Më 25 mars do të mbahet Dita Evropiane e Autorëve, që është një iniciativë e nisur në vitin 2023 nga Komisioni Evropian, ku do të marrin pjesë 120 autorë në shkolla të ndryshme dhe përkthyes nga 40 vende të ndryshme të Evropës, në mesin e të cilëve janë pesë shqiptarë.
Turneu i shkrimtarëve dhe përkthyesve evropianë, është organizuar bashkë me Komisionin Evropian dhe organizatat anëtare, bashkë me EUPL, në mënyrë që brezat e rinj të lidhen më shumë me leximin.
Sipas njoftimit në faqen zyrtare të Këshillit të Shkrimtarëve Evropianë, në mesin e shkrimtarëve pjesëmarrës do të jenë pesë shqiptarë, tre prej të cilëve janë nga Kosova dhe dy të tjerë nga Shqipëria.
Shkrimtari Ag Apolloni do të mbajë prezantimin e tij në gjimnazin “Xhevdet Doda” në Prishtinë, me librin e tij “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”.
Autorja tjetër, Vlora Konushevci, do të jetë e pranishme në gjimnazin “Aleksandër Xhuvani” në Podujevë, me librin e saj “Lavdi Vetës”.
Kurse, autori Shpëtim Selmani, do të jetë në shkollën “Ali Asllani” në Doganaj të Kosovës, me librin e tij me poezi “Në kohën e gjakut dhe zhgënjimit”.
Ndërkaq, autori nga Shqipëria, Arian Leka, do të marrë pjesë në gjimnazin “Sami Frashëri” në Tiranë me librin “Hartë Memece për të mbyturit”, dhe Entela Kasi do të paraqitet në bibliotekën “Thimi Mitko” në Korçë me veprën e saj “Rikthimi”./ KultPlus.com
Para pak ditësh, dy të mitur e mbytën një 18-vjeçar nga Podujeva. Nga videot që qarkulluan, pamë që të miturit ishin gangsterë (vozisnin veturë pa leje, i turreshin me veturë njeriut, e rrihnin me grushte e me shkop derisa ia humbën vetëdijen; në një video tjetër shihej njëri nga ata gangster duke shtënë me revole në ajër). U tha se viktima ishte djalë i mirë, pa prindër. U pa se sulmuesit e tij ishin djem të këqij, me prindër. Rasti ishte i rëndë, reagimi publik i ashpër.
Reagime të pamatura
Shumicës së atyre që akuzonin, shanin e mallkonin të miturit, i mungonte logjika e të rriturit. Çka thanë të rriturit për dy të miturit? 1. t’i dënojmë me burg të përjetshëm; 2. të kthehet dënimi me vdekje; 3. t’i varim në shesh; 4. fajet i ka shkolla. E vërteta është se dënimi me burg të përjetshëm nuk i prek të miturit. Dënimi me vdekje është ekzagjerim emocional. Varja në shesh është absurde. Prandaj të ndalemi vetëm tek ajo që ia vlen të diskutohet: fajet i ka shkolla. A vërtet jeni aq naivë sa të mendoni se shkolla mund të ndikojë në parandalimin e krimit? Dhe, nëse po, atëherë si mund të ndikojë ajo te një nxënës i përjashtuar?
Shkolla s’të ban njeri
Shkolla të jep dije, informacion, kurse sjellja përmirësohet nëpërmjet vetë-edukimit dhe familjes, s’po them gjenetikës, se kjo hap debate të tjera. Shkolla s’është as fajtore, as meritore për vrasjen e 18-vjeçarit. Ka shumë të pashkolluar që nuk kryejnë krime, ashtu siç ka edhe shumë të shkolluar që kryejnë krime. Cilësia në arsim? S’ka të bëjë fare me krimin. Vetëm naivët që besojnë në metanarrativa “iluministe” mund ta fajësojnë shkollën. Sistemi arsimor mund të përmirësohet, por ndikimi i tij në uljen e përqindjes së krimeve është zero. Sepse, shkolla mund të të bëjë më të ditur, por jo më të mirë. Dija dhe vetëdija janë dy gjëra. Dija merret nga të tjerët (njerëzit, librat etj.), kurse vetëdija/ndërgjegjja është vetënjohje, apo, siç na e shpjegon etimologjia, njohje brenda vetes. Kur bën një krim, s’të mundon dija (science), por ndërgjegjja (conscience). Ata që ia lënë krejt fajet dhe meritat shkollës (dijes), dhe e shpërfillin atë që është esenciale për veprimin (përfshirë edhe krimin), nuk dallojnë nga Hitleri që thoshte se “ndërgjegjja është shpikje e çifutëve”. Studiuesi George Steiner jep fakte interesante për të treguar se mund të jesh i arsimuar mirë dhe i dhënë pas të keqes. Hans Franku, thotë ai, ka qenë i arsimuar mirë, dhe njohës e interpretues i Bahut dhe Moxartit, por kjo s’e ka ndaluar ta udhëheqë “Zgjidhjen Përfundimtare”, planin gjenocidal kundër hebrenjve; në dhomat e gazit kanë punuar njohës dhe adhurues të Goethes dhe Rilkes; filozofi Heideger shkruante e filozofonte pak hapa larg kampit ku torturoheshin e digjeshin njerëzit, të cilët i shpërfillte sikur të ishte robot. S’besoj se mund të akuzohet shkolla serbe, apo Fakulteti i Drejtësisë në Beograd, për krimet që ka bërë ish-studenti i atij fakulteti, Slobodan Milošević. A mendoni se ai që e ka një gjashtëshe në fakultet është më i dhunshëm se ai që ka dhjetëshe? Apo, a mendoni se ai që ka dhjetëshe me të njohshëm (me mik), është më i dhunshëm se ai që ka marrë 10 me meritë (pa mik)? T’ia faturosh shkollës dhe mësuesit krimet që ndodhin gjithkund nga gjithkush, domethënë të kesh inat ndonjë mësues, apo profesor në atë shkollë, të cilin në pamundësi për ta vrarë, provon ta njollosësh. Pra, ti je vrasësi potencial.
Kanuni, hoxha dhe policia
Krahas këtyre laikëve që akuzuan shkollën, pati edhe fetarë që thanë se krimet ndodhin për shkak se nuk po futet lënda fetare nëpër shkolla. Pra, laikët dhe fetarët morën në shënjestër shkollën: të investojmë në edukim, se kështu e zhdukim krimin, thoshin të parët; ta fusim lëndën fetare në shkolla, se kështu e parandalojmë krimin, thoshin të dytët. Kësaj here laikët dhe fetarët ishin njësoj të “zgjuar” dhe njësoj të ligë. Shfrytëzojnë një rast vërtet të dhimbshëm, për t’i ngopur apetitet e tyre: laikët për të thithur fonde kinse për ta ngritur cilësinë në arsim; fetarët për t’i rrasur hundët në institucione laike (të kuptohemi: jam për një lëndë si “Historia e religjioneve”, të mbajtur nga profesorë jopropagandues, por jo për edukimin fetar si indoktrinim të nxënësve). Si laikët, ashtu edhe fetarët flisnin nga pozicioni i të gjithëdijshmit, duke e marrë rolin e atij që s’i besojnë (të parët), apo të atij që i nënshtrohen dhe e adhurojnë (të dytët). Të dy palët, me ose pa vetëdije, bënin blasfemi. Këtij budallallëku laiko-fetar, iu bashkua edhe hoxha dhe familja e viktimës, duke u mbështetur në kodin zakonor mesjetar, përkatësisht duke dhënë besë mujore për njërin, e duke e privuar nga besa tjetrin. Duket se nuk e kuptonin që duke u thirrur në besën, paralajmëronin në pikë ditës se do t’i bënin dy krime për hakmarrje. Megjithatë, policia u tregua vigjilente, dhe e thirri ne interviste familjarin e viktimës, i cili dukej se kërcënimin kanunor e kishte bërë pa e menduar mirë, i kapluar nga emocionet, që në këtë rast janë të kuptueshme. Për mua paradoks sui generis ishte fakti që për besën kanunore u angazhua përfaqësuesi i etikës kuranore. Kanuni, i mirë, apo i keq, është kanun i krishterë. Ai fillon me Kishën, kurrkund nuk e përmend xhaminë, as hoxhën. Ndërsa familjet “e hasmëruara” janë muslimane. Kanuni, nëse nuk ishte kushtetutë kontra-osmane, ishte së paku jo-osmane, jo-islame.
Shit happens
Për dështimin e projektit iluminist (domethënë që edukimi do ta bëjë botën më të mirë) kanë folur shumë studiues. Jua sugjeroj vetëm dy: Tzvetan Todorovin dhe George Steinerin. Nëse s’u besoni atyre, atëherë dëgjojeni gjyshin, apo gjyshen, kur ju thonë: shkolla nuk t’ban njeri. Morali është i njëjtë, dallon vetëm gjuha. Po çfarë të bëjmë tash që krimet po ndodhin? S’kemi çfarë të bëjmë. Shit happens. A mund të parandalohej ky krim? Po dhe jo. Po, sepse familja e vrasësve duhej t’i kishte nën kontroll fëmijët, meqë ishin ende të mitur. Jo, nuk mund të parandalohej, sepse organizimi i familjes sot është i atillë që, në shumicën e rasteve, fëmija është i pavarur nga familja (përveç varësisë financiare, që ende ruan njëfarë relacioni mes tyre). Prindërit nuk e dinë që fëmijët e tyre pinë duhan, marrin drogë, vozisin vetura, mbajnë armë, rrahin njerëz etj. Ata e marrin vesh veç në mbrëmje kur ulen t’i shikojnë lajmet qendrore. U tha se viktima ishte jetim, por edhe vrasësit s’duket që kanë pasur prindër. Prandaj debati për krimin në Podujevë do të duhej të fokusohej brenda familjes dhe në individin. S’kishte pse të fajësohej shteti, as shkolla. Shkollat në Kosovë ndoshta vërtet i mësojnë pak nxënësit e tyre, por, jam i bindur që asnjëra shkollë nuk i mëson aspak që të vrasin. Në humanizimin (empatinë) e njerëzve (nxënësve) mund të ndikojë (në njëfarë mase) letërsia dhe arti, sigurisht, por kurrsesi shkolla. Ajo çertifikon. Pra, shkolla s’të ban njeri. Kjo është një thënie arkaike, por njëkohësisht edhe aksiomatike.
Ne jemi modeli që ndjekim
Dostojevski na ka mësuar se njeriu bën çmos t’i ngjajë modelit. Raskolnikovi i tij dëshiron të bëhet dikushi. Thotë: pse Napoleoni arriti të bëhej dikush, kurse unë jo. Dhe konstaton: sepse ai vriste. Kështu, edhe Raskolnikovi e kap sakicën dhe kryen vrasje. Siç ka thënë Woody Allen, “njeriu zgjedh modele” (pra, njeriu e ndërton jetën mbi modelet që zgjedh). Secili prej nesh ka modelin e vet. Ka dëshiruar, dëshiron, ose ia ka arritur të bëhet si filani. Çfarë modeli kishin vrasësit e mitur? Gangsterët. Shumica e të miturve e kalojnë ditën duke luajtur “counter-strike”, pra duke marrë qëndrim vrasësi në lojë. Nganjëherë kalimi nga loja në realitet është shumë i lehtë. Një fëmijë që gëzohet duke vrarë në lojë, tundohet për ta provuar atë ndjenjë edhe me vrasje të vërtetë. Gjithashtu, shumica e fëmijëve dhe të rinjve adhurojnë filmat me gangsterë, jo pse u pëlqen aktori (se nuk marrin vesh në artin e aktrimit), por sepse i frymëzon (ose ua ushqen instinktin e vrasësit) roli, personazhi. Ata nuk synojnë të bëhen si Al Pacino, por si Tony Montana. Prandaj, ndaj të miturve dhe të rriturve të tillë duhet të tregohet kujdes, jo çfarë mësimi marrin nga shkolla e nga librat, po si e shpenzojnë kohën dhe çfarë modeli ndjekin. Ata që ndjekin modele të rrezikshme duhen raportuar nga të afërmit e tyre, dhe duhen penguar së pari nga familja, pastaj, nëse familja s’arrin ta kthejë kah modeli i duhur, le të angazhohen shoqëria dhe institucionet. Ata të mitur që vozisin veturë dhe sillen si gangsterë, natyrisht që do të bëjnë krime. Se, çfarë lezeti ka të jesh gangster vetëm në “counter-strike”? Kjo që ndodhi në Podujevë, nuk është më e keqja. Kështu si po shkojnë punët, me fëmijë dhe rininë apatike (një apati që po ua shkakton bota virtuale), një ditë, pasi ta vrasim njeriun, do të ulemi dhe do ta hamë. Kanibali është një model që e njohim dhe mund ta zgjedhim. Pra, problemi është te modeli, jo te shkolla./KultPlus.com
Të martën (12. 12. 2023), nga ora 13:00, në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina”, Komisioni Parlamentar për Arsim, Shkencë, Teknologji, Inovacion, Kulturë, Rini dhe Sport, na e mundësoi një dëgjim publik për Draft-Statutin e UP-së që është dërguar për miratim në Kuvendin e Kosovës. Sigurisht, një pjesë e personelit akademik, e mësuar të shpërfillet nga udhëheqësit prepotentë të universitetit tonë, ishte e befasuar që iu dha kjo mundësi. Në mesin e të befasuarve isha edhe unë, që kam reaguar disa herë për qasjen e çuditshme të Rektoratit dhe Ministrisë së Arsimit ndaj arsimit universitar (të pranishëm nuk ishin: rektori, prorektorët, dekanja, shefat dhe disa profesorë. Sipas fjalëve që qarkulluan aty, disa s’kishin ardhur, sepse rektori u kishte thënë mos të merrnin pjesë në atë dëgjim publik, se, siç e merrni me mend, kanuni i tij nuk diskutohet, por vetëm zbatohet; ndërsa disa të tjerë s’kishin ardhur, sepse ishin “idhnu” që u janë ulur rrogat). Arsyet e shpërfilljes së reagimeve të mia nga rektori dhe zonja ministre mund të kenë qenë dy: 1. të adresuarit janë plot vetëbesim, rrjedhimisht e shohin veten të pagabueshëm; 2. të adresuarve u duhet një formim tjetër për ta kuptuar informimin tim.
Meqë për pyetjet që u kam bërë (publike dhe interne) rektorit dhe ministres, s’kam marrë përgjigje, s’e kam ndërmend t’u drejtohem prapë. Me këtë po u drejtohem atyre që nesër do ta kenë këtë Draft-Statut në rend dite për ta votuar në Kuvend. Ky Draft-Statut ka aq shumë gabime (jo vetëm gjuhësore) dhe kontradikta, enigma dhe surpriza, saqë gjëja e parë që duhet të bëjnë deputetët është ta rikthejnë për rishikim, nëse jo për rishkrim nga fillimi. E, në fakt, qysh në fillim, lëshimet janë të dukshme. Në nenin 1 nuk bëhet një distancim nga universiteti homonim që gjendet në Mitrovicë të Veriut (wikipedia thotë se të dy universitetet janë themeluar më 1969, dhe të dy quhen Universiteti i Prishtinës, të dy janë në Kosovë, vetëm se universiteti serb ka dy data themelimi: 1999, de facto, dhe 1969, de jure, sipas serbëve. Një mosdistancim i tillë pati shkaktuar atë gafën e njohur të rektorit aktual që qe mburrur me ngritjen e UP-së në një ranglistë spanjolle, e cila universitetin tonë e njihte si universitet të Republikës së Serbisë. Kjo i bie si të dalësh për të brohoritur për “Hasan Prishtinën”, ndërkohë që në duar mban flamurin e Serbisë). Në nenin 2, nuk tregohet pse Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, nuk do të quhet kështu në dokumentet zyrtare. E kam thënë edhe më parë: s’kam qenë dakord kur ia vunë emrin, s’jam dakord as tani që po ia heqin. S’isha dhe s’jam dakord, sepse ashtu siç nuk dhanë arsye për vënie, s’japin arsye as për heqje. Nëse kanë arsye, le t’ia heqin emrin Hasan, e le t’ia vënë Qerim, nuk më prish punë. Vetëm le të veprojnë me arsye.
Në nenin 6, ku flitet për barazinë, thuhet “Universiteti respekton parimet kushtetuese të mosdiskriminimit dhe të ofrimit të mundësive të barabarta” dhe “Universiteti obligohet të krijojë mundësi të barabarta për të gjithë”, ndërsa, siç e potencuan profesoreshat që morën pjesë në dëgjim publik, neni pasues e rrëzon këtë nen. Në nenin 7, te pika 1, thuhet: “Universiteti siguron dhe mbështet barazinë gjinore”, ndërsa te pika 2, paralajmërohet: “Në rastet kur kandidatët burra dhe gra i kanë kualifikimet dhe të arriturat profesionale të barabarta, përparësi do t’i jepet kandidates grua”. Reagime për këtë pati vetëm nga gratë. Unë, natyrisht, jam dakord që t’u jepet përparësi grave (për shumë arsye), por vetëm duhet riformuluar, ose duhet thirrur dikë që di të shkruajë. E di që hartuesit kanë dashur të thonë diçka tjetër, por në statut lexohet teksti, jo ajo çka ka dashur të thotë “autori”. S’ka asgjë jashtë tekstit, thotë Derrida. Po në këtë nen, thuhet se për gratë dhe personat me nevoja të veçanta do të ketë politika afirmative. Prapë kam frikë se futja e dy kategorive të ndryshme në një, nuk është menduar mirë, dhe çdo grua mund ta kuptojë se, siç thuhet, duke ia ndrequr vetullat, ia kanë nxjerrë sytë.
Megjithatë, reagimi është për diçka tjetër, që lidhet jo vetëm me dy departamentet nacionale (albanologjike), Gjuhën Shqipe dhe Letërsinë Shqipe, por edhe me politikën servile që promovon Draft-Statuti, sipas të cilit vetëm profesorët, punimet e të cilëve dalin në platforma të huaja, janë të denjë të japin mësim në Universitetin e Prishtinës. Punë e madhe nëse profesorët kanë libra, punime shkencore, përkthime, pjesëmarrje në konferenca, shpërblime, mirënjohje, njohje (famë) kombëtare e ndërkombëtare. Edhe po të kenë ndonjë Nobel, prapë s’janë të denjë për UP. Nëse nuk publikojnë në dy platformat që i imponon “Statuti”, asnjë pikë s’e marrin. Dhe, jo vetëm që s’e marrin asnjë pikë, por, sipas neneve 155, 156, 157, rrezikojnë t’u merren edhe thirrjet që i kanë marrë (pra, nuk u lejohet as rizgjedhja në thirrjen e fituar, nëse s’kanë asnjë publikim aty ku këmbëngulin ata që e bëjnë kanunin).
Të gjithë e dimë se, në emër të arritjes së standardeve evropiane, Kosova qe futur nën protektorat. Si ka mundësi që askush s’e kupton që, po në emër të arritjes së standardeve evropiane, Universiteti i Prishtinës po futet nën protektorat? Kanë thënë se duhet të na mbikëqyrin të huajt, se ne s’dimë të mbajmë shtet; po thonë se punimet tona duhet t’u nënshtrohen vlerësimeve të të huajve, se ne s’dimë të shkruajmë, as të botojmë. Çka është ky servilizëm? Disa që bëjnë shkrime kolektivisht, ndoshta vërtet s’dinë të shkruajnë, mirëpo ka plot të tjerë që dinë dhe s’e pranojnë as konceptin “autor i parë”, apo “autor i dytë”, sepse puna intelektuale, sidomos në fushat ku tregohet kulturë shkrimi dhe leximi, dhe ku kërkohet identitet intelektual, njeh vetëm konceptin “autor”, që do të thotë “autor i vetëm”.
Draft-Statuti përpiqet të aplikojë të njëjtin standard te të gjithë. Kjo është çmenduri. Mandati menaxherial i një personi mund të mos jetë i plotë, por personi që harton Draft-Statutin s’duhet të jetë i mangët. Prandaj, mangësitë e këtij drafti duhet të plotësohen, të rregullohen, në mënyrë që të ndihen të plotë dhe të përmbushur edhe hartuesit e tij.
E dimë që gjuha juridike është e thatë, jo vetëm në gjuhën shqipe. Mirëpo gjuha e këtij Draft-Statuti është kërcënuese, zhvlerësuese dhe penalizuese. Asnjëherë inkurajuese, apo motivuese. Diskursin kërcënues, zhvlerësues dhe penalizues e gjeni vazhdimisht, e sidomos në nenet që lidhen me avancimin dhe publikimet. Një gjuhë e tillë nuk mund të tolerohet edhe sikur selia e Scopus-it të ishte te ëmbëltorja “Missini”, në oborr të fakultetit, e jo më në Amsterdam. (E, kush e ka menduar që do të vijë dita që ai vend, i njohur për drita të kuqe, do t’ua ndezë profesorëve dritën jeshile për avancim?!)
Neni 161 flet për rregullore të veçantë për Fakultetin e Arteve. Kam kryer studimet në Fakultet të Arteve dhe në Fakultet të Filologjisë, dhe e di që shumë më specifike (dhe më të pamundura për t’iu nënshtruar vlerësimit ndërkombëtar), duke qenë nacionale, janë departamentet albanologjike (Departamenti i Letërsisë Shqipe dhe Departamenti i Gjuhës Shqipe) të Fakultetit të Filologjisë sesa Fakulteti i Arteve. Kjo është aq e kuptueshme saqë kam frikë se vetë sqarimi mund të merret si një lloj ofendimi.
Pra, s’ka rregullore të veçantë për departamentet albanologjike, por ka për Fakultetin e Arteve. Mendoni pak për këtë! Profesorit të Fakultetit të Arteve i merren parasysh veprat artistike, ndërsa profesorit të letërsisë – jo. A nuk e kuptojnë që edhe një roman është vepër artistike, dhe që Departamenti i Letërsisë Shqipe ka edhe shkrimtarë, të cilët, natyrisht, janë artistë? Apo nuk e dinë që letërsia është art?
Në tekstin “Kambana e Universitetit” (të publikuar në muajin shkurt), kam folur për fiksimin e Rektoratit dhe Ministrisë me platformat Scopus dhe Web of Science, dhe s’dua të humb kohë prapë duke folur për to, por disa fjalë duhet t’i shtoj këtu patjetër. Besoj se të gjithë e dinë se ato platforma janë vetëm databaza. Nëse shkenca paska mbetur në databaza, mjerë ne e mjerë shkenca. Për më shumë, ato janë databaza me buxhet prej miliardash (Scopus është databazë e Elsevier-it, që ka një buxhet rreth tre miliardë dollarë në vit, kurse kompania e Web of Science të hyrat brenda vitit i ka rreth katër miliardë në vit, ndërsa totali i aseteve kap shifrën 13 miliardë në vit). Si mundet shteti ynë të ndjekë një politikë që të detyron të bëhesh shërbyes idiot i një kapitalizmi që bie erë korrupsioni akademik? Para disa vitesh, këto platforma kritikoheshin edhe në wikipedia dhe në artikuj të tjerë që qarkullonin në google, mirëpo, parja që e kthen ujin përpjetë, tash kontrollon gjithçka, pra edhe ata artikuj. Megjithatë, është fakt i pamohueshëm që disa revista që kanë qenë pjesë e këtyre platformave, janë hequr (kinse për arsye cilësie, por, me gjasë, për arsye mospagese). (Parantezë: Para pak ditësh isha në një konferencë në Selanik, ku fola për dy tekste filozofike të dy shkrimtarëve të mëdhenj, Kazantzakis dhe Unamuno. Kur dolëm për kafe, e pyeta një profesoreshë të njohur të Universitetit Aristotel, nëse profesorët atje janë të obliguar të botojnë në Scopus dhe Web of Science. Ajo qeshi, pastaj tha “nuk e kanë të ndaluar, por, natyrisht, nuk e kanë të detyruar”. Dhe shtoi se janë të detyruar të botojnë në revista të profilizuara greke).
Insistimi i disave, tashmë nëpërmjet një “statuti”, për të botuar në këto dy platforma, duhet t’i aktivizojë organet e drejtësisë t’i shikojnë qarkullimet bankare të insistuesve dhe të miqve të tyre. Më falni që dyshoj, por një hulumtim i tillë nëpër llogaritë e atyre që s’u intereson shkenca, por platformat miliardëshe, nuk më duket i panevojshëm. Në Angli kundër këtyre platformave, para shumë vitesh, ka reaguar edhe profesori i mirënjohur, Terry Eagleton. Ai mund të botonte në cilëndo platformë, por i refuzonte të gjitha.
Scopus dhe Web of Science janë vetëm databaza. Një fëmijë do ta kuptonte “rëndësinë” e tyre, kurse hartuesit e Draft-Statutit s’e kuptojnë. Vërtet t’u ketë ikur truri? Në nenin 152, thuhet se punimet në këto dy platforma do të jenë komponente vendimtare për avancim. Njerëzit me mend në kokë nuk mund ta bëjnë këtë kërcënim.
Hajt po e zëmë se dyshimet e mia janë të pabaza dhe po botoj në ato databaza. Pasi të botoj, revista mund të vlerësohet si zhvatëse dhe të hiqet nga platforma (një praktikë e shpeshtë kjo në këto platforma), atëherë i bie që unë, që kam paguar një mijë euro (apo edhe më shumë) për t’u botuar aty, kam botuar në një revistë mashtruese, apo zhvatëse, dhe, sapo të kuptohet kjo, organizohet një protestë në oborr të fakultetit, ose të rektoratit (ku, çuditërisht, nuk po protestohet për heqjen e emrit të atdhetarit Hasan Prishtina), me megafon: vareni, se ka publikuar në revista mashtruese!
Prandaj, kryeministri, kryekuvendari dhe të gjithë deputetët, që janë ulur në Kuvend falë besimit tonë, duhet të mendojnë para se ta miratojnë këtë Kanun të UP-së, apo këtë Skandal-Statut, që persekuton dijen dhe krijon kushte për linçime publike të profesorëve. Ky “Statut” ka edhe shumë gabime të tjera: s’e ka menduar mirë karakterin multietnik të shtetit (komunitetet e tjera, kur ta lexojnë, do të ndihen të indinjuar); s’i njeh termat teknikë; të çon te rregulloret e veçanta, që janë (p. sh., rregullorja e studimeve doktorale) edhe më pus se statuti; i detyron albanologët shqiptarë të vlerësohen nga të huajt (ky është kulmi); për stafin akademik të Fakultetit të Arteve, thotë se për t’u avancuar në profesor asistent, kandidati duhet “të ketë krijuar punime artistike” (neni 155), ndërsa për t’u avancuar në profesor të asocuar, duhet “të ketë krijuar punime të vërteta artistike” (neni 156), pra, njërit i lejohet punimi dosido (i dobët, plagjiat), kurse tjetrit i kërkohet “punim i vërtetë artistik”.
Departamentet albanologjike (Gjuha dhe Letërsia) sivjet kanë qenë në krizë, për të cilën nuk janë shqetësuar fare as zonja ministre, as rektori, as senati, as këshilli drejtues, as dekanja, as shefat e departamenteve. Por, besoj që ky “statut” do ta zgjidhë statusin e këtyre departamenteve. Si? Duke i mbyllur.
Askund nuk flitet për themelimin e revistave universitare. Domethënë, sipas “Statutit”, ne nuk do të bëjmë revista, por do të botojmë në revista të huaja. Pra, ne vlejmë veç nëse thonë të huajt se vlejmë. Ec e mos qesh! Te neni 126 thuhet se njësia akademike nxjerr revista profesionale. Pse po rrejnë? Revistat e njësive akademike dalin një vjet po, dy vjet jo. Edhe po të botosh aty, nuk fiton pikë. Pra, pse të botosh? Rektori dhe dekanët (aktualët dhe të mëparshmit) nuk besojnë në profesionalizmin e njësive tona akademike. Kush është ai që mund ta kuptojë paradoksin e tyre?
Si mund të kërkojë standarde dikush që s’i vë vetes standarde për t’i krijuar stafit akademik kushte për avancim? Nuk është e rastit që dikund (neni 119) thuhet se “Universiteti bën punë artistike”. Më pëlqen kur në gjuhë juridike përdoren figura letrare si personifikimi. Universiteti ynë, nuk do, se po të dojë, mund edhe të shkruajë poezi, mund të këndojë, edhe t’i bjerë fyellit.
Ky “Statut” nganjëherë të duket si tekst fetaro-politik, që flet për “besim politik” (pra, partitë nuk i sheh si grupe interesi, por si grup besimtarësh), herë si kod etik, ku fjala “nder” (moral, etikë) përmendet 34 herë, saqë të mbushet mendja se po lexon Kanunin e Lekë Dukagjinit, jo Statutin e Universitetit të Prishtinës. E di që Kanuni na e ndalon t’i themi tjetrit “po rren”, po s’i të përmbahesh pa ia thënë kur “Statuti” është plot gënjeshtra?
Gënjeshtra, gabime e lëshime ka gjithandej në këtë Draft-Statut, ku hartuesit e tij nuk dinë t’i përdorin shenjat e pikësimit, përdorin inversion dhe figura letrare në tekst juridik, dhe s’e zgjedhojnë dot as foljen “zgjedh” (shih nenin 127, pika 3, dhe nenin 153, pika 3). (Për këtë u sugjeroj ta marrin për konsultime, së paku, ndonjë student nga Departamenti i Gjuhës Shqipe). Këto gabime janë rezultat i vetëbesimit të tepruar të hartuesve. Po ashtu, emërtimet e disa fakulteteve në këtë “Statut” (shih nenin 47) dhe në objektet e tyre, si dhe në dokumente përkatëse, vijnë si kalke nga gjuha serbe (p. sh., Fakulteti Filozofik, serbisht: Filozofski fakultet), në vend se të shkruhet shqip: Fakulteti i Filozofisë (madje edhe z-ja te “filozofia” duhet të nxirret në diskutim). Edhe Fakulteti Juridik (e njëjta logjikë!) mund të quhej Fakulteti i Drejtësisë (siç e ka Tirana, për shembull). As Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore, nuk ka kuptim të quhet ashtu, sepse gjuha shqipe ka rregulla të tjera. Mund të quhej, p. sh., Fakulteti i Shkencave Matematiko-Natyrore, ose Fakulteti i Shkencave Matematikore-Natyrore, apo, më mirë si në Shqipëri, Fakulteti i Shkencave të Natyrës, brenda të cilit futet Departamenti i Matematikës. Por, këto janë detaje që nuk ua kanë vrarë syrin hartuesve të ligjeve.
Në nenin 151, thuhet se universiteti ynë ka program për kthimin e trurit (“brain gain”). A mund të flasin për kthimin e trurit, këta që kanë hartuar një statut që ta heq trurin? / KultPlus.com
Ministrja e Arsimit shqetësohet për gjëra që nuk duhet të shqetësohet dhe nuk shqetësohet për gjëra që duhet të shqetësohet.
Pse duhet të shqetësohet ajo për rezultatet në testin PISA, ku Kina del gjithmonë e para, ose e dyta. Kina paska sistemin më të mirë edukativ në botë?! Rrjedhimisht, duke qenë më të mençur, kinezët e dinë që diktatura komuniste është më e mirë se çdo sistem tjetër, prandaj nuk e ndërrojnë fare. E besoni këtë? Që vendet diktatoriale e kanë sistemin më të mirë të edukimit?
Çfarë dreqin po promovojnë idiotët e PISA-së dhe OECD-së, pastaj edhe idiotët e Kosovës që përqyrraven nëpër televizionet tona, duke u shqetësuar me rezultatet e PISA-së? Metodat komuniste të edukimit, sigurisht.
Ekziston një (para)gjykim se para luftës, në shkollat fillore dhe të mesme në Kosovë, nxënësit mësonin më shumë. Dyshoj në këtë, por le ta marrim si të vërtetë. Pse mësohej atëherë më shumë se sot? Sepse kur shkoje në shkollë pa i bërë detyrat e shtëpisë, ose edhe kur ishe në klasë dhe nuk angazhoheshe në mësim, mësuesi/mësuesja t’i skuqte duart me thupër, vizore, ose antenë radioje (ndërsa mësuesi i muzikës të rrihte me shkop të cimbalit). Përveç këtyre mjeteve (rrethanore), mësuesit edukonin edhe me shuplaka dhe, në raste ekstreme, edhe me grushte. Ky ishte sistemi ynë “kinez”, diktatorial, i edukimit.
Tash nuk i rrahim fëmijët nëse nuk mësojnë, dhe atyre s’u bëhet vonë nëse zënë vendin e shtatë, apo të shtatëdhjetë në një garë që quhet PISA, e cila promovon modelin komunist të edukimit. Dhe ata kanë të drejtë, sigurisht.
Gjatë udhëtimeve të mia nëpër Evropë, kam takuar edhe kinezë. Ata kanë frikë të flasin hapur. Për ta, çdo i huaj është spiun potencial, që dëshiron ta dëmtojë Kinën ideale. Ai edukim, që promovohet nga pisat e PISA-së, ka prodhuar atë paranojë.
Nxënësit kosovarë duhet t’i inkurajojmë, jo t’i fajësojmë e t’i bëjmë t’u vijë turp nga rezultati. Njësoj duhet të bëjmë edhe me mësimdhënësit. Më mirë t’i edukojnë nxënësit në formë demokratike, liberale, pa ato “mjetet rrethanore”, që “kanë dalë prej xhenetit”, sesa t’i afrohemi Kinës me nxënës që u djegin duart dhe faqet nga “edukimi”.
Kosova duhet t’i shikojë vendet demokratike, jo ato komuniste.
PISA (the Programme for International Student Assessment) është një studim mbarëbotëror nga OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), që është organizatë ndërqeveritare, vendet anëtare të së cilës e përshkruajnë veten si të përkushtuar ndaj demokracisë, veçse, me ose pa vetëdije, duke i ranguar vendet komuniste në krye të listës së PISA-së, promovon edukimin sipas metodave të shteteve diktatoriale.
(Parantezë: Fundja, nëse Filipinet, që lëshojnë edhe raketa kozmike në hapësirë, janë pas nesh në Shkencë dhe Matematikë, nuk kemi pse të shqetësohemi. Ne prej fillimit kemi qenë brenda shtatëdhjetëshes, pra nga 71-76, ndërsa Shqipëria, e cila në vitin 2000 ka qenë në vendin 33, tash është në vendin 65).
Mos i merrni seriozisht këto programet ranguese! Janë si festivali i këngës Eurovision, për të cilin këngëtarët më të mirë as që duan të dëgjojnë, jo më të marrin pjesë.
Prandaj, nisjani e mësoni, e lëreni Kinën le të garojë me Singaporin, se po nisëm t’i ngjajmë Kinës, mjerë nxënësit e mjerë populli.
Në PISA garojnë 15-vjeçarët. Në garat e fundit në PISA (viti 2022, që u publikuan tani) shteti ynë ende nuk i kishte 15 vjet. Ishte më e ri se nxënësit e vet. Prandaj, mos e bëni të madhe!
Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit nuk ka faj për nxënësit që ishin më të vjetër se shteti. Ajo ka faj që s’krijon filtra të brendshëm vlerësimi, dhe kështu, paradoksalisht, ajo nxit nxënësit të garojnë me Kinën; kërkon që profesorët e saj të paguajnë qindra dhe mijëra euro për të botuar nëpër revista zhvatëse. Ministrja e Arsimit, e përkrahur nga njerëz që kurrë s’janë marrë me shkencë, pos me anketa dhe raporte; ministrja që s’i beson shtetit të vet dhe kuadrove të veta, nuk e meriton besimin e qytetarëve. Ministria e Arsimit, rrejdhimisht Qeveria e Kosovës, që s’krijon filtra të brendshëm vlerësimi, meriton mocion mosbesimi.
Pasi shkatërruan universitetin, duan ta shkatërrojnë edhe edukimin fillor. Një universitet, që më gjithë përpjekjet serioze, nuk arritën ta shkatërrojnë qeveritë e mëparshme, po e shkatërrojnë këta me maska shpëtimtarësh.
O të maskuar, cila është fytyra juaj e vërtetë?
A jeni idiotë, apo vetëm ju pëlqejnë idiotësitë që bëni?
Si mund të kërkoni nga albonologët të vlerësohen nga ata që jo vetëm se nuk e njohin gjuhën shqipe, por s’e njohin as letërsinë, as kulturën, as hartën e Kosovës. A kjo është Ministria jonë? A kjo është Qeveria që e kemi votuar?
Më thoni si mund të të vlerësojë dikush që është më poshtë se ti në një fushë të caktuar?
Çdokush e kupton që kjo është qesharake dhe tragjike, përveç ministres, rektorit dhe kësaj Qeverie.
Pasi i ofenduat profesorët, tash mendoni t’u hyni dajak fëmijëve dhe mësuesve. Ju lumtë! Rroftë republika popullore që po vjen! Nuk e paskam ditur që ju ka marrë malli kaq shumë për të.
Kam menduar se e dini që edukimi është proces që nuk merr fund sa të jemi gjallë, aq më pak në moshën 15-vjeçare, dhe se për të garuar është vrapimi, jo edukimi. Dijeni se çdo nxënës që nuk pranon të garojë, ka vendosur të refuzojë ta trajtojnë si kalë.
Prandaj, ftoj të gjithë nxënësit, që shteti i trajton si kuaj garues, dhe të gjithë mësimdhënësit, që shteti po ua tregon dhëmbët, të durojnë deri më 1 janar.
Diktatura po vjen. Ndaleni, ose ikëm!/KultPlus.com
Kjo është dita që e festojnë të gjithë shqiptarët; dita kur të gjithë jemi një.
Përtej pompozitetit patriotik, Shqipëria dhe Kosova nuk bëjnë asgjë për të treguar që janë një, ose bëjnë gjithçka për të treguar që janë një … gjë që kundërmon.
Dita e 28 nëntorit 2023, na gjen pa asnjë plan të përbashkët kombëtar.
Në planin politik, Shqipëria më mirë i ka punët me Serbinë sesa me Kosovën.
Në planin arsimor, Shqipëria dhe Kosova kanë mbetë në klasë të parë (mburren veç me abetaren, për të cilën, me të njofshëm, mund t’ua japim një notë kaluese). Ministria e Arsimit në Shqipëri nuk quhet rastësisht Ministri e Arsimit dhe e Sportit (i pëlqen të luajë topa me arsimin), kurse Ministria e Arsimit në Kosovë tashmë është kthyer në OJQ. Për akademitë mos të flasim. Ato po katandisen në nevojtore për të cilat s’kemi nevojë.
Në planin kulturor, Shqipëria, krahas javës kineze, organizon edhe javën kosovare (pra, vazhdojmë me “vëllezërit kinezë dhe fqinjtë kosovarë”). Edhe kjo Ministri luan topa me kulturën tonë, ngjashëm më Ministrinë e Kulturës dhe Sportit (kjo edhe nga emërtimi, e arsyeton lojën e saj) të Kosovës. (Parantezë: nuk ka gjë më të kundërt në botë sesa Kultura dhe Sporti. Besomëni që shumë më normale do të ishte Ministria e Shëndetësisë dhe Sportit, apo e cilësdo ministër tjetër. Vetëm Ministria e Kulturës, ashtu si edhe Ministria e Arsimit, nuk duhet të lidhet me sport).
Kultura, që do të duhej të na bashkonte, sot vetëm na ndan.
Libri që do të duhej të na bashkonte, na ndan, gjithashtu.
Nuk kemi një panair kombëtar, por kemi dy panaire shtetërore, që janë, në thelb, zhvatëse të botuesve, të cilët paguajnë shuma marramendëse (sidomos në Shqipëri), dhe, sikur të mos mjaftonte kjo, ato panaire sponzorohen edhe nga Ministritë e Kulturës. Pra, çka bëjnë ministrat? Favorizojnë organizatorët (mashat e tyre) dhe ndëshkojnë botuesit.
Nuk kemi një Qendër Kombëtare të Librit, as Agjenci të Librit, por kemi Qendër Kombëtare të Librit dhe të Leximit (pra, libri nuk e nënkupton leximin!), që vepron vetëm brenda Shqipërisë (edhe pse kombi/kombëtarja nuk do të duhej të kufizoheshin me kufij shtetërorë). Kosova nuk ka fare Qendër të Librit. E, në vend që të bëhej një Qendër e Librit për të dy shtetet, tash do t’i duhet Kosovës t’i kundërpërgjigjet Shqipërisë, duke themeluar Qendrën e vet.
Çmimet letrare vazhdojnë të jenë shtetërore, klanore, kurrë kombëtare. Edhe një çmim që ishte kombëtar (për dramën shqipe), para gjashtë-shtatë vitesh Kosova e ktheu në çmim shtetëror.
Çmimi Poeti Laureat, që do të duhej të ishte kombëtar, jepet vetëm për shkrimtarët e Shqipërisë (madje herën e parë, ia dhanë “yllit të xhaxhit”, shokut Rudolf, që kishte shkruar vargun lapidar: “Me Enverin malet bëhen më të lartë”). Meqë unë nuk dyshoj në vlerësimet që bën Qendra e Librit, sot jam ulur dhe po e shijoj poezinë e bukur të poetit të parë laureat të Shqipërisë. Ja dy vargje të tij për të cilat e meritoi kurorën prej dafine:
Është dita e ditëve kjo ditë nëntori,
Dita kur linde ti Parti.
Urime, urime, shokë dhe shoqe! Nuk di a t’jua uroj ditën e Pavarësisë, apo të Partisë, por gjithsesi urime!
Libri i njohur “Një fije shprese, një fije shkrepëse” i shkrimtarit të njohur Ag Apolloni do të promovohet në Zvicër, ku për audiencën zvicerane do të prezantohet në gjuhën gjermane, shkruan KultPlus.
Kjo mbrëmje letrare ku i pranishëm do të jetë edhe Ag Apolloni do të mbahet më 25 tetor, në ora 18:00 në Xanthippe Verlag, Zähringerstrasse 26, 8001 në Zurich.
Libri është përkthyer nga Zuzana Finger, dhe të pranishmit do të kenë rastin që të marrin librat me autografet e shkrimtarit./ KultPlus.com
Më 18 tetor do të hapet panairi më i madh i librit në botë, “Panairi i Librit në Frankfurt”, shkruan KultPlus.
Në këtë ngjarje madhështore, do të marrë pjesë edhe shkrimtari nga Kosova, Ag Apolloni.
Ky i fundit do të jetë i pranishëm atje më datë 20-22 tetor, me ç’rast do të përurohet edhe krijimtaria e tij.
Panairi i Librit në Frankfurt është panairi më i madh tregtar në botë për librat, bazuar në numrin e kompanive botuese të përfaqësuara. Konsiderohet si panairi më i rëndësishëm i librit në botë.
Panairi do të fillojë nesër dhe do të zgjasë deri më 22 tetor. /KultPlus.com
Një person me një kulturë të jashtëzakonshme, si një krijesë e rrallë në shoqërinë tonë. Një shembull i sjelljes dhe qëndrimit.
Ky person që duket të ketë një lidhje të thellë me njohuritë, por nuk i shfaq ato si një lajmëtar me flamur në dorë. Përkundrazi, ai i paraqet ato me një fuqi të qetë, por që shpërthejnë dhe tërheqin vëmendjen.
Për të, komunikimi nuk është thjesht një shkëmbim i fjalëve, por një art i fshehur, ku përdorimi i çdo fjalie dhe shprehjeje është me kujdes dhe i vendosur me qëllim të saktë.
Ag Apolloni, një ndër shkrimtarët më të mirë që sot i ka Kosova, i cili po vazhdon të ndikojë në letërsinë dhe kulturën e vendit me veprat e tij dhe me temat që ngre në publik, nuk ka aftësi vetëm për të prekur zemrat tona përmes shkrimeve të tij, por gjithashtu ai arrin të na përcjellë mendimet e tij të forta dhe të guximshme me shumë elegancë edhe gjatë takimeve fizike, shkruan KultPlus.
Me Ag Apollonin, ditën e djeshme ne udhëtuam nëpër një botë letrare të pasur, në të cilën fjala e bukur përdoret me një thellësi të jashtëzakonshme për të na treguar historinë, politikën, dhe kulturën. Ky shkrimtar na inkurajon të mendohemi më thellë, të reflektojmë mbi botën që na rrethon, dhe të zbulojmë thellësinë në thesarin e fjalëve të tij. Ag Apolloni është një udhëheqës i padiskutueshëm në botën e letrave, një zë i butë për nga toni por i fuqishëm për nga pesha e fjalëve dhe padyshim një frymëzim i vazhdueshëm për lexuesit e tij.
KultPlus Caffe Gallery, një ndër qendrat kulturore më të njohura në Prishtinë, u bë vendi i një ngjarjeje të rrallë ditën e djeshme, ku shkrimtari u takua me lexuesit dhe miq të letërsisë për një bisedë të ngrohtë dhe frymëzuese mbi letërsinë e tij të pasur dhe temat e rëndësishme të historisë së Kosovës që i trajton në krijimtarinë e tij.
Në këtë event të veçantë, shkrimtari fillimisht prezantoi librin e tij të fundit, “Shënime nga shpella” për të vazhduar tutje diskutimin edhe për përfshirjen e luftës dhe për përfshirjen e historisë së grave të dhunuara në krijimtarinë e tij dhe për rolin e tij në kauza të ndryshme, sikurse që është rasti i fundit me gurin e nënës Pashkë. Se si është përgjigjur shkrimtari në pyetjet e moderatores Vlora Merovci, ne do të shpalosim gjithçka dalë e nga dalë, por për diçka mund të ju sigurojmë, ky tekst përmban qëndrime të guximshme dhe njëkohësisht përgjigjet janë të mahnitshme.
Shpella, një reflektim mbi mendësinë shoqërore
Moderatroja Vlora Merovci e nisi këtë dialog me shkrimtarin duke folur për publikimin e fundit të tij, për librin “Shënime nga shpella”, libër që tashmë është në duar të lexuesve.
Apolloni, një shkrimtar i njohur për gjuhën e tij të fuqishme dhe stilin e veçantë, ndau momente të thella dhe emocionuese nga libri i tij i ri.
“Shpella në këtë libër është më shumë gjendje sesa vend. Thjesht ndihesh si në shpellë, pra është një gjendje emocionale, një gjendje parake që e trashëgon njeriu gjithmonë. Pra, ne mund të evoluojmë, transformohemi vazhdimisht, po i kemi ato instinktet e para që na udhëheqin, që na dominojnë në jetë, prej njeriut të parë e deri te njeriu i fundit, me ndonjëherë janë disa emocione, disa ndjenja që nuk ndryshojnë dhe janë ndjenja të shpellës që ne i trashëgojmë. Njeriu ndryshon shumë, por ka diçka që gjithmonë mbetet e njëjtë dhe ajo është pjesa emocionale. Mendoj se njeriu, kur të bahet robot më, s’do të jetë interesant”, shprehet Apolloni teksa jep një mendim rreth shoqërisë kosovare, nëse kjo shoqëri ka “mendësi shpellare” apo jo.
Shkrimtari shprehet se shoqëria shqiptare shpesh manifeston këtë “mendësi shpellare” në situata të ndryshme, përfshirë grindjet në parlament, duke e krahasuar atë me pamjen e majmunëve në politikë. Ky krahasim është thelbësor për t’i dhënë lexuesit një perceptim më të thellë të mendësisë shoqërore dhe politike.
Apolloni përmend edhe dy shpella të famshme në historinë filozofike, shpellën e Heraklitit dhe alegorinë e shpellës së Platonit. Shpella e Heraklitit tregon një refuzim ndaj sistemeve politike të kohës dhe përballet me barazinë e idiotëve dhe gjeniut. Në anën tjetër, alegoria e shpellës së Platonit pasqyron një realitet të ideve dhe një botë tjetër, duke e vendosur në kontekstin e filozofisë së Platonit. Apolloni shprehet se këto elemente janë prezente edhe në librin e tij, ndonëse ai e trajton atë si një revoltë politike.
Shkrimtari flet edhe për vështirësinë që lexuesit mund të hasin në leximin e librit të tij. Ai shprehet që ky nuk është një libër për t’u lexuar pa pasur siklet. Ai veçon një cikël që trajton temën e incestit, një temë që shpesh shihet si tabu në shoqëri. Përmes këtij cikli, Apolloni synon të provokojë debatin dhe reagimet e shoqërisë ndaj një teme të tillë.
“Kudo që ta lexoni këtë libër do të jeni në siklet. Nuk është libër që e merrni në plazh dhe do të ndiheni mirë, ose në shtëpi e lexoni në rehati, gjithmonë ka diçka që duhet fshehë. Për disa prej temave, motiveve që janë këtu, është vështirë të diskutohet. Po, janë gjëra që kanë ndodhë nëpër histori dhe unë i jap në formën e një evidence poetike që është njëkohësisht një sfidë për lexuesit. Unë thjesht e hedh një temë që s’e kemi trajtuar asnjëherë, por në letërsi duhet të preket çdo temë, kështu që është pak e sikletshme si temë, por duhet lexuar dhe duhet diskutuar për të”, thotë Apolloni.
Po, gjithashtu shkrimtari ka treguar se ky libër përmban edhe disa poezi të cilat kur t’i lexojnë, disa do të turpërohen dhe disa do të djersiten.
“Mendoj që ata që janë militantë politikë do ta urrejnë këtë libër sidomos poezinë e parë që është “Herezia e Heraklitit”, se duket sikur flet kundër politikanëve, kundër disave, tash e gjeni vetë se kush janë”, tha shkrimtari i cili pas këtij momenti e lexoi për të pranishmit një poezi nga ky libër.
Kësulëkuqja dhe origjina e përrallës – Një roman në një shoqëri ku tema e përdhunimit nuk diskutohet hapur
Në vijim të diskutimit me shkrimtarin Apolloni, u shqyrtuan disa aspekte të librit të tij “Kësulëkuqja,” një roman që ka tërhequr vëmendjen e lexuesve ende pa u botuar, kjo ndoshta për titullin që mbart: Kësulëkuqja, përrallë për të rritur.
Ky libër trajton temën e përdhunimit në një mënyrë shumë të ndjeshme dhe të thellë.
Autori tregon për rrugën e librit drejt një publiku më të gjerë dhe shpjegon se historia e tij është e lidhur ngushtë me historinë e grave të dhunuara gjatë luftës së fundit në Kosovë. Ai ndërthur këto histori me një përrallë të njohur, Kësulëkuqen, përrallë e cila ka origjinën të lidhur me përdhunimin.
“Është interesante se ne si shoqëri jemi shumë të heshtur, të mbyllur dhe nuk flasim për këto tema. Ishte e pamundur të bëhej një roman vetëm me historinë e Martës (gruaja e parë kosovare që ka folur hapur për dhunimin seksual nga forcat serbe). Dhe mandej zgjodha disa raste dhe bëra një përzgjedhje se cila ishte histori më tronditëse se tjetra, dhe të gjitha këto i lidha me përrallen më të njohur, atë të Kësulëkuqes, origjina e së cilës është te përdhunimi, të një vajze të mitur e përdhunuar dhe unë këtë informacion e kisha marrë nga një studiuese me prejardhje hungareze, Maria Tatar, e cila ka studiuar përrallat dhe të gjitha versionet e Kësulëkuqes, origjinë e vërtetë e përrallës është Franca dhe periudha është e mesjetës, pra një histori e përdhunimit që gradualisht nis të tregohet fillimisht nëpër taverna duke u argëtuar burrat e mesjetës me një histori se si filani ka përdhunuar një vajzë. Tutje kjo histori bartet edhe nëpër shtëpia dhe kur bartet nëpër shtëpia për shkak që ka edhe fëmijë i hiqen këto elemente, po e quajmë të turpshme dhe krejt çka mbetet nga ajo pjesa erotike ose seksuale e Kësulëkuqes është kësula e kuqe, ngjyra e kuqe. Ky është edhe përfundimi në të cilin vjen Maria Tatar dhe mua m’u duk interesante kjo histori, u interesova edhe vetë. I lexova të gjitha variantet e Kësulëkuqes, e bëra analiza edhe në aspektin psikanalitik dhe doli një histori, domethënë një përrallë që ka qenë shumë argëtuese, doli një përrallë tmerruese dhe është e çuditshme se si ajo përrallë i tregohet fëmijëve. Sot mund t’u tregohet, por kur dihet origjina, pra është pak e sikletshme”, thotë Apolloni.
Apolloni thekson se shkrimi i tij për temën e përdhunimit është një mënyrë për të kontribuar në zërin e grave të dhunuara dhe që ky zë duhet të dëgjohet edhe më gjerë, jo vetëm në Kosovë. Ai ka arritur të përkthejë librin në disa gjuhë të tjera, duke e bërë këtë temë të njohur ndërkombëtarisht.
Apolloni gjithashtu pohon se historia e një gruaje që ka vuajtur përdhunimin është një temë e vështirë për të folur, jo vetëm për shqiptarët por edhe për të huajt. Ai shpjegon se ka sfiduar një pyetje të tillë në Hagë, ku e kishin pyetur se si kishte shkruar një roman për një temë të tillë në një shoqëri ku tema e përdhunimit nuk diskutohet hapur.
“Kjo nuk është një temë e këndshme as për ju në Holandë. Nuk mblidheni në familje dhe hajde ta diskutojmë se si ma përdhunuan vajzën edhe po qeshim me këtë temë. Pra, është temë e rëndë edhe për holandezin, edhe për shqiptarët. Kjo tregon një torturë mbi një qenie njerëzore. Pra, nuk është vetëm për shkak të mentalitetit po e quajmë patriarkal shqiptar, ose për shkak të Kanunit, se të huajt na njohim më shumë nëpërmjet Kanunit dhe ne më së paku e njohim Kanunin. Po është pra diçka që të sfidon si temë dhe kërkon reflektim për të. Pra, kur flasim për përdhunimin, zakonisht ne nuk kemi një formulë si ta mbyllim këtë diskutim ose si ta zgjidhim problemin, po krejt çka kërkojmë është të bashkëndiejmë me atë që e ka pësuar përdhunimi”, tregon Agu.
Libri i Apollonit, “Kësulëkuqja” ka fituar çmim në Shqipëri, sikurse është vlerësuar me Cmimin Evropian për Letërsi, por ka hasur vështirësi në marrjen e një çmimi në Kosovë. Shkrimtari pohon se vlerësimet mund të jenë subjektive dhe të ndikohen nga faktorë të ndryshëm, përfshirë opinionin e anëtarëve të jurisë. Megjithatë, ai nuk është i shqetësuar për këtë fakt dhe thotë se për të është mjaft e rëndësishme që libri i tij është duke e frymëzuar bisedën rreth temave të rëndësishme dhe të ndjeshme në shoqërinë kosovare dhe më gjerë.
“Një fije shprese, një fije shkrepse” në Hagë, romani që në vete është një denoncim
Në vazhdim të bisedës me shkrimtarin Ag Apolloni u diskutua për librin e tij “Një fije shprese, një fije shkrepse” libër ky që përcjellë dy histori të rëndësishme të popullit tonë, atë të Ferdonije Qerkezit dhe Nënës Pashkë.
Apolloni flet më konkretisht edhe për promovimin e këtij librit në Hagë, promovimi i cili u realizua falë punës se përkthyesit.
“Përkthyesi holandez ishte insistues që të promovohet ky libër ditën e pavarësisë dhe pikërisht në Hagë, jo në Amsterdam apo në Utreht apo ndoshta në këto vende i njihja dhe Haga më tmerronte si emër. Po, aty mandej u bë edhe një diskutim shumë i mirë, se për pjesën që lidhet me këtë efektin e Hagës është meritor përkthyesi. Ai e dinte që në Hagë po i dërgojnë zakonisht ata që po akuzohen për krime lufte ose thjesht po verifikohen nëse kanë bërë krime lufte dhe mua më ftoj si denoncues, jo si kriminel. Dhe unë nuk denoncova diçka, përveçse promovova romanin, që romani në vete është një denoncim”, thotë Apolloni,
Përderisa studiuesja e njohur holandeze, Mieke Bal ka insistuar që ky roman të kthehet në film.
“Për këtë nuk e di, por e di që Kësulëkuqja do të bëhet film, shpresoj që vitin tjetër, sepse unë po e bëj skenarin dhe këtë e di”.
Guri i Nënës Pashkë s’ka vlerë jashtë vendit ku ajo ka djegë vetën. Serbia po synon me marrë një pjesë të mirë të Kosovës nëpërmjet asociacionit, kurse shteti s’po mundet me marrë katër metra katrorë të livadhit të Hasanit.
Guri i Nënës Pashkë, gjithashtu zuri vend në diskutim, pasi reagimet e shkrimtarit bënë që edhe Qeveria të lëvizë gurët për këtë çështje. Shkrimtari tregoi se largimi i Gurit të Nënës Pashkë nga vendi ku ka ndodhur ngjarja është diçka absurde.
“Ishte krejt e natyrshme që unë të reagoj se më dukej absurde. Si mundet një shqiptar me lëvizë një gur, një dëshmi të atillë. Po e pashë që pas reagimit tim u aktivizua edhe ministria duke e futur në listën e trashëgimisë kulturore, në rregull është, por ende nuk është përmbushur e gjitha. Patjetër se guri mund ta merret në mbrojtje, por guri s’ka vlerë jashtë vendit ku ajo ka djegë vetëm.”
Ndërsa nëse ka shpresë që ky guri të kthehet në vendin e vet, Apolloni përgjigjet: Duke njohur shqiptarët sa krye fortë janë, nuk kam shumë shpresë. Megjithëse shteti do duhej të tregohej më insistues dhe t’i tregonte dhëmbët në këto raste, që një individ s’mund ta sfidojë një shtet dhe një histori ose një tragjedi të një shteti. Ai gurë është vendosë në një cep të një are dhe ai cep i arës as nuk mbillet, po nuk punohet, nuk e di çka i duhet atij pronarit, shteti duhet t’ia blejë ndoshta me dyfishin e vlerës. E di që ka qenë një arsyetim fetar që ai e heq gurin dhe kam pritur një reagim nga komuniteti mysliman që të distancohen prej atij do të ishte e natyrshme, po duket se s’e kanë plan të distancohen, pra mendojnë si ai dhe ky gur mund të jetë një fillim i një përçarje të madhe mes qytetarëve të Kosovës, sepse këtu është menduar që ka bashkëjetesë mes myslimanëve dhe katolikëve, po përderisa ai e heq një gur me peshë të tillë emocionale dhe nuk pyet për askënd, mendoj se i ka hapë rrugë kësaj përçarje. Serbia po synon me marrë një pjesë të mirë të Kosovës nëpërmjet asociacionit, kurse shteti s’po mundet me marrë katër metra katrorë të livadhit të Hasanit. Dhe unë po të isha mysliman, do të më vinte turp të deklarohesha mysliman, e unë jam njeri kulturor, domethënë jo fetar, prandaj po them se s’jam mysliman.
E turpshme se kë kemi akademikë, akademikë me poena politikë, mjerim!
Kur jemi te reagimet, profesori na foli më konkretisht edhe për Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës ku sipas tij është e turpshme se kë kemi akademikë.
“Akademia është institucion i rëndësishëm, patjetër, edhe do duhej me i pas njerëzit më të zgjedhur aty, por ne i kemi zgjedhur më të papërgatiturit, përveç dy-tre rasteve, dhe i kemi dërguar në Akademi, kemi thënë se këta janë akademikët tanë. Është e turpshme kë kemi akademikë, mua më vjen turp, sepse shumicën prej tyre i kam lexuar dhe ata s’do ta kalonin as provimin tek unë. Ky rast është pak a shumë si ai që ka ndodhur me Akademinë e Athinës, gjatë shekullit njëzet, kur anëtarësoheshin në Akademi vetëm ata që kishin libreza të partisë. I njëjti rast ndodhë edhe këtu. Njerëzit më të mirë nuk i keni në Akademi dhe nuk po shoh asnjë shenjë që ka nis të ndryshojë diçka. Nuk ka asnjë element që ka nis të verifikohet se si janë pranuar njerëzit. E të gjithë kanë hy me poena politike. Jo me punime, jo me vepra, jo me prestigjin, me autoritetin shkencor ose letrar artistik. Mjafton të verifikohet kjo dhe pastaj mund të bëhet një Akademi normale. Po derisa është ashtu, mendoj se asnjë njeri normal nuk ka qejf me qenë pjesë e Akademisë. Jo me shku me u ba si ata. Mjerim!”
“Kësulkuqja” do të bëhet film, Apolloni: Është një projekt që unë shpresoj shumë
Krejt në fund të kësaj ngjarje, shkrimtari Ag Apolloni foli pak edhe për skenarët që ka shkruar ndër vite dhe atë të cilin e ka në duar për momentin.
“Kam shkruar disa skenarë. Tani jam në përgatitje të skenarit për “Kësulëkuqen”. Po fillimisht po e bëj skenarin dhe të shohim, ndërkohë do të aplikojmë edhe në Qendrën Kinematografike këtu dhe në Tiranë të gjejmë një mbështetje. Dhe do të jetë një film mes teatrit dhe kinemasë. Është një film që do t’i bëjë jehonë edhe teatrit antik. Është një projekt ku unë shpresoj shumë.”
Por jo vetëm skenarë, Agu është duke shkruar edhe një novelë e cila pritet të dal nga mesi i vitit tjetër.
Ky event tregoi se letërsia ka fuqi të madhe për të ndikuar në ndërgjegjen shoqërore dhe për të kujtuar ngjarje të rëndësishme të të kaluarës, duke e bërë Ag Apollonin një autor të rëndësishëm dhe frymëzues në skenën kulturore të Kosovës.
Biseda u zhvillua në një atmosferë të hapur dhe të lirë, duke lejuar audiencën të bashkëbisedonte me autorin dhe të bënte pyetje dhe komente mbi temat që u trajtuan. / KultPlus.com
Në KultPlus Caffe Gallery do të mbahet sot një bashkëbisedim letrar me një nga autorët më të rëndësishëm të letërsisë në Kosovë, Ag Apollonin.
Ky event do të jetë një shans i rrallë për të bërë një udhëtim në botën e letërsisë së Apollonit, një autor i njohur për krijimtarinë e tij të pasur dhe i përkthyer në disa gjuhë të botës.
“Shënime nga shpella” është libri i tij i fundit që tashmë është në duar të lexuesit, libër për të cilin edhe do të bisedohet në këtë panel diskutimi, sikurse që do të bisedohet për rëndësinë e përfshirjes së luftës së Kosovës në letërsinë e Apollonit, sidomos të grave të dhunuara nga serbet, sikurse dhe për Gurin e Nënës Pashkë, gur që mori zë pikërisht nga reagimet e këtij shkrimtari.
Ag Apolloni është një autor që shpesh ngre zërin për shumë çështje të rëndësishme historike dhe shoqërore në Kosovë, duke ngritur diskutime mbi tema të ndjeshme por të pakapërcyeshme.
Andaj, ky event do të përfshijë një diskutim të hapur dhe të lirë me shkrimtarin Apolloni mbi këto tema që janë të pranishme edhe në veprat e tij të fundit.
Studentë, kritikë, profesorë dhe lexues, KultPlus ju fton që të jeni pjesë e këtij takimi me shkrimtarin Ag Apolloni, që më pas keni mundësi edhe personalisht të diskutoni mbi interesimet e juaja.
Eventi mbahet sot, datë 12 tetor, ora 12:00, në KultPlus Caffe Gallery. / KultPlus.com
Në KultPlus Caffe Gallery do të organizohet një bashkëbisedim letrar me një nga autorët më të rëndësishëm të letërsisë në Kosovë, Ag Apollonin.
Ky event do të jetë një shans i rrallë për të bërë një udhëtim në botën e letërsisë së Apollonit, një autor i njohur për krijimtarinë e tij të pasur dhe i përkthyer në disa gjuhë të botës.
“Shënime nga shpella” është libri i tij i fundit që tashmë është në duar të lexuesit, libër për të cilin edhe do të bisedohet në këtë panel diskutimi, sikurse që do të bisedohet për rëndësinë e përfshirjes së luftës së Kosovës në letërsinë e Apollonit, sidomos të grave të dhunuara nga serbet, sikurse dhe për Gurin e Nënës Pashkë, gur që mori zë pikërisht nga reagimet e këtij shkrimtari.
Ag Apolloni është një autor që shpesh ngre zërin për shumë çështje të rëndësishme historike dhe shoqërore në Kosovë, duke ngritur diskutime mbi tema të ndjeshme por të pakapërcyeshme.
Andaj, ky event do të përfshijë një diskutim të hapur dhe të lirë me shkrimtarin Apolloni mbi këto tema që janë të pranishme edhe në veprat e tij të fundit.
Studentë, kritikë, profesorë dhe lexues, KultPlus ju fton që të jeni pjesë e këtij takimi me shkrimtarin Ag Apolloni, që më pas keni mundësi edhe personalisht të diskutoni mbi interesimet e juaja.
Eventi mbahet ditën e enjte, më datë 12 tetor, ora 12:00 në KultPlus Caffe Gallery. / KultPlus.com
Është bërë një vit që kur libri i shkrimtarit Ag Apolloni ‘Një fije shprese, një fije shkrepëse’ është botuar në Holandë, përkthyer nga Jan Jansen, shkruan KultPlus.
Për këtë vepër ka shkruar edhe kritikja e shquar holandeze, Mieke Bal e cila ndër të tjera ka vlerësuar se “Një fije shprese, një fije shkrepëse” është një kryevepër letrare që ia vlen të shndërrohet në film.
“Një dokuroman që me anë të një stili të përmbajtur e rrëfimi të shkurtër rrëfen tmerret e luftës, duke qëndruar pranë përvojave të viktimave dhe njëkohësisht duke shmangur patetikën e tepërt: kjo është dhurata e Ag Apollonit për botën. Është një kryevepër letrare që ia vlen të shndërrohet në film”, shkruan kritikja e njohur holandeze.
Romani dokumentar “Një fije shprese, një fije shkrepëse” i Ag Apollonit, është përshkrim i një vizite të tre shokëve në shtëpinë e nënës Ferdonije, e cila gjatë luftës ka humbur katër djemtë dhe burrin. Linja e parë e këtij romani është udhëpërshkrim dhe mbaron aty ku nis. Mirëpo brenda saj gërshetohen edhe linja të tjera, që shpalosin histori të përndjekjes, shpërnguljes, dhunimit, vrasjeve, masakrave, pritjes dhe vetëvrasjes. Bashkë me historinë e Ferdonijes, rrëfehet edhe historia e nënës Pashkë, e cila pak ditë pasi iu kthyen mbetjet e dy djemve, bëri vetëvrasje. Po ashtu, e bazuar krejtësisht në materiale arkivore, vihet edhe një paralele mes Luftës së Dytë Botërore dhe Luftës së Kosovës, përkatësisht mes kampeve të shfarosjes dhe kampeve të shpërnguljes. Ndërsa, në funksion të plotësimit të mozaikut të tragjedisë kosovare, rrëfehen edhe përvojat personale të tre shokëve, në raport me luftën.
Ky dokuroman (roman dokumentar) flet për dhunën e regjimit serb, për dëbimet dhe djegiet, për spastrimin etnik, për intervenimin ushtarak të NATO-s, për personat e pagjetur, për një dorëshkrim të humbur dhe një tragjedi të gjetur, për peshën e pritjes dhe rëndësinë e shpresës./ KultPlus.com
Shtëpia Botuese Bard Books sapo ka nxjerrë nga shtypi librin poetik “Shënime nga shpella” të Ag Apollonit. Libri fillon me një letër drejtuar politikanëve nga filozofi Heraklit, i njohur si “filozof i errët” dhe “filozof i shpellës”. Kjo letër, në të cilën filozofi i lashtë grek shpreh bindjet e tij kundër politikanëve dhe sistemit politik të turmës, është shkruar si një poemë filozofike që hedh paralele me aktualitetin. Pas kësaj letre antipolitike, janë dy letra drejtuar korintasve, nga koha e sotme, duke ironizuar letrat e Shën Palit. Po ashtu, një cikël i veçantë trajton temën e incestit si tabu të thyer shpesh nëpër histori.
Ky është një libër ku trajtohen motive politike, religjioze, erotike dhe, mbi të gjitha, filozofike.
Ag Apolloni është shkrimtar dhe profesor në Universitetin e Prishtinës, ku punon nga viti 2008. Gjatë viteve 2010-2012, ka drejtuar revistën letrare Jeta e Re, ndërsa nga viti 2013 drejton revistën për studime kulturore Symbol. Veprat e tij janë përkthyer në disa gjuhë, janë shpërblyer me disa çmime kombëtare dhe ndërkombëtare, dhe janë përfshirë në kolana të autorëve më të njohur bashkëkohorë evropianë. Libri “Shënime nga shpella” është libri i tij i katër me poezi (pas librave “Zomb”, “Sandalet e Senekës” dhe “Retorika e heshtjes”), ndërsa i gjashtëmbëdhjeti në krijimtarinë e tij, ku përfshihen edhe studimet, dramat dhe romanet si: “Ulurima e ujkut”, “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur” etj.
Për botimin e librit ka njoftuar edhe vetë autori Apolloni nëpërmjet një postimi në Facebook.
“Më në fund, po i kthehem fillimit: Heraklitit. ‘Sandalet e Senekës’ e pata shkruar si reagim poetik ndaj politikanëve që si Neroni e shkatërruan shtetin dhe shoqërinë. Gjithsesi, më duhej një filozof më i madh për t’i vënë pasqyrën politikës aktuale. Kështu që e mora Heraklitin. (Filozofinë e kam dashur për shkak të Heraklitit; ai më ka mësuar shumçka që filozofët e mëvonshëm nuk kanë mundur. Pas Heraklitit, një filozof tjetër uragan ka qenë Niçe. Të gjithë të tjerët janë mes tyre. Nejse. Ky është debat për tjetër here). “Shënime nga shpella” për disa mund të jetë libër skandaloz, për mua është libër që s’njeh tabu etike, politike, apo religjioze. Është libër heraklitian: antireligjioz, antipolitik, anti-etik. Nuk është i përshtatshëm për t’u lexuar në kishë, as në xhami; në Kuvend, as në Qeveri; në sokak, as në shtëpi. Përndryshe, duke e lexuar, disa do të djersiten, disa do të turpërohen, e disa do të tërbohen. S’kam çka bëj: zaret u hodhën.”, ka shkruar Apolloni.
Ndërkaq, Librin “Shënime nga shpella” e botoi shtëpia botuese Bard Books, dhe nga sot e gjeni nëpër libraritë e Prishtinës./KultPlus.com
Guri përkujtimor i Pashkë Markut, nënës që dogji veten pas kthimit dhe varrimit të mbetjeve të bijve të saj të vrarë dhe të djegur nga kriminelët serbë,para disa ditësh është larguar me bager nga pronari i tokës, Hasan Zenun Bala, shkruan KultPlus.
Për këtë rast i pari që ka reaguar është profesori universitar dhe shkrimtari Ag Apolloni duke u shprehur se nëna Pashkë është simbol i Kosovës, prandaj heqja e atij guri është një gjest i pamenduar i pronarit.
Ndërsa sot, Apolloni ka reaguar edhe njëherë, pasi guri përkujtimor i Pashkë Markut është hedhur në plehra.
KultPlus ju sjell reagimin e plotë të Apollonit:
Sot Hasan Zenun Bala e hodhi në plehra gurin simbolik të vënë aty në kujtim të nënës Pashkë, që nga dhimbja e papërballueshme për dy djemtë e saj të vrarë nga kriminelët serbë, dogji veten njëzet vjet më parë.
Me siguri Hasani ndihet krenar dhe fitimtar, sepse nuk mundi ta ndalë askush: as Qeveria, as qytetarët.
Mirëpo, nuk duhet të harrojmë se disa fitore janë më të turpshme se humbjet. Kjo e tij është e tillë.
Hasan, ke hedhur në plehra një gur që na e përkujtonte një tragjedi të madhe, një gur që dëshmonte për krimet serbe. Duke e hequr një dëshmi të tillë, ke bërë një gabim të pafalshëm.
Ke thënë se e ke hequr për shkak se aty mund të bëhej një kishë. A mund të jesh aq i padijshëm sa të besosh se mund të ngritet një kishë aty ku një person ka bërë vetëvrasje? Akti i nënë Pashkës është mbifetar, por ti je ultrafetar, dhe me këtë poshtrim që ua bëre shqiptarëve të krishterë, ke nxitur një konflikt ndërfetar. Kam pritur që komuniteti musliman të ndërhyjë të ta shpëtojë fytyrën ty dhe vetes, por mjerisht nuk e bëri. Uroj ta bëjë.
Hasan, do të doja ta shihja fushën tënde përplot me muslimanë që protestojnë kundër teje, dhe e mbrojnë vëllazërinë ndërfetare. Duket që koka jote është më e fortë se guri të cilin e hoqe, dhe vetëm vëllezërit e tu muslimanë mund të të kthejnë në rrugë të Zotit.
Nëse e ke hequr edhe për arsye politike, je treguar edhe më injorant. E kuptuam që me Vetëvendosjen nuk je, dhe kjo është diçka krejt normale (jetojmë në pluralizëm politik). Por nëse je me LDK-në, ke fyer ‘frymën rugoviane’ të saj. Nëse je me krahun e luftës (PDK, AAK etj.), ke kontribuar në zhdukjen e një dëshmie të fortë të krimeve serbe, të një dëshmie që nisi të bëhej vend pelegrinazhi, pra e ke dëmtuar krahun e luftës.
Kur e hedh në plehra historinë e popullit tënd, mos prit medalje! Turp, Hasan!
Të gjithë shqiptarët normalë (muslimanë, të krishterë, jofetarë) janë në anën e asaj historie që ti sot e hodhe në plehra. Na munde të gjithëve. Fitove, Hasan. Për turpin tënd, fitove. / KultPlus.com
meqenëse jeni në krye të arsimit, po ju shpalos shqetësimin tim për një departament që është lënë në bisht. Ky departament (Letërsi Shqipe) që ka krijuar identitetin nacional të universitetit publik të Prishtinës, javën e kaluar e ka mbajtur provimin pranues, ku kanë kandiduar vetëm gjashtë studentë. Në departamentet e tjera jofilologjike të Fakultetit të Filologjisë nuk ka krizë, ndërsa në këtë departament ku mësohen edhe metodat e studimit filologjik, ka pasë një rënie të vazhdueshme viteve të fundit, deri sivjet, kur kriza i ra kambanës.
Në afatin e parë, vitin e kaluar kanë konkurruar rreth njëzet studentë, kurse sivjet vetëm gjashtë, dhe kështu s’kishte si të mos më dukej salla si skena e dramës “Gjashtë personazhe në kërkim të autorit”. Këta gjashtë persona(zhe) mund të jenë të fundit, nëse Autori (ju, rektori, dekanja, shefi) nuk gjen zgjidhje.
Është krejt e qartë që një departament me rënie të tillë të interesimit i ka ‘ditët’ e numëruara. Prandaj, këtë shqetësim para dy muajsh ia kam paraqitur rektorit (sepse e dija që përafërsisht kaq do të ishte interesimi), por ai ka një ftohtësi robotike jo vetëm për një departament nacional si ky për të cilin po flas, por edhe për vetë universitetin, tek i cili e vetmja gjë që i ndez alarmin është emri i Hasan Prishtinës, të cilit ia ka mbledhë betë, por me të cilin, me sa di unë, ende s’ia ka dalë t’i qërojë hesapet.
E dashur ministre, përderisa rektori vazhdon betejën me mullijtë e erës, ju duhet të ndërmerrni diçka për tejkalimin e kësaj krize. Letargjia juaj s’ju bën mirë as ju, as ne. Zgjohuni, çohuni, takoni profesorët, dëgjoni sugjerimet e tyre, jepuni mundësi t’i modifikojnë programet dhe, mbi të gjitha, kthejani departamentit tonë kompetencat që ia kanë marrë fakultetet dhe departamentet e tjera! Pas Letërsisë Shqipe, Gjuha Shqipe është departamenti filologjik i radhës i rrezikuar. Pa këto dy departamente, si mund të quhet filologjik Fakulteti i Filologjisë?
Me mbylljen e departamenteve filologjike që studiojnë, krijojnë dhe promovojnë vlerat e kulturës sonë, si mund ta ëndërroni zhvillimin e arsimit shqip në Kosovë?
QKLL po bëhet gati për festivalin “Varg”. Nata e parë e festivalit “Varg” do të zhvillohet në Durrës dhe do të bashkojë simbolikisht Shqipërinë dhe Kosovën në një skenë letrare. Kjo natë do të trajtojë temën “Letërsitë shqipe apo letërsia shqipe?”
Nën organizimin e Qendrës Kombëtare të Librit e Leximit” dhe me mbështetjen e Ministrisë së Kulturës, aktiviteti do të sjellë Sibel Halimin, Ag Apollonin dhe Arbër Selmanin për të biseduar e lexuar mbi letërsinë shqipe si një të tërë, përtej hapësirave dhe ndasive, për zona kulturore, e histori në perspektiva të reja mendimi.
Ky aktivitet është një nga stacionet e sezonit veror “KultArt” 2023, organizuar nga Ministria e Kulturës, që çon artin e kulturën atje ku është publiku.
Shkrimtari me origjinë çeke Milan Kundera, autor i romanit “Lehtësia e padurueshme e qenies” ka vdekur sot në moshën 94 vjeçare.
Vdekja e Kunderës ka lënë të pikëlluar me mijëra adhurues të tij në mbarë botën ku secili në mënyrën e vet po e shpreh mërzinë për këtë humbje të madhe.
Shkrimtari kosovar Ag Apolloni, madhështinë e Kunderës e ka shprehur përmes një statusi në facebook duke thënë se “Sa ishte Kundera gjallë, e dinim kush ishte më i madhi. Tashmë nuk e dimë.”
“Në romanin “Pavdekësia”, Milan Kundera thotë se njerëzit nuk janë të barabartë para pavdekësisë. Disa i takojnë pavdekësisë së vogël, domethënë kujtohen vetëm nga rrethi i tyre i familjarëve dhe miqve, ndërsa të tjerët kujtohen edhe nga ata me të cilët nuk janë takuar ndonjëherë. Unë dhe shumë admirues të tij, që nuk e kemi takuar kurrë Kunderën, kontribuojmë në pavdekësinë e tij të madhe. Sa ishte Kundera gjallë, e dinim kush ishte më i madhi. Tashmë nuk e dimë”, shkruan Apolloni. / KultPlus.com
Nën organizimin e Shoqatës Kulturore Shqiptaro-Gjermane “Sali Çekaj” u promovuan dy romanet e autorit Ag Apolloni, “Kësulkuqja – Përrallë për të rritur” dhe “Një fije shprese, në fije shkrepëse”, shkruan KultPlus.
Prezantimi i dy librave u bë në Bavari, konkretisht në Pfaffenhofen an der Ilm, ku pas prezantimit të librave të pranishmit patën mundësi për bashkëbisedim me autorin e librave, Ag Apolloni.
“Autori Ag Apolloni prezentoi dy libra në Bavari, konkretisht në Pfaffenhofen an der Ilm. Nën organizimin e Shoqatës Kulturore Shqiptaro-Gjermane “Sali Çekaj” u promovuan dy romanet e Ag Apollonit, “Kësulkuqja – Përrallë për të rritur” roman ky i cili në panairin e sivjetëm të librit në Leipzig fitoi çmimin “Special Mention” të European Union Prize for Literature si dhe librin “Një fije shprese, në fije shkrepëse”. Pas fjalëve përshëndetëse dhe prezentimit të librave, të pranishmit patën mundësi për një bashkëbisedim e shkëmbim me autorin”, thuhet në një njoftim në facebook./KultPlus.com
Sot, në 20 vjetorin e vdekjes së Pashkë Markaj, e cila e dogji veten pas kthimit të mbetjeve të dy djemve të saj të vrarë në Masakrën e Mejës, është përkthyer në gjuhën angleze romani i Ag Apollonit e qe trajton jetën tragjike të saj, përcjell KultPlus.
Në vijim gjeni njoftimin e plotë të shkrimtarit Apolloni:
Sot, me rastin e 20-vjetorit të vetëflijimit të nënës Pashkë (Krasniqi) Markaj, e cila dogji veten pas kthimit të mbetjeve të dy djemve të vrarë në Masakrën e Mejës, u botua në gjuhën angleze romani im ku tregohet historia tragjike e Pashkës, krahas historisë së nënës Ferdonije.
Romanin e ka përkthyer në gjuhën angleze Robert Wilton, të cilin e falënderoj nga zemra.
Librin mund ta porositni që tani në Amazon, ndërsa nga mesi i javës tjetër mund ta gjeni edhe në libraritë e Prishtinës./KultPlus.com
Propozimi për largimin e emrit “Hasan Prishtina” nga Universiteti i Prishtinës ka ardhur si pasojë që vendosja e emrit u bë shumë vite pas themelimit të universitetit, dhe në arenën ndërkombëtare jo rrallë herë është ngatërruar si institucion i ri, shkruan KultPlus.
Poashtu, pasaktësi ka shkaktuar edhe fakti që një Universitet në Mitrovicë që është në gjuhen serbe pretendon emrin Universiteti i Prishtinës, që ka krijuar konfuzitet e telashe ndër tjera edhe në listimin e punimeve.
Një ide e tillë nuk është mirëpritur nga shumë profesorë e organizata studentore.
Për këtë së fundmi ka reaguar edhe profesori i Universitetit të Prishtinës, Ag Apolloni i cili përmes një shkrimi të publikuar në rrjetet sociale është shprehur se kjo është hajgare me heronj dhe është turp t’i hiqet.
Tutje Apolloni është shprehur se nëse i hiqet emri universitetit, turpi bie sidomos mbi kryeministrin Kurti, i cili e ka deklaruar Hasan Prishtinën si model të tij atdhedashurie e politikëbërjeje. Ndërsa sa për rektorin, ai është shprehur: s’di çka të them, veç çuditem që nuk merret me krizën që ka kapluar degët nacionale të UP-së, të cilat së shpejti mund të mbyllen, por kapet me mullijtë e erës.
Ky është reagimi i plotë i Apollonit:
Universitetit të Prishtinës duan t’ia heqin emrin e atdhetarit Hasan Prishtina. Dhe pse? Se një idiot dikund, me gjasë ai i Spanjës që bën toplista universitetesh, po e ngatërron Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina” me Universitetin e Prishtinës në Mitrovicë. A nuk do të ishte më e udhës që atij të Mitrovicës t’i hiqej emri, të mos quhet i Prishtinës, përderisa është i Mitrovicës, kurse ky i Prishtinës të mos prekej?
Pas heqjes së emrit, patjetër do të hiqet edhe shtatorja e Hasan Prishtinës në oborr të rektoratit, se ajo më nuk ka kuptim aty. Kjo është hajgare me heronj.
Unë kam menduar se nuk duhet patjetër që çdo institucion të ketë emrin e një personi (sado që ky person është më meritor se krejt ne të tjerët për arsimimin e popullit të Kosovës), prandaj s’jam ekzaltuar kur universitetit i është vënë emri i këtij atdhetari. Por, meqë i është vënë, tash është turp t’i hiqet.
Disa si arsyetim për heqje e përdorin faktin që universiteti nuk e ka pasë këtë emër prej kur është themeluar. Po as aeroporti i Prishtinës nuk është quajtur “Adem Jashari” nga viti 1965, as sheshi para Teatrit Kombëtar nuk është quajtur “Skënderbeu” para luftës.
Rektori po ngutet. Të tjerët si ai, duke ndjekur shembullin e tij, nesër mund t’ia heqin emrin aeroportit dhe sheshit. Baju Hasan Prishtina! Baju Adem Jashari! Baju Skenderbe! Se s’po ju do Spanja, s’po ju do Serbia, s’po ju do Turqia!
Nëse i hiqet emri universitetit, turpi bie sidomos mbi kryeministrin Kurti, i cili e ka deklaruar Hasan Prishtinën si model të tij atdhedashurie e politikëbërjeje.
Sa për rektorin, s’di çka të them, veç çuditem që nuk merret me krizën që ka kapluar degët nacionale të UP-së, të cilat së shpejti mund të mbyllen, por kapet me mullijtë e erës.
Nëse realizohet synimi i rektorit Qerimi për heqjen e emrit të Hasan Prishtinës, kryeministri Albin Kurti le të jetë kryeministër i kujtdo, vetëm imi – jo. / KultPlus.com
Shkrimtarja kroate, Martina Viadic është shpërblyer me çmimin Evropian për Letërsi, përcjell KultPlus.
Njoftimin e ka bërë të ditur Unioni Evropian i Çmimit për Letërsi.
“Jemi të emocionuar të njoftojmë se autorja kroate Martina Vidaić është shpërblyer me fituesin e përgjithshëm të #EUPL2023 për romanin e saj Stjenice (Bedbugs).
Juria evropiane ka nderuar edhe autorët nga Qiproja, Estonia, Finlanda , Franca dhe Kosova . Urime të gjithë të nominuarve!”, thuhet në njoftim.
Ndërkaq, ju kujtojmë që për këtë çmim ka qenë i nominuar edhe shkrimtari kosovar Ag Apolloni me romanin e tij ‘Kësulëkuqja, përrallë për të rritur’, e i cili është vlerësuar me çmimin ‘Special mention’.
E përveç Apollonit, me ‘Special Mention’ janë vlerësuar edhe autoret Hari N. Spanao nga Qipro, Toonis Tutsen nga Estonia, Iida Rauma nga Finlanda dhe Maud Simmonot nga Franca./KultPlus.com
Biljana Miranoviq, redaktore në Entin e Teksteve dhe Mjeteve Mësimore, në Podgoricë, ka dhënë një intervistë për “Prosvjetni rad”, lidhur me romanin e Ag Apollonit, “Ulurima e Ujkut”, të cilin e kanë përfshirë brenda kolanës së autorëve të famshëm botërorë, si: Umberto Eco, Ewa Lipska, Adam Zagajeaski etj.
Së fundi, në botimin e Entit të Teksteve dhe Mjeteve Mësimore – Podgoricë, brenda bibliotekës “Mostovi”, u botua romani “Ulurima e Ujkut”, i një autori shumë të çmuar kosovar – Ag Apolloni. Me këtë rast bëmë bisedë me redaktoren e këtij botimi, Bilana Miranoviq.
Si erdhi deri te bashkëpunimi me Ag Apollonin?
Ag Apolloni është një shkrimtar bashkëkohor kosovar, i cili ia arriti ta kapë atmosferën e kohës në të cilën jeton, ta shpjegojë prej së afërti dhe të shtrojë pyetje të rëndësishme për dekadat gjatë të cilave ai vepron. Krijimtaria e tij letrare është e njohur në rajon, po ashtu edhe në Evropë, dëshmi janë përkthimet e veprave të tij në anglisht, italisht, çekisht, maqedonisht dhe serbisht. Romani “Ulurima e ujkut” është botuar në vitin 2013, në Prishtinë, kurse në gjuhën malazeze është përkthyer në vitin 2022. Me opusin letrar të Apollonit jemi njoftuar më thellësisht gjatë Panairit të librit në Tuz, në vitin 2021, kurse bashkëpunimi ynë është konfirmuar në edicionin e 24 të Panairit te Librit në Tiranë, po në të njëjtin vit. Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore – Podgoricë, si promovoues i librave, në panairet e librave në Tuz dhe Tiranë, vizitorëve u prezanton tekste të pasura shkollore dhe jashtëshkollore, në gjuhën shqipe, e cila ështe një segment shumë domethënës i shtëpisë sonë botuese.
Na tregoni diçka për romanin, çfarë tematike ka në fokus, dhe çfarë e rekomandoi për përkthim dhe botim në Ent?
“Ulurima e ujkut” është një roman ekzistencial, në të cilin narratori, tridhjetëvjeçar, përmes një udhëtimi simbolik përgjatë Ferrit të Dantes, haptas flet për kohën dhe mjedisin në të cilin jeton. Shpreh revoltë kundër gjithçkaje shqiptare: historisë shqiptare, letërsisë, politikës, institucioneve, dhe mentalitetit shqiptar. Është kritik ndaj tërë botës, sidomos ndaj rajonit të Ballkanit. Shtjellon tema të llojllojshme prej disa perspektivave. Aludon për paaftësinë politike në Kosovën dhe Ballkanin e sotëm, aludon për problemet e sistemit arsimor dhe sistemit të shëndetësisë, për ekstremizmin fetar që vjen duke u rritur, dhe aludon për varfërinë. Romani flet për vuajtjet e njerëzve gjatë luftës, për të vdekurit, për të humburit, për fatin e tmerrshëm të njerëzve të cilët krimet e përjetuara nuk mundën t’i ballafaqojnë, e as të jetojnë me to, por përfunduan në spitale, apo bënë vetëvrasje për shkak të tyre.
Njëkohësisht dhe shumë haptas, në stil të Bukowskit, përshkruan marrëdhëniet e dashurisë dhe marrëdhëniet seksuale në nivele të ndryshme të kotësisë së tyre. Vepra është e mbushur me melankoli, me zemërim të përcjellë me ironi. Në aspektin e zhanrit, teksti përmban segmente të brikolazhit, përmes poezisë, intervistave skenike e përfundon deri te drama.
Në roman shpesh hasim në aludime dhe citate, në një numër të madh të referencave në vepra të tjera letrare, në pop-muzikë, film, teatër dhe pikturë. Autori është në gjendje të përziejë kalimtaren me atë të pavdekshmen, dhe jo rastësisht “Ulurima e ujkut” ka trembëdhjetë kapituj. Ngjarjet janë të bazuara në Kosovë, Maqedoni, Shqipëri, Mal të Zi, Itali, dhe në Vjenë, aty ku përfundon romani. Romani është i shkruar në mënyrë të thjeshtë, të kuptueshme, merret me tematika të cilat i njohim mirë të gjithë. Duke i përdorur veçantitë lokale, autori vë gisht në probleme universale. Pra, krejt të lartpërmendurat e rekomanduan këtë roman për përkthim dhe botim në Ent.
Si do ta karakterizoni gjuhën dhe stilin në të cilin është shkruar romani? Si është dukur transpozimi i kësaj vepre në një gjuhë tjetër nga këndi i përkthyesit?
Regjistri stilistik në romanin “Ulurima e ujkut” është i gjerë, rrjedh prej dialekteve më të rënda e deri në fjalorin e një profesori të universitetit. Romanin në gjuhën malazeze e përktheu Danilo Brajoviq. Transpozimi i një regjistri kaq të gjerë stilistik është gjithsesi kërkues dhe sfidues, por në këtë rast, sipas mendimeve të shumë personave, Danilo Brajoviq, ia doli me sukses.
Që të kemi një njohuri më të madhe për punën e përkthyesit e gjithashtu për sfidën që ia paraqiti ky roman, do të doja ta citoja vetë Danil Brajoviqin: “Romani ‘Ulurima e Ujkut’ është një mozaik esesh, këngësh, tekstesh, tregimesh, ditarësh, dialogësh, me një gjuhë të stuhishme, të dhunshme, emocionale, e cila ngrin dhe ngroh njëkohësisht, gjuhë krenare, gjuhë e trazuar, e cila lë përshtypje të fortë të spontanitetit dhe sinqeritetit. Është një prozë e cila mbështetet dhe ndërtohet në themelet e poezisë dhe dramës. Është një lirikë me elemente të pasura të mitologjisë, filozofisë, muzikales, dhe shpirtërores. Jehona e egërsisë brenda nesh shfaqet në konfrontimet alegorike brenda kësaj vepre. Gërshetimi i të gjitha këtyre elementeve është padyshim i ndërlikuar, por efekti është mbresëlënës. Autori është në gjendje të përziejë kalimtaren me të pavdekshmen, me këtë gjë tregon sasinë e dijes dhe lehtësinë të cilën mund t’ia mundësojnë vetes vetëm ata shkrimtarë me aftësi të mëdha, që janë profesionistë në këto lloje të proceseve letrare. Është karakteristik numri i madh i citateve që nuk e kanë për funksion të tregojnë horizontet e autorit, apo që ta bëjnë lexuesin që të ndihet inferior në çdo faqe të librit që shpalos një kontekst të pasur, sepse Ag Apolloni nuk bën dallime mes citateve të Gëtes dhe teksteve të këngëve të Justin Timberlake. Duke i pasur të gjitha këto parasysh, vetë procesi i përkthimit ka qenë kërkues dhe sfidues, si nga aspekti leksik, ashtu edhe nga aspekti i sintaksës, por edhe nga aspekti që të njihet dhe të përçohet çdo emocion, notë, erë, ritëm, ngjyrë etj., të cilat ishin prezente me bollëk. Vetë përkthimi paraqet transformimin e një vepre letrare në një gjuhë tjetër, por duke mos e ndryshuar përmbajtjen e saj, në aspekt artistik, figurativ, diskurs poetik, që të mund të përçohen eksperiencat e njëjta, emocionet e njëjta si në origjinal (as më pak, e as më shumë). Dhe, për fund, procesi i këtij përkthimi është shoqëruar me ndjenja të përgjegjësisë profesionale dhe një vemendje të posaçme, por përveç këtyre ndjenjave, edhe me ndjenjën e kënaqësisë që lexuesve të Malit të Zi do të mund t’ua përçoj në gjuhën malazeze, çdo gjë që e bën këtë libër kaq të jashtëzakonshëm.”
Pse mendoni që ky roman do të mund t’u interesonte shumë lexuesve në Mal të Zi?
“Ulurima e ujkut” është një roman bashkëkohor, i shkruar në mënyrë të thjeshtë dhe të kuptueshme. Haptas flet për mentalitetin e Ballkanit, dhe për problemet të cilat i kemi të përbashkëta të gjithë, e jo vetëm në Ballkan. Autori ia ka arritur që me specifika lokale të tregojë problemet universale, të cilat janë motivi themelor i këtij romani. Narratori i romanit është një ballkanik kontinental, pa sharm mesdhetar, i shkolluar, i suksesshëm, mizogjen, i dhunshëm, konsumon drogë me kontroll, kurse alkoolizohet pa kontroll. Është një tridhjetëvjeçar. E ka një katalog të mbushur me femra të bukura, shumicën e rasteve femra të huaja, arsye kjo pse s’mund të jetë me femrën që don; beson në dashurinë e vetëm një gruaje – në dashurinë e nënës. Ulërin si ujk gati në çdo anë të këtij romani. Janë ulërima të tmerrshme të pashpresës, dhimbjes, zemërimit, por edhe ulurima të epshit. Mes të tjerave, më lehtë është t’i shohësh dobësitë e tjetrit, se ato të tuat.
Libri është i botuar brenda bibliotekës “Mostovi” (“Urat”). Mbi cilat ide është themeluar ajo?
“Ulurima e ujkut” është libri i tetë në produksionin e bibliotekës “Mostovi”. Siç thotë vetë emri, edhe sipas fjalëve të Nagja Durkoviqit, këshilltares për botim në Entin e Teksteve dhe Mjeteve Mësimore – Podgoricë, kjo bibliotekë përpiqet për të lidhur vizionet e ndryshme të botës së krijimtarisë dhe njeriut brenda saj, format e letërsisë, stilet letrare, gjuhën, si dhe reagimin e lexuesve, gatishmërinë e tyre që të lexojnë krijimtaritë më të vlefshme letrare. Brenda këtij edicioni, do të botojmë veprat e famshme të autorëve letrarë botërorë, të shkruar për fëmijë, të rinj dhe të rritur, mes ndërmjetësimit të përkthyesve më të mirë nga Mali i Zi, si dhe nga rajoni. Duam që kjo bibliotekë të inkurajojë përkthimin e veprave letrare në Mal të Zi, dhe në këtë mënyrë të kontribuojmë në atë segment që i mungon më së shumti kulturës sonë.
(Shkrimi u botua në revistën pedagogjike malazeze, “Prosvjetni rad”, nr. 63, f. 20)
Përktheu nga gjuha malazeze: Donika Berishaj. / KultPlus.com
Për nominimin e romanit “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur” të Ag Apollonit, kanë raportuar edhe mediat hungareze, meqë ky roman është shkruar gjatë një rezidence letrare të autorit në Debrecen të Hungarisë
Magyar Evelin
Debrecen. 24 mars 2023. – Me Ag Apollonin folëm verën e kaluar gjatë qëndrimit të tij këtu: ai kishte shumë shpresa për romanin e tij të ri, i cili tani është duke bërë jehonë.
Ag Apolloni ishte pjesë e Programit të Rezidencës së Shkrimtarëve në Hungari në vitin 2022, ku kaloi ditët e tij të verës në Debrecen. Gjatë këtij qëndrimi, portali Dehir bëri një intervistë të këndshme me shkrimtarin shqiptar. Gjatë javëve që kaloi këtu, në një shtëpi në rrugën Zöldfa, ai shkroi një libër me titull “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”. Ky roman u nominua për Çmimin e Bashkimit Evropian për Letërsi, siç njofton një artikull në debrecenliterature.hu.
Verën e kaluar, autori foli me portalin Dehir për qëndrimin e tij këtu: “koha e kaluar në Debrecen më frymëzon, më pëlqen të endem rrugëve: disa elemente të qytetit shfaqen në romanin tim”. Romani i shkurtër (drafti i parë kishte rreth 140 faqe) është një version i Kësulëkuqes dhe Ujkut, në të cilin luajti rol edhe lufta e Kosovës e përjetuar nga Apolloni, si dhe pasojat e përdhunimit të grave gjatë asaj kohe.
Shkrimtari shqiptar nga Kosova aplikoi për bursë në Agjencinë Kulturore Petőfi pasi një mik i kishte folur mirë për periudhën e tij krijuese në Pecs. Autori, i njohur si dramaturg dhe gazetar, mbërriti në qytet më 15 korrik dhe u kthye në vendin e tij më 10 gusht. Pasi u kthye në shtëpi, përkthimi i intervistës sonë me autorin u botua edhe në portalet në gjuhën shqipe.
(Intervistën për portalin Dehir, dhënë vitin e kaluar, mund ta lexoni më poshtë)
Ag Apolloni në Debrecen po e shkruan një përrallë për të rritur
Shkrimtari shqiptar, i cili po shkruan romanin e tij të ri në qytetin tonë, është magjepsur nga Debreceni. Ai këtu po e shkruan një përrallë për të rritur
Debrecen. – 7 gusht 2022. Shkrimtari erdhi në takimin tonë të mëngjesit në Nagytemplom me syze dielli dhe me humor të mirë. Ag Apolloni nga Rezidenca e Shkrimtarëve në Debrecen erdhi në bisedë nga një shtëpi borgjeze në rrugën Zöldfa. Edhe pse gjuha hungareze është shumë e vështirë për të, ai shqipton emrin e rrugës me mjeshtëri dhe kuptueshmëri, pastaj kthehet te Nagyerdő dhe artistët që kanë punuar në qytet: kuptohet se autori shqiptar, me të cilin folëm në anglisht, njeh mirë kulturën hungareze.
Shkrimtari shqiptar-kosovar aplikoi për bursë në Agjencinë Kulturore Petőfi pasi një mik i foli fjalë të mira për periudhën e tij krijuese në Pecs. Autori, i njohur si dramaturg dhe gazetar, mbërriti në qytet më 15 korrik. Për gati një muaj, ai u mbush me përvoja të shkëlqyera, duke krijuar, dhe duke u zhytur në kulturë dhe argëtim, të gjitha këto i përshtateshin kohës së tij.
– Më pëlqen të endem nëpër qytet: kam qenë më parë te statuja e Petőfit dhe më janë rikthyer shumë kujtime të vjetra. Kur isha fëmijë, lexova librin me poezi të poetit në bibliotekën e qytetit dhe kurrë s’i harrova vargjet: “Për dashuri e jap jetën,/ për liri e flijoj dashurinë,” – e kujton shkrimtari poetin tonë në qendrën e qytetit duke pirë një kafe. Apollonit i lanë përshtypje jo vetëm poezitë e poetit, por edhe rrugëtimet e tij jetësore: autori poston rregullisht për këtë dhe ditët e tij në Debrecen në faqen e tij në Facebook.
Apolloni e njeh veprën e Imre Kertész dhe Attila József, por gjithashtu i pëlqen romani “Dera” i Magda Szabo-s: ai vizitoi statujën e shkrimtares në sheshin kryesor dhe shtëpinë përkujtimore të ngritur për nder të saj, por vizitoi edhe statujat e Lőrinc Szabó dhe Endre Ady, si dhe Kopshtin Memorial, ndër të tjera. Shkrimtarit dashamirës të natyrës i pëlqen të bëjë foto dhe me kënaqësi m’i tregon fotot në tarracën e kafenesë.
Shkrimtari ka vizituar edhe performancën e “Flautit magjik” dhe i ka lënë përshtypje opera e njohur. Krijuesi, i cili është gjithashtu me përvojë teatrore, ka shijuar edhe atmosferën e Lojërave Festive në Debrecen: javën e kaluar ai pa kryeveprën e Mozart-it, “Flauti magjik”, në zemër të Pyllit të Madh.
Apollonit i bëri përshtypje performanca në gjuhën hungareze me titra në anglisht, duke vlerësuar pamjen, tingullin dhe aktorët.
– Koha e kaluar në Debrecen ka një efekt frymëzues tek unë: disa elemente të qytetit shfaqen në romanin tim të ardhshëm – zbuloi shkrimtari, i cili aktualisht po shkruan një përrallë postmoderne të destinuar për të rritur. Romani i shkurtër, rreth 140 faqe deri tani, do të jetë një version i “Kësulëkuqes”, në të cilin luan rol edhe lufta e Kosovës e përjetuar nga Apolloni, si dhe dhuna ndaj grave gjatë luftës. Autori ka ecur mirë me veprën e tij gjatë javëve të kaluara këtu. Sipas planeve, vëllimi i tij i ri do të botohet në fillim të vjeshtës.
Megjithëse veprat e tij nuk janë botuar ende në gjuhën hungareze, shpresojmë që ky roman i shkurtër të lexohet edhe në hungarisht. Iniciativa do të ishte emocionuese qoftë edhe për shkak të elementeve nga Debreceni, mendoj unë, ndërsa e aprovon edhe Apolloni.
Krahas letërsisë hungareze, shkrimtari ka shijuar edhe gatimet vendase: të preferuar e ka gullashin hungarez, por gjithashtu ka shijuar edhe birrat. Ia sugjerova edhe “kürtőskalács” dhe “lángos” të cilat tha se patjetër do t’i provojë.
Apolloni tregoi se ka në plan të vizitojë Budapestin para se të kthehet në shtëpi: kryeqyteti është një kujtim fëmijërie për të, ai kujtoi se si ishte të kalonte lumin e madh kur ishte fëmijë duke ikur ilegalisht për në Gjermani me familjen e tij. Ai gjithashtu nuk e konsideron të pamundur që në të ardhmen të kthehet në vendin tonë, pasi i ka lënë shumë përshtypje atmosfera vendase./ KultPlus.com
U promovua fillimisht në Prishtinë në muajin nëntor të vitit 2022, romani “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”, deri më sot ka pasur një rrugëtim tejet të suksesshëm, me promovime në vende të ndryshme e kritika tejet të mira nga lexuesit që po vazhdojnë t’i japin vëmendjen e merituar, shkruan KultPlus.
Por, suksesi i librit duket se do të ketë një rrugë më të gjatë. Sapo është dhënë lajmi se romani i shkrimtarit kosovar, Ag Apolloni, është nominuar për çmimin e Bashkimit Evropian për letërsi.
Çmimi i Bashkimit Evropian për Letërsinë (EUPL) njeh shkrimtarët e rinj të letërsisë nga Bashkimi Evropian dhe më gjerë. Duke angazhuar 41 vendet pjesëmarrëse në programin e Evropës Krijuese të Bashkimit Evropian, Çmimi feston 41 talente të reja të shquara letrare përgjatë një cikli prej tre vitesh.
Fituesi i Çmimit EUPL 2023 dhe pesë përmendjet speciale do të zbulohen më 28 prill, gjatë ceremonisë së shpalljes në Panairin e Librit në Leipzig në Gjermani.
Të gjithë autorët e nominuar do të promovohen vazhdimisht në një skenë evropiane, duke synuar të arrijnë një audiencë më të gjerë dhe ndërkombëtare, si dhe të lidhen me lexuesit përtej kufijve të tyre kombëtarë dhe gjuhësorë.
EUPL organizohet nga një konsorcium shoqatash që përbëhet nga Federata e Botuesve Evropianë (FEP) dhe Federata Evropiane dhe Ndërkombëtare e Librashitësve (EIBF), me mbështetjen e Programit të Evropës Krijuese të Bashkimit Evropian
“Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”, është një vepër që nuk është një roman dokumentar, por as një përrallë e pastër.
Sipas Apollonit, ky roman flet për një Kësulëkuqe koketuese dhe një Ujk të sëmurë. Është një histori dashurie dhe një shëtitje nëpër pyllin magjik të tregimtarisë, ku personazhet futen shtigjeve të mitologjisë, përrallës, religjionit dhe animacionit. Ulërimat dhe psherëtimat, lehjet dhe blegërimat vijnë si një përballje alegorike që zgjon jehun e egërsisë brenda nesh.
“Romani është ndërtuar si një shëtitje filozofike nëpër një botë sa reale, aq edhe përrallore. Ky nuk është roman dokumentar, as përrallë e pastër”, thotë Apolloni. / KultPlus.com
