Poemë për babanë e për vete

Posted on by Kult Plus

Poemë nga Dritëro Agolli

Kënga e parë

Im atë tokën shumë e donte
Siç donte nënë e grua
Për tokën lodhej dhe rënkonte
Dhe djersën derdhte krua

Kur plis me plis hidhte hapin
I kishte hapi hije
Dhe zogjtë e malit udhë i hapnin
Me fjalë hirësie

Kur grushtin mbushte plot me farë,
Mahnitej kush e shihte,
Dhe era ndalte frymën në arë,
Që qejfin mos ja prishte

Në këmbë si në katër kleçka
Në gur ngrinte hardhucka
Përgjonte lart në shelg rebecka
Me thonjtë me majucka.

Me sqep lejleku bënte harqe
Rreth rruzullit të diellit
Dhe dukej sikur ndillte paqe
nën kaltërsinë e qiellit

Po ati im mbi plisa ecte
Me shpirt të madhërishëm
Dhe tokës shpirt me shpirt i jepte
Nga shpirti i çuditshëm

Kur pranë mollës ulej qetë
Të hante bukë e gjizë
Nuk fëshfërinin gjethe e fletë
Nuk pipëtinte drizë

Me token rrinte ditë e natë
Në vapë, erë e mjegull
Ndaj nga pasardhësit im atë
Kërkonte djersë e rregull

Nuk kish syze dijetari
Dhe rafte me defterë,
Po udhë i hapte shkencëtari
Me nam të madh e vlerë

Ky shkencëtar që njihte dhenë
Në fusha pas më mori;
”mësoje biro abecenë
në brazdat qe le plori

Mësoje biro abecenë
E gjithë abeceve
Atje ku plisat shpinën ngrenë
Pas plugut e pas qeve….”

Pa dalë mirë nga pelena
Më dha në dorë hostenë
Dhe shfryu si era në bedena;
”Tani permbyse dhenë »

Përmbys dhenë, dheu s’ankohet
Kur plori ia kruan shpinën,
Po qesh, lot valle dhe gëzohet
Dhe gazi çmend luginën.

Dhe të harbuar marrin vrapin
Kercejtë radhë-radhë
Dhe sythat sytë e vegjël hapin
Për ditëzën e bardhë”…

Një ditë i lodhur, i menduar,
I thashë me ngadale:
“Për se kaq shpejt m’i ke mësuar
Kaq punë e brengë e halle?”

Ai nga buzët llullën hoqi
E foli dy-tri fjalë:
“Që mos ta haje qeni shkopin
Pëllumbi im, o djalë!”

Pastaj u ngrit të përkëdhelte
Balashin dhe Kazilin,
Që nxirrnin gjuhën si lepjet
Dhe shelgjet i lëpinin.

Ata i bindeshin tim eti,
Siç binden dy fëmijë,
Me ta e lidhte fort një jetë
Me qindra mijëra fije…

Dhe nuk ia prishnin qejfin kurrë
në vapë, erë e mjegull,
lëronin, mbillnin, mbanin grurë;
Im atë donte rregull…

Pastaj babai në plis mbështetur
Këndonte fill i vetëm,
Sikur përpiqej për ta gjetur
në këngë të vërtetën:

“Që nga maja e malit
Ta shtira dylbinë,
Pas dritës së llambës
Ta pashë stolinë.

Me gjysmën e ballit
Të derdhej shamia,
M’u në dorën time
Seç me ngriu dylbia.

Me erën e malit
Desha të të vinja,
Sarhosh seç më bëre,
Mbeta nëpër brinja.

Qetë m’i zu zekthi,
Kali malet mori,
Maje grurit mbata,
Ç’të bëj unë i gjori!…

Që nga maje e malit
Ta shtira dylbinë,
Them të vij pas teje,
Them ta shes shtëpinë…”

Kënga e dytë

1.
O brezi im u vrenjte heret
Në rrugën e mjerimit;
Ti pe të parën ditë të errët,
Të parën të pushimit

Ti s’e mësove Shtatë Prillin
Në libër e gazete,
Ti Shtatë Prillin me qefinin
E pe, e ndjeve vete!

2.
Babai me botën zemërohej
Dhe bëhej pikë e vrer,
Dhe arave ngaherë ankohej,
Dhe thoshte: “Duam nder!”

Ka qenë i ri, ka qenë i zgjuar,
Me supe të mëdhenj
Dhe mund të ngrinte me dy duar
Dy dema, dy shkëmbinj.

Këto dy duar unë i pashë
Tek hiqnin me rrëmbim një dërrasë
Një tra, një hu, një gur…

Atje babai e mbante fshehur
Një pushkë me fishekë,
Që trashëgim i pati mbetur
Nga gjyshi im i shkretë.

E nxorri pushkën dhe e ngriti
Me sy të përlotur:
“O plaku im, të ndritte shpirti,
Na le një gjë të çmuar!”

Pastaj i vrenjtur si oxhaku
M’u kthye ballëlartë:
“Eh, ky dyfek qe na la plaku,
Kërkon një dorë të artë!

Tani me mua eja djalë,
Të dalim në fushim,
T’ia fshijmë tytën rrath-rrathë,
Se ndryshku na e grin

E grin i shkreti si veremi
Dhe pushka mbetet shterpë,
Fishekë pak në vezme kemi,
Se pula s’pjell fishekë

Ndaj pushkën, biro, ta gatitim,
T’ia njohim degë e rrënjë
Nga tyta plumbin kur ta nisim,
Të shkojë drejt në shenjë.

Babait një dite i thashë prapë
Te kumbulla me fletë:
-Kjo pushkë e shkretë ç’do më japë,
Ç’do bëj me të në jetë?

I ngriti sytë lart në pllajë
Dhe na tha të njëjtat fjalë:
-Që qeni shkopin mos ta hajë,
Pëllumbi im o djalë!

Ka qenër plot kjo zuskë botë,
Kjo botë e turbullt shumë,
Në zheg na vijnë e në të ftohtë
Dhe kurrë s’kanë gjumë…”

Pastaj pas kumbullës mbështetur
Këndoi ngadale i vetëm,
Sikur mundohej për ta gjetur
në kënge të vërtetën

”Lumi vjen i turbullt,
malet borë kanë,
Dale, pusht i Shagut,
Të ta shoh fustanë!

Po therret tellalli:
E kujt është kjo pallë!
Devolliu i vogël
Tri pëllëmbë djalë!

Devolliu i vogël,
Takijen mënjanë,
Në hendek me baltë
Hodhi kajmekamne.

Dale pusht i Shagut,
Të ta shoh fustane!…”

Kënga e tretë

S’e thurr poemën aq të gjatë,
Me vargje si litarë,
Se kushedi e gris im atë
Dhe dredh me të cigare.

Nga kjo poemë e nisa rrugën
E vargjeve rinore,
Në rrokje e rima treta jugën
Dhe erën me dëborë…

Do bëj poema më të mira.
Po ti në mend do vish,
O moj e para më e vështira,
E thurur mes lajthish

Dhe do më thuash buzëplasur:
-S’më vure shumë fletë! –
Ahere ati im i dashur
Në varre do të jetë!

S’do futesh fare në botimet
E vargjeve të zgjedhur
Do mbetesh vetëm në kujtimet
E kaltër e pazverdhur.

Po mund të ndodhë ndonjeherë,
Qeflinjtë e poezisë
Ty të të vënë në defterë
Si fakt të historisë:

“Dhe fshati ynë nxjerr poetë,
Siç nxori trima shumë.
Vrapojnë vargjet me reketë
Dhe piqen në një lumë.

Po ti, poemë, moj naive,
E thurur arë më arë,
Do sjellësh erën e lajthive,
Si dashurinë e parë

Dhe thellë rreshtave të tua
Ku zemra ime mbeti,
Do dal e do më zgjojë mua
Çibuku i tim eti…

(1956)/ KultPlus.com

Panairi i Madridit, Rama: Stenda “Albania All Senses”, stacioni më tërheqës për vizitorët

Posted on by Kult Plus

Nën sloganin “Albania, all senses”, Shqipëria është kthyer në stacionin më tërheqës për vizitorët në Panairin Ndërkombëtar “Fitur” 2025 që hapi dyert të mërkurën në Madrid.

Panairi i Madridit është një takim global për politikëbërësit, sipërmarrësit dhe profesionistët e turizmit me fokus tregjet hyrëse dhe dalëse të Amerikës Latine.

Kryeministri Edi Rama përcolli sot edhe mbresat e vizitorëve të stendës së Shqipërisë, teksa premtojnë se do të jetë destinacioni i radhës për ta.

Madje, të rinj që studiojnë në Madrid po e shikojnë edhe si një destinacion punësimi, gjatë sezonit veror.

“Shqipëria ka ngjallur interes të jashtëzakonshëm me stendën “Albania All Senses”, e cila sipas vetë organizatorëve u kthye në stacionin më tërheqës për vizitorët, çka premton shumë për një tjetër vit fantastik turistik”, theksoi Rama.

“Nuk kam qenë në Shqipëri, por e kam në plan. Jam një shkrimtare udhëtimesh dhe Youtuber. Shqipëria ka qenë në listën time, sepse duket e mrekullueshme. Dua të zbuloj plazhet, gjithashtu më pëlqen vera. Pra unë dhe bashkëshorti im kemi në plan të vizitojmë Shqipërinë, pasi na pëlqen të zbulojmë thesare të fshehura”, shprehet një vizitore.

Gjithashtu, thotë ajo, kostoja duket e përballueshme, ndaj kjo është edhe një arsye më tepër, përse do të donim të shkonim.

Një tjetër kureshtare e stendës “Albania all senses” tregon se ka parë shumë reklama në rrjetet sociale dhe beson se Shqipëria është vend shumë interesant, me plazhe shumë të bukur.

“E vërteta është se do të doja të dija më shumë, pasi udhëtoj vazhdimisht dhe dua ta vizitoj për të njohur një vend tjetër të ndryshëm nga i yni”, thotë një tjetër visitor.

Po ashtu, një tjetër vizitor thotë se do të dijë më shumë për Shqipërinë, dhe aktivitetet që mund të bëjë në vendin tonë.

“Familjes sime i pëlqen rafting ose biçikletat elektronike, apo udhëtimet në natyrë. Në stendë më treguan se është vendi i duhur për këto aktivitete”, shton ai.

Një vizitor tjetër thekson nuk e ka vizituar asnjëherë Shqipërinë, por shpreh interes për të ardhur në vendin tonë pasi është kureshtar për kulturën, apo malet.

“E di që Shqipëria ka terren malor. Po ashtu dua të shoh gjiret e plazhet dhe të njoh ushqimin tuaj. Në kemi shumë restorante shqiptare në Kinë”, thekson ai.

Ndërsa një studente e re e sheh Shqipërinë jo vetëm si destinacion turistik, por edhe si destinacion të mirë për punësim gjatë sezonit veror.

“Nuk kam qenë ndonjëherë. Po kërkoj një punë për sezonin veror dhe një nga destinacionet e mundshme është Shqipëria”, thotë ajo.

“Nuk kam qenë në Shqipëri, por do të vijë një moment që do të shkoj për ta njohur. Më pëlqen, më tërhoqi vëmendjen. Kam interes ta vizitoj”, shprehen të tjerë vizitorë të “Albania All Senses”.

Shqipëria mbylli një vit të sukseshëm të turizmit dhe pritet që sipas prenotimeve që janë bërë, por edhe promovimeve të shumta në mediet ndërkombëtare, duke e cilësuar Shqipërinë si destinacion turistik, viti 2025 do të ketë një rritje të ndjeshme të turistëve.

Madje operatorët turistikë thonë se mund të ketë një rritje me 35% në krahasim me vitin e shkuar dhe të arrihet në shifrën e mbi 13 milionë turistëve të huaj që do të vizitojnë Shqipërinë gjatë këtij viti./ KultPlus.com

CIA tani mbështet teorinë se Covid-19 rrodhi nga laboratori

Posted on by Kult Plus

CIA tani beson se virusi përgjegjës për pandeminë e koronavirusit ka shumë të ngjarë të ketë origjinën nga një laborator, sipas një vlerësimi të publikuar të shtunën që drejton gishtin nga Kina edhe pse pranon se agjencia e spiunazhit ka “pak besim” në përfundimin e saj.

Zbulimi nuk është rezultat i ndonjë inteligjence të re dhe raporti u përfundua me urdhër të administratës Biden dhe ish-drejtorit të CIA-s, William Burns, shkruan The Guardian, transmeton Express.

Ai u deklasifikua dhe u bë publik të shtunën me urdhër të të zgjedhurit të presidentit Donald Trump për drejtimin e agjencinë, John Ratcliffe, i cili u betua si drejtor të enjten.

Ky vlerësim sugjeron që agjencia beson se tërësia e provave e bën origjinën laboratorike më të mundshme sesa origjinën natyrore. Por aty gjithashtu thuhet se provat janë të mangëta, jo bindëse ose kontradiktore.

Raportet e mëparshme mbi origjinën e Covid-19 kanë qenë të ndara nëse koronavirusi doli nga një laborator kinez, ndoshta gabimisht, apo nëse ai u shfaq natyrshëm. Vlerësimi i ri nuk ka gjasa të zgjidhë debatin. Në fakt, zyrtarët e inteligjencës thonë se mund të mos zgjidhet kurrë, për shkak të mungesës së bashkëpunimit nga autoritetet kineze.

CIA “vazhdon të vlerësojë se skenarët e lidhur me kërkimin dhe origjinën natyrore të pandemisë Covid-19 mbeten të besueshme”, shkroi agjencia në një deklaratë në lidhje me vlerësimin e saj të ri.

Në vend të provave të reja, përfundimi u bazua në analizat e reja të inteligjencës rreth përhapjes së virusit, vetive të tij shkencore dhe punës dhe kushteve të laboratorëve të virologjisë në Kinë.

Ligjvënësit kanë ushtruar presion mbi agjencitë e spiunazhit të Amerikës për më shumë informacion rreth origjinës së virusit, i cili çoi në bllokime, trazira ekonomike dhe miliona vdekje. Është një pyetje me implikime të rëndësishme të brendshme dhe gjeopolitike ndërsa bota vazhdon të përballet me atë që la pas pandemia.

Senatori republikan Tom Cotton i Arkansas, kryetar i Komitetit të Senatit për Inteligjencën, tha të shtunën se ishte “i kënaqur që CIA arriti në përfundimin në ditët e fundit të administratës së Bidenit se teoria e rrjedhjes së laboratorit është shpjegimi më i besueshëm” dhe ai lavdëroi Ratcliffe që deklasifikoi dokumentin./ KultPlus.com

Luleve që valvit era

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Jeronim De Rada

Fryu era e maleve
dhe rrëzoi hijen e lisit:
gjaku im mbetet lumit t’Vodhit!
Ushtarë, m’hapni shtatoren
që të shoh edhe një herë
Shkodrën dhe time motër
te dritarja përkundruall.
Më atje nuk do të zgjohem
luleve që valvit era,
posi valë që s’kanë mbarim.
Do të mblidhen shokët mbrëmjes
brenda vatrash në atdhe:
Unë i le si ëndërzë!/ KultPlus.com

Kur Kendrick Lamar “ngjalli” Kobe Bryantin në videoklipin e tij (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Reperi i famshëm amerikan Kendrick Lamar e pati publikuar këngën “The Heart Part 5” më 11 maj 2023. Videoklipi i këngës është i veçantë, pasi në të ai e ka përdorur metodën “deep fake”, duke e vendosur fytyrën e basketbollistit të ndjerë Kobe Bryant në të tijën, teksa i këndon vargjet e këngës.

Përpos Bryantit, ai i ka vendosur edhe fytyrat e ish-futbollistit amerikan, O.J. Simpson, i njohur po aq për akuzat se kishte vrarë bashkëshorten e tij, por që ishte shpallur i pafajshëm në një gjykim tejet kontradiktor.

Pastaj, me “deep fake” në fytyrën e tij janë vënë edhe Kanye West, Jussie Smollett, Nipsey Hussle.

Prej fytyrave të përdorura në këtë klip, Hussle dhe Bryant tashmë nuk janë gjallë./ KultPlus.com

10 fakte të lashta për Ramsesin e Madh

Posted on by Kult Plus

Nga arritjet ushtarake deri te jeta e tij personale, zbuloni 10 fakte për Ramsesin e Madh, një nga faraonët më të famshëm të Egjiptit.

Ramses II sundoi Egjiptin me stil, fuqi dhe një talent të jashtëzakonshëm. Ai ishte sundimtari i tretë i Dinastisë së Nëntëmbëdhjetë dhe mbretëroi për plot 66 vite, duke fituar pseudonimin “Ramsesi i Madh” dhe duke u bërë faraoni më i njohur në historinë e Egjiptit.

1. Luftëtari që udhëhiqte nga fronti

Ramsesi nuk ishte tipi që fshihej pas mureve të pallatit. Ai luftonte në vijat e para të frontit nëpër beteja, duke udhëhequr ushtrinë e tij në Betejën e madhe të Kadeshit kundër Hititëve. Mijëra qerre u përleshën në këtë betejë historike. Edhe pse beteja përfundoi pa një fitues të qartë, Ramsesi siguroi që versioni i tij i historisë të mbizotëronte, duke skalitur heroizmat e tij si luftëtar në muret e tempujve.

2. Diplomati i parë

Pas Kadeshit, Ramsesi dhe Hititët zgjodhën paqen. Marrëveshja e tyre, e firmosur nga Ramsesi II dhe mbreti Ḫattušili III në vitin 1269 p.e.s., u gdhend në pllaka balte. Ajo është traktati më i hershëm i paqes i njohur në botë. Origjinali ruhet në Muzeun Arkeologjik të Stambollit, ndërsa Kombet e Bashkuara zotërojnë një kopje prej bakri me shkëlqim.

3. Arkitekti i madhështisë

Ramsesi nuk ndërtoi thjesht tempuj; ai krijoi kryevepra. Ramseseum-i, një tempull i madh mortor i ndërtuar në bregun perëndimor të lumit Nil, është kryevepra e tij. Ai e filloi ndërtimin e këtij tempulli për veten që para vdekjes.

Tempulli iu kushtua mbretit të ndjerë dhe perëndisë egjiptiane të luftës, Amonit. Një statujë 17 metra e gjatë e Ramsesit II qëndronte dikur në krye të tempullit, por sot kanë mbetur vetëm fragmente.

Abu Simbel është një tjetër shembull mahnitës i ambicies së tij. Tempulli i lashtë është gdhendur në faqen e një mali dhe është ndërtuar në mënyrë të tillë që rrezet e diellit të ndriçojnë dhomat e brendshme në ditë të caktuara. Në hyrje të tempullit ndodhen skulptura të mëdha të Ramsesit II, bashkë me imazhe të gruas së tij, Nefertari, dhe fëmijëve. Brenda tempullit ndodhen skulptura që lartësojnë udhëheqjen e tij heroike në Betejën e Kadeshit. 

4. Njeri i familjes (në ekstrem)

Me rreth 100 fëmijë, Ramsesi siguroi dominimin e gjakut të tij. Djemtë dhe vajzat e tij ndihmuan në forcimin e aleancave dhe administrimin e perandorisë së gjerë. Të organizoje mbledhje familjare me kaq shumë njerëz duhet të ishte një sfidë e vërtetë.

5. Faraoni me mbretërimin më të gjatë

Pak sundimtarë në histori mund të krahasoheshin me sundimin 66-vjeçar të Ramsesit. Ai u mbijetoi dallgëve, zgjeroi ndikimin e Egjiptit dhe siguroi reputacionin e tij si një perëndi e gjallë. Në kohën e vdekjes së tij, populli e shihte si të përjetshëm.

6. Një varr me histori të trazuar

Varri i Ramsesit nuk u shpëtoi grabitësve të varreve, por mumia e tij mbijetoi dhe u zbulua më vonë në një strehë sekrete. Sot, eshtrat e tij prehen në Muzeun Kombëtar të Qytetërimit Egjiptian në Kajro, një kujtesë fizike e sundimit të tij.

7. Mjeshtër i propagandës

Ramsesi ishte një mjeshtër i PR-it të lashtë. Përshkrimet e tij e portretizonin si një luftëtar të pamposhtur, shkatërrues të armiqve dhe të preferuar të perëndive. Me pak fjalë, ai e dinte si të kontrollonte narrativën e tij.

8. Nefertari: mbretëresha dhe e barabarta e tij

Ramsesi nuk glorifikoi vetëm veten; ai nderoi në një mënyrë të veçantë mbretëreshën e tij, Nefertari. Tempulli i saj në Abu Simbel e portretizon si të barabartë me faraonin. Një mbishkrim e quan atë “ajo për të cilën shkëlqen dielli”, një shfaqje e rrallë publike e dashurisë në kohët e lashta.

9. Jetë më e gjatë se trashëgimtarët

Jetëgjatësia e Ramsesit nuk ishte pa sfida. Shumë nga fëmijët dhe gratë e tij vdiqën para tij. Mosha e tij e thyer e la Egjiptin në një gjendje të qëndrueshme, megjithëse gjetja e një pasardhësi pas një mbretërimi kaq të gjatë ishte e vështirë.

10. Një emër që jeton ende

Ramsesi mbeti një simbol madhështie edhe shumë kohë pas vdekjes. Trashëgimia e tij pati ndikim mbi faraonët pasardhës dhe vazhdon të mahnitë historianët modernë. Edhe në kulturën popullore, emri i tij evokon imazhe fuqie dhe lavdie.

Gjatë një periudhe prej rreth 3,000 vitesh, Egjipti u sundua nga rreth 170 faraonë. Jo të gjithë magjepsin egjiptologët si Ramsesi i Madh. Ai nuk ishte vetëm një sundimtar; ishte ambasadori i fundit i markës së Egjiptit. / bota.al/ KultPlus.com

Holandë, vidhet thesari më i çmuar rumun gjatë një ekspozite

Posted on by Kult Plus

Disa nga thesaret më të çmuara kombëtare të Rumanisë u vodhën mëngjesin e sotëm në Holandë, duke shkaktuar tronditje dhe zemërim si në Rumaninë, ashtu edhe në komunitetin ndërkombëtar të artit dhe kulturës.

Këto thesare përfshinin një koleksion të çmuar prej ari dhe argjendi dakas, të krijuar ndërmjet viteve 2000 p.e.s. dhe 300 p.e.s.

Ndër objektet më të famshme ishte Përkrenarja e Artë e Coțofeneștit, një artefakt i rrallë dhe me vlerë të jashtëzakonshme historike e kulturore, që paraqet mjeshtërinë e artizanëve të lashtë dhe simbolikën e epokës dakase.

Këto objekte ishin dërguar në Muzeun në Assen për një ekspozitë të përkohshme, e cila synonte të ndriçonte trashëgiminë e pasur të popullit rumun dhe të tërhiqte vizitorë nga e gjithë bota.

Ekspozita, e cila përmbante mbi 600 objekte të çmuara të marra nga 15 muze të ndryshëm rumunë, përfaqësonte një nga përpjekjet më të mëdha për të promovuar kulturën rumune jashtë vendit. Këto objekte përfshinin artefakte të pasura me detaje artistike, të cilat rrëfejnë historinë e lashtë të rajonit dhe vlerat e tij kulturore, raportojnë mediat rumune.

Megjithatë, natën e kaluar, një grup hajdutësh arriti të depërtojë në ndërtesën e muzeut duke thyer masat e sigurisë dhe duke vjedhur një pjesë të madhe të objekteve të vlefshme. Ngjarja ka ngritur shqetësime serioze për sigurinë e thesareve kombëtare gjatë ekspozitave ndërkombëtare dhe ka ndezur diskutime për përgjegjësinë e muzeve pritës në ruajtjen e tyre.

Në dritën e këtij incidenti, shumë muze në Evropën Qendrore dhe Lindore po shfaqin hezitim për të dërguar objektet e tyre më të çmuara në ekspozita jashtë vendit, veçanërisht në Evropën Perëndimore, ku shpesh raportohen raste të rritura të aktivitetit të bandave kriminale.

Mungesa e sigurisë së mjaftueshme në disa muze të vendeve pritëse konsiderohet një rrezik i madh, që jo vetëm dëmton pronësinë kulturore të vendeve të origjinës, por edhe historinë dhe trashëgiminë globale.

Ngjarja ka tërhequr vëmendje ndërkombëtare dhe ka nxitur thirrje për rishikim të rregullave dhe standardeve të sigurisë për ekspozitat që përfshijnë objekte me vlera të mëdha historike dhe kulturore./ abcnews/ KultPlus.com

 Gilbert: Mendime rreth të shkruarit

Posted on by Kult Plus

Elizabeth Gilbert (1969), shkrimtare dhe gazetare amerikane. E njohur për memoirin ‘Eat, Pray, Love’, 2006, nga i cili më 2010 ishte bërë filmi homonim.

MENDIME RRETH TË SHKRUARIT

Nga Elizabeth Gilbert

Nganjëherë njerëzit më kërkojnë ndihmë ose sugjerime rreth asaj se si të shkruajnë, ose si të gjejnë një botues. Duke e pasur parasysh se e gjithë kjo është njëmend kalimtare dhe personale, do të përpiqem të shpjegoj këtu çdo gjë që mendoj rreth shkrimit. Shpresoj të jetë e dobishme. Është e gjitha që di.

Unë besoj se – nëse jeni seriozë rreth një jete të përkushtuar ndaj shkrimit, ose pra ndaj çfarëdo forme kreative të shprehjes – atëherë duhet ta merrni këtë punë si një thirrje të shenjtë. Unë u bëra shkrimtare në mënyrën se si njerëzit e tjerë bëhen murgj, ose murgesha. Iu zotova shkrimit, si shumë e re. U bëra nuse e shkrimit. Isha shërbëtorja më e devotshme e shkrimit. E ndërtova tërë jetën time përreth shkrimit. S’dija si ta bëj ndryshe këtë. S’njihja ndokënd që ishte bërë shkrimtar ndonjëherë. Nuk kisha, siç thuhet, të njofshëm. Nuk kisha ndonjë çelës. Thjesht ia fillova.

I ndoqa disa orë shkrimi sa isha në NYU, por, përveç punës së shkëlqyeshme të bërë nga Helen Schulman, kuptova se nuk doja njëmend të bëhesha praktikuese e kësaj pune në klasë. Nuk isha e bindur se një punëtori me plot 13 shkrimtarë të rinj që po mundoheshin të gjenin zërin e tyre ishte vendi më i mirë për mua ta gjeja zërin tim. Kësodore nisa të shkruaja vetë. Ua tregoja punën time miqve të mi dhe familjarëve në mendimin e të cilëve kisha besim. Shkruaja pothuajse gjithë kohës, gjithmonë ua tregoja. Pasi që u diplomova në NYU, ndava mendjen të mos ndiqja ndonjë MFA në shkrim kreativ. Në vend të kësaj, krijova programin tim të post-diplomimit të shkrimit, i cili kërkonte vite të tëra udhëtimesh përreth vendit dhe botës, duke gjetu rpunë nëpër bare, restorante dhe ferma, duke dëgjuar se si flisnin njerëzit, duke grumbulluar përvoja dhe duke shkruar në mënyrë konstante. Jeta ime me gjasë dukej e çrregullt për ata që e vërenin (jo që ndokush ishte duke e vërejtur aq nga afër), por udhëtimet e mia ishin një përpjekje e njëmendtë me qëllimin që të mësoja sa më shumë që të mundja nga jeta, shprehimisht ashtu që të mund të shkruaja rreth saj.

Diku rreth moshës 19 vjeçe kisha nisur t’i dërgoja tregimet e mia të shkurta për botim. Synimi im ishte të botoja diçka (çkado, kudo) para se të vdisja. Ajo që përfitova ishte një pirg masiv i shënimeve refuzuese përgjatë viteve. Nuk di si ta shpjegoj saktësisht pse kisha besimin t’i dërgoja tregimet e mia në moshën 19 vjeçare, ta zëmë, te The New Yorker, apo pse nuk u shkatërrova kur refuzohesha vazhdimisht. Në njëfarë mënyre e merrja me mend se do të refuzohesha. Por po ashtu mendoja: “Hej – dikish duhet t’i shkruaj gjithë këto tregime: pse jo unë?”. Nuk më pëlqente të refuzohsha, por pritjet e mia ishin të ulëta dhe durimi im ishte i lartë. (Edhe njëherë – synim ishte të botohesha para se të vdisja. Dhe isha e re dhe e shëndetshme). Kurrë s’ka qenë e lehtë për mua ta kuptoj pse njerëzit punojnë aq fort për të krijuar diçka të bukur, por pastaj refuzojnë ta ndajnë atë me dikë tjetër, nga frika se do të kritikohen. A nuk është kjo poenta e krijimit – t’i komunikosh diçka botës? Pra, NXIRRE JASHTË. Dërgojeni punën tuaj te botuesit dhe agjentët sa më shumë që të mundeni, tregojuani fqinjve tuaj, ngjiteni në ndalesat e autobusëve – thjesht mos u ulni mbi punën tuaj që ta ngulfatni. Të paktën përpiquni. Dhe kur të gjithfuqishmit t’jua kthejnë dorëshkrimin tuaj (dhe do ta bëjnë), merrni frymë thellë dhe provojeni prapë. Shpesh i dëgjoj njerëzit të thonë, “Nuk jam mjaftueshëm i mirë që të bëtohem”. Kjo është bukur e mundshme. E gjasshme, madje. Krejt çka po them është: lëreni dikë tjetër të vendosë për këtë. revista, botuesit, agjentët – të gjithë këta punësojnë njerëz, që marrin 22.000 dollarë në vit, puna e të cilëve është të lexojnë pirgjet e dorëshkrimeve dhe t’ju shkruajnë letra në të cilat do t’ju thonë se ende nuk jeni mjaftueshëm të mirë: LËRENI ATA TA BËJNË KËTË. mos e para-refuzoni veten tuaj. Kjo është puna e tyre, jo e juaja. Puna juaj është vetëm të shkruani nga zemra dhe lëreni fatin të kujdeset për kusurin.

Sa i përket disiplinës – është e rëndësishme, por disi e mbivlerësuar. Virtyti më i rëndësishëm për shkrimtarin, besoj, është vetë-falja. Ngase shkrimi jua gjithmonë do t’ju zhgënjej. Dembelia juaj do t’ju zhgënjej përherë. Do të zotoheni: “Do të shkruaj nga një orë për çdo ditë”, po pastaj s’do ta bëni këtë. do të mendoni: “Ta shpif, jam një dështim i vërtetë. Kam marrë fund”. Të vazhdoni të shkruani pas këtij zhgënjimi zemërthyes nuk kërkon vetëm disiplinë, por edhe vetë-falje (e cila vjen nga një dashuri e njerëzishme, inkurajuese dhe mëmësore). Një Gjë tjetër që duhet të kuptohet është se të gjithë shkrimtarët mendojnë për veten se ta shpifin. Kur isha duke e shkruar “Eat, Pray, Love”, kisha një mantra të fuqishme të kësaj KJO TA SHPIF që më sillej nëpër mend ashtu siç i ndodh çdokujt kur është duke shkruar. Por pata një moment kushtrimi të së vërtetës gjatë procesit të librit. Një ditë, kur ish anë agoni rreth krejtësisht i keq tingëllonte shkrimi im, e kuptova: “Në të vërtetë ky nuk është problemi im”. Poenta që e kapa ishte kjo – kurrë s’i kam universit  premtuar se do të shkruaj në mënyrë briliante; thjesht i kam premtuar universit se do të shkruaj. Kështu që e ula kokën dhe u djersita mirë, siç isha zotuar.

Kam një mik që është filmbërës italian dhe ka ndjeshmëri të madhe artistike. Pasi që kishte hequr me vite ta shihte filmin e tij të realizuar, ia dërgoi një letër të ankthshme heroit të tij, filmbërësit briliant gjerman (dhe mbase gjysmë të çmendur) Werner Herzog. Miku im u ankua se sa e vështirë ishte këtyre ditëve të ishe një filmbërës i pavarur, sa e vështirë është të gjesh fonde qeveritare, se si audienca është prishur nga Hollywoodi dhe se si bota e ka humbur shijen, etj., etj. Herzogu ia ktheu një letër personale mikut tim që thelbësisht thoshte kështu: “Mos u anko. Nuk është faji i botës që ti dëshiroje të bëheshe artist. Nuk është puna e botës të kënaqet me filmat që i bën ti dhe sigurisht nuk është detyra e botës të paguajë për ëndrrat e tua. Askush s’dëshiron t’ia dijë. Vidhe ndonjë kamerë, nëse të duhet, por boll më me ankime dhe përvishju punës”. I apërsëris vetes këto fjalë saherë që filloj të ndihem e pakënaqur, e autorizuar, komptetitive apo e pavlerësuar sa e meritoj për shkrimin tim: “Nuk është faji i botës që deshe të bëheshe artiste… tash përvishju punës”. Prore, në mbarim të ditës, gjëja e rëndësishme e vetme dhe përherë është kjo: Ktheju punës. Ky është shtegu për guximtarët dhe besimtarët. Mund të gjeni edhe arsye të tjera të punës, përveç dëshirës së suksesit dhe njohjes. Mund të vijë prej ndonjë vendi tjetër. Kjo është diçka që duhet të merret parasysh. Nëse gjirhmonë keni dashur të shkruani, tash jeni Në njëfarë moshe, kurrë s’ia keni dalë mbanë dhe tash mendoni se është vonë… ju lutem mendojeni prapë. E kam parë Julia Glassin ta fitojë National Book Award për romanin e saj të parë, “The Three Junes”, të cilin kishte nisur ta shkruante në të ’30tat e saj të vona. E kam dëgjuar kur e lexoi fjalimin e saj mallëngjyes të falenderimit, në të cilin na tregonte se si nuk flinte dot natën, e trazuar nga puna me librin e saj, duke e pyetur veten, “Kush po ta merr mendja se je ti, duke u munduar të shkruash roman në moshën tënde?”. Por ajo e shkroi atë. Dhe duke e ngritur lart National Book Awardin e saj, ajo tha, “Ky çmim është për të gjithë ata që ia dalin më në fund”. Shkrimi nuk është si vallëzimi a modelimi; nuk është diçka ku – nëse s’e arrini në moshën 19 vjeçe – jeni të mbaruar. kurrë nuk është vonë. Shkrimi juaj vetëm sa do të bëhet më i mirë sa më shumë që të jeni në moshë dhe më të mençur. Nëse shkruani diçka të bukur dhe të rëndësishme, dhe disi një person i duhur e zbulon atë, atëherë do të gjeni hapësirë nëpër raftet e librave kudo në botë – në çfarëdo moshe. Të paktën përpiquni.

Ka male me libra për atë se Si të botohesh. Shpesh njerëzve u duken kundërthënëse informacionet në ato libra. Ndjesia ime është – NATYRISHT, informacioni është kundërthënës. Ngase, sinqerisht, askush nuk di asgjë. askush nuk mund t’ju thotë si të jeni të suksesshëm në shkrim (edhe nëse e shkruajnë në libër me titullin “Si të jesh i suksesshëm në shkrim”), ngase nuk ka një Mënyrë të tillë; por ka, megjithatë, disa mënyra.

Çdonjëri që e njoh unë, që ia ka dalë mbanë të bëhet shkrimtar, e ka bërë ndryshe nga të tjerët – nganjëherë radikalisht ndryshe. Provoji të gjitha mënyrat. Të jesh shkrimtar i botuar është disi si të përpiqesh të gjesh apartament të lirë në New York City: është e pamundshme. megjithatë… për çdo ditë të lume, dikush ia del mbanë ta gjejë një apartament të lirë në New York City. S’mund t’jua them si ta bëni këtë. Bile nuk jam aq e sigurt as si ia kam dalë unë vetë. Mund t’ju them vetëm se – përmes shembullit tim – se mund të arrihet. Njëherë e kam gjetur një apartament të lirë në Manhattan. Po ashtu u bëra edhe shkrimtare.

Në fund, e dua këtë punë. Gjithherë e kam dashur këtë punë. Sugjerimi im është të filloni me dashurinë, pastaj të punoni shumë fort dhe të përpiqeni të mso e mbani mendjen te rezultatet. Flakeni dëshirën, pastaj futjuni punës. Përpiquni, po ashtu, të mos e humbi mendjen për fare pas procesit. Marrëzia është një shteg goxha tundues për atistët, por nuk na duhen më shumë sish në botë për momentin, prandaj rezistojini thirrjes suaj të marrëzisë. Na duhet më shumë krijim, jo më shumë shkatërrim. Na duhen artistët tanë më shumë se kurrë më parë dhe na duhen të jenë stabil, të patundur, të nderuar dhe të zotë – ata janë ushtarët tonë, shpresa jonë. Nëse vendosni të shkruani, atëherë duhet ta bëni, siç ka thënë Balzaku, “si një minator i zënë nga tavani i rënë”. Bëhuni kalorës, një forcë e ngulmit dhe besimit. S’di një mënyrë tjetër pos kësaj. Siç i ka thënë poeti i madhe Jack Gilbert njëherë një shkrimtareje të re, kur i kishte kërkuar këshilla rreth poezive të veta: “A ke guxim ta çosh përpara këtë punë? Thesaret që janë të fshehura brenda jush po shpresojnë të thoni PO”. /Gazeta Express/ KultPlus.com

‘Pa muzikë, jeta do të ishte një gabim’

Posted on by Kult Plus

Nga Albert Vataj

Citimi i Friedrich Nietzsche, “Pa muzikë, jeta do të ishte një gabim”, përmbledh kuptimin e tij të thellë të rëndësisë së artit në përvojën njerëzore. Nietzsche, një nga filozofët më me ndikim të shekullit të 19-të, besonte se arti, dhe muzika në veçanti, luanin një rol jetik në mirëqenien shpirtërore dhe emocionale të individëve dhe shoqërisë. Kjo deklaratë, e bërë në veprën e tij të vitit 1889, “Muzgu i idhujve”, thekson se sa integrale është muzika për thelbin e jetës njerëzore dhe se si ajo ofron një formë shprehjeje që kapërcen gjuhën dhe arsyen.

Marrëdhënia e Nietzsche-s me muzikën ishte thellësisht personale. Ai ishte një pianist dhe kompozitor i shkëlqyer në jetën e tij të hershme dhe shpesh merrte frymëzim nga muzika për të zhvilluar idetë e tij filozofike. Admirimi i tij për kompozitorë si Richard Wagner është i dukshëm në shkrimet e tij të hershme, megjithëse pikëpamjet e tij mbi Wagner-in evoluan dhe u bënë më kritike me kalimin e kohës. Muzika, për Nietzsche-n, nuk ishte thjesht një formë argëtimi, por një forcë e thellë ekzistenciale. Ai e shihte muzikën si një mënyrë për t’u përballur me kaosin dhe vuajtjet e ekzistencës, duke ofruar një lloj shpëtimi shpirtëror dhe një mënyrë për të afirmuar jetën në të gjitha kompleksitetet e saj.

Në kontekstin më të gjerë të filozofisë së Nietzsche-s, pohimi i tij për muzikën lidhet me idetë e tij mbi “vullnetin për pushtet” dhe rëndësinë e përqafimit të jetës me të gjitha betejat e saj. Nietzsche mbrojti refuzimin e nihilizmit – besimin se jeta nuk ka kuptim të qenësishëm – në favor të krijimit të kuptimit personal përmes artit, dashurisë dhe forcës individuale. Muzika, në këtë kuadër, bëhet një mjet me të cilin individët mund të shprehin fuqinë e tyre të brendshme dhe të kapërcejnë pengesat e jetës.

Filozofia e Nietzsche-s ka pasur një ndikim të qëndrueshëm në fusha të ndryshme, nga ekzistencializmi në psikologji, letërsi dhe madje edhe në muzikën moderne. Pohimi i tij për muzikën pasqyron një kuptim më të gjerë kulturor të arteve si jo thjesht një formë argëtimi, por si thelbësore për përvojën njerëzore. Muzika ofron thellësinë dhe kuptimin që e bëjnë jetën të vlefshme, duke na lidhur me të pandërgjegjshmen tonë dhe me dimensionet më të larta të ekzistencës./ KultPlus.com

‘Trëndafilin kur ta dhashë’, rikthehet në TKOB

Posted on by Kult Plus

Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore, do të ngjisë këtë të shtunë në skenë premierën “Trëndafilin kur ta dhashë”.

E luajtur vetëm një herë në kohën e pandemisë dhe pa publik, kjo shfaqje që sjell më të mirën e muzikës së trevave shqiptare përzgjidhet për të çelur sezonin e Ansamblit dhe për t’i dhënë mundësinë e duartrokitjeve të spektatorit. 

Buqetës së valleve kësaj here i shtohet dhe “Kcimi i Tropojës”, që tashmë është pjesë e trashëgimisë së UNESCO-s.

Ndërkohë Ansambli Popullor, po punon për të tjera premiera që vënë në fokus folkun dhe traditën e trevave shqiptare./ Tv Klan/ KultPlus.com

John Davidson: Vilanelë

Posted on by Kult Plus

Një portret i fuqishëm i një familjeje të skamur nga Glasgou në fund të shekullit XIX, të kapur pas shpresës

VILANELË

Nga John Davidson

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj

Brigjeve të Clajdit të potershëm;

Dy fëmijët tanë të vegjël janë në shtrat.

Lotët e keqardhjes janë derdhur;

Ajo s’e ka askënd afër vetes;

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj

Duhej të isha duke punuar; ndërsa

Po ëndërroj nusen time të shkretë,

Dhe dy fëmijët tanë të vegjël në shtrat.

Do të ishte mirë po të ishim të vdekur ne të katër?

Varri të paktën është i gjerë.

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj.

Ajo ia ngul sytë prushit të kuq;

Ajo i flak tutje lotët,

Dhe i puth fëmijët tanë në shtrat.

“Zot jepna bukën tonë të përditshme;

Asgjë më tepër nuk po kërkojmë”.

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj;

Dy fëmijët tanë të vegjël janë në shtrat.

On her hand she leans her head/ By the banks of the busy Clyde;/ Our two little boys are in bed.// The pitiful tears are shed;/ She has nobody by her side;/ On her hand she leans her head.// I should be working; instead/ I dream of my sorrowful bride,/ And our two little boys in bed.// Were it well if we four were dead?/ The grave at least is wide./ On her hand she leans her head.//She stares at the embers red;/ She dashes the tears aside,/ And kisses our boys in bed.// “God give us our daily bread;/ Nothing we ask beside.”/ On her hand she leans her head;/ Our two little boys are in bed.

***

Nga Carol Rumens

Kjo vilanelë, e marrë nga përmbledhja In a Music Hall and Other Poems (1891), nga poeti dhe dramaturgu skocez John Davidson, është një portret familjar në formën e një monologu të cilit i jep zë kryefamiljari. Duke shprehur dëshpërimin dhe depresionin e shkaktuar nga varfëria, personazhi mund të sjellë folësin fiksional dhe vetë Davidsonin më afër se sa që duket fillimisht. Davidsoni, i martuar dhe me dy fëmijë, i nënvlerësuar si poet, në përgjithësi mezi arrin të sigurojë jetesën.

Vilanela pasqyron formalizmin e tij trillues. Fillon me prezantimin e një sfide metrike. “On her hand she leans her head”, fare lehtë mund të dëgjohet si një tetrametër trokaik (“On her hand she leans her head”).

Por do të mund të përshtatej më mirë me ritmin e përgjithshëm të poezisë si një varg prej tri batutash, duke e vendosur theksin hapës në “hand” në vend të “On” (“On her hand she leans her head”). Prapëseprapë, refreni i parë duket se këmbëngul në ngadalësimin e ritmit kurdo që rishfaqet dhe “On her hand she leans her head” evokon rëndesën e gjestit.

Refreni i dytë, “Our two little boys are in bed”, krijon njp kontrast interesant me të parin. Falë ritmit të gjallë, sugjeron pulsin e përshpejtuar të fëmijëve dhe vetëdijen më pak të ngarkuar. Prapë, për dallim nga i pari, i pëson disa ndryshime. Në vargun e tretë, për shembull, ndryshohet në një nënfjali të thjeshtë, “And our two little boys in bed”. Formulimi bisedimor e emaftizon alarmin e të atit. Fëmijët nuk janë nuk lihen anash nga një sintaks më rastësore: në vend të kësaj, ekzistenca e tyre e brishtë sillet në plan të parë.

Në vargun e dytë të poezisë (“By the banks of the busy Clyde”) Davidson duket se me vetëdije dëshiron të nënvlerësojë egërsinë e kompetivitetit mes tregtisë dhe industrisë ujore. Vargu po ashtu mund të na thotë se gruaja është jashtë shtëpisë, duke lypur, ose është në kërkim të ushqimit që do të mund të sillte. Fëmijët janë në shtëpi dhe folësi, një baba i papunë i cili “should be working”, po kujdeset për ta. Derisa ai “dreams of” të tijën “sorrowful bride”, mund ta kujtojë një gjest që tashmë është familjar për të, ngase siç na thotë antiteza “sorrowful bride”, hallet iu kanë rënë në qafë qëherët këtij çifti të martuarish.

Megjithatë, mbase vargu i dytë është thjesht duke na e bërë me dije se ku jeton familja dhe ambienti përreth është brendia e ngushtë e akomodimit të tyre. Davidson përqendrohet tek emoccionet e personazheve të tij dhe përshkrimi i kontekstit është i minimizuar. Ai është posaçërisht i shkathët në evokimin e luhatjes mes dëshpërimit statik dhe veprimit, diçka zemërimi dhe frika e së cilës mund të emfazojnë. Poezia mund të akuzohet për një portretizim sentimental të varfërisë, por më shumë mund të lexohet si një portretizim i ndjenjave – emocioneve të çiltëra – të një familjeje të varfër. Është një portret i përgjithshëm, por krejt i vërtetë.

Vargu i katërt nis me një pyetje të dëshpëruar: “Were it well if we four were dead?”. Dëshira për të vdekur si një familje është diçka që e dëgjojmë shpesh sot, e shprehur nga njerëz që i humbin shpresat në një gjendje të skajshme të urisë dhe bombardimeve. Është përherë shokuese. Komenti shtesë i folësit të poezisë, “The grave at least is wide”, tregon se familja po e vuan hapësirën e mangët, me gjasë me vetëm një shtrat për katër veta. Në mënyrë domethënëse, varg refren që përmbyll këtë stancë sjell në mendje gjestin e palumtur të gruas: po ashtu mund të sugjerojë se ajo i bashkëndan mendimet e burrit të saj, ose se pikëllimi i saj ka kontribuuar në to.

Kjo trajektore e lidhur me pikëllimin përmbyset në vargun e pesrë kur “she dashes her tears aside, / And kisses our boys in bed”. Momenti i vendosmërisë së pathyeshme pasqyrohet nga “embers red” ende duke u djegur në vatër. Ka shpresë, po ashtu, në lutjen që shqipton gruaja herën e parë dhe të mbrame që flet. “God, give us our daily bread”, jehon Lutja e Zotit, ndërsa vargu “Nothing we ask beside” përdor fjalët e saj. I bashkohet një kërkese modeste për minimumin absolut të mbijetesës.  

Forma e vilanelës këmbëngul në një shfaqje të fundit të çiftëzuar të dy refreneve, kësodore gjesti i kokës në duar dhe prania e fëmijëve të vegjël në shtrat vazhdon të jetë imazhi mbizotërues i poezisë, secili duke u përforcuar nga afërsia. Ndryshe nga lumi, vilanela pashmangshmërisht i reziston një lëvizjeje të fuqishme përpara. Aq më mirë për qëllimet e Davidsonit për të vënë në lëvizje dhe motivuar lexuesit. Ai i mbështet ata që heqin mundimet e mjerimit duke përshkruar një burrë dhe një grua të rëndomtë, që s’kanë shpëtim nga vuajtja, por që e ruajnë fuqishëm zotësinë e tyre të ripërtëritjes dhe dashurisë. /The Guardian/ KultPlus.com

‘Australian Open’ – Madison Keys befason Aryna Sabalenka duke fituar titullin

Posted on by Kult Plus

Madison Keys e Shteteve të Bashkuara rrëzoi nga froni Aryna Sabalenka të Bjellorusisë për t’u bërë fituesja më e vjetër për herë të parë e titullit për femra në Open Australian.

Numri një i botës Sabalenka, 26 vjeç, po përpiqej të bëhej gruaja e parë që nga Martina Hingis në fund të viteve 1990 që fitoi tre tituj radhazi në Melbourne Park.

Por 29-vjeçarja Keys, e cila dukej e destinuar të mos arrinte kurrë titullin e Grand Slam-it që ishte në kartat kur ajo u bë profesioniste në moshën vetëm 14-vjeçare, e pasoi tronditjen e saj të farës së dytë Iga Świątek në gjysmëfinale me një fitojnë për 6-3, 2-6, 7-5. /atsh/ KultPlus.com

Pogradeci turizëm gjithëvjetor, Xhakolli: Shtojmë ofertën me trashëgimi kulturore e destinacione malore

Posted on by Kult Plus

 Pogradeci, i cilësuar si një atraksion i përhershëm turistik, me hijeshinë e liqenit, natyrën, kulturën, historinë, kulinarinë, tërheq turistë të shumtë vendas e të huaj në çdo stinë të vitit.

Kryetari i bashkisë së Pogradecit, Ilir Xhakolli tha për Agjencinë Telegrafike Shqiptare se çdo vit Pogradeci ka njohur rritje të numrit të vizitorëve, duke u kthyer në një ndër qytetet më të preferuara për t’u vizituar në 12 muajt e vitit.

Ai informoi se bazuar në statistikat e referuara nga strukturat akomoduese gjatë vitit 2024 numri i turistëve të cilët vizituan Pogradecin dhe zonat përreth është 135 904, nga të cilët 24 736 janë turistë të huaj dhe 111 168 turistë vendas.

“Nëse krahasojmë totalin me vitin 2023, ku Pogradeci u vizitua nga 124 502 turistë, cilësojmë faktin se ka një rritje rreth 10% të numrit të turistëve në vitin 2024”, tha Xhakolli.

Xhakolli u shpreh se sezoni turistik në qytetin e Pogradecit për vitin 2024 ka qenë tepër produktiv.

“Bashkia e Pogradecit, duke iu referuar edhe Strategjisë Kombëtare të Turizmit 2024-2030, e ka orientuar fokusin në zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit katërstinor. Gjatë vitit 2024 janë organizuar shumë evente dhe aktivitete të cilat lidhen me turizmin kulturor dhe artistik, ku turistët vendas dhe të huaj kanë treguar interesit të lartë”, vuri në dukje ai.

Nga ana tjetër, theksoi Xhakolli, bashkëpunimi me tur-operatorët ka evidentuar një eksperiencë pozitive në lidhje me turizmin malor, kryesisht turistët e huaj kanë preferuar guidat malore, në të cilën bëjnë pjesë atraksionet turistike si Guri i Kamjes, Varret Monumentale të Selcës, Bazilika Paleokristiane dhe Mozaikët në Lin, liqenet e Lukovës etj.

Kryebashkiaku Xhakolli thekson se “një nga indikatorët kryesorë që ka ndikuar në zgjedhjen e Pogradecit si destinacion turistik veçanërisht nga turistët e huaj është dhe zbulimi i palafiteve 7600-vjeçare në Lin, të cilat janë një vlerë e shtuar për paketën promocionale që ofron bashkia Pogradec”.

Sa i përket strukturave akomoduese, hoteleve apo bujtinave, Xhakolli tha se “industria e turizmit është një nga shtyllat kryesore për zhvillimin ekonomik në qytetin e Pogradecit”.

“Nisur nga fakti se statistikat e turistëve janë në rritje është vënë re dhe investimin në ndërtimin e strukturave të reja akomoduese. Gjatë vitit 2023 në bashkinë Pogradec kanë qenë 37 struktura akomoduese dhe aktualisht janë 40 struktura të regjistruara dhe funksionale. Gjithashtu në zonat përreth Pogradecit numri i bujtinave është në rritje”, tha Xhakolli.

Sa i përket synimeve për vitin 2025 lidhur me turizmin, Xhakolli tha se “këtë vit kemi si qëllim rritjen e mëtejshme të numrit të turistëve dhe netqëndrimeve si dhe diversifikimin e ofertës turistike. Një tjetër prioritet është zhvillimi i turizmit malor dhe agroturizmit, me rritjen e bujtinave dhe njësive akomoduese në zonat rurale”.

Sipas tij, një ndër projektet kryesore gjatë këtij viti është edhe rivitalizimi i kalasë së Pogradecit.

“Ndërkohë, do të pajisen me sinjalistikë informuese të gjitha atraksionet natyrore dhe kulturore. Do të ngrihet qendra e re e informacionit turistik si dhe markimi i shtigjeve turistike në zonat malore”, tha Xhakolli.

Me një paketë të plotë turistike, që nga liqeni i magjishëm, tek aktivitetet malore, bashkë me monumentet e kulturës, traditën dhe kulinarinë, Pogradeci tashmë është një tjetër destinacion shumë i kërkuar.

Pogradeci dhe rrethinat e tij ofrojnë për turistët një atraksion të përhershëm turistik me natyrën, kulturën dhe historinë që i japin madhështinë, ndërsa liqeni i jep hijeshinë.

Përveç liqenit, Pogradeci ka edhe shumë bukuri të tjera natyrore në periferinë e tij, në fshatrat që e rrethojnë, ka monumente të rëndësishme kulturore e historike që të ftojnë t’i vizitosh./atsh/ KultPlus.com

Një intervistë me Hasan Bej Prishtinën mbi qarkullimin e thashethemeve për të në shtypin turk

Posted on by Kult Plus

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 25 Janar 2025

“La Turquie” ka botuar, të enjten e 12 majit 1910, në faqen n°2, intervistën ekskluzive me Hasan Bej Prishtinën mbi qarkullimin e thashethemeve për të asokohe në shtypin turk, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një intervistë me Hasan Beun

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Thashetheme të ndryshme qarkullojnë prej disa ditësh për Hasan Beun, deputet i Prishtinës. Herë lajmërohej se familja e tij kishte ikur në Shkup, herë lajmërohej se vëllezërit e tij ishin arrestuar. Në prani të këtyre thashethemeve dhe të tjerave, e pamë me vend t’i drejtohemi atij dhe ta pyesim se çfarë mendon për këto thashetheme.

Hasan Beu priti një nga bashkëpunëtorët tanë në zyrën e parë të Dhomës dhe e pranoi me dëshirë intervistën.

Fillimisht bashkëpunëtori ynë e pyeti nëse mund ta mohonte lajmin e Neïri-Hakikat-it të Manastirit dhe sipas të cilës disa deputetë shqiptarë ishin përfshirë në lëvizjen e Shqipërisë së Epërme.

— Po t’ia vlente të mohohej, tha Hasan Beu, ne do ta kishim bërë tashmë. Por nëse, në këtë vend thashethemesh, do të fillonim të mohonim gjithçka që ia atribuojmë një njeriu, do të kishim harxhuar të gjithë kohën duke botuar mohime në gazeta.

Por koha jonë është e çmuar. Përveç kësaj, do të ishte shumë e ulët për të mohuar publikime të tilla keqdashëse. Nuk e kuptoj çfarë kënaqësie gjejnë duke botuar të tilla shpifje. Sot një gazetë thotë se vëllezërit e mi janë arrestuar dhe një pjesë e familjes sime ka ikur në Malësi. A ja vlen të publikosh lajme qesharake si ky.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

— A keni lajme të reja mbi Shqipërinë ?

— Është e vërtetë që nuk marr letra. Por sipas udhëtarëve që mbërrijnë, situata nuk është e mirë. Ekziston frika se kryengritja do të përhapet.

— Ju keni marrë leje për të shkuar në Shqipëri. A do ta përdorni atë ?

— Unë kam marrë leje për të shkuar atje për një çështje private. Por disa gazeta e interpretuan ndryshe këtë leje. Kanë shkruar se jam gati të shkoj në teatrin e kryengritjes. Megjithatë, mora parasysh gjendjen psikologjike të vendit dhe megjithëse kisha punë urgjente, e shtyva udhëtimin për disa ditë./ KultPlus.com

Presidentja Osmani takohet me shefat e misioneve diplomatike të organizatave ndërkombëtare në Kosovë

Posted on by Kult Plus

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani ka pritur gjatë ditës së premte, shefat e misioneve diplomatike dhe përfaqësues të organizatave ndërkombëtare në Kosovë të cilët janë të angazhuar në fushën e drejtësisë

Sipas një njoftimi nga ana e Presidencës, në këtë takim u diskutua rreth përgatitjeve për procesin e themelimit të Komisionit Presidencial për Drejtësinë Tranzicionale.

“Nisma për themelimin i këtij Komisioni buron nga Strategjia për Drejtësinë Tranzicionale e Republikës së Kosovës. Presidentja Osmani shprehu mirënjohje për mbështetjen dhe angazhimin e të pranishmëve ndaj këtij procesi, si dhe njoftoi se gjatë javëve në vijim do të vazhdojnë takimet edhe me përfaqësues të tjerë nga organizatat përfaqësuese të viktimave, shoqërisë civile dhe komunitetit ndërkombëtar, me qëllim të finalizimit të fillimit sa më të shpejtë të punës së këtij komisioni”, thuhet tutje në këtë njoftim.

Jungu: Zemra jote e di përgjigjjen

Posted on by Kult Plus

Thënie nga Carl Jung 

1. “Nuk ka recetë për të jetuar, e cila mund t’i përshtatet të gjitha rasteve.”

2. “Besimi, shpresa, dashuria dhe mendjehollësia janë arritjet më të larta të përpjekjes njerëzore.

3. “Edhe një jetë e lumtur nuk mund të jetë pa pasur brenda edhe një pjesë të errësirës.”

4. “Privilegji i një jete të gjatë është të bëheni ata që jeni me të vërtetë. “

5. “Gjithçka varet nga mënyra sesi i shikoni gjërat dhe jo se si janë ato në vetvete. “

6. “Vetmia nuk vjen nga ajo nëse nuk ke njerëz përreth.”

7. “Zemra jote e di përgjigjjen.”

8. “Ju nuk mund të ndryshoni asgjë nëse nuk e pranoni atë gjë ”

9. “Ne nuk jemi ata çfarë na ka ndodhur, ne jemi ata që zgjedhim të bëhemi”.

10 . “Ai i cili shikon jashtë, ëndërron; ai që shikon brenda, zgjohet”. /KultPlus.com

‘Politikani e ndan njerëzimin në dy klasa: Në vegla dhe në armiq’

Posted on by Kult Plus

Sot KultPlus ju sjell disa thënie mbi politikën nga politikanë të njohur botëror.

1- “Politika përbëhet nga dy fjalë, ‘poli’, e cila është fjalë greke dhe do të thotë ‘shumë’ dhe ‘tik’, një lloj insekti gjakpirës” Gore Vidal”. /Xhon Adams

2- “Një politikan profesional është një njeri i çnderuar profesionalisht. Për të kapur një post sa më të lartë, atij i duhet të bëjë aq shumë kompromise dhe të pësojë aq shumë poshtërime, saqë në fund nuk ka ndonjë ndryshim të madh me një prostitutë”/H.L. Mencken

3- “Nëse ju, zotëri, duke hyrë në këtë shtëpi (Shtëpia e Bardhë), jeni po aq i lumtur sa unë që po dal, atëherë ju jeni njeriu më i lumtur në botë”. /Xhejms Buhanan-Abraham Linkolnit

4- “Një nga gjërat që politika më ka mësuar mua është se burrat nuk janë të një seksi të arsyetuar apo të arsyeshëm”./Margaret Theçër

5- “Brenda pak muajve të parë të presidencës unë zbulova se, të jesh president, është si të shkosh kaluar mbi një tigër. Njeriu që e nget, duhet ta vazhdojë ta ngasë, ose ndryshe gëlltitet”. /Harri S. Truman

6- “Mënyra më e mirë për ta mbajtur fjalën është të mos e japësh atë”/Napoleoni

7- “Politikani është ai person me politikën e të cilit nuk jeni dakord; nëse jeni dakord me të, ai është burrë shteti”. /Dejvid Llojd Xhorxh

8- “Politikanët janë gjithandej të njëjtë. Ata premtojnë të ndërtojnë një urë edhe aty ku nuk ka lumë”. /Nikita Hrushov

9- Nuk ka më komunist se ish-komunisti që lufton komunizmin./Valsav Havel

10- Çdo qeveri degjeneron kur iu besohet vetëm sundimtarëve të popullit. Populli është i vetmi rrëzues i tyre./ Tomas Xhefërson

11- “Nëse tani nuk mund t’u japim fund ndryshimeve tona, të paktën mund të ndihmojmë ta bëjmë botën më të sigurt për diversitet”. /Xhon F. Kenedi

12- “Konservatori është ai që i zë rrugën historisë duke i bërtitur “Ndal!”./Uilliam F. Baklej, i riu

13- “Nëse jemi të fortë, forca jonë do të flasë vetë. Nëse jemi të dobët, fjalët nuk të ndihmojnë dot”. /Xhon F. Kenedi

14- “Unë kurrë nuk do të kërkoj, kurrë nuk do të refuzoj, madje kurrë nuk do të jap dorëheqjen nga një post”. /Xhorxh Uashington

15- “Një nga lukset e jetës së një politikani është se e shikon veten, ashtu siç e shikojnë atë të tjerët”./Xho Klark

16- “Liberali është ai që është aq tolerant, sa mund të mos mbajë as anën e tij në një grindje”./ Robert Frost

17- “Politikani e ndan njerëzimin në dy klasa: Në vegla dhe në armiq”./Fridih Niçe

18- “Arti i të qenit burrë shteti është të parashikojë të pashmangshmen dhe të përshpejtojë shfaqjen e saj”./Talejrand

19- “Përderisa një politikan nuk e beson kurrë atë që thotë, ai befasohet kur të tjerët e befasojnë”. /Sharl de Gol

20- Rreziku i luftës lind atëherë kur një komb bëhet pafundësisht më i fuqishëm se konkurruesi i mundshëm i tij/Richard Nikson

21- Terrori i vërtetë është sikur të zgjohesh në mëngjes dhe të gjesh që kombi yt drejtohet nga klasa tënde e shkollës së mesme./ Neli MakKlung

22- “Kurrë mos u tërhiq, kurrë mos jep shpjegime, kurrë mos kërko ndjesë: Çoji gjërat deri në fund dhe lëri ata të bërtasin vetë“. /Neli MakKlung

23- “Çdo grua, që kupton problemet e drejtimit të një shtëpie, do ta ketë më të lehtë të kuptojë problemet e drejtimit të një shteti”./Margaret Theçër

24- “I pavaruri është ai që kërkon të nxjerrë politikën jashtë politikës”./Adlai Stivenson

25- “Në politikë është e nevojshme të tradhtosh ose vendin, ose elektoratin tënd. Unë parapëlqej të tradhtoj elektoratin“./Shark de Gol

26- “Supozohet se politika është profesioni i dytë më i vjetër pas prostitucionit. Unë kam kuptuar që ai ka shumë ngjashmëri me profesionin e parë më të vjetër”./Ronald Regan

27- “Shtetet e mëdhenj kanë vepruar gjithnjë si gangsterë, ndërsa shtetet e vogla si prostituta”./Stenlej Kabrik

28- “Ndëshkimi më i rëndë për të vendosur të angazhohesh në politikë, është të urdhërohesh nga dikush, që është inferiori juaj”./ Platoni

29- Në politikë nuk ka miqësi të përjetshme, por interesa të përjetshme./Sharl De Gol

30- “Bota është një vend i rrezikshëm për të jetuar, jo për shkak të njerëzve që veprojnë si djalli, por për shkak të njerëzve që nuk bëjnë asgjë për këtë”. /Albert Ajnshtajn

31- “Nuk mund të ketë ndonjë krizë javën që vjen. Kalendari im është mbushur plot”. /Henri Kisinger./ KultPlus.com

Tesla dominon tregun e prodhuesve të automjeteve në botë, markat kineze rrisin konkurrencën

Posted on by Kult Plus

Tesla ka dominuar në mesin e prodhuesve të automjeteve në botë me një kapital tregu prej 1,37 trilion dollarësh, ndërsa prodhuesit kinezë të makinave kanë rritur konkurrencën e tyre.

Kompania e automjeteve elektrike (EV) e miliarderit Elon Musk aktualisht kryeson listën e 50 prodhuesve më të vlefshëm të automjeteve në botë, sipas të dhënave të përpiluara nga Anadolu nga faqja e internetit companymarketcap.com.

Prodhuesi japonez i makinave Toyota pasoi Teslën me 240 miliardë dollarë, e cila u pasua më pas nga firmat kineze Xiaomi dhe BYD respektivisht me 111,9 miliardë dhe 110,1 miliardë dollarë.

Ndërsa shumica e të ardhurave të Xiaomit vijnë nga një mori produktesh të ndryshme teknologjike që prodhon firma, kompania kineze njoftoi se do të nisë prodhimin e automjeteve elektrike në vitin 2021 dhe lançoi makinën e saj sportive elektrike me bateri, SU7, vitin e kaluar.

Prodhuesit evropianë të makinave Ferrari, Porsche dhe Mercedes-Benz ndjekin markat kineze me kapital tregu prej 78,2 miliardë dollarë, 58,4 miliardë dollarë dhe 57.7 miliardë dollarë, respektivisht.

Ndërkohë, General Motors është në vendin e tetë me 56 miliardë dollarë, e ndjekur nga BMW me 52,4 miliardë dollarë dhe Volkswagen me 50,7 miliardë dollarë.

Prodhuesit turq të automjeteve u renditën gjithashtu në top 50, pasi Ford Otosan u rendit i 38-ti me 9,1 miliardë dollarë dhe Tofas i 47-ti me një kapital tregu prej 3 miliardë dollarësh.

– Markat kineze në rritje

Industria e automjeteve në mxbarë botën po kalon një tranzicion masiv me rritjen e automjeteve elektrike. Lojtarët e shquar në industrinë e automjeteve ende përfshijnë marka që prodhojnë makina me benzinë, por një gjeneratë e re e prodhuesve të automjeteve me investime të mëdha në prodhimin e automjeteve elektrike gjithashtu ka dalë në plan të parë.

Kalimi në makina elektrike po e ndryshon rrënjësisht shkallën e konkurrencës në industrinë globale të automjeteve, me gjigantët tradicionalë të prodhuesve të makinave që përpiqen të ruajnë tregun e tyre me modele inovative EV dhe madje edhe makina vetëdrejtuese, ndërkohë që markat kineze po rrisin konkurrencën e tyre.

Ndër 50 prodhuesit kryesorë të automjeteve, 17 prej tyre janë kinezë. Lista përfshin tetë prodhues makinash japoneze, gjashtë amerikane, katër gjermane dhe tre indiane.

Koreja e Jugut, Suedia, Türkiye dhe Tajvani kanë secila nga dy prodhues makinash në top 50, ndërsa Franca, Italia, Holanda dhe Vietnami kanë secila vetëm nga një./ KultPlus.com

Arabia Saudite do të përdorë robotë për ndërhyrjet kardiologjike

Posted on by Kult Plus

Spitali Specialist dhe Qendra Kërkimore “Mbreti Faisal” në Riad kryen me sukses një implantim robotik të pompës artificiale të zemrës “HeartMate 3” të kompanisë Abbott.

Në një deklaratë të spitalit thuhet se operacioni është kryer te një pacient 35-vjeçar që vuante nga insuficienca kardiake e avancuar, e shoqëruar me komplikime në veshka dhe mushkëri.

Pasi pacienti qëndroi në spital për 120 ditë, rikuperimi i tij përparoi jashtëzakonisht shpejt, duke kaluar vetëm katër ditë në kujdes intensiv dhe pritet të lëshohet nga spitali brenda dhjetë ditëve, një periudhë dukshëm më e shkurtë se koha standarde e rikuperimit për procedura të ngjashme.

“Ky moment historik demonstron aftësinë tonë për të balancuar inovacionin e guximshëm me masa të rrepta sigurie, duke ofruar zgjidhjet mjekësore më të reja që ripërcaktojnë mundësitë në kujdesin shëndetësor”, tha Dr. Bjorn Zoega.

Ai shtoi se kjo arritje forcon pozicionin e Arabisë Saudite si një lider global në inovacionin mjekësor.

Dr. Feras Khaliel, kreu i kardiokirurgjisë dhe drejtor i Programit të Robotikës dhe Kirurgjisë Invazive Minimalistike të qendrës, drejtoi operacionin.

Ai theksoi saktësinë dhe sigurinë e procedurave me ndihmën e robotëve, duke vënë në dukje se pacienti nuk kishte infeksione, gjakderdhje apo komplikime të tjera.

“Pacienti ishte i mahnitur nga shenjat minimale, duke reflektuar aftësitë e avancuara të teknologjisë robotike”, tha ai.

HeartMate 3, i projektuar për të mbështetur pacientët me dështim të avancuar të zemrës, u implantua me ndihmë robotike për të reduktuar traumën kirurgjikale dhe kohën e rikuperimit.

Procedurat me asistencë robotike janë pjesë e përpjekjeve më të gjera të spitalit për të integruar teknologjitë e avancuara në kujdesin shëndetësor.

Institucioni ka arritur më parë njohje globale për transplantet robotike të zemrës dhe mëlçisë dhe renditet vazhdimisht ndër spitalet më të mira në mbarë botën.

Spitali siguroi vendin e parë në Lindjen e Mesme dhe Afrikë dhe u rendit në vendin e 20-të në botë në mesin e 250 Qendrave Mjekësore Akademike më të mira për të dytin vit radhazi. Spitali u njoh gjithashtu si marka më e vlefshme e kujdesit shëndetësor në Arabinë Saudite dhe Lindjen e Mesme në renditjen e “Brand Finance” për vitin 2024./ KultPlus.com

Cila është lulja më e madhe në botë dhe ku rritet ajo?

Posted on by Kult Plus

Lulja më e madhe në botë për nga diametri, Rafflesia Arnoldii, ka çelur sërish në pyllin Palupuah në provincën e Sumatrës Perëndimore të Indonezisë.

Rafflesia Arnoldii, e cila është ndër speciet e rrezikuara për shkak të shkatërrimit të habitatit dhe shpyllëzimit, tërhoqi vëmendjen e vizitorëve.

Kjo bimë është një nga tri lulet kombëtare të Indonezisë. U njoh zyrtarisht si një “lule e rrallë” kombëtare me dekret presidencial në vitin 1993.

Madhësia e saj mund të shkojë deri në mbi 100 centimetra./ KultPlus.com

Letra e lamtumirës së Virginia Woolf, e cila nuk mundi të ikte pa lamtumirë për burrin që e bëri të lumtur

Posted on by Kult Plus

Kishte tentuar edhe herë të tjera, por fatkobi i kishte buzëqeshur atë ditë fundmarsi për t’i dhënë fund jetës. Më 28 mars 1941 , pasi i shkroi një letër lamtumire të shoqit, Virginia Woolf mbushi xhepat e saj me gurë dhe rrëshqiti në lumin Ouse, në Rodmell, një fshat i vogël në Sussex, ku çifti u strehua në momentet më të vështira.

Më poshtë letra prekëse që kjo shkrimtare e jashtëzakonshme i lë Leonardit dhe disa nga mendimet e saj më domethënëse.

Shumë i shtrenjtë,

Ndihem e sigurt se do të çmendem sërish. Ndjej se nuk mund të kalojmë një tjetër nga ato kohë të tmerrshme. Dhe këtë herë nuk do të mund të shërohem. Filloj të dëgjoj zëra, nuk mund të përqendrohem. Kështu që unë po vendos të bëj atë që më mendoj se është më mirë e mundshme. Ti më ke dhënë lumturinë më të madhe që jeta ka patur bujarinë të më japë. Ju keni qenë në çdo kuptim për mua gjithçka që mund të jetë një person i shtrenjtë. Nuk mendoj se dy njerëz mund të ishin më të lumtur derisa të ndodhte kjo e keqe e tmerrshme. Nuk mund të luftoj më. E di që po të shkatërroj jetën, se pa mua mund të punoje. Dhe ju do, e di. E shihni, as që mund të shprehem mirë. Nuk di të lexoj. Ajo që dua t’ju them është se ju kam borxh gjithë lumturinë që kam pasur në jetën time. Ke pasur durim të pafund me mua, ke qenë tepër i mirë. Unë dua t’ju them se – të gjithë e dinë këtë. Nëse dikush mund të më shpëtonte, ishe ti. Gjithçka më ka ikur, përveç sigurisë së mirësisë sate. Nuk mund të vazhdoj më të të shkatërroj jetën.

Nuk mendoj se dy njerëz mund të ishin më të lumtur se ne.

V.

(Në foto: Virginia Stephen dhe Leonard Woolf në një foto të vitit 1912, dhe faksimile e letrës e lamtumirës që Virginia i lë bashkëshortit)

Përgatiti: Albert Vataj. / KultPlus.com

‘Kur ta njoh shpirtin tënd, do t’i pikturoj sytë e tu’

Posted on by Kult Plus

Piktori dhe skulptori i shquar italian Modigliani, ka lindur më 12 korrik 1884 në Livorno. Pasi studionte në shkollën e pikturës në Livorno me G. Mikeli, në 1902 Modigliani hyri në Akademinë e Arteve të Bukura në Firence, dhe pak më vonë – në Akademinë në Venecia.

KultPlus ju sjell një pasqyrë të jetës dhe veprës së tij. 

Në fillim të vitit 1906 ai erdhi në Paris, ku filloi të kërkojë një gjuhë artistike moderne. Ai u ndikua nga P. Cezanne, Toulouse-Lautrec, P. Picasso  , Fauvism dhe Kubism, por në fund të fundit unë zhvillova stilin tim, i cili karakterizohet nga një ngjyrë e pasur dhe e dendur.

Në nëntor 1907, Modigliani u takua me doktor Paul Alexander, i cili mori me qira një studio për të dhe u bë koleksionisti i parë i punës së tij. Artisti u bë anëtar i grupit të Pavarur dhe në 1908 dhe 1910 ekspozoi punën e tij në sallonin e tyre.

Njohja me skulptorin Konstantin Brancusi në vitin 1909 luajti një rol themelor në zhvillimin e veprës skulpturale të Modigliani. Brancusi Modigliani mori mbështetje dhe këshilla të vlefshme. Gjatë këtyre viteve, Modigliani kryesisht ishte e angazhuar në skulpturë dhe studim të veprave të antikitetit klasik, plastikës indiane dhe afrikane. Më 1912 ai ekspozoi shtatë vepra skulpturore në Sallonin e Vjeshtës.

Me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, shumë miq të Modigliani u larguan nga Parisi. Artisti u shtyp nga ndryshimet në jetë, papunësi, varfëri. Në këtë kohë, ai takoi poeten angleze Beatrice Hastings, me të cilën jetoi për dy vjet. Modigliani ishte miq me artistë të tillë të larmishëm si Picasso, Chaim Soutine dhe Maurice Utrillo, si dhe koleksionistë dhe njerëz të biznesit – Paul Guillaume dhe Leopold Zborowski. Ky i fundit u bë mbrojtësi i artistit dhe mbështeti punën e tij. 

Fakte interesante për Modiglianin

1. Modigliani ka një lidhje farefisnore me filozofin Baruch Spinoza përmes gjyshit të tij Regina Spinoza.

2. Prindërit e Modigliani ishin hebrenj Sephardik. Ky grup etnik mori emrin e tij pas dëbimit nga Spanja dhe Portugalia (fjala Sephardim në Hebraisht modern do të thotë “Spanjoll”).

3. Amedeo Modigliani ishte i arsimuar mirë. Ai e njihte historinë, letërsinë, mund të kalonte me orë të tëra duke lexuar poezi si një rezervë.

4. Motra e nënës, Lori, e donte shumë nipin e vogël të Amedeos. Që nga fëmijëria, ajo e çoi tek ajo dhe u zhvillua në çdo mënyrë. Lori shkruajti artikuj filozofikë për revista të ndryshme, ishte i dashur për spiritualizëm dhe poezi erotike, promovoi idetë e Niçe dhe anarkistit rus Kropotkin. Hobet e saj ishin afër Modigliani.

5. Artisti deri në moshën 16 vjeç ishte dy herë në vdekje. Së pari, djali ishte i sëmurë nga pleurit, i cili nisi procesin e tuberkulozit, dhe më pas me tifon.

6. Në fëmijëri, gjatë një ethe të shkaktuar nga tifoja, Amedeo në mënyrë deliruese e informoi nënën e tij për dëshirën e tij për t’u bërë artist. Ajo shkruajti për këtë në ditarin e saj.

7. Duke e prezantuar veten, Amedeo tha: “Modigliani. Hebre ”. Ai ishte i shqetësuar për kombësinë e tij, por zgjodhi taktikat e vetë-afirmimit, në vend se heqjen dorë.

8. Modi, pasi ai shpesh quhej miq dhe kolegë, përkon fonetikisht me fjalën frëngjisht maudit, që do të thotë “e mallkuar” në përkthim.

9. Sipas traditës familjare, Shën Françesku i Asizit hyri në fis në anën e nënës.

10. Modigliani i njihte nga zemra qindra rreshta të Leopardi dhe Dante, poezinë e Rimbaud, Baudelaire, Verlaine. Ai lexoi me entuziazëm Nietzsche dhe Dostoevsky, e adhuroi Gabriele D’Annunzio.

11. Ai gjithashtu recitoi me zemër “Kështu tha Zarathustra” dhe “Këngët e Maldoror”.

12. Modigliani me Akhmatova lexuan “Këngët e Maldororit”, të cilat, siç kujtoi ajo, ai “vazhdimisht i mbante në xhep”. Në Rusi, vepra e këtij autori, Lotreamon, ishte e panjohur në atë kohë.

13. Filmi “Montparnasse-19” Akhmatova e quajti “vulgare”.

14. Modigliani kishte një djalë, të cilin ai e refuzoi edhe para lindjes së djalit.

15. Një herë në prag të Krishtlindjeve, Modigliani u vesh si Santa Claus dhe i dha falas lëpushat e kanabisit në hyrje të lokalit Rotonda. Të vetëdijshëm për praninë e një “mbushjeje të fshehtë”, vizitorët e kafeneve i përpinë ata me kënaqësi. Atë mbrëmje, boemia e dehur gati shkatërroi Rotundën: përfaqësuesit e qarqeve më të larta krijuese të Parisit rrahën llambat, derdhën rum në tavan dhe mure.

16. Punimet e Modigliani u bënë të njohura dhe në kërkesë menjëherë pas vdekjes së tij – ata filluan të këputen gjatë funeralit të tij. Gjatë jetës së tij, ndryshe nga Picasso apo Chagall, ai ishte plotësisht i panjohur./ KultPlus.com

SHBA urdhëron pezullimin e ndihmës ndërkombëtare

Posted on by Kult Plus

Departamenti i Shtetit i SHBA-së, më 24 janar, urdhëroi ngrirjen e financimeve të reja për pothuajse të gjitha programet e ndihmës ndërkombëtare amerikane si pjesë e përpjekjes së presidentit Donald Trump për t’i përshtatur këto programe me qëllimet e tij të politikës së jashtme.

Këto programe zbatohen kryesisht përmes Agjencisë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar, USAID.

USAID-i ka investuar më shumë se 1 miliard dollarë në zhvillimin e Kosovës që nga viti 1999.

Sekretari i Shtetit, Marco Rubio, ua dërgoi një mesazh ambasadave amerikane në mbarë botën duke sqaruar zbatimin e një urdhri ekzekutiv që Trump e nënshkroi më 20 janar, ku thuhej se “asnjë ndihmë e mëtejshme ndërkombëtare e Shteteve të Bashkuara nuk do të shpërndahet në një mënyrë që nuk është plotësisht e përputhur me politikën e jashtme të presidentit të Shteteve të Bashkuara”.

Sipas urdhrit ekzekutiv të Trumpit, ndihmat e tanishme amerikane “nuk janë në përputhje me interesat amerikane dhe, në shumë raste, janë në kundërshtim me vlerat amerikane”.

Shtohet se programet e ndihmës “shërbejnë për të destabilizuar paqen botërore” duke promovuar ide që bien ndesh me marrëdhëniet e qëndrueshme brenda vendeve që ato shërbejnë dhe me marrëdhëniet midis atyre vendeve dhe të tjerëve.

Urdhri ekzekutiv kërkon një pezullim 90-ditor të ndihmës zhvillimore ndërkombëtare të SHBA-së për të vlerësuar efikasitetin dhe “përputhshmërinë me politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara”.

Ky urdhër i prek shpërndarjet e reja të fondeve për vendet e huaja, OJQ-të, organizatat ndërkombëtare dhe kontraktorët, deri në përfundimin e rishikimeve të programeve.

Trump dhe republikanë të tjerë ishin zotuar se do të ndërmerrnin masa kundër programeve të ndihmës ndërkombëtare amerikane, dhe memoja e Rubios justifikoi ngrirjen duke thënë se ishte e pamundur për administratën e re të vlerësonte nëse angazhimet ekzistuese të ndihmës ndërkombëtare “nuk janë të përsëritura, janë efektive dhe janë në përputhje me politikën e jashtme të presidentit Trump”.

Kryetari i ri i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, përfaqësuesi Brian Mast (republikan nga Florida), premtoi këtë javë se republikanët do të shqyrtonin “çdo dollar dhe çdo diplomat” në buxhetin e Departamentit të Shtetit për të siguruar që ai i plotësonte standardet e tyre për nevojshmëri strikte.

Mast tha në një deklaratë pas konfirmimit të Rubios si sekretar i Shtetit se ai synon të punojë me Rubion për të “eliminuar” shpërdorimin në Departamentin e Shtetit.

Reagimi i demokratëve

Anëtari kryesor i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës reagoi ndaj këtij vendimi duke thënë se ai “minon udhëheqjen dhe besueshmërinë amerikane” në mbarë botën.

“Programet e ndihmës ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara promovojnë stabilitetin në vende të tjera për të ndihmuar në ndalimin e krizave që mund të përhapen drejtpërdrejt në pragun tonë”, tha përfaqësuesi Gregory Meeks (demokrat nga Nju Jorku) në një letër drejtuar Rubios.

“Ndihma ndërkombëtare nuk është një dorë e zgjatur; është një investim strategjik për të ardhmen tonë që është jetik për udhëheqjen globale të SHBA-së dhe për një botë më të qëndrueshme”.

Sipas tij, ndihma ndërkombëtare amerikane i shërben drejtpërdrejt interesave të SHBA-së dhe demonstron besueshmërinë e vendit ndaj aleatëve, partnerëve dhe njerëzve të cenueshëm që mbështeten në ndihmën amerikane për mbijetesë.

Duke pezulluar programet aktuale dhe duke penguar të rejat, Shtetet e Bashkuara do të “lënë këtë hapësirë” për kundërshtarët e saj, thuhej në letër, e cila ishte nënshkruar gjithashtu nga përfaqësuesja Lois Frankel (demokrate nga Florida), anëtarja kryesore në Nënkomisionin e Sigurisë Kombëtare, Departamentit të Shtetit dhe Programeve të Ndërlidhura për Buxhetimin.

“Për vite me radhë, republikanët në Kongres kanë kritikuar atë që ata e shohin si mungesë të besueshmërisë së SHBA-së në raport me vende si Kina, Rusia dhe Irani. Tani besueshmëria jonë është në rrezik dhe duket se do të tërhiqemi nga angazhimet amerikane ndaj partnerëve tanë në mbarë botën”, thanë Meeks dhe Frankel.

Ndihma amerikane në Kosovë

Në tetor të vitit të kaluar, USAID-i shënoi 25-vjetorin e themelimit në Kosovë, ku ka zhvilluar programe për luftën kundër korrupsionit, sundimin e ligjit dhe qeverisjen e mirë, luftën kundër dezinformimit dhe avokimin e mediave të pavarura, forcimin e shoqërisë civile dhe demokracisë, zhvillimin ekonomik dhe tërheqjen e investimeve të huaja.

Aktualisht, USAID-i në Kosovë është duke financuar një mori aktivitetesh. Ndër to janë:

ndihma mbi 12 milionë dollarëshe për mbështetjen e reformave legjislative dhe ngritjen e Gjykatës Komerciale;

ndihma 15 milionë dollarëshe për të përmirësuar gjithëpërfshirjen dhe llogaridhënien në qeverisje;

ndihma mbi 13 milionë dollarëshe për të adresuar sfidat e korrupsionit dhe qeverisjes së mirë në komuna;

ndihma gati 12 milionë dollarëshe për përmirësimin e pavarësisë së gjyqësorit dhe prioritizmit të nevojave të qytetarëve gjatë proceseve gjyqësore;

ndihma mbi 16 milionë dollarëshe për të promovuar konkurrencën e mirë në tregjet vendore dhe ndërkombëtare;

ndihma mbi 13 milionë dollarëshe për pjesëmarrjen e qytetarëve në qeverisjen lokale;

ndihma gati 12 milionë dollarëshe për të rritur kapacitetet institucionale për zhvillimin e tregut të energjisë.

Në gusht të vitit 2024, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e nënshkroi një grant me USAID-in, i cili ofronte ndihmë shtesë për institucionet e Kosovës në vlerë prej 34.5 milionë dollarësh.

Granti ishte pjesë e marrëveshjes së arritur më parë në vlerë prej rreth 146 milionë dollarësh, që synonte ofrimin e shërbimeve më të mira për qytetarët, rritjen e përgjegjësisë së institucioneve dhe menaxhimin më efikas.

Kreshnik Shehu, një përpunues i drurëve në Kosovë, thotë se ndihma e SHBA-së ka luajtur rol të rëndësishëm në rritjen e eksporteve të kësaj lënde.

Kompania e Shehut, ashtu si edhe sektori i drurit në përgjithësi në Kosovë, kanë përfituar nga financimet e USAID-it (Agjencisë së SHBA-së për Zhvillim Ndërkombëtar).

“Në vitin 2014, eksportet në sektorin tonë ishin 2.5 milionë euro”, thotë Shehu për Radion Evropa e Lirë.

“Sot, ato janë më shumë se 150 milionë euro. Kjo tregon se gjatë dhjetë vjetëve të fundit, kontributi i USAID-it ka qenë shumë i madh. Ai ka qenë një faktor vendimtar në rritjen e këtij sektori”, shton Shehu.

“Nëse ajo ndihmë nuk do të ekzistonte, do të kishim mbetur shumë vite prapa”, thotë Shehu, kompania e të cilit e ka selinë në qytetin e Drenasit.

“Ne ende kemi nevojë për të, sepse ende nuk jemi rritur sa duhet për të përballuar konkurrencën e pabesueshme në tregun ndërkombëtar”, thotë ai.

Urdhri i Rubios përjashton programet e emergjencës ushqimore, si ato që ndihmojnë në ushqyerjen e miliona njerëzve në Sudan. Urdhri ekzekutiv i Trumpit nuk përmend ndihmën ushtarake, por mesazhi i Rubios specifikon se ndihma ushtarake për Izraelin dhe Egjiptin janë të përjashtuara.

Nuk ka asnjë tregues për një përjashtim të ngjashëm për ndihmën ushtarake të SHBA-së për Ukrainën, megjithatë administrata Biden përshpejtoi shpërndarjen e ndihmës së miratuar tashmë për Ukrainën para largimit nga detyra, nga frika se Trump do ta ndërpriste atë. Ende janë rreth 3.85 miliardë dollarë fonde të autorizuara nga Kongresi për dërgesa të ardhshme armësh në Ukrainë, dhe i takon Trump-it nëse do t’i shpenzojë ato apo jo.

Shtetet e Bashkuara janë donatori më i madh në botë, duke ofruar dhjetëra miliarda dollarë çdo vit./ KultPlus.com