. Ka të ngjarë që një nga të metat e programit mësi-mor të komunikimit masiv është se ato u mësojnë stu-dentëve shumë gjëra që janë të dobishme për profesio-nin, por shumë pak, rreth vetë profesionit. Pra është e qartë që programet humanitare duhen mbajtur, ndo-nëse duhet të jenë më pak ambiciozë e të ngurtë, me qëllim që t’i pajisin studentët me një kulturë të gjerë, çka ata nuk e përfitojnë në shkollën e mesme. Gjithsesi, çfarëdolloj programi arsimor duhet të përqendro-het në tri fusha kyç: t’u japin përparësi aftësive dhe profesionit; të përcaktojnë qartë e prerë se kërkimi nuk është një specialitet i profesionit, ndonëse ai i gazetar-it lypset të orientohet nga kërkimi; dhe të punojnë për t’i bërë të vetëdijshëm studentët se standardet etike nuk janë produkt i rrethanave të rastit; gazetarët duhet t’i kenë vath në vesh të gjitha këto.
Objektivi i fundit lypset të jetë kthimi në nivelin fillestar të arsimimit nëpërmjet kurseve në grupe të përbërë nga pak vetë, synimi i të cilëve duhet të jetë një vlerësim kritik i përvojave historike brendapërbrenda kontekstit origjinal të shërbimit publik. Thënë me fjalë të tjera, për sa i përket të mësuarit, duhet të ringjallim shpirtin e të mbledhurit të gjithë tok në orën 5 të pas-dites. Unë i përkas një grupi gazetarësh të pavarur me qendër në Cartagena de Indias, që po rreket ta rrënjosë këtë gjë anembanë Amerikës Latine nëpërmjet një sistemi kursesh eksperimentale e të lëvizshëm që mbart një emër që tingëllon ca i fryrë: Fondacioni për një Qasje të Re ndaj Gazetarisë në Amerikën Iberike (Fundacion para un Nuevo Periodismo Iberoamericano). Ky i yni është një program pilot për gazetarët e rinj në fillimet e karrierës së tyre. Ata punojnë në fusha specifike – raportim, redaktim, intervista në radio, televizion e kështu me radhë – nën drejtimin e një veterani të profesionit të gazetarit. Pas njoftimit publik të bërë nga fondacioni, kandi-datët propozohen nga organi i medias ku ata punojnë, ndërkohë që është vetë kompania që u mbulon shpenz-imet e udhëtimit, qëndrimit dhe taksën e regjistrimit. Kandidatët duhet të jenë nën 30 vjeç, të kenë të pak-tën tre vjet përvojë pune dhe të dinë të dëshmojnë af-tësitë si dhe nivelin e mjeshtërisë në ato lëmenj që janë specializuar duke ofruar dy modele të punëve të kryera që ata vetë i konsiderojnë si punën më të mirë e më të keqe. Kohëzgjatja e çdo kursi është lënë në dorën e in-struktorit të ftuar, të cilat rrallëherë mund të qëllojë të kalojnë më shumë se një javë. Përgjatë kursit instruktori nuk përpiqet t’i pajisë pjesëmarrësit me dogma të karakterit teorik dhe skema akademike, përkundrazi, në tryezat e rrumbullakëta që organizohen ai rreket të përforcojë mjeshtërinë që kursantët zotërojnë duke shtënë në veprim ushtrime praktike, me synimin për të ndarë tok me ta përvojën e përftuar gjatë ushtrimit të profesionit. Synimi nuk është t’i mësojë njerëzit se si të bëhen gazetarë, por të mprehë aftësitë e atyre që tash-më janë të tillë, përmes ushtrimeve praktike. Në kurset tona nuk ka provime përfundimtare, as nota, as di-ploma dhe kursantët nuk pajisen me ndonjë certifikatë pjesëmarrjeje. Procesi i vlerësimit ndodh vetvetiu në punë e sipër përmes zbatimit në praktikë të mjeshtërisë së fituar. Nuk është aq e lehtë të vlerësosh përfitimet e nxjerra kësisoj nisur nga një këndvështrim thjesht pedagogjik. Gjithsesi, ne të gjithë kemi marrë zemër nga entuziazmi i atyre që marrin pjesë në kurset tona, një dukuri që tashmë po jep frytet e veta për një qën-drim jokonformist dhe krijues brendapërbrenda rretheve të medias nga vijnë këta njerëz, një qasje kjo që është përkrahur në shumë raste edhe nga bordet e drejtorëve.
Thjesht fakti që 20 gazetarë nga vende të ndryshme të botës puqen dhe kalojnë së bashku pesë ditë duke diskutuar rreth profesionit, përbën një shenjë të mbarë të progresit të kryer, si për ata vetë, ashtu edhe për atë vetë, ashtu dhe për gazetarinë. Në një vështrim të fun-dit, ne nuk propozojmë rrugë e mënyra të reja për të mësuar gazetarinë; por ajo që dëshirojmë të arrijmë është të ringjallim dhe mënyrat e vjetra të të mësuarit. Media do të bënte mirë ta mbështeste këtë mision shpëtimi, si në zyrat e redaksive ashtu edhe nëpërmjet skenarëve të krijuar bash për këtë qëllim, siç veprohet në rastet e shkërbimit të aksidenteve ajrore që mund të ndodhin gjatë fluturimit, në mënyrë që studentët të mësohen t’i shmangin katastrofat para se të ndeshen me to në jetën reale. Gazetaria është një pasion që s’njeh kufij, që mund të përvetësohet e të humanizohet vetëm nëpërmjet një përballjeje që nxjerr shkëndija kur ndeshet me realitetin. Vetëm ata që e kanë këtë pasion në gjak mund ta kuptojnë këtë tërheqje magnetike që ushtron ajo, pasion që ushqehet nga paparashikuesh-mëria e jetës. Ai që s’e ka provuar më parë këtë përvo-jë mund të nisë të rrokë atë eksitim të jashtëzakonshëm që të ngjall lajmi, dalldinë e mirëfilltë që vjen e të push-ton kur sheh frytet e para të punës tënde, por edhe sfil-itjen morale që mbart dështimi. Kurrkush që nuk ka lindur për këtë gjë dhe nuk është i përgatitur të jetojë për të, sepse vetëm kështu mund të kapesh pas këtij profesioni, i cili përndryshe ngjan krejt i pak-uptueshëm dhe shterues, ku puna mbaron pasi lajmi është nisur drejt destinacionit, por vetëm për një çast, pasi gjithçka nis sakaq nga e para, madje me vrull më të madh, duke mos të falur as edhe një grimë prehjeje.
*Përkthyer në shqip nga revista online e Institutit Shqiptar të Medias-Medi@Link/ KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur.
Kjo letër mund të konsiderohet testamenti shpirtëror i shkrimtarit kolumbian (Çmim Nobel për Letërsi më 1982): me t’ua dërguar atë miqve, ai në fakt tërhiqet nga jeta publike për arsye shëndetësore.
“Sikur Zoti të harronte për një moment që unë jam një dordolec i ndrequr me rrecka dhe të më dhuronte një copëz jetë, mbase nuk do ti thosha të gjitha ato që po mendoja, por sigurisht do ti mendoja ato që po them. Do i jepja rëndësi gjërave jo për vlerën, por për domethënien e tyre. Do flija pak, do ëndërroja më shumë, sepse çdo minutë që mbyllim sytë humbasim 60 sekonda dritë. Do vazhdoja kur të tjerët do ndalonin, do zgjohesha kur të tjerët do flinin. Do dëgjoja kur të tjerët do flisnin, dhe sa do e shijoja një akullore me çokollatë!
Nëse Zoti do më jepte një copëz jetë, do vishesha thjesht, do shtrihesha përballë diellit duke e lënë të pambuluar jo vetëm trupin, por edhe shpirtin tim.
Ah Zoti im, sikur të kisha një copëz jetë, nëse do mundesha, do shkruaja urrejtjen time mbi akull, dhe do prisja të dilte dielli. Nuk do të lejoja të kalonte as edhe një ditë pa i thënë njerëzve që dashuroja se i dashuroja. Do të bëja çdo burrë dhe grua të besojnë se janë njerëzit që dua dhe do të dashurohesha me dashurinë. Te njerëzit do të tregoja se sa gabim bëjnë kur besojnë se ndalojnë së dashuruari kur plaken, pa kuptuar se plaken kur ndalojnë të dashurojnë. Fëmijës së vogël do t’i jepja pendë, por do ta lija të mësonte vetë sesi të fluturojë. Pleqve do t’u tregoja se vdekjen nuk e sjell pleqëria por “harresa”.
Mësova kaq gjëra nga ju, njerëzit. Mësova se të gjithë duan të jetojnë në “majën e malit”, pa kuptuar se lumturia qëndron në mënyrën se si zbret “faqen e pjerrët”.
Mësova se kur fëmija i porsalindur shtrëngohet mbi pëllëmbën e tij të vogël, për herë të parë gishti që zgjatet i babit të tij e robëron përgjithmonë.
Mësova se njeriu ka të drejtë ta shohë tjetrin nga lart, vetëm kur duhet ta ndihmojë të çohet….
Të thuash gjithmonë atë që ndjen dhe të bësh gjithmonë atë që mendon… Nëse do ta dija që sot do të ishte hera e fundit që do të të shihja duke fjetur, do të të përqafoja fort, fort dhe do t’i lutesha Zotit që të bëhesha roja e shpirtit tënd.
Nëse do e dija se kjo do ishte hera e fundit që do të të shihja të dilje nga dera, do të të përqafoja dhe do të të jepja një puthje dhe do të të thërrisja përsëri që të të jepja edhe të tjera.
Nëse do ta dija që kjo do të ishte hera e fundit që do ta dëgjoja zërin tënd, do të regjistroja çdo fjalë tënden që të mund të të dëgjoja përsëri, përsëri…
Nëse do të dija që këto do të ishin momentet e fundit që do të të shihja, do të të thosha “të dashuroj” dhe do të supozoja jo-logjikisht se e dije më parë.
Ekziston gjithmonë një e nesërme dhe jeta na jep edhe mundësi të tjera që t’i bëjmë gjërat siç duhet, por nëse bëjmë gabime na mbetet vetëm e sotmja. Do të doja të të thoja se sa shumë të dua dhe se kurrë s’do të të harroj. E nesërmja nuk është e sigurt për askënd, si i ri, si i vjetër.
Sonte mund të jetë hera e fundit që i shikon njerëzit që do. Prandaj mos prit më, bëje sot sepse e nesërmja nuk vjen kurrë.Sigurisht do pendohesh për ditën kur nuk gjete kohë për një buzëqeshje, një përqafim, një puthje dhe sepse ishe i zënë për të realizuar një dëshirë të tyre.
Mbaji ata që dashuron pranë vetes, thuaju duke mërmëritur se sa shumë ke nevojë për ta, dashuroji, sillu mirë, gjej kohën për ta, thuaju “më vjen keq”, “më fal” , “faleminderit” dhe të gjitha fjalët e dashurisë që di. Asnjëri nuk do të të mbajë mend për mendimet e tua të fshehta…” / konica.al / KultPlus.com
Writer Gabriel Garcia Marquez, who won the Nobel Prize in 1982, died Thursday at 87.
Sa e sa burra kam dëgjuar të thonë se duan një grua inteligjente përkrah. Do t’iu thoja ta mendonin mirë.
Gratë inteligjente i marrin vendimet vetë, kanë dëshirat e tyre dhe vendosin kufinjë.
Ti nuk do të jesh kurrë në qendër të jetës së saj, sepse ajo merret më shumë me veten e vet, sesa me ty!
Një grua inteligjente nuk lejon të manipulohet, as të shantazhohet. Ajo nuk i gëlltit fajet dhe poashtu merr përsipër përgjegjësitë e saj.
Gratë inteligjente, diskutojnë, analizojnë, grinden, nuk kënaqen me gjithçka dhe kështu përparojnë.
Ajo grua që ka pasur një jetë para teje, e di se do të vazhdojë ta ketë edhe kur ti të largohesh.
Ajo të informon dhe nuk kërkon leje.
Këto gra, në çift, nuk kërkojnë një lider për ta ndjekur pas. Nuk duan të ndjekin askënd, e as t’i tregojnë rrugën askujt, duan të ecin përkrahë jush. Ato e dinë mirë se jeta pa dhu-në është një e drejtë themelore, e jo luks apo privilegj.
Një grua inteligjente është e lirë sepse ka luf-tuar për lirinë e saj. Nëse përpiqesh ta prangosësh ajo do të dijë se si të largohet. Mos harro se e ka bërë dhe më parë.
Gruaja inteligjente e di se vlera e saj nuk është trupi i saj e as ajo që ti bën me të.
Mendoje dy herë para se ta gjykosh për moshën, gjatësinë, “trashësinë” apo sjelljen e saj sek-suale, sepse gjykimi i tillë është dhu-në emocionale, dhe ajo e di këtë.
Prandaj, para se të hapni gojën për të thënë se dëshironi një grua inteligjente përkrah jush, pyeteni veten nëse jeni vërtet në standardin e duhur për të hyrë në jetën e saj. / KultPlus.com
Çdo çmim është një rrezik për ta. E keqja më e madhe që mund t’i ndodhë një njeriu që nuk ka ndjeshmëri për suksesin në letërsi, dhe për më shumë kur ai jeton në një kontinent të pamësuar me suksesin, është të botojë një roman që shitet si salsiçet.
Ky është rasti im. Unë nuk kam dashur kurrë të shndërrohem në një spektakël, urrej televizionin, kongreset e letërsisë, konferencat dhe jetën intelektuale”.
Ndër të tjera, këtë kumtoi Gabriel García Márquez në fjalimin e shkurtër që mbajti kur i dorëzuan çmimin prestigjioz “Rómulo Gallego”, për veprën e tij “Njëqind vjet vetmi”. /KultPlus.com
Gabriel Garsia Markez është një nga shkrimtarët më të mëdhenj të kohës tonë, i përkthyer në dhjetra gjuhë, i studiuar dhe vlerësuar nga mendimi kritik botëror, në vitin 1982 ka fituar çmimin ‘Nobel’, shkruan KultPlus.
Tek vepra e Markez janë shkrirë ne mënyrë të përsosur bota mitologjike, besnytnitë në realitetin e Amerikës Latine, duke e bërë atë përfaqësuesin më të madh të realizmit magjik, shkruan KultPlus.
Vetmia dhe pasioni njerëzor janë dy shtyllat kryesore mbi të cilat ngrihet vepra e tij. Lindi në Kolumbi buzë Karaibeve, ku janë 3 rraca, 3 kultura dhe zakone: indiane, europiane dhe afrikane. Markezi ka vënë në dukje si ishte bota mitologjike dhe plot fantazi e indianeve vendas që u shkri me fantazinë afrikane dhe me besnytnitë e spanjollëve të cilët besonin në farat e mbinatyrshme, ajo dhe cka e bëri Markezin përfaqësues të madh të realizmit magjik si Asturiasi, Rulfo, etj. Markesi thotë: “Besoja në magjinë e jetës reale”, pra në gërshetimin e reales me mitin.
Në romanin “100 Vjet Vetmi” autori trajton temën e madhe të vetmisë. Ai na sjell historinë e tre brezave të familjes Buendia, njërës prej themelueseve të fshatit Makando. Në roman bashkëjeton realja me fantastiken, gëzimi me tragjiken dhe e gjithë vepra përshkohet nga malli dhe shpresa e vazhdueshme. “Në secilin personazh të këtij romani ka pjesëza nga vetja ime” ka thënë Markes.
Historia e librit më të famshëm të Gabriel García Márquez-it fillon në mars të 1952 gjatë një udhëtimi me nënën në Aracataca, fshati i tij i lindjes. Ndoshta pikërisht në ato ditë Macondo filloi të marrë jetë në mendjen e shkrimtarit. Hija e gjyshit, figura më e rëndësishme e jetës së Marquez-it, e ndihmoi të mbyllej me fantazmat e shtëpisë ku kishte jetuar në fëmijëri, për të krijuar botën e tij magjike.
Në qendër të romanit trajtohet tema e vetmisë. Eshtë vetmia ajo që si lë heronjtë e Markezit të tregojnë ndjenjat e tyre të miqësisë, të dashurisë së vërtetë dhe të humnazimit. Eshtë vetmia që i percudnon dhe i hedh heronjtë e romanit në krahët e imoralitetit dhe perversitetit. Tjetër temë eshte pasioni. Pasioni për pushtet, pasioni për të vënë në vend nderin e cënuar, pasioni cmendurak për të bërë një jetë prej vetmitari. Këto pasioni linin utopi.
Të pakta janë çastet e lumtura në jetën e Mocando-s, shpesh herë i trazuar nga lufta civile, lulëzimi ekonomik, shfrytëzimi, katastrofat natyrore dhe shkatërrimet nga dora e njeriut.
Jeta që zhvillohet në faqet e romanit nuk është vetëm ajo e fshatit por e gjithë Amerikës Latine.
Personazhet e historisë janë të shumtë: nipër, fëmijë, vëllezër, me hidhërimet e tyre, ndryshimet e gjeneratave, fantazitë e papërmbushura, vitalitetin e burrave dhe mençurinë e grave të Macondos. /KultPlus.com
Gabriel Garcia Marquez konsiderohet si shkrimtari më popullor në gjuhën spanjolle që nga Miguel de Cervantesi.
Veprat e tij letrare kanë qenë shkrimet më të shitura në spanjisht, përveç Biblës. Romani i tij epik “100 Vjet Vetmi” është shitur në mbi 50 milionë kopje në 25 gjuhë të ndryshme.
García Márquez fitoi çmimin Nobel në letërsi në vitin 1982 për tregimet dhe romanet e tij. Në fjalën e falenderimit kur mori çmimin, ai u shpreh “Amerika Latine është një burim i pashtershëm krijimtarie, dëshpërimi dhe bukurie”.
‘Gabo’ siç thirrej shpesh, pionieri i zhanrit të realizmit magjik i dhanë një perspektivë tërësisht të re letërsisë dhe botës së fjalës së shkruar.
Por puna e tij gjithashtu mbart grimca mençurie rreth dashurisë, luftës dhe jetës, të cilat janë bërë tashmë të përjetshme në veprat “Njëqind vjet vetmi”, Dashuria në kohërat e kolerës, dhe klasikët e tjerë.
Ja disa nga leksionet e “Gabos” përzgjedhur nga librat e tij që do të jetojnë përgjithmonë:
1- Unë nuk besoj në Zot, por i frikësohem Atij.
2- Jeta nuk është ajo që jetojmë, por ajo që ti kujton dhe si e kujton atë.
3- Ai që pret gjatë ka pritshmëri të vogla.
4- Një person nuk vdes kur duhet, por kur mund.
5- Seksi është ngushëllimi kur ju nuk mund të keni dashurinë.
6- Kam zbuluar për kënaqësinë time, se është jeta, jo vdekja, ajo që nuk ka kufij.
7 – Asnjë ilaç nuk mund të shërojë atë që s’mund ta shërojë lumturia.
8- Një burrë e kupton kur plaket, sepse ai nis t’i ngjajë babait të tij.
9- Liria është shpesh viktima e parë e luftës.
10- Mençuria vjen tek ne në atë moment kur nuk na hyn më në punë.
11- Mbetet gjithmonë diçka për t’u dashur.
12- Të gjitha qeniet njerëzore kanë tri jetë: publike, private dhe sekrete.
13- Trillimi u shpik ditën, kur profeti hebre Jonah u kthye në shtëpi dhe i tha gruas se ishte tri ditë me vonesë sepse ishte përtypur nga një balenë.
14- Problemi me martesën është se përfundon çdo natë pas aktit të dashurisë dhe duhet të rindërtohet çdo agim përpara vaktit të mëngjesit.
15– Nuk do t’i këmbeja kënaqësitë e vuajtjes sime për asgjë në botë.
16- Sekreti i një moshe të madhe nuk është asgjë tjetër përveç një pakti të ndershëm me vetminë.
17- Nuk është e vërtetë që njerëzit ndalojnë së ndjekuri ëndrrat kur plaken, ata plaken sepse ndalojnë së ndjekuri ëndrrat.
18- Zemra ime ka më shumë dhoma se një bordello.
19- Asgjë nuk e përfaqëson një njeri më shumë sesa mënyra sesi vdes.
20- Jo, nuk jam pasur. Unë jam një njeri i varfër me para, por kjo nuk është e njëjta gjë.
21- Kur një grua vendos të flejë me një burrë, nuk ka asnjë mur që ajo nuk mund të ngjisë, asnjë fortesë që s’mund ta shkatërrojë, asnjë konsideratë morali që ajo nuk do injorojë dhe mbi të gjitha: nuk ka Zot për të cilin t’ia vlejë të shqetësohesh.
22- Thuaji atij po. Edhe nëse po vdes nga frika, edhe nëse do të të vij keq më vonë, sepse çfarëdo që të bësh, do të pendohesh për gjithë jetën nëse thua jo.
23- Në qoftë se Perëndia nuk do të pushonte dielën, do të kishte pasur kohë për të përfunduar botën.
24- Vjen gjithmonë mëngjesi dhe jeta ne na jep prapë mundësi t’i bëjmë gjërat si duhet.
25- Kur të vdes, të vetmen keqardhje do ta kem është nëse në vdekje nuk do të ekzistojë më dashuria.
26- E nesërmja nuk është e sigurt për askënd, i ri apo i vjetër. Sonte mund të jetë e fundit herë që i shikon njerëzit që do. Prandaj mos prit, bëje sot sepse e nesërmja nuk vjen kurrë.
27- Nevoja e ka fytyrën e një qeni.
28- Askush nuk i meriton lotët e tu, por ai që i meriton ata, nuk do të të bëjë të qash.
29- Në gazetari vetëm një fakt i rremë, e vë në dyshim të gjithë punën e bërë, ndërsa në fiksion vetëm një fakt i vërtetë e legjitimon të gjithë punën e bërë
30- Në fund të fundit, letërsia nuk është tjetër vetëm se zdrukthtari. Me të dyja ju keni punë me realitetin, me një material po aq të vështirë sa druri. /KultPlus.com
