Etiketë: Milan Kundera

Poetika postmoderne, imagologjia dhe ekzistencializmi

Posted on by KultPlus

Albanika Ymeri

Vepra ‘Pavdekësia’ e Kunderës, e cila numëron shtatë pjesë (të ndara edhe këto në ese që kanë karakter filozofik) fikson gjurmët e realitet të kohës së tashme, e një kohe përplot egoizëm në të cilën mbizotëron spektakli i aparencës, ndërkaq janë mënjanuar idealet dhe vlerat.

Duke u nisur që nga titulli i veprës mund të themi se gjendemi përballë një paradoksi, i cili fuqizohet edhe më shumë me vazhdimin e rrëfimit që e hasim në roman. Kjo botë paradoksale nuk ka të bëje me kuptimin religjioz, me jetën e përtejme, me pavdekësinë e cila rrjedh pas vdekjes, por me pavdekësinë derisa jemi gjallë. 

Me këtë modalitet paradoksal, ne futemi në premisat fillestare për poetikën e postmodernitetit. Poetikë që përveç paradoksit si element veçues, ka edhe elementet e tjera siç janë: ironia, intertekstualiteti, intermedialiteti, eks-centrikja, double codingun, fenomenin e poioumenonit. 

Për postmodernistët e tashmja vjen si dukuri e së kaluarës, prandaj, për ta kritikuar të tashmen ata e rivizitojnë të kaluarën përmes ironisë. Dhe, ironia te Pavdekësia, zë një hapësirë të madhe, madje, mund të themi se ajo zë shtrihet në  tërë faqet e kësaj vepre. 

Si situata të veçanta ironike do të theksoja historinë e Gëtes me Betinen, e në veçanti pjesën kur Gëte habitet me interesimin e spektatorëve në teatër, pasi ata më shumë interesohen për jetën e tij, se sa për shfaqjen. Ironia, si figurë qendrore e rrëfimit shfaqet edhe në bisedat ironike të Gëtes me Heminguein që zhvillohen në përjetësi, pastaj notat ironike shpalosen edhe në jetën e zbrazët të Laurës. 

Kjo perspektivë ironike e realitetit vë në pah dy linjat narrative të veprës. Dy linja që ecin paralelisht, por kanë funksion të ndryshëm narrativ. Njëra linjë përfaqësohet nga Anjeza, protagonistja e veprës, e cila preokupohet me mendime të mëdha filozofike, që kanë të bëjnë me jetën, familjen, shoqërinë dhe realitetin dhe vet ekzistencën e njeriut. 

Në anën tjetër Betina dhe Laura, motra e Anjezës, janë figurat kryesore të imagologjisë. Ato çdo gjë bëjnë për t’u dukur, për të fituar pavdekësinë përmes servilizmit ndaj të tjerëve. Thënë me terma posmodernist imagologjia është bërë ideologji e jetës dhe e epokës sonë. 

Në këtë kontekst mund të themi, se qendra “vlera”, “qenia”, “ideali”, “esenca” janë margjinalizuar, kurse eks-centrikja “imazhi”, apo “aparenca”, janë qendërzuar. 

Prandaj, mund të shtojmë se personazhet e Kunderës, nuk janë vetëm përfaqësues të personave, por ata janë zbërthyes të një loje postmoderne narrative, që zbulohet përmes leximit të cilësive dhe esencës së karaktereve.  

Kështu Anjeza e esencializon ekstremisht vlerën, andaj vetëm kur vdes (jo sa ishte gjallë) i shohim një buzëqeshje në fytyrë, sepse vetëm atëherë nuk do të rreket më pas dramave të ekzistencializmit. Kurse, Laura, Betina e Poli, janë karaktere tipike imagologjike të kohës sonë, që nuk preokupohen shumë rreth jetës së tyre apo të të tjerëve. 

Si veçori tjera posmoderniste, janë intertekstualiteti dhe intermedialiteti. Intertekstualiteti zbulon praninë e teksteve të tjera, të cilat autori i ka futur brenda veprës së tij. Si p.sh. vërejmë pozitë e Gëtes, të Rembos, të teksteve të tjera të vetë autorit, pjesë të Dostojevskit, Tolstoit, Stendalit, Horacit, Aristotelit, etj. Kurse te intermedialiteti gërshetohen letërsia me muzikën, pikturën, me filozofinë e psikoanalizën. 

Kurse, si veçori tjetër postmoderne është edhe Double Codingu, term që na tregon për dy lloje lexuesish: atë naiv dhe semiotik. 

Lexuesi i parë do të mjaftohet me historintë e pakënaqësive jetësore të një gruaje, siç ishte jeta e palumtur Anjezës. Apo me rrëfimet e dashurisë, kinse të vërtetë të Betines, etj. 

Kurse modeli i lexuesit semiotik deshifron çdo element përbërës të veprës, për ta hetuar kështu rrjetin e referencave të strukturuar brenda të këtij teksti, fenomenin e poioumenon-it, stilin brikolar dhe rolin aktiv të lexuesit. Thënë ndryshe, shkrimtarët postmodernistë, ashtu edhe Kundera, preferojnë lexuesin semiotik, por argëtojnë lexuesin semantik, apo naiv.

Jo më pak i rëndësishëm edhe fenomeni i poioumenon-it, i cili tregon për mënyrën e procesit krijues, dukuri të cilën e hasim që nga fillimi i veprës. Autori tregon e se si lind ideja e krijimit të një vepre letrare qoftë edhe nga një gjest i një gruaje, siç ishte në rastin tonë. 

Pastaj, pohon se vepra letrare duhet të ketë premisën e dykuptimësisë, se nuk e favorizon tensionin dramatik por preferon bashkëbisedimin me lexuesin. 

Pra, përmes këtij fenomeni bëhet shpjegimi nga ana e autorit rreth procesit krijues të një vepre letrare.

Me këtë rast, secili lexues do të zbulojë një temë të re, që shtjellohet deri në faqet e fundit të romanit e që është proza, përkatësisht procesi i krijimit prozaik.

Për fund, mund të themi se Kundera, është mjeshtër i madh i orkestrimit të diskurseve, në të cilat nuk ka tension, por çdo gjë zhvillohet dhe ndryshon formë gjatë rrëfimit. E rëndësishme është të përmendim se vepra nuk ka fund aperativ, por definitiv, gjë që të cilën nuk e preferon poetika posmoderne./ KultPlus.com

???????????????????????

Poetika postmoderne, imagologjia dhe ekzistencializmi

Posted on by Kult Plus

Nga Albanika Ymeri

Vepra ‘Pavdekësia’ e Kunderës, e cila numëron shtatë pjesë (të ndara edhe këto në ese që kanë karakter filozofik) fikson gjurmët e realitet të kohës së tashme, e një kohe përplot egoizëm në të cilën mbizotëron spektakli i aparencës, ndërkaq janë mënjanuar idealet dhe vlerat.

Duke u nisur që nga titulli i veprës mund të themi se gjendemi përballë një paradoksi, i cili fuqizohet edhe më shumë me vazhdimin e rrëfimit që e hasim në roman. Kjo botë paradoksale nuk ka të bëje me kuptimin religjioz, me jetën e përtejme, me pavdekësinë e cila rrjedh pas vdekjes, por me pavdekësinë derisa jemi gjallë. 

Me këtë modalitet paradoksal, ne futemi në premisat fillestare për poetikën e postmodernitetit. Poetikë që përveç paradoksit si element veçues, ka edhe elementet e tjera siç janë: ironia, intertekstualiteti, intermedialiteti, eks-centrikja, double codingun, fenomenin e poioumenonit. 

Për postmodernistët e tashmja vjen si dukuri e së kaluarës, prandaj, për ta kritikuar të tashmen ata e rivizitojnë të kaluarën përmes ironisë. Dhe, ironia te Pavdekësia, zë një hapësirë të madhe, madje, mund të themi se ajo zë shtrihet në  tërë faqet e kësaj vepre. 

Si situata të veçanta ironike do të theksoja historinë e Gëtes me Betinen, e në veçanti pjesën kur Gëte habitet me interesimin e spektatorëve në teatër, pasi ata më shumë interesohen për jetën e tij, se sa për shfaqjen. Ironia, si figurë qendrore e rrëfimit shfaqet edhe në bisedat ironike të Gëtes me Heminguein që zhvillohen në përjetësi, pastaj notat ironike shpalosen edhe në jetën e zbrazët të Laurës. 

Kjo perspektivë ironike e realitetit vë në pah dy linjat narrative të veprës. Dy linja që ecin paralelisht, por kanë funksion të ndryshëm narrativ. Njëra linjë përfaqësohet nga Anjeza, protagonistja e veprës, e cila preokupohet me mendime të mëdha filozofike, që kanë të bëjnë me jetën, familjen, shoqërinë dhe realitetin dhe vet ekzistencën e njeriut. 

Në anën tjetër Betina dhe Laura, motra e Anjezës, janë figurat kryesore të imagologjisë. Ato çdo gjë bëjnë për t’u dukur, për të fituar pavdekësinë përmes servilizmit ndaj të tjerëve. Thënë me terma posmodernist imagologjia është bërë ideologji e jetës dhe e epokës sonë. 

Në këtë kontekst mund të themi, se qendra “vlera”, “qenia”, “ideali”, “esenca” janë margjinalizuar, kurse eks-centrikja “imazhi”, apo “aparenca”, janë qendërzuar. 

Prandaj, mund të shtojmë se personazhet e Kunderës, nuk janë vetëm përfaqësues të personave, por ata janë zbërthyes të një loje postmoderne narrative, që zbulohet përmes leximit të cilësive dhe esencës së karaktereve.  

Kështu Anjeza e esencializon ekstremisht vlerën, andaj vetëm kur vdes (jo sa ishte gjallë) i shohim një buzëqeshje në fytyrë, sepse vetëm atëherë nuk do të rreket më pas dramave të ekzistencializmit. Kurse, Laura, Betina e Poli, janë karaktere tipike imagologjike të kohës sonë, që nuk preokupohen shumë rreth jetës së tyre apo të të tjerëve. 

Si veçori tjera posmoderniste, janë intertekstualiteti dhe intermedialiteti. Intertekstualiteti zbulon praninë e teksteve të tjera, të cilat autori i ka futur brenda veprës së tij. Si p.sh. vërejmë pozitë e Gëtes, të Rembos, të teksteve të tjera të vetë autorit, pjesë të Dostojevskit, Tolstoit, Stendalit, Horacit, Aristotelit, etj. Kurse te intermedialiteti gërshetohen letërsia me muzikën, pikturën, me filozofinë e psikoanalizën. 

Kurse, si veçori tjetër postmoderne është edhe Double Codingu, term që na tregon për dy lloje lexuesish: atë naiv dhe semiotik. 

Lexuesi i parë do të mjaftohet me historintë e pakënaqësive jetësore të një gruaje, siç ishte jeta e palumtur Anjezës. Apo me rrëfimet e dashurisë, kinse të vërtetë të Betines, etj. 

Kurse modeli i lexuesit semiotik deshifron çdo element përbërës të veprës, për ta hetuar kështu rrjetin e referencave të strukturuar brenda të këtij teksti, fenomenin e poioumenon-it, stilin brikolar dhe rolin aktiv të lexuesit. Thënë ndryshe, shkrimtarët postmodernistë, ashtu edhe Kundera, preferojnë lexuesin semiotik, por argëtojnë lexuesin semantik, apo naiv.

Jo më pak i rëndësishëm edhe fenomeni i poioumenon-it, i cili tregon për mënyrën e procesit krijues, dukuri të cilën e hasim që nga fillimi i veprës. Autori tregon e se si lind ideja e krijimit të një vepre letrare qoftë edhe nga një gjest i një gruaje, siç ishte në rastin tonë. 

Pastaj, pohon se vepra letrare duhet të ketë premisën e dykuptimësisë, se nuk e favorizon tensionin dramatik por preferon bashkëbisedimin me lexuesin. 

Pra, përmes këtij fenomeni bëhet shpjegimi nga ana e autorit rreth procesit krijues të një vepre letrare.

Me këtë rast, secili lexues do të zbulojë një temë të re, që shtjellohet deri në faqet e fundit të romanit e që është proza, përkatësisht procesi i krijimit prozaik.

Për fund, mund të themi se Kundera, është mjeshtër i madh i orkestrimit të diskurseve, në të cilat nuk ka tension, por çdo gjë zhvillohet dhe ndryshon formë gjatë rrëfimit. E rëndësishme është të përmendim se vepra nuk ka fund aperativ, por definitiv, gjë që të cilën nuk e preferon poetika posmoderne. / KultPlus.com

Në Parisin e arteve të bukura, më 11 korrik 2023 u ndal penda e gjigantit të letërsisë moderne – Milan Kunderës

Posted on by Kult Plus

Atdhe Hykolli

Autori i njohur me origjinë çeke, Milan Kundera, figura letrare më e rëndësishme dhe më me ndikim e shekullit të 20-të, lindi më 1 prill 1929, në Brno, Çekosllovaki (tani Republika Çeke). Veprat e Kunderës, të cilat janë përkthyer në shumë gjuhë e edhe në gjuhën shqipe, përfshijnë romane, ese dhe drama.

Shkrimi i Kunderës karakterizohet nga thellësia e tij intelektuale, nga refleksioni filozofik dhe nga eksplorimi i ekzistencës njerëzore. Kundera është i njohur për aftësinë e tij për të endur së bashku narrative të ndërlikuara duke u thelluar në tema të tilla si dashuria, identiteti, kujtesa, politika dhe ndikimi i historisë tek individët dhe shoqëria. Kundera shpesh në veprat e tij ndërthur elemente të realizmit, të surrealizmit dhe të ekzistencializmit, duke krijuar një përvojë leximi unike dhe inspiruese e duke e cytur lexuesin drejt mendimit të thellë.

Disa nga veprat më të shquara të Milan Kunderës përfshijnë “Shakaja” (1967), romani i tij i parë që në mënyrë të përimëtuar kritikon regjimin komunist në Çekosllovaki, dhe “Lehtësia e padurueshme e qenies” (1984), një roman që eksploron kompleksitetin e marrëdhënieve, të dashurisë dhe të lirisë në sfondin e Pranverës së Pragës së vitit 1968. Vepra të tjera domethënëse të ardhura nga Kundera përfshijnë “Libri i të qeshurit dhe harresës” (1979), “Pavdekësia” (1990), dhe “Injoranca” (2000).

Arritjet letrare të Kunderës i kanë sjellë atij vlerësim ndërkombëtar dhe çmime të shumta, duke përfshirë Çmimin Jerusalem për Lirinë e Individit në Shoqëri dhe Çmimin Shtetëror Austriak për Letërsinë Evropiane. Veprat e tij vazhdojnë të studiohen, të lavdërohen dhe të vlerësohen nga lexuesit në mbarë botën për mesazhet e tyre të thella rreth gjendjes njerëzore, dhe rreth risisë së tyre stilistike.

Që nga 1981, kur u bë një shtetas francez i natyralizuar, Milan Kundera shkroi kryesisht në frëngjisht, megjithëse veprat e tij të mëparshme fillimisht i shkroi në çekisht. Kontributet e tij në letërsi kanë lënë gjurmë të pashlyeshme dhe veprat e tij vazhdojnë të frymëzojnë lexuesit po edhe shkrimtarët.

Lajmi për ndarjen nga jeta të Milan Kunderës është një humbje e pazëvendësueshme për mbarë botën e letërsisë. Autori vizionar që kapi thelbin e përvojës njerëzore me thellësi dhe me nuanca të pashoqe. Nëpërmjet rrëfimit të tij mjeshtëror dhe mendimeve filozofike, ai i ftoi lexuesit në një mbretëri ku kufijtë e realitetit dhe imagjinatës mjegulloheshin, duke sfiduar perceptimet dhe duke provokuar një refleksion të thellë të të menduarit.

Veprat e Kunderës, të tilla si “Lehtësia e padurueshme e qenies” dhe “Libri i të qeshurit dhe harresës,” do të vazhdojë të kenë jehonë për brezat që do të vijnë. Aftësia e tij për të ndërthurur ngjarjet historike me rrëfimet thellësisht personale demonstroi një kuptim të mprehtë të kompleksitetit të ekzistencës njerëzore. Eksplorimi i Kunderës së temave si dashuria, identiteti dhe pesha e historisë e bënë atë një ndriçues të vërtetë të letërsisë moderne.

Ajo që e dallonte Kunderën ishte jo vetëm mjeshtëria e tij letrare, por edhe përkushtimi i tij i palëkundur ndaj fjalës së shkruar. Zëri i tij i veçantë, i karakterizuar nga proza poetike dhe thellësia intelektuale, frymëzoi shkrimtarë të panumërt dhe pasuroi peizazhin letrar gjithëbotëror. Ndikimi i Kunderës shtrihej shumë përtej veprave të tij, duke depërtuar në veprat e të tjerëve dhe duke formësuar diskursin letrar të kohës së tij.

Në vdekjen e Kunderës, dashamirët e artit letrar vajtojnë për humbjen e një gjiganti letrar, fjalët e të cilit i kapërcyen kufijtë dhe i bashkuan njerëzit përmes përvojës së përbashkët të rrëfimit. Largimi i tij lë një zbrazëti në botën letrare që do të jetë e vështirë të plotësohet. Megjithatë, dashamirët e artit letrar mund të gjejnë ngushëllim në faktin se trashëgimia e Kunderës jeton përmes shkrimeve të tij të përjetshme, të cilat do të vazhdojnë të magjepsin dhe të ndriçojnë lexuesit për vitet në vijim.

Ndikimi i Milan Kunderës në letërsi është i pamatshëm dhe mungesa e tij do të ndihet thellë. Le të kremtojmë kontributin e tij të jashtëzakonshëm në botën e letrave dhe të nderojmë kujtimin e tij duke e ruajtur dhe duke e vlerësuar urtësinë e thellë që ai dha përmes punës së tij të jashtëzakonshme. / KultPlus.com

Milan Kundera: Njerëzit ndahen në katër kategori

Posted on by Kult Plus

Dje, më 11 korrik, vdiq shkrimtari i mirënjohur Milan Kundera. Sot KultPlus ua sjell një prej fragmenteve të tij rreth kategorizimit të njerëzve.

“Të gjithë kemi nevojë që dikush të na shohë. Ne mund të ndahemi në katër kategori, sipas llojit të shikimit që na nevojitet. Kategoria e parë dëshiron shikimin e një numri të pafundëm sysh anonimë, me fjalë të tjera, shikimin e publikut.

Kategoria e dytë përbëhet nga njerëz që kanë një nevojë jetike që të shihen nga shumë sy të njohur. Këta janë organizatorët e palodhur të festave me kokteile dhe darkave. Këta janë më të lumtur se sa njerëzit në kategorinë e parë, të cilët, kur humbasin publikun, kanë ndjesinë sikur dritat janë fikur në dhomën e jetëve të tyre. Kjo u ndodh të gjithë atyre, herët a vonë. Njerëzit në kategorinë e dytë, nga ana tjetër, gjithmonë mund t’i kenë sytë që u nevojiten.

Pastaj është kategoria e tretë, kategoria e njerëzve që duan të jenë vazhdimisht para syve të personit që dashurojnë. Situata e tyre është po aq e rrezikshme, sa edhe situata e njerëzve në kategorinë e parë. Një ditë, sytë e të dashurit të tyre do të mbyllen, dhe dhoma do të bjerë në errësirë.

Dhe në fund, është kategoria e katërt, më e rralla, kategoria e njerëzve që jetojnë në sytë imagjinarë të atyre që nuk janë të pranishëm. Këta janë ëndërrimtarët”. KultPlus.com

Milan Kundera: Lumturia është dëshira për përsëritje

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari me origjinë çeke Milan Kundera, ka vdekur sot në moshën 94-vjeçare.

Ai ishte një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e shihte veten si një shkrimtar francez dhe këmbënguli se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Sot, ju sjellim disa nga thëniet më të njohura të tij:

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka./KultPlus.com

Ag Apolloni: Sa ishte Kundera gjallë, e dinim kush ishte më i madhi, tashmë nuk e dimë

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari me origjinë çeke Milan Kundera, autor i romanit “Lehtësia e padurueshme e qenies” ka vdekur sot në moshën 94 vjeçare.

Vdekja e Kunderës ka lënë të pikëlluar me mijëra adhurues të tij në mbarë botën ku secili në mënyrën e vet po e shpreh mërzinë për këtë humbje të madhe.

Shkrimtari kosovar Ag Apolloni, madhështinë e Kunderës e ka shprehur përmes një statusi në facebook duke thënë se “Sa ishte Kundera gjallë, e dinim kush ishte më i madhi. Tashmë nuk e dimë.”

“Në romanin “Pavdekësia”, Milan Kundera thotë se njerëzit nuk janë të barabartë para pavdekësisë. Disa i takojnë pavdekësisë së vogël, domethënë kujtohen vetëm nga rrethi i tyre i familjarëve dhe miqve, ndërsa të tjerët kujtohen edhe nga ata me të cilët nuk janë takuar ndonjëherë. Unë dhe shumë admirues të tij, që nuk e kemi takuar kurrë Kunderën, kontribuojmë në pavdekësinë e tij të madhe.
Sa ishte Kundera gjallë, e dinim kush ishte më i madhi. Tashmë nuk e dimë”, shkruan Apolloni. / KultPlus.com

Vdes Milan Kundera

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari me origjinë çeke Milan Kundera, autor i romanit “Lehtësia e padurueshme e qenies” ka vdekur, tha të mërkurën biblioteka çeke që strehon koleksionin e tij personal. Ai ishte 94 vjeçar.

“Milan Kundera vdiq dje në Paris pas një sëmundjeje të gjatë”, tha Anna Mrazova, zëdhënëse e Bibliotekës Moraviane (MZK).

Kundera lindi në qytetin çek të Brno-s, por emigroi në Francë në 1975 pasi u përjashtua për kritikat e pushtimit sovjetik të Çekosllovakisë në vitin 1968.

Ai fitoi vlerësime për stilin e tij që përshkruante tema dhe personazhe që lundronin midis realitetit të zakonshëm të jetës së përditshme dhe botës së lartë të ideve, shkruan Reuters, transmeton KultPlus.

Ai rrallë jepte intervista, duke besuar se shkrimtarët duhet të flasin përmes punës së tyre.

Romani i tij i parë “Shakaja” u botua në vitin 1967 dhe ofroi një portret të ashpër të regjimit komunist Çekosllovak.

Puna ishte një hap i parë në rrugën e Kunderës nga anëtar partie në disident në ekzil.

Ai i tha të përditshmes franceze Le Monde në vitin 1976 se t’i quash veprat e tij politike do të thoshte thjeshtim i tepërt, dhe për rrjedhojë errësimi i rëndësisë së tyre të vërtetë./ KultPlus.com

‘Lumturia është dëshira për përsëritje’

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera është një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe këmbëngul se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura nga librat dhe punimet e shkrimtarit.

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka./KultPlus.com

‘Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur’

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera është një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe këmbëngul se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura nga librat dhe punimet e shkrimtarit.

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka./KultPlus.com

Thëniet më të bukura nga Milan Kundera

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera është një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe këmbëngul se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura nga librat dhe punimet e shkrimtarit.

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka./KultPlus.com

Milan Kundera: Lumturia është dëshira për përsëritje

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera është një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe këmbëngul se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura nga librat dhe punimet e shkrimtarit.

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka./KultPlus.com

“Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur”

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera është një shkrimtar çek që shkoi në mërgim në Francë në 1975, duke u bërë një shtetas francez i natyralizuar në vitin 1981.

Kunderas iu hoq shtetësia çekosllovake në vitin 1979; ai mori nënshtetësinë çeke në vitin 2019. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe këmbëngul se vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë në libraritë”.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura nga librat dhe punimet e shkrimtarit:

Por kur të fortët ishin shumë të dobët për të lënduar të dobëtit, të dobëtit duhej të ishin aq të fortë sa të largoheshin.

Dy njerëz të dashuruar, të vetëm, të izoluar nga bota, kjo është aq e bukur.

Nuk mund të matet dashuria e ndërsjellë e dy qenieve njerëzore me numrin e fjalëve që shkëmbejnë.

Kur zemra flet, mendja e sheh të pahijshme të kundërshtojë.

Burimi i frikës është në të ardhmen dhe një person i çliruar nga e ardhmja nuk ka asgjë për t’u frikësuar.

Dashuria është malli për gjysmën e vetes që kemi humbur.

Budallallëku i njerëzve vjen nga të paturit një përgjigje për gjithçka, risia në gjithë këtë është të paturit një pyetje për gjithçka.

Dëshira jonë për rregullsi përpiqet ta kthejë botën e njerëzve në mbretërinë e inorganikes, në të cilën gjithçka ecën përpara dhe vepron sipas një rendi jopersonal. Dëshira për rend është, në të njëjtën kohë, një dëshirë për vdekje. Sepse jeta është një ndryshim i përhershëm i rendit.

Një person që dëshiron të largohet nga vendi ku jeton është një person i palumtur.

E vetmja gjë që ajo tha kur ai e liroi nga përqafimi i tij ishte: “Ti nuk e di sa e lumtur jam që jam me ty”. Kjo ishte ajo që natyra e saj e rezervuar e lejoi të shprehte.”

Ne kurrë nuk mund të dimë se çfarë të dëshirojmë, sepse, duke jetuar vetëm një jetë, nuk mund ta krahasojmë atë me jetët tona të mëparshme dhe as ta përsosim në jetët tona të ardhshme.

Sepse në këtë botë çdo gjë është e falur paraprakisht dhe për këtë arsye gjithçka lejohet në mënyrë cinike.

Nuk ka perfeksion, vetëm jetë.

Dashuritë janë si perandoritë: kur ideja mbi të cilën bazohen shkatërrohet, ato gjithashtu zbehen.

E vetmja marrëdhënie që mund t’i bëjë të lumtur të dy partnerët është ajo në të cilën sentimentalizmi nuk ka vend dhe asnjëri nga partnerët nuk pretendon për jetën dhe lirinë e tjetrit.

Nuk do ta dimë kurrë pse e acarojmë njëri-tjetrin, çfarë është ajo që na bën të sjellshëm apo qesharak. Imazhi ynë është misteri ynë më i madh.

Një libër i ndaluar në vendin tuaj do të thotë pafundësisht më shumë se miliarda fjalë të nxjerra nga universitetet tona.

Lufta e njeriut kundër pushtetit është lufta e kujtesës kundër harresës.

Sepse nuk ka asgjë më të rëndë se dhembshuria. As dhimbja jonë nuk peshon aq e shumë sa dhimbja që ndjen me dikë, për dikë, një dhimbje e intensifikuar nga imagjinata dhe e zgjatur me njëqind jehona.

Ekziston një pjesë e caktuar e të gjithëve ne që jeton jashtë kohës. Ndoshta ne bëhemi të vetëdijshëm për moshën tonë vetëm në momente të jashtëzakonshme dhe shumicën e kohës jemi pa moshë.

Shansi dhe vetëm shansi ka ë një mesazh për ne. Çdo gjë që ndodh nga nevoja, gjithçka që pritet, e përsëritur ditë pas dite, është e heshtur. Vetëm rasti mund të na flasë.

Po, është një fakt i njohur për ty: je si vdekja, merr gjithçka.

Unë nuk isha hipokrit, me një fytyrë të vërtetë dhe disa të rreme. Kisha disa fytyra sepse isha i ri dhe nuk e dija kush isha apo doja të isha.

Të qeshësh është të jetosh thellë.

Njeriu është përgjegjës për injorancën e tij.

Të jetosh është të jesh i lumtur: të shohësh, të dëgjosh, të prekësh, të pish, të hash, të urinosh, të defekosh, të zhytesh në ujë dhe të shikosh qiellin, të qeshësh dhe të qash.

Në sipërfaqe, një gënjeshtër e kuptueshme; poshtë, e vërteta e pakuptueshme.

Për fat të mirë, gratë kanë aftësinë e mrekullueshme për të ndryshuar kuptimin e veprimeve të tyre pas ngjarjes.

Ndonjëherë ju vendosni për diçka pa e ditur pse, dhe vendimi juaj vazhdon nga fuqia e inercisë. Çdo vit bëhet më e vështirë të ndryshosh.

Tomas nuk e kuptoi në atë kohë se metaforat janë të rrezikshme. Metaforat nuk duhen anashkaluar. Një metaforë e vetme mund të lindë dashuri.

Lumturia është dëshira për përsëritje.

Testi i vërtetë moral i njerëzimit, testi i tij themelor…përbëhet nga qëndrimi i tij ndaj atyre që janë në mëshirën e tij: kafshëve.

Sa më e madhe të jetë paqartësia, aq më e madhe është kënaqësia.

Të rebelohej kundër lindjes së një gruaje asaj i dukej po aq budallallëk sa të krenoheshe me të.

Vlera e një qenieje njerëzore qëndron në aftësinë për të zgjeruar veten, për të dalë jashtë vetes, për të ekzistuar me dhe për njerëzit e tjerë.

Pa e kuptuar, individi e kompozon jetën e tij sipas ligjeve të bukurisë edhe në kohët e fatkeqësisë më të madhe.

Unë kam një vullnet të fortë për të të dashur në përjetësi.

Nuk kam asnjë mision. Askush nuk ka. / KultPlus.com

‘Ndoshta të dua, ndoshta të dua shumë’

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera

Dashuri qesharake

Ndoshta të dua.
Ndoshta të dua shumë.
Por pikërisht për këtë arsye
ndoshta do të jetë më mirë
që të mbetemi ashtu siç jemi.
Ndoshta një burrë dhe një grua
janë më pranë njëri-tjetrit
kur nuk jetojnë bashkë
dhe e dinë se vetëm ekzistojnë,
kur i janë mirënjohës njëri-tjetrit
vetëm sepse ekzistojnë
dhe sepse njëri e di që tjetri ekziston.
Dhe lumturisë së tyre kjo i mjafton.

Marrë nga: Beti Njuma & Biblioteka e librave të harruar / KultPlus.com

‘Njeriu nuk mund ta dijë kurrë çfarë duhet të dojë, sepse ai ka vetëm një jetë…’

Posted on by Kult Plus

Fragment nga ”Lehtësia e padurueshme e qenies” të Milan Kunderës

Përktheu: Saverina Pasho

Njeriu nuk mund ta dijë kurrë çfarë duhet të dojë, sepse ai ka vetëm një jetë dhe atë nuk mund as ta krahasojë me jetët e mëparshme as ta ndreqë në jetët e mëpasshme. Është më mirë të jetë me Terezën apo të rrijë vetëm?

Nuk ka asnjë mënyrë që ta provojë se cili është vendimi i duhur, ngaqë nuk ekziston asnjë krahasim. Gjithçka jetohet menjëherë për herë të parë dhe pa parapërgatitje. Si një aktor që hyn në skenë pa bërë kurrë një provë. Po ç’vlerë mund të ketë jeta, nëse prova e parë e jetës është jeta vetë? Prandaj jeta i ngjan gjithmonë një skice. Por edhe “skicë” nuk është tamam fjala e duhur, sepse skica është gjithmonë dora e parë e diçkaje, përgatitja e një tabloje, ndërsa skica e jetës sonë është një skicë e asgjësë, bocet pa tablo.

Tomasi përsërit me vete proverbin gjerman: Einmal ist keinmal: një herë nuk quhet, një herë është si asnjëherë. Të jetosh vetëm një jetë, është njësoj si të mos jetosh fare. / KultPlus.com

???????????????????????

Kundera: Të gjithë kemi nevojë që dikush të na shohë

Posted on by Kult Plus

Nga Milan Kundera

Të gjithë kemi nevojë që dikush të na shohë. Ne mund të ndahemi në katër kategori, sipas llojit të shikimit që na nevojitet.

Kategoria e parë dëshiron shikimin e një numri të pafundëm sysh anonimë, me fjalë të tjera, shikimin e publikut.

Kategoria e dytë përbëhet nga njerëz që kanë një nevojë jetike që të shihen nga shumë sy të njohur. Këta janë organizatorët e palodhur të festave me kokteile dhe darkave. Këta janë më të lumtur se sa njerëzit në kategorinë e parë, të cilët, kur humbasin publikun, kanë ndjesinë sikur dritat janë fikur në dhomën e jetëve të tyre. Kjo u ndodh të gjithë atyre, herët a vonë.

Njerëzit në kategorinë e dytë, nga ana tjetër, gjithmonë mund t’i kenë sytë që u nevojiten.

Pastaj është kategoria e tretë, kategoria e njerëzve që duan të jenë vazhdimisht para syve të personit që dashurojnë. Situata e tyre është po aq e rrezikshme, sa edhe situata e njerëzve në kategorinë e parë. Një ditë, sytë e të dashurit të tyre do të mbyllen, dhe dhoma do të bjerë në errësirë.

Dhe në fund, është kategoria e katërt, më e rralla, kategoria e njerëzve që jetojnë në sytë imagjinarë të atyre që nuk janë të pranishëm. Këta janë ëndërrimtarët! / KultPlus.com

Milan Kundera: Kam ardhur më 1 prill…

Posted on by Kult Plus

“Unë kam lindur në 1 prill. S’mund të jetë pa impakt në nivelin metafizik”,  shprehet me ironinë që e karakterizon, gjatë një prej intervistave, shkrimtari Milan Kundera, i cili feston sot 92-vjetorin e lindjes. 

Frymëzim për shumë lexues, veçanërisht për shkrimtarët e tjerë, pena e autorit me origjinë çeke, Milan Kundera, ka shkaktuar jo pak çoroditje. Shtegtimi i tij mund të përmblidhej në dy faza: autor disident në Çekosllovaki, kurse në 1975 ai u bë një figurë e rëndësishme në jetën letrare franceze dhe ndërkombëtare.

Lindur në 1 prill 1929, Milan Kundera, shkrimtari, poeti, dramaturgu, eseisti çek, lexohet në gjithë botën, madje është një nga shkrimtarët më me ndikim në letërsinë botërore.

Citimet e Milan Kunderës janë vepra arti. Shumica e tyre janë pjesë e krijimtarisë së mrekullueshme letrare. Romanet nuk janë vetëm vendi ku shpalosen histori të bukura, por përmbajnë gjithashtu reflektime domethënëse për botën dhe njeriun e sotëm. Pjesa më e madhe e krijimtarisë së tij i kushtohet realitetit çekosllovak. Përmes fjalive, zbulojmë një shkrimtar inteligjent, i aftë të zhytet në labirintet e pavetëdijes njerëzore:

Sa më e rëndë të jetë barra, aq më pranë tokës do jetë jeta jonë, aq më reale dhe autentike do të jetë.

Shkrimtari nuk është thjesht një romancier i shkëlqyer, përkundrazi ai prezantohet si një nga filozofët e thellë të kohës sonë. Vizioni i tij për botën është jashtëzakonisht realist dhe, në të njëjtën kohë, prekës. Një nga cilësitë e shkëlqyera, është të dish të kapësh motivimet e pavetëdijshme.

“Dëshira për rregull dëshiron ta shndërrojë botën njerëzore në një mbretëri inorganike ku gjithçka ecën, gjithçka funksionon, gjithçka i nënshtrohet një vullneti jopersonal. Dëshira për rregull është në të njëjtën kohë dëshira për vdekje, sepse jeta është një shkelje e përhershme e rregullit”.

Praktikisht, gjithë krijimtaria e shkrimtarit çekosllovak përshkohet nga tema e pushtetit, ndaj të cilit është jashtëzakonisht kritik, sikurse edhe ndaj moralit që buron prej tij.

“Sepse në këtë botë, gjithçka falet paraprakisht dhe gjithçka, lejohet, në mënyrë cinike”.

Shkrimtari jetoi në ashpërsinë e dominimit sovjetik, që spikaste për kufizimin e mendimit dhe shprehjes që buronte nga ky regjim.

“Një libër i ndaluar në vendin tënd, do të thotë pafundësisht më shumë, se miliona fjalë të vjella nga universitetet tona”.

Dashuria është një tjetër temë që përshkon gjithë punën e shkrimtarit. Tek “Lehtësia e padurueshme e qenies”, ai e lidh me rastësinë falë fatit.

“Që një dashuri të jetë e paharrueshme, duhet që rastësitë të bashkohen që në momentin e parë”.

Burimi kryesor i ankthit qëndron tek ajo që ende nuk ka ndodhur. Mundësia që kjo të ndodhë fton frikën të marrë pjesë në jetën tonë. Në fakt, ne i frikësohemi fryteve të imagjinatës më shumë sesa vetë realitetit. Përballë kësaj bote, gjithmonë ndiejmë një shkëputje, një ndarje, një të çuditshme.

“Nuk do ta mësojmë kurrë pse i irritojmë njerëzit, çfarë na bën simpatikë, çfarë na bën qesharakë; imazhi ynë është misteri ynë më i madh”./Konica.al

Po ashtu, dhembshuria mes qenieve njerëzore na përfshin të vuajmë me tjetrin.

“Nuk ka gjë më të rëndë se dhembshuria. Edhe vetë dhimbja jonë, nuk është aq e rëndë sa dhimbja e ndjerë me një tjetër, për një tjetër, në vendin e një tjetri, rritur me imagjinatën, e zgjatur në qindra jehona”.

Këto citime janë vetëm një pjesë e vogël e krijimtarisë së tij të mrekullueshme. Jo më kot është një nga shkrimtarët bashkëkohorë më të admiruar në të gjithë botën. Ai ka arritur të kapë thelbin e kohës sonë, ashtu si pak të tjerë ia kanë dalë, duke e pasqyruar fort bukur në të gjitha veprat. / KultPlus.com

Milan Kundera shpallet fitues i çmimit prestigjioz ‘Franz Kafka’

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera, shtetësia çeke e të cilit u rivendos vitin e kaluar pasi ai kishte kaluar më shumë se 40 vjet në mërgim, ka fituar një nga çmimet letrare më prestigjioze të Republikës Çeke, çmimin Franz Kafka.

Çmimi 10,000 dollarë, i organizuar nga Shoqata ‘Franz Kafka’ dhe qyteti i Pragës, zgjidhet nga një juri ndërkombëtare. Kryetari i Shoqërisë ‘Franz Kafka’, Vladimír Železný tha se Kundera fitoi për “kontributin e tij të jashtëzakonshëm në kulturën Çeke” dhe për një “reagim të padepërtueshëm” në kulturën evropiane dhe botërore, përcjellë KultPlus.

Sipas Železný, kur Kundera 91-vjeçar u morrë me telefon, autori tha se ai “me gëzim” e pranoi çmimin, veçanërisht për shkak të admirimit të tij për Kafkën, thuhet në The Guardian.

Poashtu, vlen të ceket se në fund të korrikut të këtij viti, Kundera vendosi të dhurojë bibliotekën dhe arkivin e tij privat në bibliotekën e qytetit të vendlindjes së tij Brno në Republikën Çeke, ku ai kaloi fëmijërinë e tij.

Ndër veprat më të famshme të autorit janë ‘Shakaja’, ‘Mosdija’, ‘Identiteti’ ‘Lehtësia e papërballueshme e qenies’ etj. / KultPlus.com

‘Politika është gjëja më pak e rëndësishme dhe më pa vlerë në jetë, është shkuma e pistë në sipërfaqen e lumit’

Posted on by Kult Plus

Fragment nga ‘Valsi i lamtumirës’ së Milan Kunderës

Përktheu Saverina Pasho

– Ti nga jeta ke parë vetëm një aspekt dhe më të keqin, – tha doktor Shkreta. – Ti nuk ke ditur kurrë të jetosh. Gjithmonë ke menduar se detyra jote ishte, sikundër thuhet, të ishe njeri i kohës. Të ishe në qendër të realitetit. Po çfarë ishte për ty realiteti? Politika. Mirpo politika është gjëja më pak e rëndësishme dhe më pa vlerë në jetë. Politika është shkuma e pistë në sipërfaqen e lumit, ndërkohë që në fakt jeta e lumit zhvillohet shumë më thellë. Studimi i pjellorisë femërore zgjat qysh prej mijëra vjetësh. Është një histori e qëndrueshme dhe e sigurt.

Dhe s’pyet fare nëse është më pushtet kjo apo ajo qeveri. Unë kur vë një dorezë plastike dhe kontrolloj organet femërore, jam shumë më afër qendrës së jetës nga ç’je ti, ti që për pak humbe jetën, ngaqë shqetësoheshe për të mirën e njerëzimit.

Arkimedi para rrathëve të tij, Mikelanxhelo para bllokut të gurtë, Pastëri para epruvetave, janë ata dhe vetëm ata që ndryshuan jetën e njerëzve dhe që bënë historinë e vërtetë, ndërsa politikanët… – Shkreta heshti një hop dhe bëri me dorë një gjest përbuzës.

– Ndërsa politikanët? – pyetj Jakubi dhe vazhdoi: – ja, ta them unë. Nëse shkenca dhe arti janë përnjëmend, arena e mirëfilltë dhe e vërtetë e historisë, politika, përkundrazi, është laboratori shkencor i mbyllur, ku me njeriun kryhen eksperimente të padëgjuara. Kaviet njerëzore rrokullisen poshtë kapanxhave, pastaj ngjiten sërish në skenë, të joshur nga duartrokitjet dhe të tmerruar nga trekëmbëshi, të spiunuar e të shtrënguar të spiunojnë. / KultPlus.com

Milan Kundera dhuron bibliotekën dhe arkivat e tij në vendlindje

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari Milan Kundera, 91 vjeç, autori i veprës së famshme “Lehtësia e padurueshme e Qënies”, vendosi të dhurojë bibliotekën dhe arkivin e tij privat në bibliotekën e qytetit të vendlindjes së tij Brno në Republikën Çeke, ku ai kaloi fëmijërinë e tij.

Menaxhimi i bibliotekës në Brno njoftoi se i gjithë koleksioni i librave të Kunderës do të transferohet nga Parisi, ku jeton artisti, në Republikën Çeke gjatë vjeshtës.

Shkrimtari i famshëm dhuron gjithashtu librat e tij të përkthyer në çekisht dhe dyzet gjuhë të tjera, si dhe artikuj të gazetave që ai shkroi, recensione dhe përmbledhje të veprës së tij, fotografi dhe vizatime.

Gjithçka do të jetë në dispozicion të publikut, kryesisht në versionin dixhital, deklaroi biblioteka në Brno.

Ikje nga regjimi

Milan Kundera është shkrimtari bashkëkohor më i famshëm dhe më i lexuari me origjinë çeke. Ai jeton në Paris që nga viti 1975, kur iku nga regjimi komunist i Çekosllovakisë.

Libri i tij i fundit është “Injoranca”, shkruar në frëngjisht dhe botuar në vitin 2000.

Kundera jeton në izolim. Ai ka udhëtuar në Republikën Çeke për vite me radhë, por pa dhënë kurrë deklarata për gazetarët. /tesheshi.com/ KultPlus.com

Fragment nga romani i Kunderës “Lehtësia e papërballueshme e qenies”

Posted on by Kult Plus

Burrat që bredhin pas turmës së grave mund të ndahen lehtë në dy kategori. Disa kërkojnë tek të gjitha gratë idenë e tyre të gruas, ashtu si shfaqet në ëndërrat e tyre, subjektive dhe gjithnjë e njëllojtë.

Këmbëngulja e të parëve është një këmbëngulje lirike: ajo që kërkojnë te gratë, është vetvetja e tyre, është ideali i tyre dhe mbeten gjithmonë dhe vazhdimisht të dekurajuar, sepse, siç e dimë, ideali është ai që s’mund të gjendet kurrë. Me që dekurajimi i shtyn lule më lule, i jep paqëndrueshmërisë së tyre një farë justifikimi melodramatik, shumë zonja sentimentale e gjejnë emocionuese poligaminë e tyre këmbëngulëse.

Këmbëngulja tjetër është një këmbëngulje epike, dhe gratë nuk shohin asgjë emocionuese në të: burri nuk shfaq për gratë një ideal subjektiv, prandaj dhe gjithshka u intereson dhe nuk mund t’i dekurajojë asgjë. Dhe kjo paaftësi për dekurajim ka brenda saj diçka skandaloze. Në sytë e botës qejfliu epik nuk le gjurmë (sepse nuk çdëmtohet me dekurajim).

Meqenëse qejfliu lirik gjuan gjithnjë të njëjtin tip gruaje, as që vë re kush se ndërron dashnoren, miqtë e tij bëjnë vazhdimisht keqkuptime, sepse nuk e dallojnë ndryshimin midis shoqeve të tij dhe i thërrasin të tëra me të njëjtin emër.

Në gjuetinë e tyre të njohjes, qejflinjtë epikë (është e qartë, në atë kategori duhet të vendoset edhe Tomasi) largohen gjithnjë e më shumë nga bukuria konvencionale e grave (që shpejt i mërzit) dhe përfundojnë pa u shmangur si koleksionistë paradoksesh. E dinë, kanë pak turp për këtë, dhe për të mos i vënë në pozitë të vështirë miqtë e tyre, nuk qarkullojnë publikisht me dashnoret e tyre. /KultPlus.com

Provincializmi në vendet e vogla

Posted on by Kult Plus

Ese nga Milan Kundera

Dhe ç’është përmbylltas “provincializmi?” Si nje pamundesi ( ose kundershtim ) per ta pare kulturen tone ne nje kontekst te gjere. Jane dy lloje provincializmi; i vendeve te medhenj dhe te vegjel. Vendet e medha te sjellin neper mend idene e Getes per “literaturen boterore,” kjo letersi duket aq e vetemjaftueshme sa te mos kete kurrfare interesi per ate qe shkruhet tjeterkund. Kazimires Brandi shkruante ne Shenimet e Parisit; 1985- 87; Studentin francez e ndan nje hendek i madh me studentin polak, i pari mund ta kaperceje ate, sepse kultura e tij i permban pak a shume te gjitha aspektet, mundesite dhe fazat e evolucionit boteror.

Vendet e vogla jane gati te mbyllura per kontekstin e gjere, me mundesi shkaqesh kundershtuese, nga nje ane kane nderim per te, e nga ana tjeter iu duket sikur kane te bejne me dicka te huaj, ndonese i njejti qiell iu rri mbi krye, po distanca duket kaq e madhe, gati e paarritshme, si nje realitet ku ekziston vetem nje lidhje e vogel me letersine e tyre nacionale. Vendi i vogel te krijon bindjen se vetem kjo hapesire e ngushte eshte dhene per ty. Te qendrosh me syte e ngulur pertej kufijve te atdheut per t’iu bashkuar kolegeve neper ekstraterritorin e pafundem te artit, eshte marre per shperfillje te vlerave te vendit tend, si shenje perbuzjeje per te. Dhe kesisoj ne vendin e vogel shpesh kaplohesh prej situatave te pakendshme, mbijetesa aty behet e rrezikshme, je aq i ekspozuar ne qendrimin tend, sa nuk gjen kurrsesi asnje lloj justifikimi.

Franc Kafka flet per kete ne Ditarin e tij; nga kendshikimi i literatures se nje vendi te madh, ai ka parasysh ketu Gjermanine, Kafka qemton ne letersine Jidishe dhe Ceke; Nje vend i vogel, shkruan ai, ka respekt te madh per shkrimtaret e tij, sepse ata e nderojne ate ” ne mes te nje bote armiqesore, qe na rrethon,” gjithashtu per nje vend te vogel, letersia eshte “nje ceshtje shume me pak e rendesishme se sa ” ceshtja e nje populli” dhe kjo marredhenie midis letersise dhe popullit behet kaq lehtesisht e kuptueshme, ” sepse ajo perhapet si nje aliazh kryq e terthor vendit nen diktatin e parrullave politike.” Qe ketu Kafka arrin ne nje tjeter perfundim; ” Cfare vjen prej letersise se vendeve te medhenj gjen ketu nje nivel te ulet, strukturen e nje konstitucioni pa themele te qendrueshem, afermendsh krejt te parendesishem, prandaj duket sikur sjell me vete shkelqimin lebyres, qe te habit, provokon nje furi te befte interesi e grishjeje te forte, e cila nuk sjell asgje me shume se nje medyshje per jete a vdekje.”

Keto fjalet e fundit me kujtojne koret e famshem te Smetanes ( kompozuar ne Prage me 1864 ) pikerisht ajo pjesa; Gezo, gezo, o korb grykes, nje gosti te pret, shpejt ti do te shpallesh armik i vendit tend.” Si mund qe nje kompozitor i madh te shfaqe ne nje shkalle kaq siperane idiotesine e nje gjakatari? Mos kish pasur dicka te erret ne rinine e tij? Jo, fale zotit, ai ishte vetem dyzete vjec. Dhe ne kohen tone, cfare kumti sjell duke shpallur; “tradhtar i vendit tend?” Sot eshte bere e rendomte qe dikush qe shoqerohet me banda te komanduara t’i beje gropen bashkeqytetareve te tij. Jo vetem kaq; po ” tradhtar” eshte ai çeku qe le Pragen dhe shkon ne Viene te gjeje qetesi ne atmosferen e jetes gjermane. Dje Kafka shkruante per ate qe ndodh ende diku ne vendin e madh qe “provokonte nje furi te befte interesi e grishjeje te forte, e cila ne vendin e vogel nuk sillte asgje me pak se nje medyshje per jete a vdekje.

Lidhja e ngushte e artistit me fatet e kombit, shnderrohet ne nje kontekst te vogel terrorist, duke i vene vulen e vrazhdte te tendences rolit te artit ne vendin e tij. Une nxorra nga nje shaptilograf i vjeter ca kopje te leksioneve mbi kompozicionin qe Vinsent d’Indi kishte mbajtur ne shkollen e muzikes ne Paris, prej nga kish dale nje gjenerate e tere kompozitoresh Franceze ne vitet e hershem te shekullit te njezete. Atje kishte disa paragrafe ku flitej per Smetanen dhe Dvorzhakun, vecanerisht per dy kuartete te Smetanes. Cfare shkruante ai? Permendte vec nje term ne variacione te ndryshme; “Ky folk-stil ne muziken e tij eshte frymezuar nga kenget dhe vallet popullore” Dhe asgje me. Asnje lloj interpretimi, zberthimi teorik, kur dihet qe mbeshtetja ne muziken popullore ndeshet kudo, te Hajdn, Shopen, List, Brahms; kurrfare perimtesie vetjake ne interpretim per te motivuar kete prirje genuine, bie fjala, dy kuartetet e Smetanes, jane aktualisht dy rrefime brilante te nje shpirti te derrmuar nga nje rrethane e skajshme vetjake; asokohe ai kishte humbur degjimin dhe ato, kuartetet ( nje mrekulli! ) jane, sic shprehet ai; ” shtjellat e nje shtrengate ne mendjen e nje njeriu qe po zhytet ne boten e heshtjes.”

Si mund ta bente Vinsent d’Indi kete gabim kaq te rende? Eshte krejt e mundshme qe ai te mos i kishte ne qender te studimit keta dy kompozitore dhe thjesht eshte mjaftuar me perseritjen e atyre c’ka flitej per ta. Opinioni i tij reflekton idene ceke te mbeshtetjes ne popull te dy kompozitoreve; duke perdorur politike ne famen e tyre ( i japin emer atdheut; “ne mes te nje bote armiqesore qe na rrethon,” ) dhe duke i terhequr se bashku me ca dromca folklori si burim per krijimtarine e tyre, i vendosin ne piedestalin ku valvitet flamuri kombetar. Dhe ne bote kjo politike ( c’ironi! ) behet e pranueshme, madje dhe interpretimet ngrihen mbi kete marrezi propagande. /KultPlus.com

Perktheu: Roland Gjoza

Kujtesa, nostalgjia dhe harresa në “Mosdijen” brilante të Milan Kunderës

Posted on by Kult Plus

Pas vitesh në emigrim, Irena dhe Jozefi kthehen në Pragë ku tashmë komunizmi ka rënë. Ajo vjen nga Franca së bashku me të dashurin suedez Gustavin, pas vdekjes së bashkëshortit Martin. Ai nga Danimarka, ku do të kthehet sërish e ku prehet gruaja e tij e ndjerë.

Ata rikthehen, por ora nuk ka ndalur aspak për miqtë e për të afërmit. Vazhdojnë rutinën, ndërsa “të mërguarit” e rikthyer ndihen shumë më bosh se më parë. Askush nuk i kupton, askush nuk provon të mësojë për jetën e tyre në ekzil, askush nuk i pyet për të shkuarën e tyre. Të dy, veçmas, presin të jenë qendra e vëmendjes për të tjerët, por më kot. E madje kur Irena sjell verë franceze Bordo në darkën e shtruar me mikeshat e saj, ato e injorojnë dhe vazhdojnë të pinë “pijen e çekëve”, birrën.

Kjo është historia e Irenës dhe Jozefit, personazheve kryesorë të romanit “Mosdija” të Milan Kunderës. Historia e dy të rinjve që lanë në mes një dashuri e që takohen pas dekadash në qytetin ku nisi gjithçka. Irena vuan nga nostalgjia, sepse ajo është ndjenja që shkaktohet nga dëshira e paplotësuar për t’u rikthyer. Jozefi shijon Pragën dhe takimet me Irenën, por e ka harruar krejtësisht se cila është ajo. Për të, Irena përfaqëson vetëm disa momente kënaqësie pa të shkuar e pa të ardhme, ndërsa për Irenën ato takime janë mundësia për diçka më shumë, për të arritur dashurinë në jetën e saj.

Ishte mirënjohëse ndaj dy burrave të mëparshëm të jetës së saj, Martinit të vdekur e Gustavit që e priste në shtëpi. Ia njihte vetes këtë virtyt, por nuk e pëlqente. Sepse në një lidhje dashurie, mirënjohja nuk është asgjë veçse një mënyrë tjetër për të emërtuar dobësinë apo varësinë. Irena nuk donte mirënjohje, donte dashuri. Ama Kundera nuk e lejon këtë dashuri të ndodhë, “sepse shkuara që na kujtohet nuk ka kohë. E pamundur të jetohet sërish një dashuri siç rilexohet një libër ose siç shikohet një film”, shkruan ai.

Nëse në reportazhet e Gabriel Markezit Praga paraqitet si ishulli i vetëm kapitalist i Europës Lindore, personazheve të Kunderës u dukej si një shall i gjerë e i gjelbër lagjesh të qeta dhe rrugësh të pikëzuara me pemë. Ishte ajo Praga e kartolinave, Praga e turistëve dhe e kurvave, Praga e restoranteve të shtrenjtë, Praga vallëzuese, Praga e Kafkës.

Jozefi e ka të vështirë të kujtojë të shkuarën e tij në vendlindje. Lexon ditarin e fëmijërisë që ia dha i vëllai, por historitë nuk i duken të tijat. Me shumë sforcim arrin të sjellë në kujtesë hijet e atyre veprimeve që shkronjat përshkruanin. “Ky është ligji i kujtesës mazokiste: sa më shumë mure të jetës shemben brenda harresës, aq më shumë njeriu heq qafe gjëra që s’i pëlqejnë duke u ndjerë më i lehtë, më i lirë… Jeta që kemi lënë pas ka zakonin e keq që del nga hija, qahet për ne, na bën gjyqe. Larg Bohemisë, Jozefi ishte çmësuar të jetonte me të kaluarën”.

Ndërsa Irena jeton në çdo moment me dëshirën për të qenë edhe një herë me Jozefin. Nuk ndjen nostalgji për martesën e parë, për të dashurin suedez, për shoqet që ritakon. Por vetëm për Jozefin. Sepse nostalgjia ka një paradoks matematik: është më e fuqishme në rininë e parë, kur vëllimi i jetës që ka shkuar është i papërfillshëm.

“Mosdija” është një roman për kujtesën dhe harresën, për rikthimin dhe zbrazëtinë në shpirt në një sfond real historik dhe politik të Europës Lindore. Ndoshta është historia e vetë Kunderës, i detyruar të emigrojë në Paris në vitin 1975 nga Praga, ku rikthehet rrallë herë dhe në fshehtësi të plotë. /Tiranapost.al /KultPlus.com

Fragment nga romani “Shakaja” i Milan Kunderës

Posted on by Kult Plus

Atë ditë kur Luçia më gjeti në vendin e caktuar, me libër në dorë, më pyeti se çfarë po lexoja. I zgjata librin e hapur. Poezi?-!tha ajo e habitur. -Të duket e çuditshme që unë lexoj poezi? Duke ngritur supet, u përgjigj: ”Pse?” Por besoj se ajo u befasua me të vërtetë, pasi, me siguri, për të poezia përzihej me leximet fëmijërore. Ne endeshim aty në atë verë të rrallë ostraviane të mbushur me blozë, një verë e zezë ku, në vend të reve të qumështa, rendnin vagonët e qymyrit radhë-radhë mbi shina. Mbaja librin në duar dhe e shihja se ai po e tërhiqte shumë. Kësisoj, kur u ulëm pranë një korijeje të brishtë, e hapa përsëri duke iu drejtuar: ”Të pëlqen pra?” Ajo bëri po me kokë. S’kisha lexuar ndonjëherë vargje për dikë tjetër. Tek unë funksionon një siguresë turpi, që nuk më lejon të zhvishem para njerëzve e t’u zbuloj ndjenjat, mirëpo, të lexoja vargje, për mua, jo vetëm do të thoshte të flisja për ndjenjat e mia, por do të më duhej të ruaja ekuilibrin duke ndenjur mbi një këmbë; do të ndihesha i ngrirë po të isha i detyruar t’i jepesha ritmit dhe rimës duke mos qenë vetëm. Por Luçia kishte fuqinë magjike (që askush tjetër pas saj s’e ka pasur) që e nxirrte jashtë loje siguresén e m’i hiqte si me dorë mëdyshjet. Para saj mund t’i lejoja çdo gjé vetes: çiltërsi, ndjenja, patetizém. E kësisoj lexova: Kalli i zbehtë trupi yt lëshon një farë që nuk mbin. Si kalli gruri është trupi yt. Shtëllungë mëndafshi trupi yt, dëshirë e shkruar deri në rrudhën e fundit. Si shtëllungë mëndafshi është trupi yt. Qiell i përvëluar trupi yt, në teshat e tua vdekja ruan e ëndërron. Si qiell I përvëluar është trupi yt. Heshtje e papërsëritshme është trupi yt, nga vajet e tij dridhen qepallat e mia, Sa I heshtur është trupi yt! I kisha hedhur një krah mbi supe (të veshur me cohën e hollë të një fustani me lule) që i ndieja nën gishtat e mi. Po më mposhte ideja se vargjet që lexoja (si një lutje e ngadaltë) flisnin për trishtimin e trupit të Luçisé, trup memec, i nënshtruar, i dënuar me vdekje. Pastaj lexova poezi të tjera, edhe një tjetër që, ende sot, ma sjell atë ndër mend e që përfundon me këtë trofë: O marri e fjalëve gënjeshtare! Unë i besoj heshtjes, më e fortë se bukuria, më e fortë se gjithçka, O hare e atyre qé kuptohen në heshtje! Befas, nén gishta ndjeva se supet e Luçisë po lëviznin me dridhje të shkurtra. Luçia po dëneste. Përse iu derdhën ata lot? Nga kuptimi i vargjeve? Mos vallë nga melankolia e thellë që rridhte nga fjalët, nga timbri i zërit tim? Apo ndoshta, hermetizmi i rëndë i poemave e kishte magjepsur dhe kjo magjepsje e kishte prekur deri në lot ? Ose, më thjesht, vargjet i kishin hapur një derë të fshehtë dhe e kishin liruar nga një peshë e mbledhur prej kohësh? Nuk e di. Si njé foshnje, Luçia ishte varur në qafën time ,kishte ngjeshur kokën pas uniformës jeshile që më shtrëngonte kraharorin dhe qante, qante, qante… /KultPlus.com

Kundera: Dy njerëz të dashuruar, vetëm, të izoluar nga bota, kjo është e bukura

Posted on by Kult Plus

Milan Kundera lindur më 1prill të vitit 1929 në qytetin Brno, është shkrimtari më i njohur i Çekisë dhe një nga shkrimtarët më të mirë të kohës. Me origjinë çeke, ai jeton që prej vitit 1975 në Francë dhe në vitin 1981 u bë një francez i naturalizuar. Ai e konsideron veten francez dhe këmbëngul që puna e tij të njihet e të studiohet si literaturë franceze.

Njihet si autor i shumë veprave, përmendim: Shakaja, Identiteti, Lehtësia e padurueshme e qenies. Librat e tij u ndaluan nga regjimi komunist në Çekosllovaki, deri në rënien e këtij regjimi nga revolucioni Velvet në vitin 1989.

Kundera jeton në Francë prej vitit 1975 dhe ka fituar nënshtetësinë Franceze më 1981. Lindi në një familje të klasës së mesme shumë të kulturuar. Babai i mësoi Kunderës të luante në piano që në moshë të re. Me vonë Kundera studioi muzikë për njëfarë periudhe. Influenca e muzikës, ashtu si referenca të shpeshta mbi të, mund te gjenden në shumë vepra të Kunderës.

Kundera e përfundoi shkollën e mesme në Brno më 1948. Më pas ai vazhdoi studimet e larta për letërsi dhe estetikë pranë Fakultetit të Arteve në Universitetin Charles. Pas dy vitesh studime u transferua në Fakultetin e Filmit të Akademisë së Arteve të Bukura ne Pragë, ku u përqëndrua në regjizurë dhe skenografi. Më 1950 Kundera u detyrua t’i ndërpriste studimet për arsye politike. Pas diplomimit më 1952 u caktua si profesor i letërsisë botërore pranë Akademisë së Filmit. Kundera i përkiste brezit të të rinjve çekë që nuk e kishin provuar Republikën Demokratike Çekosllovake të paraluftës.

Rritja e këtij brezi u karakterizua prej eksperiencës së fituar nga Lufta e Dyte Botërore dhe pushtimi gjerman. Përvoja e totalitarizmit gjerman krijoi një imazh bardh e zi të botës tek ky brez (komunizëm dhe fashizëm) dhe, për rrjedhoje, shtyu një pjesë të madhe të tyre të aktivizoheshin pranë rretheve Marksiste dhe te antarësoheshin në Partinë Komuniste. Milan Kundera u antarësua në Partinë Komuniste Çekosllovake, e cila ishte në pushtet në vitin 1948, kur ishte ende një adoleshent. Kundera u përjashtua nga partia për “aktivitete kundër partisë”. Trefulka e përshkruan incidentin në novelën e tij Pršelo jim štěstí (Lumturia ra mbi ta) ndërsa Kundera u frymezua nga kjo ngjarje për të shkruar novelën e tij të parë Žert (Shakaja, 1967). Milan Kundera u ripranua në Partinë Komuniste më 1956.

Më 1970 ai u përjashtua nga partia për herë të dytë. Kjo e ndau nga kultura dhe jeta çeke, ndaloi përkthimin e librave të tij të shkruar në frëngjisht në çekisht (publikimi ose ripublikimi i librave të tij të vjetër në Republikën Çeke u lejua vetëm pas 1989).

Më poshtë disa thënie të njohura të Kunderës për dashurinë:

“Dy njerëz të dashuruar, vetëm, të izoluar nga bota. Kjo është e bukura.”

“Dashuria është përgjërimi për gjysëm e vetes sonë që e kemi humbur.”

“Oh të dashuruar! Keni kujdes nga ato ditët e para të rrezikshme. Nëse njëherë e sjellni mëngjesin në shtrat, këtë pastaj duhet ta bëni përgjithmonë, përveç nëse doni të jeni të akuzuar për mungesë dashurie dhe tradhëti.”

“Përse ti kurrë nuk e përdor forcën mbi mua? – i tha ajo.
Sepse dashuria nënkupton heqje dorë nga forca. – u përgjigjë ai”. /KultPlus.com