Çehov Anton (1860-1904), shkrimtar i madh rus, një nga përfaqësuesit më të shquar të realizmit rus.
Çehovi ishte mjek dhe kishte frikë nga përgjegjësitë e rënda të profesionit të tij. Në një recetë kishte bërë një gabim. Nuk kishte vënë një presje në shifrën që tregonte gramët. I hyri frikë e madhe nga pasojat dhe menjëherë shkoi tek i sëmuri.
Për fat, receta nuk ishte dërguar ende te farmacisti. Frika i hyri edhe kur në familjen e një të afërmi të tij, ku të gjithë pjesëtaret ishin të sëmurë me tifo, rastisi që të vdiste nëna dhe një vajzë e vogël.
Çehovi u dërrmua shpirtërisht saqë hoqi nga porta e shtëpisë mbishkrimin: “Mjek kirurg”. Qysh atëherë, ai e braktisi profesionin e mjekut. / KultPlus.com
Melodisë kombëtare U vodh kanga nga zemra e kombit, shpërtheu në vaj të dikuem mjerimit, këndoi ujen e së bijës, këndoi ujen e të birit, qau jetën e thyeme nga rrufe e fatit, i mbyti në lotë shpirtënt që ndjejnë dhimbë për të ngratit.
Kangë a vaj? Çëje? Thuejma, zemër kombi! Zemër që ke vuejtun, që ende po vuen… Kangë a vaj? Çë je? Çë në ty po vluen? Mallkimi ndaj fatet që ditët t’i helmuen, që dëshirat e jetës të gjitha t’i gozhduen?
Oh -jo! Kangajote asht shprehje e dhimbsun e njëjetese që dergjet e dergjet dhe tu’ e dergjë ndoshta do hesht e molisun…/KultPlus.com
Bashkia e Tiranës ka nisur zbatimin e nismës për vendosjen e statujës së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, në sheshin që mban po të njëjtin emër në lagjen 19 të kryeqytetit francez, Paris.
Ky projekt, falë bashkëpunimit të frytshëm me kryetaren e Bashkisë së Parisit, Anne Hidalgo, ka për qëllim forcimin e lidhjeve kulturore ndërmjet dy vendeve dhe promovimin e vlerave historike të kombit shqiptar në arenën ndërkombëtare.
Statuja do të jetë një riprodhim i veprës ikonike të skulptorit të njohur shqiptar, Odhise Paskali, e cila u përurua për herë të parë në janar të vitit 1968, për të shënuar 500-vjetorin e vdekjes së Skënderbeut. Bashkia Tiranë nëpërmjet ekipit të Qendrës së Realizimit të Veprave të Artit është duke punuar për ta sjellë këtë kryevepër në formën më të përsosur, duke ruajtur autenticitetin dhe fuqinë artistike që ajo përfaqëson.
Ky projekt është pjesë e një strategjie afatgjatë për të promovuar artin dhe historinë shqiptare në botë. Në vitet e fundit, Bashkia e Tiranës ka realizuar projekte të ngjashme, si vendosja e statujës së Skënderbeut në Budapest, Hungari, ku ajo qëndron përballë statujës së heroit hungarez, Janosh Huniadi.
Ceremonia e përurimit të statujës pritet të zhvillohet së shpejti, me pjesëmarrjen e personaliteteve të njohura nga Shqipëria dhe Franca, si dhe përfaqësuesve të diasporës shqiptare në Evropë./atsh/KultPlus.com
Në kuadër të Javës së Kulturës Zvicerane, e cila do të zgjasë për 9 ditë, mbrëmë në Liceun Artistik të Tiranës, u zhvillua koncerti “Music for Broken People” (Muzikë për njerëz të thyer).
Performanca muzikore “Muzikë për njerëz të thyer” ishte një vepër e përbërë nga disa pjesë muzikore. Çdo pjesë, nëpërmjet performancës së orkestrës, rrëfen rrugëtimin e errët të diktaturës komuniste në Shqipëri nga viti 1945 deri në vitin 1990.
“Muzikë për njerëz të thyer” përfaqëson katër pjesë muzikore nëpërmjet të cilave kompozitori ka dashur të paraqesë në mënyrë kronologjike një tablo muzikale të gjendjeve emocionale, të kalvarit të vuajtjeve përgjatë periudhës komuniste në Shqipëri, që përmbyllet me besimin drejt lirisë.
Pjesa e parë titullohej Oppressis I dhe II (Të shtypurit). Sfondi i errët muzikal i kësaj pjese, përcolli hipokrizinë dhe egërsinë që sistemi totalitar përçoi në popull.
Pjesa e dytë “Deplorare Silenti” (Të vajtosh në heshtje): Kjo pjesë trajton gjendjen emocionale të njerëzve të shtypur nga ky regjim dhe zëri lirik i sopranos përfaqësonte zërin e tyre.
Pjesa e tretë titullohej “Dura Vita” (Jetë e vështirë) dhe trajtoi jetën e vështirë në Shqipëri që erdhi si pasojë e udhëheqjes politike e cila u reflektua te mbijetesa e popullit në varfërinë gjithëpërfshirëse në të gjithë vendin.
Në fund u interpretua pjesa e katërt “IV Relevium” (paqe, çlirim, liri). Kjo pjesë vjen me një sfond të qetë dhe linear, sa melankolik aq dhe shpresëdhënës, ku nevoja për liri dhe besim është e pranishme.
Ky aktivitet mbështetet nga Swiss Cultural Fund, një projekt i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim SDC, zbatuar nga Qendra për Biznes, Teknologji dhe Lidership CBTL./atsh/KultPlus.com
Kur në 29 janar të vitit 1860 lindi në qytetin provincial Taganrog, Anton Pavlloviç Çehovi, Rusia kishte njohur lavdinë e penave të mrekullueshme si ajo e Pushkinit, Lermontovit, Gogolit,Turgenievit, Gonçarovit, Tjutçevit, Dostojevskit e Tolstoit dhe po zgjohej e ndërgjegjësohej nga orientimi filozofik i mendimtarëve të mëdhenj si Bjelinski, Herceni, Nekrasovi, Dobrolubovi e Çernishevskij, vepra e të cilëve bëri që ajo kohë të njihet anë e mbanë rruzullit si “Shekulli i artë”. Pavarësisht kësaj dhe fatit të keq; që tuberkulozi ia dorëzoi vdekjes në moshën 44 vjeçare, asgjë nuk i pengoi, si lexuesit e panumërt, ashtu dhe kritikët e mirëfilltë që ta quanin atë një ndër novelistët, pse jo edhe dramaturgët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Dhe ndofta më mirë se kushdo e ka përcaktuar talentin e tij, miku i tij Maksim Gorki, kur thoshte se: “Çehovi poshtërsitë dhe prapësitë i paraqiti me gjuhën fisnike të poetit dhe me buzagazin e hollë të humoristit”. Për këtë shkrimtar, që duke mos trashëguar asgjë nga ashpërsia e të atit, gjë që më vonë e detyroi të pohonte se “Në vogëli unë nuk kam pasur fëmijëri”, dhe që mbeti simbol i të shkruarit thjeshtë, me edukatë të spikatur, humanizëm dhe pa asnjë banalitet, njeriu vihet në vështirësi po t`i kërkohet se ku duhet ta rendisë atë, krahas Gi de Mopasanit, Prosper Merimesë e Stefan Cvajgut. Pas vdekjes së të atit, që merrej me një farë tregtie, i detyruar nga ngushtica ekonomike, qëndroi në vendlindje gjersa mbaroi gjimnazin, sistemoi disi atë çka ai u kishte lënë dhe më pas iu bashkua familjes që kishte shkuar në Moskë. Këtu, në vitin 1879 fillon studimet në fakultetin e Mjekësisë, por edhe nis e shkruan me organet humoristike. Emrin e tij të butë e zbuti akoma më shumë, duke nënshkruar: Antosha Çehonte. Studimet për mjek i vlerësonte seriozisht, duke u kushtuar shumë më tepër rëndësi se talentit të tij letrar. Në dy – tre vjet pas përfundimit të Universitetit, ai boton dy librat e parë: “Tregime laragane” dhe “Shkrime të pafajshme”, të cilat lajmëruan se ai ishte mjeshtër i tregimit të shkurtër. Në vitin 1884 boton “Tregimet e Melpomenës”. Qysh në këto krijime bie në sy, butësia, ngrohtësia dhe ëmbëlsia e këtij shkrimtari, çka me të drejtë identifikohet me shpirtin e vetë atij. Ajo që i dallon ato, është respekti për njeriun, lirinë dhe dinjitetin e tij. I joshur nga pritja mjaft entuziaste e publikut, ai vijon të shkruaj pa reshtur. Ngjarjet të cilat i përshkruan Çehovi marrin spunto nga të vërtetat jetësore. Ato, në vetvete duket se nuk kanë ndonjë peshë të madhe, janë fare zakonshme, por tepër njerëzore dhe të mbrujtura ose më mirë të qëndisura nga një dorë mjeshtri të lindur, nga një magjistar i fjalës së bukur, i cili sikurse thotë vetë: “Arti i të shkruarit është arti i të shkurtuarit”. Këtu, duhet të sqarojmë diçka: Vetëm një vit para se të lindte Çehovi, Ivan Aleksandroviç Gonçarovi (1812 – 1891), që nuk ka lënë asnjë krijimtari të shkurtër, kishte botuar romanin e bujshëm “Obllomovi”, një vepër madhështore, ku ai kishte derdhur gjithë artin superior, paçka se të shkruarit e zgjaste pa fund. Pra, ashtu sikurse edhe vetë Tolstoi (1828 – 1910) me, fjala vjen “Lufta dhe paqja”, “Ana Karenina” apo “Ringjallja” etj. tregoi se talenti i gjeniut nuk kushtëzohet nga zhanri që zgjedh.
Po le të vazhdojmë me jetën e Çehovit. Në moshën 24 vjeçare e emërojnë mjek bashkie në një qytezën e Voznjesenskut, pranë Moskës. Këtu punon me mjaft përkushtim për t`iu gjendur njerëzve në nevojë, dhe i njohu mirë ata dhe shqetësimet e tyre, gjë që pasqyrohet edhe në tregimet që shkroi. Që këtu, sapo mbushi 30 vjeç, ndërmori një udhëtim drejt Sahalinit, ku kolera po merrte shumë jetë njerëzish. Por, pikërisht në këtë kohë, ai sëmuret nga tuberkulozi. Ai, më mirë se kushdo e dinte se si do përfundonte, pasi aso kohe kjo sëmundje ishte e pashërueshme. Heq dorë nga profesioni i mjekut dhe mendja i tij i përkushtohet vetëm letërsisë. Kuptohet, se pas kësaj, gjendja e tij shpirtërore trazohet dhe kjo reflektohet në ato që shkruan; kuptohet dëshpërimi dhe ajo që quhet “psherëtima çehoviane”, pavarësisht se ai nuk hoqi asnjëherë dorë nga e qeshura e sinqertë dhe humori fin. Tipike mbetet novela “Pavioni nr. 6”, të cilin e shkroi nën përshtypjet e vizitës në Sahalin dhe ku me një zemëratë të pazakontë stigmatizon ligësitë dhe arbitraritetet, si shtysa drejt padrejtësisë shoqërore.
Por njeriut e keqja mund t`i vijë edhe nga vetja
Kjo duket te “Murgu i zi”, ku ndjenja e madhështisë, e nxitur nga psikika e turbulluar, e fut Kovrinin në ëndërrime haluçinante, derisa mendon se është i zgjedhur i Zotit, dhe nga njeri pa vese, u hap telashe edhe të tjerëve. Tani, Çehovi që shkruan aq këndshëm për çaste dashurie e flirtesh, qoftë dhe për disa oficerë artilerie që hutohen para dritares së një kompartimenti treni që ka ndaluar në një stacion, nga hiret e një vajze që bën sikur nuk i vë re (“Bukuroshet”), arrin në përfundimin se shoqërisë nuk i duhen më profetët, por ata që veprojnë konkretisht. Dhe a nuk e ka shprehur mjaft mirë këtë Xhon Belushi ynë, kur thotë: “Nëse jeta bëhet e fortë, atëherë të fortët duhet të përballen me të”. Veç novelave të paharruara si “Vdekja e nëpunësit’, “E bija e Albionit”, “Në det”, “Kameleoni”, “I trashi dhe i holli”, “Nënoficeri Prishibejev”, “Armiqtë”, “Zonja me kone”, “E fejuara” etj. ai shkroi dhe gjashtë drama si “Kopshti i qershive”, “Tri motrat”, “Xhaxha Vanja” e “Pulëbardha”…, nga të cilat, dy të fundit, të inskenuara nga i madhi Kostandin Sergejeviç Stanislavski në teatrin Artistik të Moskës, i dhanë një kënaqësi të veçantë. (Edhe Teatri ynë Popullor ka vënë në skenë drama të Çehovit). Ai, gjithmonë lë të kuptohet se shpëtimin e shoqërisë duhet ta kërkojmë te ideja e punës së lirë. E parë kështu, edhe pse ishte mik me të, ai nuk ka asgjë të përbashkët me këndvështrimin e Gorkit, pra zor se besonte te revolucioni, e ca më shumë asqë e predikoi ndonjëherë atë. Ai ishte i butë, ndaj shpresonte në evolucion dhe se jeta pas 20 a 50 vjetësh do të qe më e mirë, por gjithmonë duke pastruar dhe duke e bërë më të mirë shpirtin. Këtë e kanë theksuar edhe autorët që kanë shkruar ma aq dashuri kujtimet e tyre për të, si e shoqja Ollga Kniper, e dashura Lidia Avillova, i vëllai Mihali dhe miku i tij M. Gorki, për mospranimin e të cilit si anëtar i Akademisë së Shkencave në vitin 1902, ai dorëzoi në mënyrë demonstrative titujt e nderit. E megjithatë, ky njeri që kishte si devizë; “Njeriu duhet të ketë gjithçka të bukur: edhe fytyrën, edhe shpirtin, edhe mendimet, edhe sjelljen, edhe veshjen” dhe që ishte i tillë edhe vetë, paradoksalisht, kur mbylli sytë më 2 korrik të vitit 1904 në Badenvajler të Gjermanisë, ku kishte shkuar për kurim, trupin e tij të mbyllur në arkivol e sollën në një vagon ku shkruhej “Për midhjet”. Dhe për atë që në vogëli nuk kishte pasur fëmijëri, trillet e jetës bënë që të mos kish as pleqëri. Por ashtu sikurse për Gogolin që vdiq po në moshën e tij dhe ju bë një varrim madhështor, “njësoj ditët do të kalojnë, kurse ndikimi i veprës së tyre në botë do të mbetet i madh dhe kurdoherë në rritje”.
Dhe a nuk e ka shprehur mjaft mirë këtë Xhon Belushi ynë, kur thotë: “Nëse jeta bëhet e fortë, atëherë të fortët duhet të përballen me të”. Veç novelave të paharruara si “Vdekja e nëpunësit’, “E bija e Albionit”, “Në det”, “Kameleoni”, “I trashi dhe i holli”, “Nënoficeri Prishibejev”, “Armiqtë”, “Zonja me kone”, “E fejuara” etj. ai shkroi dhe gjashtë drama si “Kopshti i qershive”, “Tri motrat”, “Xhaxha Vanja” e “Pulëbardha”…, nga të cilat, dy të fundit, të inskenuara nga i madhi Kostandin Sergejeviç Stanislavski në teatrin Artistik të Moskës, i dhanë një kënaqësi të veçantë. /KultPlus.com
“Mësoje atë që duhet të merret seriozisht dhe qesh me pjesën tjetër”.
“Nëse e urreni një person, ju urreni diçka tek ai që është pjesë edhe e juaja. Ajo që nuk është pjesë e jonë nuk na shqetëson”.
“Ne jemi Hënë dhe Diell, të dashur miq; ne jem Tokë dhe Det. Nuk është qëllimi ynë të bëhemi tjetër kush; qëllimi ynë është ta njohim njëri – tjetrin. Të mësojm ta shohim “tjetrën” dhe ta nderojmë për atë që është”.
“Dashuria nuk është për të na bërë të lumtur. Unë besoj se ajo ekziston për ta treguar se sa shumë mund të durojmë”.
Më 29 janar 1888, vdiq piktori britanik Edward Lear.
Edward Lear ishte artist, ilustrues, autor, poet, piktor i punësuar për të udhëtuar e vizatuar zogj e kafshë, peisazhe, njerëz e veshje, shtëpi, kështjella në rajonin e Mesdheut; si fushë veprimi Lear zgjodhi Shqipërinë e Greqinë, dhe të gjitha i përfshiu në librat e tij. Lear ishte i njohur si autor me pseudonimin më të gjatë; Prizzikalo Kattefello Ablegorabalus Ableborinto (askush nuk mund të thotë se nga u nis Edward për krijimin e shprehjeve të tilla që tingëllojnë paksa ballkanikë. Edward Lear lindi në një fshat afër Londrës më 12 maj 1812, i 20-i mes 21 vëllezërve e motrave. Endërra e ti ishte ilustrumi i një libri me poezi nga “poeti laureat i Anglisë dhe Irlandës”, Alfred Tennyson.
Gjatë viteve të fundit të jetës, Lear u vendos në një fshat afër Sanremos, Itali, ku edhe vdiq më 1888. Në pllakën e varrit të tij janë gdhendur disa vargje rreth malit Tomor, që Alfred Tennyson i shkroi kur lexoi librin e Learit Mbi udhëtimet në Greqi e Shqipëri.
Shekulli i nëntëmbëdhjetë ishte koha kur Europa zbuloi Shqipërinë. Ishte pikërisht atëherë që udhëtarët e huaj filluan të depërtojnë në këndin më të largët e më të panjohur të Europës, që historiani anglez Eduard Gibon (Edward Gibbon) e përshkruante si “një vend në fushëpamje të Italisë por më pak i njohur se thellësitë e Amerikës.” Udhëtarët e parë europianë udhëtuan në drejtim të veriut, nga Greqia për në vendin ku sundonte Ali Pashë Tepelena.
Ndër ta ishin diplomati Fransua Pukëvil (François Pouqueville) në vitin 1806, arkeologu Uilliam Martin Lik (William Martin Leake), poeti i famshëm anglez, Lord Bajron dhe bashkudhëtari i tij Xhon Kameron Hobhaus (John Cameron Hobhouse) në vitin 1809, dhe mjeku Henri Holland (Sir Henry Holland) më 1812-1813. Megjithatë, vetëm një pjesë e vogël e tyre shkuan përtej tokave të Ali Pashës, që sot shtrihen në pjesën veriperëndimore të Greqisë dhe në Shqipërinë jugore.
Poeti dhe piktori anglez Eduard Lir (1812-1888) ndoshta ka qenë i pari udhëtar e shkrimtar që bëri një udhëtim të plotë nëpër Shqipëri, jug e veri, ndonëse kjo ndodhi në mënyrë disi të rastësishme. Në shtator të vitit 1848, kur po shkonte në Greqi dhe mbërriti në Selanik, ku e kishte lënë të takohej me shokun e tij të udhëtimeve Çarlz Çërç (Charles Church), atje shpërtheu një epidemi kolere. E vetmja mënyrë për të dalë nga Selaniku dhe për të shmangur një karantinë të gjatë, ishte që të shkonte drejt veriut, drejt një territori të panjohur, përmes viseve të pashkelura shqiptare. Dhe Liri guximtar pikërisht këtë bëri. Ditari i udhëtimeve të tij nëpër Shqipëri, nga Manastiri për në Ohër, Tiranë dhe Shkodër, dhe pastaj prej atje në drejtim të jugut në Himarë, Çamëri dhe Greqi, është një prej librave më të mrekullueshëm që janë shkruar ndonjëherë për këtë vend në gjuhën angleze. R.E.
Durazzo 1848 (Edward Lear 1812 – 1888)
Edward Lear nuk është se ka ndonjë emër legjendë në historinë e pikturës, në botën e artit britanik dhe atë botëror. Por është një artist i mirë i peizazhit dhe i përshkrimeve të udhëtimit. Ai shquhet për delikatesën shprehëse dhe saktësinë e komunikimit përmes pikturave, të cilat na përcjellin me një vërtetësi dhe ngrohtësi jetën dhe peisazhin e Shqipërisë së shekullit XIX. Edward Lear në rrugën e tij për në Lindje qëndroi shumë në Ballkan dhe jo vetëm kaq, por na ka lënë mrekulli përshkrimi dhe një pasqyrë të episodeve nga veprimtarua jetësore e shqiptarëve nga të gjithë trevat.
Kujtojmë se në atë shekull referencat e studiuesve tanë shkruajnë për një lulëzim të Shqipërisë dhe sesi shumë nga qytetet po bënin tregti fitimprurëse në të katër anëtar e Evropës dhe pak më gjerë. Megjithatë niveli në masë social-ekonomik i popullsisë është katastrofal. Sëmundjet, mungesa e kulturës, padija, mungesa e higjienës janë gati proverbiale. Tregon sesi trajtohen gratë si kafshë barre në Himarë, padijen e thellë ngado ku shkon, pisllëkun dhe mënyrën gati primitive të jetesës.
Scutari 1848 (Edward Lear 1812 – 1888)
100 piktura për Shqipërinë
Shumë nga peizazhet dhe skicat që bëri gjatë udhëtimit regjistrojnë një dokumentim të përpiktë të Shqipërisë së mesit të shekullit XIX. Pas kthimit në Angli ai botoi “Ditarët e një peizazhisti në Shqipëri” (1851) Lear-i ishte tepër entuziast për peizazhet e jashtëzakonshme dhe kishte një sy e vesh të mprehtë për çka shihte e dëgjonte në udhëtimet e tij. Talenti origjinal si peizazhist, gjallëria e përshkrimeve në librat e udhëtimit dhe korrespondenca e këndshme e bënë Lear-in një nga udhëtarët më të dashur të shekullit XIX. Edwardi krijoi vepra madhore, ndër të cilat edhe mbi 100 peizazhe mbi Shqipërinë. Shumica e këtyre peizazheve janë akuarele dhe litografi. Këto punime janë botuar në shekullin e kaluar nën titullin Edward Lear in Greece (Edward Lear në Greqi). Ndërsa nga fundi i shekullit përshkrimet e bëra nga Edwardi nëpër Shqipëri janë botuar në një përmbledhje nën titullin Edward Lear in Allbania: Journalls off a Landscape Painter in Albania and Illyria (Edward Lear në Shqipëri: ditari i një piktori peizazhist në Shqipëri dhe Iliria). Po kjo vepër është përkthyer edhe në gjuhen shqipe.
Berat 1848 (Edward Lear 1812 – 1888)
Shqipëria, sa e ngatërruar për të huajin”!…
Fragment nga “Ditarët e një peizazhisti në Greqi dhe Shqipëri” të Edward Lear, 1848
Për turistin e pamësuar Shqipëria është një rebus nga më të ngatërruarit. Çfarëdo që ai ka mësuar për emërtimet e vjetra Epir, Molosët, Tesprotët etj. kalaqafet dhe ngatërrohet nga emrat e njësive administrative turke dhe pashallëqet; për më tepër, si kërcu përmbi samar, turistin e shkretë e hutojnë edhe më keq një takëm emrash autoktonë si Çamëria, Dibra etj. Dhe sapo ai nis të kuptojë potpurinë laramane që banon këto provinca – grekë, sllavë, shqiptarë, bullgarë ose vllahë, përsëri pëson një trullosje nga një listë tjetër nënndarjesh, lebër, mirditorë, himarjotë dhe toskë. Raca, fe dhe emërtime kombëtare duken të përcaktuara kaq keq ose kaq të korkolepsura, sa në fund turisti do të dorëzohej i dëshpëruar nga ky studim shashtisës, nëse nuk do i vinin në ndihmë shumë libra të shkëlqyer që janë botuar lidhur me këtë temë.
Udhëtimi nëpër Çamëri vazhdon….!
Zbritja e një qafe mali në Sul, mendimet e mia pushtoheshin nga peizazhi mahnitës, këto mendime lidhnin luftërat e njerëzve të cilët në mënyrë heroike luftuan për pavarsinë e tyre.
Grykat e frikëshme të Sulit nuk mund të përshkruhen më mirë se në fjalët e Kolonel Martin Leake: “Një përroskë e thellë, formuar nga bashkimi i dy maleve të mëdha të Sulit dhe Zikuratit, një nga grykat më të errta e më të thella në mbarë rajonin,dy anët e maleve të mbuluara me lisa e me pisha, rruga mund të kalohej vetëm në këmbë…!
Mbaja veten me shpresë, derisa unë ia dola dhe shpëtova nga lugina e lumit Akeron, normal që do ja dal të paktën ti kaloje edhe keto shpate të thepisura Suliote. Këtu afër, në një majë, Ali Pasha ndërtoi një kështjellë,shpresoj që të kalojë natën aty brenda mureve të saj. Pak kështjella mund të konkurojnë në kujtesën time,për nga egërsia e kësaj kështjelle të Suli-Kastros,vetëm shkretëtirat e Sinait, mund të krahasohen me këtë pamje piktoreske e të çuditshme. Do më pëlqente të qëndroja më gjatë e ti studioja më nga afër këto shtëpi hijerënda të Çamërisë (Tzamouria).
Më pas shoqëruesi im mori drejt Pargës, ku gjetëm një shtëpi shumë të mirë,e mund të rehatoheshim disi nga vapa përvëluese e mesit të zhegut. Pasdite,afër mbrëmjes kam bërë vizatime të shumta nga të dyja anët e kepit të Pargës, edhe pse çdo pikë këndvështrimi ishte e bukur. Binte në sy një peizazh shqiptarë,kishte më shumë një karakter kalabrez të bregdetit. Por, në dritën e mbrëmjes ku dukeshin lezetshëm ndërtesat e vjetra,ku nën këmbët e shkëmbinjve valët murmurisnin,dukej sikur degët e ullinjve pëshpërisnin mbi kokën time. Në dritën e gjithë kësaj, unë ndjeva në ankth, si do mund të largohem nga Parga. Pamja qe më shfaqej para syve, me turbullonte,në isha duke parë ëndër, apo në realitet, dhe unë uroja me gjithë zemër,për të pasur një shans të dytë për ta parë sërisht Pargën e bukur. Kështjella e Pargës ka pasur një rëndësi tepër të rëndësishme për Korfuzin,dhe krahasohej nga venecianet si “Syte dhe veshet e Korfuzit”
Paramythia, së shpejti filluam të zbresim në fushat e gjelbërta e të gjera të këtij qyteti të lashtë, vihej re në veri të qytetit kështjella e gurte e mbështetur pas maleve dhe shpateve me forma të magjishme,poshtë kësaj kështjelle janë të shpërndara vendbanimet e grupuara piktoreske të përzier a me selvi dhe të gjitha llojet e pemëve, viheshin re ndërtimet e kishave dhe xhamive me gurë të punuar bukur. Para se të largohej nga qyteti, Edward Lear pikturoi një vajzë shqiptare nga Paramithia të cilën e portretizoi bukur me penelin e tij, po ashtu në kujtimet e tij ai nuk harroi të përshkruante bukurinë dhe hijeshinë e vajzës nga Çamëria….! /albertvataj/ KultPlus.com
Ura e Mesit, një perlë e arkitekturës osmane, e ndërtuar në shekullin XVIII mbi lumin Kir, shkëlqen sërish pas restaurimit të fundit, duke theksuar mjeshtërinë e dikurshme dhe rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore.
Kryeministri Edi Rama ka publikuar në rrjetet sociale pamje nga Ura e Mesit tashmë e restauruar.
“Ura e Mesit, një perlë e arkitekturës osmane, mbi lumin Kir, që tanimë pas një restaurimi të thellë me financim të qeverisë, shkëlqen si një ndër destinacionet e veçanta për vizitorët e turistët gjithnjë e më të shumtë të Shkodrës”, shprehet Rama.
Ky monument që lidh të shkuarën me të tashmen, mbetet një destinacion i veçantë për të gjithë vizitorët, duke tërhequr turistët vendas dhe të huaj që vizitojnë Shkodrën.
Artitektura e urës mbi lumin Kir, si dhe legjenda e ndërtimit të saj janë shumë intriguese sot e kësaj dite.
Ekziston një legjendë për Urën e Mesit, sipas të cilës, një tregtar turk hapi disa gropa për të shuar gëlqeren.
Për gati 20 vjet, fshatarët e pritën tregtarin për të ndërtuar urën. Më në fund ai erdhi, mblodhi banorët e filloi ndërtimin e urës.
Gëlqerja, që kishte qëndruar për 20 vjet në gropa, kishte një fortësi të tillë sa i lidhi mjaft mirë gurët e urës. Sipas legjendës, kjo urë është ndërtuar me gurë dhe gëlqere të shuar, pa çimento e hekur.
Ura e Mesit gjendet 8 km larg qytetit të Shkodrës mbi lumin Kir. Ajo u ndërtua në vitin 1768 nga Mehmet Pashë Bushati dhe dikur shërbente për të lidhur Drishtin me Shkodrën. Ura e Mesit ka gjatësi 108 metër, gjerësi 3.40 metër dhe ka 13 harqe jo simetrike./atsh/KultPlus.com
Sot, shënohen 165 vite nga lindja e Anton Çehovit, shkrimtar dhe dramaturg i njohur rus i cili konsiderohet edhe si njëri prej shkrimtarëve më të mirë që ka njohur bota.
Anton Pavlloviç Çehovi lindi më 29 janar 1860 e vdiq me 15 korrik 1904.
Ishte fizikan, dramaturg dhe autor rus i cili konsiderohet ndër shkrimtarët më të mëdhenj i tregimeve të shkurtra. Karriera e tij si dramaturg përfshin katër klasike dhe tregimet e tij të shkurtra më të mirat janë mbajtur në vlerësim të lartë nga shkrimtarët dhe kritikët. Çehovi kreu praktikën për doktor medicinal jashtë karrierës së tijː “Mjekësia është gruaja ime e ligjshme”, ka thënë ai, “dhe letërsia është e dashura ime”.Bashkë me Henrik Ibsen dhe August Strindberg, Çehovi referohet si një nga tri figurat themelore në lindjen e hershme të modernizmit në teatër.
Çehovi hoqi dorë nga teatri pas çastit të marrjes së shkatërrimit të veprës “The Seagull” në vitin 1896, por vepra u gjallërua për të bërë bujë në vitin 1898 nga Teatri i Moskës “Constantin Stanislavski,” e cila më pas prodhoi edhe veprën tjetër të Çehovit “Uncle Vanya” dhe dha premierë dy dramat e tij të fundit “Three Sisters” dhe “The Cherry Orchard”. Këto katër vepra paraqesin një sfidë për aktorët ashtu edhe për audiencën, sepse në vend të veprimeve konvencionale Çehovi ofron një “teatër të humorit” dhe “një përmbytje të jetës në tekst”.
Çehovi e pati tregimin e tij të parë vetëm për përfitime financiare, por me rritjen e ambicies artistike, ai bëri inovacione formale të cilat kanë ndikuar në evolucionin e tregimeve të shkurtra moderne. Ai nuk kërkoi falje për vështirësitë që paraqiste për lexuesit, duke insistuar se roli i një artisti ishte të bënte pyetje, jo të jepte përgjigje! / KultPlus.com
1. Unë nuk jam dakord me atë që thua, por do ta mbroj deri në vdekje të drejtën tënde që ta thuash!
2. Triumfi i vërtetë i arsyes është se ne aftëson të vazhdojmë rrugën me ata që nuk e kanë!
3. Ka njerëz që nuk mendojnë më thellë se një fakt!
4. Gjithkush që ka pushtetin të të bëjë të besosh absurditete ka pushtetin të të bëjë të marrësh përsipër padrejtësi!
5. Çdo gjë shumë koti për t’u thënë këndohet!
6. Me anë të vlerësimit, e bëjmë përsosmërinë e të tjerëve pronën tonë!
7. Qeveritë duhet të kenë edhe barinj edhe kasapë!
8. Kur bëhet fjalë për paratë, të gjithë kanë të njëjtën fe!
9. Paragjykimet janë ato që budallenjtë përdorin për arsye!
10. Nëse Perëndia nuk do të ekzistonte, do të ishte e nevojshme ta shpiknim!
11. Çdo njeri është fajtor për të gjitha të mirat që s’ka bërë!
12. Filozofia, vetëm filozofia, kjo motër e fesë i ka hequr besëtytnisë armët nga duart e gjakosura prej kohësh dhe tani që ka dalë helmi, mendja e njeriut habitet me mynxyrat ku e kishte shpënë fanatizmi!
13. Toleranca nuk ka nxitur kurrë luftë civile, kurse mostoleranca e ka mbuluar tokën me gjak!
14. Gjykojeni një njeri më shumë nga pyetjet se sa nga përgjigjet e tij!
15. Zoti na e dha ne dhuratën e jetës; na takon ne t’ia japim vetes dhuratën e të jetuarit mirë!
16. Vlerësimi është një gjë e mrekullueshme: Kjo e bën atë që është e shkëlqyer tek të tjerët të na përkasë edhe neve!
17. Çdokush që ka fuqinë për të të bërë ty të besosh në absurditete, e ka fuqinë të të bëjë që ti të kryesh padrejtësi!
18. Në përgjithësi, arti i qeverisjes përbëhet nga marrja e sa më shumë parave që të jetë e mundur nga një klasë e qytetarëve për t’ia dhënë një tjetre!
19. Unë kurrë nuk kam bërë lutje për Zotin, përveç njërës shumë të shkurtër: “O Zot, bëji armiqtë e mi qesharakë.” Dhe Zoti ma dëgjoi!
20. Është e ndaluar për të vrarë; prandaj të gjithë vrasësit ndëshkohen, përveç nëse ata vrasin në numër të madh dhe nën tingujt e borive!
21. Jeta është e mbjellë dendur me gjemba, dhe unë nuk di asnjë mjet tjetër përveçse të kaloj shpejt nëpër to. Sa më gjatë të ndalemi në fatkeqësitë tona, aq më e madhe është fuqia e tyre për të na dëmtuar!
22. Zoti është një komedian, duke luajtur ndaj një audience që ka shumë të frikësuar për të qeshur!
23. Nga të gjitha fetë, e krishtera sigurisht duhet të frymëzojë tolerancën më të madhe, por deri tani të krishterët kanë qenë më intolerantët e të gjithë njerëzve!
24. Është e vështirë t’i çlirosh budallenjtë nga zinxhirët të cilët ata i adhurojnë!
25. Të gjitha arsyetimet e burrave nuk janë me vlerë sa një ndjenjë e grave!
26. Çfarë është toleranca? Është pasojë e njerëzimit. Ne jemi të formuar të gjithë nga dobësia dhe gabimi; le të falim të gjithë ne reciprokisht marrëzinë e njëri-tjetrit – ky është ligji i parë i natyrës!
27. Unë i urrej femrat, sepse ato gjithmonë i dinë gjërat se ku janë!
28. Burri i cili vendos të befasojë papritur gruan e tij shumë shpesh e ka befasuar veten!
29. Është e rrezikshme të kesh të drejtë në çështjet në të cilat autoritetet e kohës janë gabim!
30. Arti i qeverisjes është për të bërë dy të tretat e një kombi të paguajnë gjithçka që ata mund të paguajnë, për të mirën e një të tretës tjetër!
31. Nuk është e mjaftueshme të shohim dhe të njohim bukurinë e një vepre. Ne duhet ta ndjejmë dhe të prekemi prej saj!
32. Për të patur sukses në botë nuk është e mjaftueshme të jesh budalla, duhet gjithashtu të jesh i sjellshëm!
33. Është më mirë të rrezikosh shpëtimin e një njeriu fajtor sesa të dënosh një njeri të pafajshëm!
34. Tiranët gjithmonë kanë disa hije të lehtë virtyti; ata i mbështesin ligjet para se t’i shkatërrojnë ato!
35. Supersticioni është për fenë çka Astrologjia është për astronominë, vajzë e çmendur e një nëne të mençur. Këto bija shumë kohë kanë dominuar tokën!
36. Dyshimi nuk është një gjendje e këndshme, por siguria është absurde!
37. Rastësia është një fjalë e zbrazur nga kuptimi, asgjë nuk mund të ekzistojë pa një shkak!
38. Asnjëherë mos debato në tryezën e darkës, sepse ai që nuk është i uritur gjithmonë gjen argumentin më të mirë!
39. Origjinaliteti nuk është asgjë veçse imitim i mençur. Shkrimtarët më origjinalë kanë huazuar nga njëri-tjetri!
40. Për të gjallët e kemi borxh respektin, por për të vdekurit e kemi borxh vetëm të vërtetën!
41. Ne kurrë nuk jetojmë, ne jemi gjithmonë në pritje të jetesës!
42. Divorci është ndoshta i së të njëjtës datë si martesa. Unë besoj, megjithatë, se martesa është disa javë më e vjetër!
43. Është një njeri i vështirë ai që është vetëm i drejtë, dhe i trishtuar ai që është vetëm i mençur!
44. Historia është vetëm regjistri i krimeve dhe fatkeqësive!
45. Historia duhet të shkruhet si filozofi!
46. Unë di shumë libra të cilat i kanë mërzitur lexuesit e tyre, por unë nuk di asnjë libër që ka bërë vërtet ndonjë të keqe!
47. Ka të vërteta të cilat nuk janë për të gjithë njerëzit, as për të gjitha kohërat!
48. Të besosh në Zotin është e pamundur, të mos besosh në Atë është absurde!
49. Unë kam jetuar tetëdhjetë vjet të jetës dhe nuk di asgjë për këtë, veçse të dorëzohem dhe të them se fluturat kanë lindur për t’u ngrënë nga merimangat dhe njeriu për t’u gllabëruar nga trishtimi!
50. Është e rrezikshme të kesh të drejtë, atëherë kur qeveria e ka gabim!/ KultPlus.com
Mona Lisa do të ekspozohet në një dhomë të re të Muzeut të Luvrit, me akses të pavarur nga pjesa tjetër e Muzeut: këtë e bëri të ditur presidenti francez, Emmanuel Macron përballë kryeveprës së Leonardo Da Vinçit.
Dhoma e re do të jetë e aksesueshme në mënyrë të pavarur nga pjesa tjetër e muzeut dhe do të ketë “leje më vete” me një pjesëmarrje ndryshe dhe më paqësore dhe një ekspozitë që do të përshtatet me atë që meriton Mona Lisa”, shpjegoi Macron.
Rinovimi i fundit i madh i Luvrit daton në vitet 1980, kur u inaugurua piramida e famshme e xhamit. Sot, muzeu nuk i plotëson më standardet ndërkombëtare. Gjysma e buxhetit të Luvrit financohet nga shteti francez, duke përfshirë pagat e 2 200 punonjësve të tij.
Gjysma tjetër vjen nga fondet private, duke përfshirë të ardhurat nga shitjet e biletave, restorantet, shitjet me pakicë dhe të ardhurat e rezervimit të ngjarjeve speciale, si dhe nga sponsorët dhe partnerët e tjerë, duke përfshirë financimin nga Emiratet e Bashkuara Arabe për përdorimin e markës Louvre Abu Dhabi.
Vitin e kaluar, Luvri priti 8.7 milionë vizitorë, më shumë se tre të katërtat e të cilëve ishin të huaj, kryesisht nga Shtetet e Bashkuara, Kina dhe Italia fqinje, Mbretëria e Bashkuar, Gjermania dhe Spanja. /atsh/ KultPlus.com
Në ditën e lindjes të shkrimtarit të madh Ismail Kadare, në shtëpinë e tij, tashmë të transformuar në muze, ka patur vizitorë të shumtë.
Drejtoresha e Shtëpive-Studio Kadare-Agolli, Anisa Ymeri, tha për ATSH-në se dita e sotme ishte planifikuar të ishte një ditë e hapur për vizita nxënësish nga shkollat e të gjithë vendit.
Vizitat kanë nisur që në orën 9 të mëngjesit dhe përveç nxënësve të shkollave, interes kanë treguar edhe klube libri apo fëmijë të vegjël të sistemit parashkollor të cilët kanë parë ekspozitën e rrallë me dorëshkrime dhe letërkëmbime të Kadaresë në shtëpinë e tij.
Deri në mesditë, ekspozita e hapur këtë fillim janari ishte vizituar prej 1115 personash, ndërkohë drejtoresha Anisa Ymeri tha se ka ende vizita të planifikuara për ditën e sotme.
Për efekt organizimi, vizitat në grup janë kryesisht me prenotim. Gjatë ditës së sotme në Shtëpinë-Studio Kadare ishin grupe nga gjimnazi “Partizani”, klubi i librit të Bibliotekës së Rrogozhinës, gjimnazi “Çajupi”, nga shkolla “E kuqe”, shkolla “14 Nëntori”, Durrës etj.
Vetëm për ditëlindjen e gjeniut të letrave shqipe, shtëpia e tij në Tiranë u vizitua prej më shumë se 120 persona./atsh/ KultPlus.com
Këngëtarja shqiptare me famë botërore, Dua Lipa, po merr pjesë në Javën e Modës në Paris.
Lipa ka rrëmbyer vëmendjen e të gjithëve në këtë ngjarje me rëndësi botërore përmes një fustani të zi elegant të markës Chanel, të kombinuar bukur me një fjongo të zezë klasike të vendosur në flokët e saj të gjatë.
Me këtë paraqitje përmes veshjeve të markës ikonike, Dua Lipa dëshmoi edhe njëherë që është një nga yjet më të shëndritshme të skenës artistike botërore/ KultPlus.com
Franz Kafka në “Letra Felices”, në një qasje për të arsyetuar insistimin e njerëzve për të shndërruar dike në atë çfarë ata duan, dhe nga ana tjetër të vetë individëve për të treguar mbi pamundësinë për t’iu bindur kësaj dhune që kërkon atyre të jenë çfarë nuk mund të jenë, shkruan se “Duhet t’i marrësh njerëzit ashtu siç janë ose t’i lesh ashtu siç janë. Nuk është e mundur t’i ndryshosh, vetëm mund të prishësh ekuilibrin e tyre”, tha Kafka, çka lë të nënkuptohet se kjo prirje është me pasoja kërcënuese për integritetin fizik dhe psikologjik të individit.
Duke vijuar Kafka shkruan se “Një qenie njerëzore, në fund të fundit, nuk përbëhet nga pjesë unike, nga të cilat një e vetme copë mund të hiqet dhe të zëvendësohet me diçka tjetër. Përkundrazi ajo është një e tërë dhe nëse e tërheq njërin skaj të saj, tjetrën, ju pëlqen apo jo, fillon të tkurret… jo tamam në një përpjekje për të bërë qëndresë në mbrojtje të vetvetes, se sa në dëshmimin e të vërtetës, se ata nuk mund edhe nëse duan të jenë sipas një domosdoshmërie për të qenë çfarë dikush priret të kërkojë te dikush që ai të jetë./ KultPlus.com
Kryeministri Albin Kurti në një intervistë për gazetën spanjolle “El Mundo”, ka theksuar se është paradoksale që Spanja nuk e njeh ende pavarësinë e Kosovës, derisa bëri të qartë se Kosova është e angazhuar për një integrim të plotë në Bashkimin Evropian dhe se kjo rrugë, sipas tij, nuk duhet të kushtëzohet nga marrëdhëniet me Serbinë.
“Është paradoksale që Spanja, një demokraci e konsoliduar, nuk e njeh Kosovën, një vend pro-evropian që kundërshton ndikimin rus, duke mbajtur një pozicion afër Serbisë. Mendoj se ka ardhur koha që Spanja të njohë pavarësinë e Kosovës”, ka theksuar Kurti.
Ai më pas ka kujtuar dy momente kyçe të historisë së Kosovës që dëshmojnë angazhimin ndërkombëtar për pavarësinë e saj: “Krahas shpalljes së pavarësisë, historia jonë e re përfshin dy momente vendimtare. E para ishte çlirimi në vitin 1999, i mundësuar falë ndërhyrjes së NATO-s nën udhëheqjen e Sekretarit të Përgjithshëm të atëhershëm, spanjollit Javier Solana. Komuniteti ndërkombëtar paralajmëroi se Millosheviçi donte të kryente një gjenocid të dytë, këtë herë në Kosovë, të ngjashëm me atë që ndodhi në Srebrenicë. Kthesa e dytë erdhi në shtator 2012, kur u hoq gjendja e mbikëqyrjes ndërkombëtare”, ka shtuar Kurti.
Tutje kryeministri ka thënë se vendet e tjera, brenda dhe jashtë Bashkimit Evropian, që kanë lidhje edhe më të forta me Serbinë sesa Spanja, megjithatë e kanë njohur Kosovën.
“Ky precedent tregon se njohja e Kosovës nuk kushtëzohet domosdoshmërisht nga lidhjet ekonomike me Serbinë , por nga një vendim sovran i bazuar në parimet e drejtësisë dhe stabilitetit ndërkombëtar. Nëse Spanja njeh Kosovën, do të ishte një hap i nënkuptuar drejt stabilitetit brenda Ballkanit. Zgjerimi i Bashkimit Evropian është në tryezën e negociatave në Bruksel dhe kjo do të ishte një përgjigje perfekte për ata që kërkojnë të dobësojnë integritetin dhe bashkimin e Evropës”, ka nënvizuar Kurti.
Në pyetjen nëse kundërshtimi i Spanjës ndaj pavarësisë së Kosovës lidhet problemet e saj të brendshme, siç janë çështjet katalane apo baske, i pari i ekzekutivit kosovar ka thënë se çështja e Kosovës nuk ka asnjë lidhje me situatën e brendshme politike në Spanjë.
“Republika e Kosovës dhe Spanja nuk kanë asnjë problem bilateral. Prandaj, nuk ka asnjë problem midis dy vendeve që mund të çojë në një bllokim të njohjes. Mendojmë se do të ishte mirë që Spanja t’i bashkohet shumicës së shteteve evropiane që e njohin Kosovën. Ka vende të tjera që, si Spanja, përballen me probleme secesioniste dhe megjithatë e kanë njohur Kosovën”, është shprehur Kurti.
Kryeministri ka thënë se Kosova e dëshiron integrimin e plotë në Bashkimin Evropian dhe rruga drejt kësaj nuk duhet të kushtëzohet nga pajtimi me Serbinë.
“Vullneti ynë për integrime evropiane është i padiskutueshëm dhe nuk duhet të mbetemi peng i qëndrimit të Serbisë. Ne duam marrëdhënie normale dhe rrjedhëse me Serbinë, padyshim. Edhe pse nuk jemi të njohur nga të gjitha vendet, ne jemi plotësisht të integruar në Procesin e Berlinit, si dhe në planin e zgjerimit të udhëhequr nga presidentja e Komisionit Evropian , Ursula von der Leyen. Në këtë drejtim, jemi të sigurt se Komisioni i ri Evropian do t’i kushtojë më shumë kohë zgjerimit sesa ai që sapo ka përfunduar mandatin. Ata po e kuptojnë se me Ballkanin, Bashkimi Evropian bëhet Evropë”, ka thënë Kurti.
Anëtarësimi në Bashkimin Evropian, sipas Kurtit, do të kontribuonte ndjeshëm në përmirësimin e marrëdhënieve fqinjësore, normalizimin e lidhjeve dhe nxitjen e demokracisë brenda Serbisë.
“Ky proces do të forconte institucionet demokratike. Unë besoj se rregullat e brendshme të vendeve të BE-së do të çonin në demokratizim më të madh të qeverive të të dy vendeve. Problemi është se integrimi evropian po pengohet nga Rusia, e cila dëshiron ta mbajë Serbinë sa më larg NATO-s dhe Bashkimit Evropian. Prandaj, integrimi i Ballkanit në Bashkimin Evropian është një përgjigje dhe rezistencë më e mirë ndaj ndikimit të Rusisë, pasi Kremlini po përpiqet të ndajë vendet evropiane dhe interesi ynë i përbashkët është të jemi të bashkuar”, tha ai.
Ndërkohë, në pyetjen se si e percepton Kosova presidencën e Donald Trump dhe a mund të ndikojë në mbështetjen e SHBA ndaj Kosovës, Kurti është përgjigjur: ”Kosova mban një marrëdhënie të fortë bilaterale me Shtetet e Bashkuara, bazuar në përkushtimin e saj të vazhdueshëm për sovranitetin tonë dhe integrimin tonë në BE dhe NATO. Gjatë mandatit të Trump, marrëveshjet ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ishin prioritet për të promovuar stabilitetin, ndërsa administrata e Biden forcoi institucionet demokratike në Ballkan. Edhe pse këto dallime reflektojnë ndryshime në qasje, nuk besoj se Shtetet e Bashkuara do të ndryshojnë qëndrimin e tyre ndaj Kosovës; Ne punojmë ngushtë me Uashingtonin”.
Më pas është një dhomë tjetër, më e vogël, me dy shtretër të tjerë të vetmuar. Në murin e dhomës së dytë janë figura të yjeve të filmit dhe postkartela me ngjyra.
Ka gjithashtu një tavolinë me një ditar të mbyllur me “check” të kuqe mbi të. Pas saj, ka një lavaman, një dhomë pritjeje që shërben gjithashtu si një dhomë tjetër gjumi, dhe një dhomë gjumi e fundit me një biçikletë të varur në mur, me një shkallë që ngjitet në një hapësirë papafingoje.
Instalimi qendror në “Anne Frank: The Exhibition”, e cila u hap të hënën, në Ditën Ndërkombëtare të Kujtesës së Holokaustit, në Qendrën e Historisë Hebraike në New York, është një riprodhim i kujdesshëm i aneksit sekret ku Anne Frank dhe familja e saj jetuan në Amsterdam midis viteve 1942 dhe 1944, para se ata dhe ata që jetonin me ta të dërgoheshin në kampet e përqendrimit.
Në këtë hapësirë të kufizuar me dritare të errësuara jetonin Anne, motra e saj Margot, prindërit e tyre, Otto dhe Edith, si dhe partneri i biznesit të Otto-s, Hermann van Pels, gruaja e tij, Auguste, dhe djali i tyre Peter. Fritz Pfeffer, ishte pjesë e rrethit social të Frankëve. Ai ndante një dhomë gjumi me Anne.
Anne vdiq, në moshën 15 vjeçare, në Bergen-Belsen në shkurt ose mars 1945, pak para se kampi të hapej. Vetëm Otto Frank mbijetoi burgosjen e tij në Auschwitz, dhe ishte ai që siguroi që shkrimi i vajzës së tij të bëhej i njohur në mbarë botën.
Ekspozita hapet me valixhen e hapur të Otto-s, dhe ka dokumente të ndryshme të familjes Frank, enë, valixhe dhe pasuri personale.
“Nuk kemi hapësirë për të shfaqur të gjitha artefaktet në Amsterdam, kështu që kjo është një mundësi e mirë për ta bërë këtë”, tha Tom Brink, kreu i koleksioneve dhe prezantimeve në Shtëpinë Anne Frank në Amsterdam dhe kuratori i “premierës botërore” të ekspozitës në New York, për The Times. Ditari në tavolinë është një kopje; origjinali mbetet në Amsterdam.
Brink hedh poshtë akuzat që riprodhimi i vendit të fshehjes është një “pornografi traumatike” shfrytëzuese, duke thënë se ekspozita është një komponent i një projekti më të madh që fokusohet në historinë e familjes Frank. Ne ndjekim historinë e tyre para, gjatë dhe duke shënuar jetën e Otto-s pas luftës, dhe se si historia e familjes Frank u ndërthur me ngjitjen e dhunshme dhe represive të Nazizmit.
Ekspozita ilustron grafikisht se si hebrenjtë në Holandë, si Frankët, u detyruan të fshiheshin pasi u morën të drejtat dhe liritë e tyre, dhe mundësia e tyre për të shpëtuar u shkatërrua.
“E kuptoj që shumë njerëz përqendrohen tek kopja e saktë e vendit të fshehjes”, pranoi Brink.
“Por unë kurrë nuk do ta riprodhoja aneksin dhe ta vendosja të qëndronte vetëm në një muze apo jashtë në një treg. E bëra këtë si pjesë të një historie të gjatë familjare që fillon në fillim të shekullit të 20-të dhe mbyllet në vitet 1970. Riprodhimi i aneksit është vetëm një kapitull në një histori më të madhe”, tha ai.
Ai tha: Ajo ishte jashtëzakonisht vëzhguese për jetën e të gjithëve. Ajo filloi ta rishkruante atë dy muaj para se të arrestohej. Mendoj se do të kishte dëshiruar që ditari të publikohej, edhe pse nuk e dinte se kjo do të ndodhte. Ajo ishte 13 vjeç kur filloi ta shkruante dhe ishte kaq e talentuar dhe pastaj duhej të vuante këtë gjë të tmerrshme vetëm sepse ishte hebreje. Unë kam fëmijë, dhe është e pamundur të kuptohet, e tmerrshme, të mendosh që diçka e tillë mund të ndodhte me ta.
Pavarësisht shumë spekulimeve, nuk është zbuluar përfundimisht kush, nëse ka qenë dikush, i informoi nazistët për banorët e aneksit, ose nëse ishte thjesht fat i keq që ata u gjetën.
“Ne ende nuk e dimë, dhe për të qenë të sinqertë, nuk mendoj se do ta dimë kurrë”, tha Brink./oranews/ KultPlus.com
Java Kulturore Zvicerane 2025 filloi dje, duke ofruar një program nëntëditor që shfaq krijimtarinë artistike të komunitetit të pavarur kulturor të Shqipërisë dhe nxit dialogun mbi çështjet sociale.
Java Kulturore Zvicerane nisi me një aktivitet tek Piramida e Tiranës me organizim nga Ambasada zvicerane dhe Fondi Kulturor Zviceran (SCF).
Eventi hapës mblodhi bashkë aktorë të kulturës, artistë të mbështetur nga SCF, partnerë ndërkombëtarë dhe përfaqësues të medias.
Ambasadorja zvicerane në Shqipëri, Ruth Huber theksoi rëndësinë e kësaj nisme, duke thënë se, “kultura dhe artet kanë fuqinë për të nxitur ndryshimin. Zvicra njeh faktin që kultura kontribuon për zhvillimin, demokracinë dhe paqen. Ne jemi të privilegjuar që mbështesim skenën e pavarur kulturore të Shqipërisë përmes Fondit Kulturor Zviceran, duke ushqyer krijimtarinë e saj, duke përforcuar zërat e saj dhe përfundimisht, duke forcuar rolin e saj si një katalizator për ndryshim”.
Ndryshe nga javët tipike kulturore të organizuara nga ambasadat, ky aktivitet paraqet veprat e artistëve shqiptarë të mbështetur nga SCF. Është një partneritet me artistët, duke u fokusuar në tema si mësimet nga e kaluara, barazia gjinore dhe qëndrueshmëria mjedisore.
Java e Kulturës Zvicerane e këtij viti përmban një sërë ngjarjesh të pasura duke përfshirë shfaqje në muzikë, teatër dhe kërcim, të cilat prekin dinamikat sociale dhe kulturore të Shqipërisë.
Ekspozita që eksplorojnë ndikimin në mjedis të konsumerizmit (nxitjes për të konsumuar – shën. i red), si dhe një rindërtim të Pazarit të Vjetër të Tiranës.
Panele dhe diskutime që trajtojnë tema urgjente si vlera e ujit, përfaqësimi gjinor në industritë krijuese dhe trashëgimia e propagandës komuniste në Shqipëri.
Më 28 janar mbahet koncerti “Muzikë për Njerëz të Thyer” – një eksplorim simfonik i historisë komuniste të Shqipërisë.
Më 29 janar jepet shfaqja “Mbi Peizazhe Ujore” – një shfaqje kërcimi dhe diskutim mbi vlerën e ujit.
Më 1 shkurt shfaqet premiera e “Midis nesh” – një dramë që eksploron marrëdhëniet nënë-bijë.
Më 7 shkurt çelet “Horizonte të Ndotura” – një ekspozitë e artit digjital që trajton qëndrueshmërinë mjedisore.
Që nga fillimi në 2017 SCF ka luajtur një rol kyç në mbështetjen e artistëve të pavarur dhe praktikuesve të kulturës në të gjithë Shqipërinë. Aktualisht, SCF fokusohet në shfrytëzimin e arteve dhe kulturës për të ndezur një dialog kuptimplotë mbi çështjet e zhvillimit, duke shfaqur aftësinë unike të artit për të frymëzuar reflektimin dhe lidhjen.
SCF është projekt i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC)./ atsh/ KultPlus.com
Në kuadër të 89-vjetorit të lindjes së shkrimtarit të njohur Ismail Kadare, Muzeu “Kadare” në Gjirokastër ka hapur dyert për vizitorët vendas dhe të huaj.
Ky muze, që mbart pasuri të madhe letrare, është një kujtim i vazhdueshëm i veprës së Kadare, ku qyteti i Gjirokastrës është shpesh i pranishëm si motiv i shkrimeve të tij.
Bruno Pjetri, një nga ciceronët e muzeut, theksoi se ky vit është ndryshe, pasi shkrimtari nuk është më mes nesh, por ka lënë një trashëgimi të pasur për brezat që vijnë.
Ai shtoi se për gjirokastritët është një detyrim të lexojnë veprat e Kadaresë, si dhe për ta promovuar më tej në botë.
“Ky 28 janar është ndryshe nga të tjerët sepse shkrimtari nuk është më mes nesh, por ai ka lënë pas një trashëgimi të madhe letrare ku ne të gjithë duhet ta ndjejmë si obligim, sidomos ne gjirokastritët, si detyrim të lexojmë veprën e Ismail Kadaresë,” shprehet Pjetri.
Ndërkohë, turistët që vizitojnë qytetin shpesh e njohin Gjirokastrën përmes veprave të Kadaresë, të cilat përshkruajnë me detaje historinë dhe traditat e kësaj zone.
“Këtu vijnë turistë që thonë e kemi njohur Gjirokastrën nëpërmjet Ismail Kadaresë sepse ai i ka dhënë shumë këtij qyteti ku në pjesën më të madhe të veprave përmendet Gjirokastra. Vepra të tilla si “Kronikë në gur”, “Princesha Argjiro” dhe “Darka e gabuar” janë udhërrëfyes të mrekullueshëm për ata që duan të zbulojnë thellësinë e historisë dhe kulturës gjirokastrite”, thotë Pjetri.
Muzeu “Kadare” ka tërhequr gjithsej rreth 10 mijë turistë në vitin 2024, duke konfirmuar se vepra e Kadaresë vazhdon të mbetet një pikë kyçe e vizitave dhe promovimit të Gjirokastrës, një qytet i njohur për arkitekturën e tij të veçantë dhe lidhjet me letërsinë botërore./euronews/ KultPluscom
Letërsia është një gënjeshtër që fsheh një të vërtetë të thellë: është jeta ashtu siç nuk ka qenë, jeta siç donin ta jetonin burrat dhe gratë e një epoke të caktuar, por që nuk e jetuan dot, kështu që u është dashur ta shpikin nga mendja. Ajo nuk është fytyra e Historisë, përkundrazi, është ana e kundërt ose ana tjetër e saj: është ajo që nuk ka ndodhur dhe, si pasojë, duhej të fabrikohej me mendje dhe fjalë, për të realizuar ambiciet që jeta e vërtetë nuk mundi t’i plotësonte, për të mbushur boshllëqet që gratë dhe burrat shihnin përreth tyre, të cilat ata u përpoqën t’i mbushnin me fantazma të vetëkrijuara.
Natyrisht, ky rebelim është relativ. Shumë shkrimtarë nuk janë aspak të vetëdijshëm për këtë dhe, në rast se do të ndërgjegjësoheshin për rrënjët kryengritëse të thirrjes së tyre të brendshme për të shkruar, ka të ngjarë të habiteshin dhe të frikësoheshin, pasi në jetën e tyre publike, sigurisht, nuk u ka shkuar ndonjëherë ndër mend se po komplotojnë fshehurazi për të hedhur në erë botën ku jetojnë. Nga ana tjetër, rebelimi i tyre është mjaft paqësor. Fundja, ç’të keqe ka t’i kundërvësh jetën imagjinare jetës reale? Ku qëndron rreziku në një garë të tillë? Në vështrim të parë, nuk ka asnjë rrezik. Është thjesht një lojë, apo jo? Dhe lojërat nuk mendohen se janë të rrezikshme për sa kohë që nuk kanë të ngjarë t’i kapërcejnë kufijtë për t’u përzier me jetën e vërtetë.
Natyrisht, kur dikush, Don Kishoti apo Zonja Bovari, këmbëngul të përziejë letërsinë me jetën dhe rreket ta bëjë jetën të ngjashme me letërsinë, pasojat mund të jenë shkatërrimtare. Kësisoj, loja e letërsisë nuk është e pafajshme. Fryt i pakënaqësisë së thellë me jetën e vërtetë, letërsia është vetë burim pakënaqësish dhe shqetësimesh. Ata që me anë të leximit jetojnë një histori të madhe – si dy historitë që përmenda më sipër, të shkruara nga Cervantes-i dhe Flaubert-i – vijnë në jetën e vërtetë me një ndjeshmëri më të madhe ndaj kufizimeve dhe papërsosmërive të saj, të ndërgjegjësuar prej krijimeve të mrekullueshme të fantazisë së tyre për faktin se bota e vërtetë dhe jeta siç e jetojmë, janë mjaft më mediokre se jeta e shpikur prej romancierëve. Kur lexuesi përballet me jetën e vërtetë, turbullimi i ngjizur nga një letërsi e mirë, në rrethana të caktuar, mund të kthehet në akte rebelimi kundër autoriteteve, institucioneve apo bindjeve të rrënjosura./Hejza/ KultPlus.com
Premiera e shfaqjes Lenorë “Emotional Exhibition” është shfaqja e radhës e cila do të jepet në Teatrin Dodona, shkruan KultPlus.
Shfaqja Lenorë “Emotional Exhibition” është një simfoni emocionesh, ku dashuria e sfiduar nga lufta eksplorohet përmes një gjuhe poetike dhe simbolike, duke lënë një jehonë të përjetshme mes kujtimeve, dhimbjes dhe ëndrrave të thyera.
Në këtë valle mes shpresës dhe humbjes, flakët e pasionit ndriçojnë errësirën, duke dëshmuar se edhe në kohë të errëta, shpirti njerëzor kërkon dritën.
Përmes gjuhës poetike, simbolikës së thellë dhe imazheve, shfaqja zhbiron plagët dhe fuqinë e shpirtit njerëzor, duke ofruar një përjetim të paharrueshëm të dashurisë, kujtimit dhe dhimbjes që lufta lë pas.
Shfaqja është e bazuar në poezi, monologje dhe fragmente nga: J. Prévert, Ch. Bukowski, O.Wilde, N. Simon, G.G. Márquez, T. Williams, P. Neruda, R. Frost, K. Kavafis, N. Hikmet, W.H. Auden, A. Pushkin, S. Beckett.
Aktorët të cilët luajnë në këtë shfaqje janë: Luajnë: Valmira Hoti, Rifat Smani, Armend Zeqiri
Dramatizimi dhe Regjia: Bashkim Ramadani
Skenografia: Burim Arifi; Kostumografia: Blendina Xhema; Dizajni i dritave: Skender Latifi; Lustrimi dhe dizajni: Dardan Luta, Fotografitë: Sovran Nrecaj, Video: Genc Berisha, Teknikë të skenës: Albert Gashi, Bedri Maloku, Fadil Bekteshi; Producent: Bashkim Ramadani.
Premiera jepet në Teatrin Dodona më 29.01.2025, në ora: 19:30. Ndërkaq, repriza jepet më: 30.01.2025, ora: 19:30./ KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Korçë risolli në vëmendje afresket e mrekullueshme të Kishës së Shën Marisë në ishullin e Maligradit.
Kjo kishë konsiderohet një gur i çmuar i Prespës por dhe gjithë Shqipërisë. Ajo gjendet në liqenin e Prespës, në ishullin e Maligradit, që prej shekullit të 14-të dhe është një nga monumentet më me vlerë të trashëgimisë kulturore.
Së fundmi, kisha është restauruar falë iniciativës ndërkufitare SMARTFORYOU2, në bashkëpunim të ngushtë me Republikën e Maqedonisë së Veriut. Projekti për revitalizimin e kishës përfshiu restaurimin dhe konservimin e saj brenda dhe jashtë, rehabilitimin e shtegut që të çon drejt saj, dhe ruajtjen e afreskeve të mrekullueshme murale që i japin jetë mureve të shenjtë.
Ndriçimi i ri i kishës dhe shtegut krijon një atmosferë magjike që përforcon bukurinë e këtij vendi të shenjtë.
Mbishkrimet që gjenden në këtë kishë i përkasin periudhave të ndryshme të lidhura me historinë e këtij monumenti. Një mbishkrim në faqen jugore, më i hershmi në këtë kishë i përket vitit 1345 dhe fazës së parë të zbukurimit të kësaj kishe me afreske. /atsh/ KultPlus.com
Fjodor Dostojevski kishte lindur më 11 nëntor 1821, për të lënë të pavdekshme veprën e tij, shkruan KultPlus.
Ai vuri themelet e prozës së gjatë për fuqinë përshkruese, depërtimin e thellë psikologjik dhe peshën e madhe që i dha letërsisë në komunikim me lexuesin. Trazirat e mëdha që kishte kaluar, e bën që këto kthesa të mëdha jetësore t’i ketë përvojë edhe në shkrimet e tij, të cilat mbesin unike dhe madhore.
Një nënë e vdekur nga tuberkulozi, një baba alkoolist dhe dënimi me vdekje, ishin përvojat e tij më të rënda. Fatmirësisht cari e anuloi vendimin për pushkatimin e rrethit radikal politiko-letrar ‘’Petrashevski’’, në të cilën bënte pjesë edhe Fjodori.
Mirëpo, ai vazhdoj me burgosje dhe punë të rënda për 4 vite me radhë. Ndërkaq ato që e ngritën emrin e tij krahas klasikëve letrarë dhe që edhe sot e bëjnë të lexohen anë e kënd botës ishin veprat e tij. ‘’Krim dhe Ndëshkim’’, ‘’Një zemër e thyer’’, ‘’Të poshtëruar e të fyer’’ e ‘’Njerëz të varfër”, të cilat janë vetëm disa nga veprat që i dhanë vulë letërsisë ruse dhe botërore.
Sot, KultPlus ju sjell thënie nga Fjodor Dostojevski:
Duhet ta duash jetën, më shumë se sa vetë kuptimin e jetës.
Kur ndaloni së lexuari libra, ju pushoni së menduari.
Liria nuk gjendet në kufizimin, por në kontrollin e vetvetes.
Në një zemër që dashuron vërtet, ose xhelozia vret dashurinë, ose dashuria vret xhelozinë.
Heshtja është gjithmonë e bukur, dhe një person i heshtur është gjithmonë më i bukur se një që flet.
Kurrë nuk do të mbërrini në destinacionin tuaj, në qoftë se ndaleni dhe qëlloni me gur çdo qen që leh.
Unë dua të flas për çdo gjë me të paktën një person, ashtu si unë flas për gjërat, me veten time.
Çfarë është Ferri? Unë mendoj se është vuajtja e të qenit të paaftë për të dashuruar.
Asgjë në këtë botë nuk është më e vështirë se sa thënia e të vërtetës, dhe asgjë më e lehtë se lajka.
Misteri i ekzistencës njerëzore, nuk qëndron vetëm tek të qenit gjallë, por në gjetjen e një qëllimi për të jetuar. / KultPlus.com
