Parku Arkeologjik i Apolonisë ka pritur 16525 vizitorë, vendas e të huaj, gjatë periudhës janar-prill 2025. Shifra u publikua nga ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, në një postim në rrjetet sociale.
Kjo periudhë kohore ka shënuar rritje vizitueshmërie në të gjitha monumentet e kulturës në vend dhe qyteti antik i Apolonisë është ndër më të vizituarit për trashëgiminë e tij të pasur historike dhe kulturore.
Parku Arkeologjik i Apolonisë ndodhet në jugperëndim të Fierit. Historia e Apolonisë është e ndërlikuar dhe interesante, dhe vizitorët kanë shumë për të kuptuar dhe eksploruar në këtë vend të mrekullueshëm.
Apolonia e Fierit është një nga sitet më të mëdhenj në vend, por edhe një nga qytetet më të mëdhenj në botën antike. Si një nga 27 Apolonitë e pellgut të Mesdheut, ajo është një nga vlerat e perlat e trashëgimisë tonë arkeologjike.
Arkeologët e quajnë Apoloninë “Pompei i Shqipërisë”, pasi vetëm 10% e territorit të qytetit të dikurshëm është zbuluar deri më sot./ KultPlus.com
“Eurovizion Song Contest” është një nga ngjarjet më të ndjekura në Evropë dhe në botë. Shqipëria ka qenë pjesë e këtij eventi që prej vitit 2004 dhe deri më sot, ka marrë pjesë në 21 edicionet e Eurovizionit, shkruan KultPlus.
Historia e Shqipërisë në Eurovizion filloi me vështirësi në vitin 2004, kur Anjeza Shahini paraqiti këngën “The Image of You” dhe arriti të ngjitet në vendin e 7-të në këtë garë të madhe e çka u konsiderua sukses mjaft i madh.
Në vitin 2005, Shqipërinë e përfaqësoi Ledina Celo me këngën “Tomorrow I Go”.
Shqipëria kthehet në Eurovizion në vitin 2006 me këngën “Zjarr e ftohtë” e interpretuar nga Luiz Ejlli.
Viti 2007 dërgoi këngën “Hear My Plea” nga Frederik Ndoci si përfaqësues në Eurovision e që arriti deri në semi-finale.
Në vitin 2008, Shqipëria paraqiti këngën “Zemrën e lamë peng” nga Olta Boka. Kjo këngë zuri vendin e 17-të në këtë garë.
Viti 2009 ishte edhe një vit i suksesshëm për Shqipërinë në Eurovizion, pasi kënga “Carry Me In Your Dreams” nga Kejsi Tola arriti të shkojë në finale dhe fitoi pozitën e 17-të.
Në vitin 2023, Shqipëria u përfaqësua nga Albina & Familja Kelmendi” me këngën “Duje”. Ndonëse kënga ‘Duje’ arriti të kualifikohet për në finale, ajo u rëndit e 22-ta me 76 pikë.
Shqipëria mori pjesë në Eurovision Song Contest 2024 në Malmö, Suedi, me “Zemrën n’dorë” interpretuar nga Besa Kokëdhima. Pavarësisht performancës së saj të mirë, ajo nuk arriti të hyjë në dhjetëshen e parë të finalistëve.
Në vitin 2012, Rona Nishliu paraqiti këngën “Suus” dhe arriti të shkojë në finale dhe fitoi pozitën e 5-të, e cila mbetet pjesa më e lartë që Shqipëria ka arritur në Eurovizion deri më sot.
Në vitet e fundit, Shqipëria ka paraqitur këngë me ngjyra moderne dhe të ndryshme. Megjithatë, këto 21 vite të pranisë së Shqipërisë në Eurovizion kanë qenë një mundësi për të prezantuar kulturën dhe muzikën shqiptare në skenën ndërkombëtare.
Për konkursin e vitit 2025 në Bazel të Zvicrës, Shqipëria përfaqësohet nga Shkodra Elektronike me këngën “Zjerm”, e cila fitoi Festivalin e Këngës 63. Dyshja, e përbërë nga Kolë Laca dhe Beatriçe Gjergji, sjell në skenë një përzierje unike të muzikës elektronike dhe tingujve tradicionalë shqiptarë.
Përfaqësuesja e Shqipërisë në Eurovision 2025, ‘Shkodra Elektronike’, dje ka kaluar me sukses në finalen e këtij festivali, teksa është zhvilluar gjysmëfinalja e parë.
Dyshja ka realizuar një tur promovues në disa qytete evropiane, përfshirë Berlinin, Selanikun, Marsejën, Oslon, Amsterdam, Mançesterin, Londrën dhe Madridin, për të prezantuar këngën “Zjerm” para publikut ndërkombëtar./ KultPlus.com
Presidentja Vjosa Osmani ka përkujtuar 26-vjetorin e Masakrës në Qyshk, Zahaq, Llabjan dhe Pavlan.
Më poshtë gjeni postimin e plotë:
Sot përkujtojmë me dhimbje e nderim viktimat e Masakrës në Qyshk, Zahaq, Llabjan dhe Pavlan, civilë të pafajshëm, familjarë e fqinjë, të vrarë mizorisht nga forcat e regjimit gjenocidal serb.
44 civilë në Qyshk, 17 në Zahaq, 21 në Pavlan dhe 13 në Llabjan u vranë vetëm pse ishin shqiptarë.
Kujtimi për ta mbetet i përhershëm, ndërsa drejtësia ende mungon.
Sot mbushen 26 vite nga Masakra e Qyshkut, në të cilën forcat pushtuese kriminale serbe kanë vrarë dhe masakruar barbarisht 44 burra.
Masakra e 14 majit 1999 ishte vetëm njëra nga të shumtat që kanë ndodhur gjatë luftës në Kosovë.
Dhjetëra pjesëtarë të grupit paramilitar serb “Çakallët” janë arrestuar dhe dënuar në Beograd.
Në Qyshk është kryer një nga krimet më monstruoze nga shteti i Serbisë: policia dhe bandat qeveritare, pas një sulmi të egër – gjatë të cilit kanë përdhunuar gratë shqiptare dhe kanë plaçkitur gjithçka që kanë mundur të marrin me vete – kanë vrarë të paktën 44 civilë, në tri shtëpi të fshatit të cilat i kanë djegur.
Fshati është rrafshuar me tokë, ndërsa nga aty janë dëbuar më shumë se 400 civilë./ KultPlus.com
Para se të dashuroja, e dashur, Asgjë s’ishte e imja: endesha rrugëve, midis sendeve asgjë s’kishte vlerë, as emër nuk kishte: vetëm ajër që priste ishte bota. Unë pashë sallone në ngjyrë hiri, galeri të banuara prej hënës, hangare të pashpirt në ndarje, pyetje që ngulnin këmbë në rërë. Gjithçka ishte bosh, e vdekur, e heshtur, rrëzuar, braktisur, lëshuar; gjithçka ishte e huaj, tjetërsim, e të tjerëve ishte dhe e askujt, – gjersa bukuria jote dhe varfëria e mbushën vjeshtën me dhurata./ KultPlus.com
Përfaqësuesja e Shqipërisë në Eurovision 2025, ‘Shkodra Elektronike’, ka kaluar në finalen e këtij festivali, teksa sot po zhvillohet gjysmëfinalja e parë, përcjell KultPlus.
Shkodra Elektronike është një duo muzikore shqiptare e formuar në vitin 2019 në qytetin e Shkodrës, e përbërë nga producenti Kolë Laca dhe këngëtarja Beatriçe Gjergji. Ata janë njohur për stilin e tyre unik “folktronica”, që ndërthur muzikën elektronike me elemente të muzikës tradicionale shqiptare. Pas emigrimit në Itali, ata kanë ruajtur lidhjet me rrënjët e tyre kulturore, duke i sjellë ato në një kontekst modern muzikor.
Kënga e tyre “Zjerm” është një përzierje e fuqishme e tingujve elektronikë dhe motiveve tradicionale shqiptare, e cila trajton tema si dhimbja, qëndresa dhe shpresa. Teksti i këngës është shkruar nga Beatriçe Gjergji dhe Lekë Gjeloshi, ndërsa muzika është kompozuar nga Gjergji dhe Kolë Laca.
Duoja ka realizuar një tur promovues në disa qytete evropiane, përfshirë Berlinin, Selanikun, Marsejën, Oslon, Amsterdam, Mançesterin, Londrën dhe Madridin, për të prezantuar këngën “Zjerm” para publikut ndërkombëtar./KultPlus.com
Mirë se erdhe! Zbrazëtia jote qëndroi krah nesh si një dorë e këputur. Mirë se erdhe! Ndarja zgjati shumë, Malli na mori sytë na mbetën nga oborri. Mirë se erdhe! Ne, jemi siç na le. Vetëm se u bëmë më mjeshtra gurë duke thërrmuar mikun nga armiku duke shquar… Mirë se erdhe! Kemi plot, për të thënë e dëgjuar Por shumë gjatë, kohë s`kemi. Le të ecim…
Në një reflektim krahasues, i ndritshëm për nga thellësia dhe sinteza, shkrimtari dhe kritiku amerikan John Updike ndalet te dy figura madhore të letërsisë botërore të shekullit XX: Ismail Kadare dhe Gabriel García Márquez. Ai i vendos këta dy gjigantë të letrave përballë njëri-tjetrit jo për të shpallur fitues, por për të ndriçuar dy mënyra të ndryshme të shkrimit nën pesha të ndryshme të historisë, kulturës dhe pushtetit.
“Ismail Kadare dhe Gabriel García Márquez; të dy tregojnë rreth qyteteve që lëshojnë vezullime magjepsëse dhe mbizotërohen nga klanizmi.”
Në këtë vëzhgim, Updike e dallon ngjashmërinë e dukshme mes veprave të tyre: të dy krijojnë botë që përkunden mes realitetit dhe fantazisë, ku qytetet janë më shumë simbole shpirtërore sesa koordinata gjeografike. Por ai dallon qartë edhe dallimet thelbësore:
“Qyteti prej guri i Kadares duket më pak jashtë botës reale, më pak i panjohur, më pak i paçuditshëm sesa qyteti Makondo i Márquezit, i tëri me ndërtesa të larta me mure pasqyrash…”
Këtu, Gjirokastra e Kadaresë është një vend i konkretësuar, i fortë, me rrënjë në kujtesën historike dhe të fëmijërisë. Ndërsa Makondoja e Márquezit është një laborator i realitetit magjik — vendi ku kohët përzihen dhe muret reflektojnë sa vetveten aq edhe fantazinë kolektive të një Amerike Latine të përmbysur.
Por pyetja më e rëndësishme që ngre Updike është:
“Si ishte në gjendje Ismail Kadare, nën një regjim famëkeq ksenofobik si ai i Enver Hoxhës, të krijonte një art kaq të hollë e të shprehej aq lirshëm?”
Kjo pyetje është thelbi i shqetësimit kritik perëndimor për shkrimtarin që vjen nga diktatura. Në sytë e Updike, Kadare nuk është thjesht një autor që mbijetoi censurën; ai është një krijues që e përdori atë si sfond për të ndërtuar një gjuhë aludimesh, të shtresëzuar e të rafinuar. Sipas tij, ekzistojnë disa mënyra që lejojnë një shkrimtar të mbijetojë dhe madje të lulëzojë nën totalitarizëm:
“Kujtimet nostalgjike të fëmijërisë, sigurisht, përbëjnë strehë mbrojtëse për një shkrimtar, i cili krijon nën regjim totalitar. Mënyra të tjera krijuese për një shkrimtar në kushte të tilla janë përkthimet, tregimet për fëmijë dhe romanet fantastiko-historike.”
Ky përfundim është një analizë e hollë e poetikës së mbijetesës. Kujtesa personale bëhet jo vetëm lëndë narrative, por edhe strategji për të mbrojtur veten nga përplasja direkte me pushtetin. Përkthimi, nga ana tjetër, shërben si një dritare drejt botës dhe si një mjet për të ushqyer gjuhën dhe stilin. Ndërsa zgjedhja e një zhanri si romani historik ose ai fantastik është, në të vërtetë, një mënyrë për të shmangur konfliktin frontal me realitetin politik, duke e zhvendosur mesazhin në të shkuarën, ose në një univers tjetër.
Në këtë dritë, Kadareja nuk është një shkrimtar i dorës së dytë që fati e nguli në një cep të errët të hartës letrare, por një mjeshtër i formës dhe përmbajtjes në kushte ekstreme. Ai nuk është më pak universal sesa Márquezi — vetëm se universaliteti i tij vjen jo nga shpërthimi i imagjinatës tropikale, por nga disiplina e nënkuptimit, simbolikës dhe arketipit ballkanik.
Updike e lexon Kadarenë me një ndjeshmëri të rrallë për lexuesin anglo-amerikan, duke na dhënë një mësim se si letërsia e madhe, edhe kur vjen nga një vend i vogël dhe i mbyllur, mund të jetë universale në ndjeshmëri dhe mjeshtërore në zbatim./KultPlus.com
Muzikanti i njohur amerikan, Chet Baker u lind më 23 dhjetor 1929 në Oklahoma, sipas britannica.com.
Ai ishte në kulmin e tij muzikor kur vdiq, pasi ra nga dritarja e një dhome hoteli, në Amsterdam, më 13 maj 1988.
Baker ishte një trompist dhe vokalist amerikan i xhazit, i njohur për tonin e tij të përvuajtur dhe të brishtë si në interpretim ashtu edhe në këndim.
Ai ishte një figurë kulti, por problemet me varësinë nga droga ia kufizuan një karrierë premtuese.
Që në moshën 10 vjeç, Baker filloi të luante trompë në grupin e shkollës së tij.
Ai luajti në grupet e ushtrisë amerikane gjatë dy periudhave si ushtar (1946–48 dhe 1950–52) e më pas performoi në zonën e San Franciskos në vitet 50 duke luajtur së bashku me Charlie Parker.
Ai tërhoqi vëmendje të konsiderueshme në vitin 1952 si anëtar i kuartetit të njohur të Gerry Mulligan, me këngë të tilla si “Walkin’ Shoes”, “Bernie’s Tune” dhe “My Funny Valentine” që përmbanin interpretimin e qetë dhe të përmbajtur të Baker.
Baker në këtë kohë u shpall si një forcë e re e madhe në xhaz, duke kryesuar sondazhin e revistës ”Metronome” si trumpetisti më i mirë i vitit 1953 dhe duke krijuar kuartetin e tij në të njëjtin vit.
Regjistrimi i tij i vitit 1954 i “Let’s Get Lost” ishte një baladë romantike që mori konotacione të reja.
Shumë fansa dhe kritikë menduan se Baker, me popullaritetin dhe pamjen e tij të mirë, mund të kishte qenë një yll filmi. Turnetë evropiane gjatë viteve 1955 dhe 1956 ia shtuan reputacionin, dhe regjistrimet e bëra gjatë kësaj kohe përfaqësojnë më të mirën e karrierës së hershme të Baker.
Megjithatë, jeta e tij u bë gjithnjë e më e paqëndrueshme gjatë fundit të viteve 1950, ndërsa ai u bë gjithnjë e më i varur nga heroina.
Turnetë e mëvonshme në Evropë gjatë fillimit të viteve 1960 rezultuan në probleme të shumta ligjore për Baker, varësia e tij nga droga çoi në arrestime, dënime me burg dhe mbyllje në një sanatorium.
Me ndihmën e metadinës, Baker bëri një rikthim gradual gjatë viteve 1970. Vitet e varësisë kishin lënë gjurmën e tyre në zërin e tij të këndimit, i cili u bë gjithnjë e më i pasigurt dhe i ashpër, por shumë kritikë menduan se loja e Baker në trombë ishte në kulmin e saj gjatë dekadës së tij të fundit.
Ndjeshmëria ndaj Baker u rrit pas vdekjes së tij me publikimin e dokumentarit biografik të regjisorit Bruce Weber ”Let’s Get Lost” (1988) dhe kujtimeve të papërfunduara të vetë Baker ”As Though I Had Wings” (1997)./KultPlus.com
Artisti shqiptar, Jakup Ferri do të marrë pjesë në ekspozitën grupore ‘Pse t’i shikojmë kafshët?’ që do të hapet në Muzeun Kombëtar të Arteve Bashkëkohore në Athinë të Greqisë, përcjell KultPlus.
Kjo ekspozitë e cila do të hapet të enjten më 15 maj ka për qëllim të përëqendrohet në të drejtat e kafshëve dhe mirëqenien e tyre.
Në vijim KultPlus ua sjell postimin e Jakup Ferrit:
Hapja e enjte 15 maj 2025 | ora 20:00
Muzeu Kombëtar i Artit Bashkëkohor
EMST Athinë
‘Pse t’i shikojmë kafshët?’, një rast për të drejtat e jetëve jo-njerëzore është një ekspozitë e madhe grupore që përqendrohet në të drejtat e kafshëve dhe mirëqenien e kafshëve, duke theksuar nevojën për të njohur dhe mbrojtur jetët e kafshëve jo-njerëzore në një botë antropocentrike që i margjinalizon, i shtyp dhe i brutalizon ato. Me pjesëmarrjen e më shumë se 60 artistëve nga katër kontinente dhe me mbi 200 vepra që zënë të gjitha katet e Muzeut, ‘Pse t’i shikojmë kafshët?’ është ekspozita më e madhe e organizuar ndonjëherë nga EMΣT dhe ekspozita e parë e madhe mbi të drejtat e kafshëve jo-njerëzore ndërkombëtarisht. Me këtë projekt EMΣT vendos drejtësinë ekologjike dhe të drejtat e jetës jo-njerëzore në qendër të programimit të saj për muajt në vijim. Nëse njerëzimi dëshiron të angazhohet me drejtësinë klimatike, biodiversitetin dhe mbrojtjen e mjedisit, kafshët jo-njerëzore përbëjnë një pjesë integrale të diskutimit.
Ekspozita është kuruar nga Katerina Gregos, Drejtore Artistike ΕΜΣΤ./KultPlus.com
Në Kinë mbërrin rrjeti 10 G. Pra teksa pjesa më e madhe e tokës është në pritje të 5G, në Kinë dyfishimi është tashmë realitet në qytetin futurist Xiong’an. Projekti është falë bashkëpunimit të China Unicom dhe Huawai, bazohet në teknologjinë 50G-PON, e aftë të garantojë një shpejtësi të tillë që një film mund të shkarkohen në pak sekonda.
Gjithashtu rrjeti bën të mundur të kalojë në kohë reale sistemet e avancuara të Inteligjencës Artificiale, si modelet gjuhësore të gjeneratës së re dhe integrimin e Inteligjencës Artificiale në jetën e përditshme. Një kapërcim teknologjik i menduar për një metropol që po bëhet simbol i Kinës së të ardhmes, si nga ana urbanistike ashtu edhe dixhitale.
Rrjeti 10G është me bandë shumë të gjerë dhe nëpërmjet tij do të bëhen të mundur aplikacione që sot duken si fantashkencë, si drejtimi autonom i mjeteve, në gjendje edhe të komunikojnë me njëri-tjetrin në kohë reale, syze me realitet virtual, diagnoza dhe ndërhyrje kirurgjikale në distancë me analiza instantane, drejtim inteligjent i energjisë dhe trafikut. Pra infrastruktura dixhitale do të jetë truri i vërtetë i qytetit, në gjendje të analizojë dhe reagojë të dhënat e mbledhura në çdo moment. Xiong’an është një qytet i themeluar në 2017 me urdhër të qeverisë kineze, me qëllim që të ishte qendër e hi-tech në nivel botëror, me kritere arkitekturore në respekt të mjedisit dhe me infrastrukturë model, e konceptuar për të qenë perfekt./KultPlus.com
Kosova dhe Shqipëria kanë hapur sot pavijonin e përbashkët në Marché du Film në Kanë, ngjarjen më të madhe të industrisë së filmit në botë.
Nën organizimin e Qendrës Kinematografike të Kosovës dhe Qendrës Kombëtare të Kinematografisë së Shqipërisë, pavijoni në International Village Riviera (Pavilion 137) do të jetë vendtakimi i producentëve, regjisorëve dhe profesionistëve të industrisë nga të dy vendet, të cilët po përfaqësojnë kinematografinë tonë në nivel ndërkombëtar./KultPlus.com
“Korça po rrit një brez të ri krijues dhe vizionar”, u shpreh kryebashkiaku i Korçës, Sotiraq Filo në rrjetet sociale, në përfundim të garës mes nxënësve korçarë.
200 nxënës nga 5 gjimnazet e qytetit u bënë pjesë e një sfide unike të Korça Innovation Hub, ku sollën zgjidhje të zgjuara për “Transportin e së ardhmes”.
11 grupe u përzgjodhën për qasjen e tyre novatore, të cilët kalojnë në finalen e hackathon-it.
Korça Innovation Hub u mbush me energji, kreativitet dhe ide futuristike. Ky ishte edicioni i dytë që ICT Clubs bashkoi nxënësit e gjimnazeve të Korçës, për sfidën me temë “A mund të mbijetojmë në Mars?”.
A do të udhëtojmë me dronë? Me energji diellore? Apo me ide krejtësisht të reja? Këto ishin disa nga pyetjet që sfida “Transporti i të Ardhmes” ngjalli te 200 nxënësit pjesëmarrës.
11 grupet fituese, të cilët dhanë ide mahnitëse, përfaqësojnë shkollat: Kolegji “Preka”, Kolegji “Platon”, “Themistokli Germenji”, “Raqi Qirinxhi” si dhe Shkolla Profesionale Teknike.
“Korça nuk ka vetëm histori, ka të ardhme”, u shpreh kryetari i bashkisë Korçë në përfundim të kësaj sfide interesante./KultPlus.com
Pas lajmit për një turne në Kosovë ku unë do të marr pjesë, planifikoj të sjell prej andej shumë çamçakëz dhe – më ngazëlluese akoma – të blej një biçikletë si ajo që kam parë në faqet e zhubrosura të një katalogu italian: e kuqe dhe e shndritshme.
Bashkë me pesë muzikantë të rritur, paraqesim një lloj recitali të përzier, ku ndërthuren kanto, violonçel, violinë dhe piano. Pjesa e zezë e turneut është perspektiva e udhëtimeve të gjata me autobus, që më sëmurin gjithmonë. Për të ma lehtësuar kalvarin babai më shoqëron me motorin e tij afër kufirit maqedonas, ku marr autobusin.
Megjithëse më përzihet, kurioziteti për të parë kufirin, skaj mitik i përmendur aq shpesh në shkollë, është i madh. Në sajë të vigjilencës së kufitarëve tanë heroikë ai na mbron nga armiqtë e shumtë që ëndërrojnë ta shkelnin atë për të na pushtuar dhe shthurur. Simbolika është aq e fortë sa qentë ujq të racës së njohur gjermane që përdoren nga policitë e të gjithë botës te ne quhen “qen kufiri” dhe janë shokët e pandarë të kufitarëve tanë, me ndihmën e të cilëve ata përkujdesen për sigurinë tonë. Veç tyre, për t’i bërë ballë kërcënimit të çdokohshëm të pushtuesve të panumërt, është ngritur edhe një barrierë e elektrifikuar prej telash me gjemba, pothuaj e pakapërcyeshme.
Sepse kërcënimi është i dyfishtë. Jo vetëm shumë diversantë përpiqen të hyjnë në vendin tonë me çdo kusht, por, çka është edhe më keq, ca nga tanët përpiqen të ndahen nga ne për t’u bashkuar me trupat e armiqve tanë të betuar. Këta quhen “të arratisur”. Janë njerëz të degjeneruar, të korruptuar nga Perëndimi, gjarpërinj që flenë në gjirin e atdheut tonë të bukur, të ushqyer me qumështin e tij të shenjtë, dhe që – mosmirënjohësit! – ia shpërblejnë duke e kafshuar pabesisht. Si armiqtë e huaj, edhe ata meritojnë plumbin. Dhe për fat të mirë kufitarët dhe qentë e tyre besnikë e kanë syrin pishë. Të arratisurit dhe diversantët kapen gjithmonë dhe asgjësohen. Ky është fati i tyre. I pashmangshëm. Dhe mirë t’iu bëhet.
Nuk më paskan gënjyer: gardhi i lartë prej telash me gjemba duket sikur zgjatet pa fund në të dyja anët e kullës së vrojtimit dhe barrierës që zë rrugën. Një nga ushtarët tanë na sjell pasaportat e kuqe fringo të reja, që na janë dorëzuar me këtë rast disa ditë më parë. Në fakt ai nuk përkon saktësisht me imazhin e kufitarit krenar me dylbi dhe qenin e tij, për të cilin më kanë treguar në shkollë: në një uniformë te zbërdhulët dhe tepër të gjerë për trupin e tij, ai zvarrit këmbët me nge. Por sidoqoftë, automatikun e ka.
Autobusi ynë merr rrugën përsëri, kësaj here fare ngadalë. “No man’s land” thotë njëri nga muzikantët. Më shpjegojnë se kjo zonë nuk i përket as Shqipërisë e as Jugosllavisë. Ky “mosvend” duket goxha i madh dhe unë humbas në hamendësime: nëse “i askujt” do të thotë “i të dyve në të njëjtën kohë”, a ndodhemi tashmë jashtë vendit tonë? Dhe çfarë kombësie kanë gjarpërinjtë, ujqit dhe dhelprat që jetojnë aty? Shpejt mbërrijmë te posta kufitare e huaj. Dalloj uniforma të panjohura, me ngjyra më të errëta se të ushtarëve tanë, ndërkohë që fjalë në një gjuhë të pakuptueshme më kumbojnë në veshë.
Disa çaste më vonë përpiqem të zbuloj gjatë rrugës shenja që tregojnë se nuk jemi më në Shqipëri. Ato nuk vonojnë! Në muzgun që na rrethon kalojmë afër një katundi ku një djalosh anës rrugës mban veshur çizme të verdha: kurrë në jetën time nuk kam parë të tilla! Ndërsa për të me sa duket janë fare të zakonta duke gjykuar nga mënyra si i ka përbaltur.
Njëkohësisht me lodhjen që më kaplon, nata nuk vonon, duke përpirë peizazhet e panjohur, shtëpitë, njerëzit, zakonet e tyre të pakapshme, këto mijëra shembuj të sipëranisë së tyre ndaj nesh që edhe në mes të errësirës dalin befasisht në pah nëpërmjet tabelave të sinjalizimeve rrugore që me ngjyrat e tyre të ndezura, si dordolecë të çmendur, çajnë tek-tuk terrin me një vezullim të huaj.
Të nesërmen, në Prishtinë, kuptoj se do të më duhet të gjej një mënyrë mbrojtje prej dyndjes me informacione të reja dhe magjepsëse, për të shmangur mbingarkesën mendore. Ndërtesa të larta, ashensorë, vetura të të gjitha modeleve në numër të pakufizuar, televizorë me ngjyra, mokete, fruta të panjohura si ananase dhe banane, vitrina, xhinse, modele flokësh, syze dielli, grimime, vëmendja ime tërhiqet çdo çast. Koka më sillet rrotull dhe kam përshtypjen marramendëse sikur kam bërë një kapërcim në kohë – ndjesi e parehatshme ndërkohë që duhet t’i bëj ballë pa u dukur shumë i çoroditur. Në një bar shoqëruesit tanë më ofrojnë një pije me gaz me ngjyrë kafe, në shishe prej qelqi të trashë që duket si e brumosur me dorë.
Mahnitem nga shija e saj karakteristike të cilën më kot do të përpiqem t’ia përshkruaj Albanos kur të kthehem. Unike, përshtypja e Koka-Kolës së parë do të ruhet në një cep të kujtesës sime edhe më mirë se në shishen apo kanoçen e saj. Kurrë më në jetën time nuk do ta ripërjetoj shijen e fërgëllimës avulluese të asaj dite.
Ndërkohë, përditë na shoqërojnë në koncerte, na dëgjojnë, na festojnë. Shqetësimi im më i madh është përzierja e pashmangshme e stomakut shkaktuar nga makina. Besoj me gjithë mend se ky kalvar do të më shoqërojë gjatë gjithë ditëve të jetës sime dhe ngushëllohem duke menduar që për fat të mirë jetoj në një vend ku veturat private janë të ndaluara dhe nuk do të jem i detyruar të ulem shpesh në këto mjete të mallkuara.
Megjithatë bëhem i fortë: perspektiva e blerjes së biçikletës së kuqe më bën të duroj gjithçka, madje edhe të vjellat më të mundimshme. Ëndërroj, ëndërroj për të… Për fat të keq në ëndrrat e mia kam harruar një vogëlimë: çmimi i një biçiklete aq të mrekullueshme e tejkalon disa herë honorarin e pesë ose gjashtë koncerteve, edhe pse ai është jashtëzakonisht i lartë deri sa të lejon të blesh me qindra çamçakëzë. Zhgënjimi im është kaq i madh sa shoqëruesit tanë e vënë re, duket sikur po kërkojnë një ujdi, mund të ketë një zgjidhje mbase, shpresa ringjallet.
Një mëngjes, aeroplanë ushtarakë fluturojnë mbi qiellin e Prishtinës, fare pranë kokave tona, me një potere aq turfulluese sa të hyn deri në palcë dhe të bën të dridhesh si gjethe. Tanket patrullojnë poshtë hotelit, grupe të rinjsh vrapojnë nxitimthi në rrugë dhe gazi lotsjellës hyn deri në dhomat tona. Po atë ditë na hipin me urgjencë në autobus. Pasi kemi kaluar shumë postblloqe dhe u kemi treguar pasaportat ushtarëve që na vërejnë me përbuzje, drejtohemi me shpejtësi drejt kufirit. Pa biçikletën e kuqe.
Revolta e shqiptarëve të Kosovës dhe shtypja serbe kanë ndërprerë në mënyrë brutale turneun tonë dhe suksesin që prindërit e mi shpresonin prej tij. Pavarësisht ekzaltimit tim ndaj zbulimit të modernitetit përtej kufijve, ndihem i lehtësuar nga përfundimi i kësaj përvoje që në fund të fundit përngjante me një ëndërr të keqe. Pjergullat, agrumet, ulliri i kopshtit tonë, më duken shumë më ngushëllues. Aty njoh çdo trung, çdo cep muri, çdo hije të pronës time e cila pjesëtohet në krahina qartësisht të ndara nga njëra-tjetra në mendjen time. Në një skaj ndodhet vendi ku gjenden krimbat më të mëdhenj të tokës, prapa atij ku fshihen breshkat e sjella nga gjuetia, ngjitur me “wc-të e qenve” me jashtëqitjet e fosilizuara nën diell, përtej të cilit nis këndi i surprizave, gjatë murit, ku shpesh më ndodh të gjej, si të rënë nga qielli mbi gjethet e thara që mbulojnë tokën, portofola me dokumente identiteti, letra, fotografi ose kartolina. Unë i kontrolloj imtësisht dhe kundroj fytyrat e panjohura mbi fotografitë bardhë e zi.
Hidhësia dhe pikëllimi i fytyrave të tyre duken sikur reflektojnë enkas vjedhjen viktimë e së cilës kanë rënë. Një ditë i çoj babait një dokument të çuditshëm, me ngjyrë të kuqe flakë, vendosur në një këllëf të hollë lëkure me rrip të gjatë. Ai më thotë që është një “Triskë Partie”. Nuk arrij ta besoj, jam i trallisur që nuk m’i dogji duart. Mësuesja në shkollë na ka shpjeguar se për një komunist nuk ka në botë gjë më të çmuar se ky dokument dhe për ta ruajtur atë duhet sakrifikuar edhe jeta. Shkelja që përbën fakti i thjeshtë i të prekurit të tij më shkakton një marramendje dehëse.
Nga ana tjetër, babai duket më tepër i argëtuar se sa i befasuar nga gjetja ime dhe më këshillon t’i shkruaj një letër pronarit të saj, me një stil prej djaloshi shembullor, ashtu si na mësojnë në shkollë, duke e nënshkruar “Rroftë Partia! Fatos Tedi Papavrami”. E ndiej që ka një nuancë ironie në fjalët e tij, por gjithsesi i bindem. Disa ditë më pas i zoti do të vijë ta marrë sendin e çmuar, me fytyrë të ndriçuar nga mirënjohja. Ai më krijon përshtypjen e beftë sikur të jem shndërruar në një nga fëmijët sypatrembur dhe fisnikë me të cilët janë mbushur revistat që unë vazhdoj të shfletoj – me dëshpërimin e madh të babait – paralelisht me libra më të denjë për vlerësimin e tij. /KultPlus.com
KultPlus ju sjell sot 15 citate të Paulo Coelho mbi dashurinë, jetën dhe miqësinë:
“Ka vetëm një gjë që e bën të pamundur arritjen e një ëndrre: frika nga dështimi.”
“Mos e humbni kohën tuaj me shpjegime: njerëzit dëgjojnë vetëm atë që duan të dëgjojnë.”
“Dhe, kur ju dëshironi diçka, i gjithë universi punon për t’ju ndihmuar ta arrini atë.”
“Sekreti i jetës, megjithatë, është të biesh shtatë herë dhe të ngrihesh tetë herë.”
“Cila është gënjeshtra më e madhe në botë?… Është kjo: që në një moment të caktuar të jetës sonë, ne humbasim kontrollin e asaj që po na ndodh dhe jetët tona kontrollohen nga fati.”
“Dy provat më të vështira në rrugën shpirtërore janë durimi për të pritur momentin e duhur dhe guximi për të mos u zhgënjyer me atë që hasim.”
“Çdo gjë që ndodh një herë nuk mund të ndodhë më kurrë. Por gjithçka që ndodh dy herë do të ndodhë me siguri për herë të tretë.”
“Nëse e doni dikë, duhet të jeni të përgatitur për ta lënë te lirë.”
“Një fëmijë mund t’i mësojë një të rrituri tre gjëra: të jetë i lumtur pa arsye, të jetë gjithmonë i zënë me diçka dhe të dijë të kërkojë me gjithë fuqinë e tij atë që dëshiron.”
“Gjërat e thjeshta janë gjithashtu gjërat më të jashtëzakonshme, dhe vetëm të mençurit mund t’i shohin ato.”
“Nëse filloni duke premtuar atë që nuk e keni ende, do të humbisni dëshirën tuaj për të punuar për ta arritur atë.”
“Disa gjëra në jetë thjesht duhen përjetuar – dhe nuk shpjegohen kurrë. Dashuria është një gjë e tillë.”
“Kur dashurojmë, ne gjithmonë përpiqemi të bëhemi më të mirë se sa jemi. Kur ne përpiqemi të bëhemi më të mirë se sa jemi, gjithçka rreth nesh bëhet gjithashtu më e mirë.”
“Është mundësia për të realizuar një ëndërr që e bën jetën interesante.”
“Një është i dashur sepse dikush është i dashur. Nuk nevojitet asnjë arsye për të dashuruar./ KultPlus.com
“Më në fund, ishte afirmimi i një ëndrre unike amerikane, një ëndrre që filloi me vendimin tim për t’u larguar nga vendlindja. Me entuziazmin për arritjet, e dija atëherë, siç e di edhe tani, se ëndrrat e mia mund t’i realizoja vetëm në vendin tim të ri. Amerika ime e dashur më ofroi gjithçka nga mundësitë që janë e veçanta e botës amerikane, për të cilat do të jem gjithmonë mirënjohës,” (faqe 215.) – konkludon Pashko R. Camaj në fund të librit të tij me kujtime “Porosia e kullës”.
Shkruan: Driton Gashi
Autori me origjinë nga Tuzi i Malësisë së Madhe ka përmbledhur në këtë vepër ngjarje të vërteta nga jeta e tij me shumë sfida dhe i ofron lexuesit një rrëfim emocionues, por edhe fakte me rëndësi historike dhe shoqërore. Fillimisht i shkruar në gjuhën angleze me titullin “Dreaming from the trunk of an american car” (Ëndrrime nga bagazhi i një veture amerikane) dhe i konceptuar më shumë për lexuesin e huaj, libri është përkthyer në gjuhën shqipe me mjeshtëri të madhe nga vëllai i autorit, Nikollë Camaj.
Në historinë dhe kulturën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, termi “american dream” (ëndrra amerikane) zë një vend të veçantë. Jo rrallë ndeshemi me këtë ide si për shembull në letërsi (në romanin e njohur të shkrimtarit F. Scott Fitzgeralds “Gatsby i madh” të vitit 1925, në romanin “Një tragjedi amerikane” nga Theodore Dreisers të vitit 1925), pastaj në kinematografi (në filmat artistikë si “Na ishte njëherë në Amerikë” të vitit 1984 dhe “Forrest Gump” të vitit 1994), në muzikë (këngët e popullarizuara “Somewhere over the rainbow”, “Believe in yourself”, mjuziklli “West Side Story”) e shumë krijime tjera artistike deri në ditët e sotme.
Por, shtrohet pyetja, nga rrjedh dhe çfarë do të thotë koncepti ose ideja e “ëndrrës amerikane”?
“Ëndrra amerikane” është pjesë e pandashme e identitetit kombëtar amerikan, sipas të cilës çdo qytetar amerikan është i lirë dhe ka mundësinë të jetë i suksesshëm dhe të synojë të ketë një jetë më të mirë. Shkrimtari dhe historiani amerikan James Truslow Adams e analizon më thellësisht këtë term në librin e tij “The Epic of America” në vitin 1931. Adams e përkufizon ëndrrën amerikane si një mundësi për një jetë më të mirë, më të plotë dhe më të pasur për të gjithë, sipas arritjeve dhe aftësive të tyre. Nuk është thjesht një ëndërr e makinave dhe pagave të larta, por një ëndërr e një rendi shoqëror, në të cilin çdo burrë dhe grua mund të arrijnë lartësinë e plotë për të cilën janë natyrshëm të aftë.
Parimet e ëndrrës amerikane kanë zanafillën e tyre në Deklaratën e Pavarësisë së vitit 1776, e cila thotë se “të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë dhe kanë një të drejtë të patjetërsueshme për jetën, lirinë dhe kërkimin e lumturisë.”
Qysh në kapitullin e parë, lexuesi konfrontohet me vështirësitë dhe rreziqet që duhej të përballonin shumë mërgimtarë shqiptarë (por edhe të tjerë), për të arritur në tokën e premtuar. Duke kaluar kufirin mes Meksikës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës në mënyrë të paligjshme, i fshehur në bagazhin e një makine bashkë me motrën e tij binjake, Dritën, Camaj përjeton një frikë ekzistenciale, një stres të papërshkrueshëm, një panikë masive:
“Nuk kishim askënd që të na qetësonte ankthet. Drita mund të lexonte gjithmonë shprehjet e mia të fytyrës. Edhe në errësirën e veturës, ku nuk më shihte fytyrën, ndjeu frikën time dhe më tundi si për të më zgjuar. ‘Do të shkojë mirë, mos u shqetëso, mendo pozitivisht’, tha ajo.” (faqe 2.)
Dritës dhe Pashkut u buzëqesh fati në këtë situatë të tensionuar. E kalojnë kufirin dhe arrijnë në shtetin amerikan të Miçiganit, ku së pari vendosen te familjarët e tyre. E pikërisht në këtë fazë të rrëfimit, autori zgjedh të mos vazhdojë më tutje me çapitjet e para në Amerikë, duke i lënë ato për më vonë, por të kthehet në kohë, duke përshkruar me shumë sinqeritet e nostalgji fëmijërinë dhe jetën e thjeshtë në Malësi që e la pas dyzet vite më parë. Një jetë të ndershme në një familje të madhe tradicionale shqiptare, e cila me shumë mund e sakrificë i dilte ballë varfërisë dhe vështirësive tjera të asaj kohe. Mbijetesa në zonat malore të Malit të Zi sigurohej vetëm me punë jashtëzakonisht të rëndë, me kontribut të secilit anëtar, bile edhe të fëmijëve. Pashku dhe fëmijët tjerë i ruanin bagëtitë dhe u ndihmonin prindërve në punët e fushës. Më vonë, me babain e tij, gjatë stinës së verës shisnin pemë e perime në një qytet të vogël në Bosnje e Hercegovinë. Aty fitonin ca para për të lehtësuar sadopak furnizimin e familjes me artikuj elementarë, pasi që për jetë luksoze as që bëhej fjalë asokohe. Për “Çoçon”, siç e quanin me përkëdhelje nëna dhe babai, këto përjetime ishin një aventurë e vërtetë e rinisë së hershme. Me ndjenjën e mirë se i ndihmonte familjes, ai kishte mundësinë të shprehte aftësitë e shumta që posedonte dhe t’i zhvillonte ato më tej. Babai i tij ishte i vetëdijshëm për potencialin e të birit dhe u thoshte me krenari të tjerëve se “Çoço do bëhet njeri i letrave”. Pashku u njoh edhe me një shok vendas, Shekin, i cili poashtu shfrytëzonte pushimet verore për të fituar ca lekë në pazarin e Foçës. Një ditë prej ditësh, djaloshi boshnjak u rrah brutalisht nga një serb, pasi ai i kishte ndihmuar Pashkut për të shitur. Deri atëherë ai kishte qenë ndihmës i shitësve të ardhur nga Serbia, e ata nuk e duronin faktin se ai kishte bashkëpunuar me “shiptarët”, siç i quajnë serbët shqiptarët me një term ofendues. Pashku tmerrohet duke parë këtë dhunë aq jonjerëzore dhe është hera e parë që e përjeton këtë urrejtje masive të serbëve ndaj popujve tjerë në ish-Jugosllavi:
“Tërbimi në sytë e Miloradit ishte diçka e tmerrshme për mua. (…)
Sheki kishte vendosur të më ndihmonte vetëm pse po e paguaja më shumë ose sepse nuk po punonte për Miloradin atë ditë. Në asnjë mënyrë kjo nuk do të duhej të kishte provokuar një reagim kaq të trashë dhe urrejtje. (…)
Në njëfarë mënyre, me arritjen e moshës madhore do të kuptoja se kjo ishte arsyeja që do të më shtynte të largohesha përgjithmonë nga vendlindja.” (faqe 81.)
Ndoshta ky akt i dhunës ishte një ogur i zi, i cili paralajmëronte zhvillime të tmerrshme në të ardhmen e afërme në ish-Jugosllavi. “Jugosllavia do të zhbëhej dhe do të dëshmonte për mizoritë e papara që nga Lufta e Dytë Botërore.” (faqe 81.)
Fatkeqësisht, Pashk Camaj u ballafaqua në shkollë të mesme të mjekësisë në Podgoricë me diskriminim etnik. Një mësues malazez, me të kuptuar se Pashku ishte shqiptar, nuk e trajtonte si nxënësit tjerë dhe i dha notë të dobët në lëndën e anatomisë. Me gjithë faktin se Pashku ishte shembullor, ai e zuri ngushtë me një pyetje dhe e vlerësoi me notë të pamjaftueshme. Ky poshtërim nga ana e mësuesit ishte edhe një tjetër përjetim i rëndë për autorin, gjë që dita-ditës i shuante shpresat për një të ardhme të mirë në vendin e tij. Edhe gjatë shërbimit ushtarak në ushtrinë jugosllave, shqiptarët nga të gjitha trevat në ish-Jugosllavi ishin në shënjestër të eprorëve të tyre, kryesisht serbë. Bile gjatë ushtrimit në gjuajtje me pushkë automatike, eprorët drejtonin tytat e pushkëve drejt ushtarëve shqiptarë, pasi që mbretëronte një mosbesim dhe një urrejtje patologjike ndaj tyre. Pasi edhe konkursi për pranim në Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë nuk doli me sukses, meqenëse që atëherë kishte nepotizëm dhe korrupsion, i zhgënjyer dhe i mërzitur, Pashku
dhe motra e tij Drita vendosën që të marrin rrugë drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe ta provojnë fatin e tyre atje.
Natyrisht se një vendim i tillë nuk ishte fare i lehtë, meqenëse çdo mërgimtar ballafaqohet me ndjenjën e fajit ndaj atdheut dhe familjes që ka lënë pas. Pavarësisht rrethanave jo aq të favorshme në vendlindje, skamjes, rregullave të ashpra të Kanunit të Lek Dukagjinit, traditave të vrazhda patriarkale e shumë dukurive tjera, të cilat autori i përshkruan në rrëfimin e tij pa u munduar t’i zbukurojë ose t’i lë mënjanë, dashuria e pakusht ndaj vendit të të parëve është diçka e shenjtë. Ajo nuk zbehet e nuk harrohet kurrë, edhe pas dyzet viteve në Amerikën e largët. Është një meritë e veçantë e autorit, që këtë ndjesi e përçon te lexuesi që në faqet e para. Duke i shpalosur kujtimet e mira të fëmijërisë në Malësi, afërsinë dhe ngrohtësinë njerëzore, traditat e mira shqiptare, kullën si simbol të qëndresës dhe bashkëjetesës me shekuj të tërë, freskinë e Liqenit të Shkodrës, bukuritë natyrore, aromën e petullave të nënës, të cilat padyshim se shijojnë më mirë se donut-sat amerikanë, lojërat dhe pafajësinë fëmijërore, besa edhe lumturinë e përjetuar atëherë, Camaj merr me vete pothuajse gjithë mërgimtarët shqiptarë kudo që janë dhe flet për të gjithë me gjuhën e zemrës.
Me të arritur në Amerikë, autori i përvishet punës, kthen borxhin e udhëtimit të shtrenjtë nga atdheu për në SHBA dhe dita-ditës ambientohet me kushtet dhe pritshmëritë e shoqërisë amerikane. Gjithmonë modest e pa u ankuar për punën dymbëdhjetëorëshe, e cila e ka përcjellur me vite e dekada të tëra jo vetëm Camajn, por pothuajse gjithë komunitetin shqiptar në Amerikë, autori përmend me dashamirësi ndihmën e pakusht që i është ofruar dhe solidaritetin e ndërsjellë të shqiptarëve përtej Atlantikut, gjë që ka ndikuar në fuqizimin dhe organizimin si komunitet i respektuar dhe i vlerësuar në një vend shumëkulturor e demokratik. Poashtu nuk duhet harruar kontributi i pashembullt i tyre në lobimin dhe sensibilizimin e politikanëve dhe shoqërisë amerikane për gjendjen e palakmueshme të kombit shqiptar. Ishte kjo punë madhështore e bashkatdhetarëve tanë, e cila së pari mundësoi shpalljen dhe njohjen e Pavarësisë së Shqipërisë në vitin 1912, por edhe solli lirinë dhe pavarësinë e Kosovës nga pushtimi dhe terrori serb.
“Porosia e kullës” nuk është thjesht një histori suksesi mërgimtarësh. Është një mozaik kujtimesh të pashlyera, të cilat plotësojnë tablonë e një rrugëtimi aq sfidues e me shumë sakrificë, por edhe mbresëlënës e triumfal. Edhe vetë autori shprehet siç vijon:
“Unë jam pjesë e brezit që kapërceu oqeanet për të ardhur në SHBA dhe për të filluar në jetë të re. Ne i bëmë të gjitha këto duke balancuar të kaluarën me të tashmen dhe më e rëndësishmja, me të nesërmen. Këta breza, pra të parët, të paktën, meritojnë një simpati të madhe.” (…)
“Ndërsa arritjet e mia i shoh si krejt të zakonshme në krahasim me të tjerët, nuk jam i vetmi që i kam arritur ëndrrat e mia në një botë të re dhe sigurisht, nuk jam as i pari e as i mbrami.” (faqe 222.)
Pashko R. Camaj ka arritur gradën më të lartë shkencore si Doktor i Shëndetit Publik në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Nëpër cilat vështirësi e sfida kaloi për të korrur këtë sukses aq të madh, e përshkruan me shumë emocion e modesti në rrëfimin e tij, duke ju falënderuar edhe njerëzve në Kosovë, të cilët u bënë pjesë e studimit shkencor në kuadër të temës së disertacionit.
Ky libër me kujtime është një dokument me shumë vlerë, i cili do i shërbejë historiografisë së emigracionit shqiptar në SHBA, por edhe vetëdijësimit dhe ndërgjegjësimit të brezit të ri për një të kaluar jo aq të largët të kombit tonë, e cila nuk njihet sa duhet. Vepra të tilla cilësore na nevojiten më shumë, për t’i pasuruar bibliotekat tona gjithandej trojeve
shqiptare, por edhe ato ndërkombëtare, meqenëse libri në origjinal është shkruar në gjuhën angleze. Nëpërmes tyre, shfaqet një fytyrë e çiltër shqiptare, përçohet një imazh pozitiv dhe dëshmohen vlerat e mirëfillta që padyshim i kemi.
Me librin “Porosia e kullës”, autori Pashko R. Camaj na dhuron një buqetë të bukur letrare, na merr me vete në bukuritë përrallore të Malësisë së Madhe, por edhe në vendin magjik të mundësive të pakufishme përtej oqeanit. Çdo faqe përmban porosi me shumë vlerë, së pari ta duam njëri-tjerin, t’i kujtojmë e t’i respektojmë të parët tanë, të punojmë shumë e të bëhemi pjesë e botës demokratike dhe të qytetëruar./KultPlus.com
Përgjatë shtegtimit të jetës së tij, Herman Hese ka qenë pareshtur në kërkim të vetvetes, çka e dëshmon jo vetëm krijimtaria letrare, por edhe jeta që bëri. Një nga romancierët e rrallë gjermanë, që lanë gjurmë në shekullin e të 20-të.
Çmimi “Nobel” i letërsisë në vitin 1946, poeti, kritiku, eseisti, shkrimtari, i njohur për theksin në zhvillimin shpirtëror të individit, temat e veprës së Heses reflektohen kryesisht në jetën e tij. Apostull i një kërkimi për veten, i një kërkimi të papranueshëm, që e shtyn të shkëputë gjithfarëlloj lidhjesh, të sfidojë institucionet më të nderuara – traditën, fenë, familjen – për të afirmuar të vetmin ligj që vlen: atë të individit dhe të drejtën për të realizuar dëshirën vetjake. Individi si vlerë përfundimtare. Popullor në kohën e tij në Gjermani, ndikimi i Heses u përhap në mbarë botën gjatë lëvizjes kundërkulturore të viteve 1960, aq sa tashmë është një nga autorët evropianë më të përkthyer të shekullit të 20-të. Deri në vdekjen e tij, më 9 gusht 1962, e kishte për zemër t’iu përgjigjej të gjitha mesazheve që merrte nga e gjithë bota./Konica.al/Të shkruara me dorën e vet ose, drejt fundit, duke ia diktuar përgjigjet Ninon, gruas së tretë, korrespodenca konsiderohet se përfaqëson një vëllim, një të tretën e veprës. Hese e konsideronte si detyrën të tijën, pasi për shumë lexues, ai përfaqësonte një lloj ndërgjegjeje morale që duhej t’i drejtoheshin për këshilla. Ndër titujt e mëdhenj që na la, citojmë “Ujku i stepës”, “Siddharta”, “Endacaku Knulp”, etj.
“Vetmia është pavarësi: e kisha dëshiruar dhe e kisha fituar për shumë vite. Ishte e ftohtë, po e vërtetë, por ishte gjithashtu e heshtur, mrekullisht e heshtur dhe e madhe sa hapësira e ftohtë dhe e qetë në të cilën rrotullohen yjet.
Shumica e njerëzve, pra e gjithë grigja, nuk e kanë shijuar kurrë vetminë. Po, ata shkëputen një herë nga babai dhe nëna, por vetëm për t’u strukur pranë një gruaje dhe për t’u qetësuar sa më shpejt, në një ngrohtësi dhe lidhje të re. Asnjëherë të jenë vetëm, asnjëherë të flasin me veten”.
Në romanet e Herman Heses, ashtu si në jetë, vetëzbulimi eci në një shtegth të ngushtë, midis njohurive të thella dhe solipsizmit. Është i famshëm si “autori i krizës”, në romanet e tij ai i nënshtrohet vetanalizës për të gjetur identitetin. Pa dyshim, edukimi i autorit pati një ndikim të madh, si në farkëtimin e personalitetit, ashtu edhe në stilin letrar. Nobelisti jetoi nëpër krizat e jashtëzakonshme politike të Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, duke i mbijetuar vështirësive të mëdha personale dhe izolimit social. Ndërsa bota ishte në kaos dhe jeta individuale ishte e kërcënuar nga ideologji të ashpra konfliktuale, ishte pothuajse e pamundur për çdo individ, që të ndiqte një jetë kuptimplote drejt realizimit të vetes.
“Kushdo që dëshiron muzikë në vend të zhurmës, gëzim në vend të kënaqësisë, shpirt në vend të arit, punë krijuese në vend të biznesit, pasion në vend të budallallëkut, nuk gjen vend në këtë botën tonë të vogël”./ KultPlus.com
Tirana renditet si një nga destinacionet urbane me rritjen më të shpejtë në kontinent, duke u përmendur mes qyteteve europiane që po tërheqin gjithnjë e më shumë vëmendjen e udhëtarëve ndërkombëtarë.
Raporti vjetor i publikuar së fundi nga Mastercard Economics Institute për vitin 2025 mbi trendet globale të udhëtimeve, thekson një zhvendosje të preferencave të udhëtarëve europianë drejt përvojave më domethënëse të lidhura me mirëqenien, natyrën, aventurën, sportin dhe gastronominë, një tendencë ku Tirana po gjen vend të veçantë.
Raporti vëren se, ky vlerësim për Tiranën është nxitur kryesisht nga rritja e vizitorëve italianë, duke e bërë kryeqytetin shqiptar një nga vendet më tërheqëse për turistët e huaj.
Sipas raportit, kërkesa për udhëtime drejt Tiranës është rritur ndjeshëm në muajt e verës, duke e evidentuar kryeqytetin si një destinacion të spikatur, për pushime verore urbane në Europë.
Tendencat kryesore sipas këtij raporti përfshijnë sportin si nxitës të turizmit; destinacionet më të kërkuara gjatë 2025; udhëtime për mirëqenie; kryeqendrat kulinare; aventurat në natyrë dhe udhëtime biznesi më të rralla, por më të gjata./atsh/KultPlus.com
“T’ isha një lule–lule are, e vogël dhe me erë. Të çelnja në pranverë dhe në vjeshtë të vishkesha në vetminë t’ime. T’isha një lule vjollce në mes të ferrave. Të qëndroja e fshehur, e pa dukur dhe një ditë të zbulohesha prej duarve të dy të rinjëve. Prej frike, të larguar prej njerzis do t’më këputnin, do të dhurohesha te njeri–tjetri për shënjë kujtimi.”
Musine Kokalari u lind më 10 shkurt të vitit 1917 në Adanë të Turqisë. Në vitin 1921, familja e saj kthehet në Shqipëri dhe vendoset në Gjirokastër, ku Musineja kreu shkollën fillore. Nëntë vjet më vonë, familja Kokalari vendoset në Tiranë. Në vitin 1937, Musineja mbaroi shkollën e mesme “Nëna Mbretëreshë” dhe më pas shkoi për studime në Universitetin e Romës, në Itali, të cilin e mbaroi shkëlqyeshëm në vitin 1941. Ajo botoi librin e saj të parë “Seç më thotë nëna plakë” në vitin 1939. Ishte viti 1943, kur Musine Kokalari së bashku dhe me disa shokë të tjerë formuan Partinë Socialdemokrate. Një vit më vonë, me përpjekjen e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”. Në vitin 1944, botoi librin e saj të dytë “Rreth vatrës”, ndërsa më 12 nëntor të po këtij viti u pushkatuan vëllezërit e saj, Muntaz e Vesim Kokalari. Katër ditë më vonë e arrestuan dhe Musinenë, të cilën e mbajtën 17 ditë në burg. Në janar të vitit 1945, u botua libri i tretë i Musine Kokalarit “Sa u tund jeta”. Më 23 janar të vitit 1946, ajo u arrestua për së dyti nga forcat e Mbrojtjes së Popullit e gjyqi e dënoi me 20 vjet heqje lirie. Në vitin 1961, e nxjerrin nga burgu dhe e internuan në Rrëshen, ku dhe doli në pension me gjysmë page. Më 1980, Musine Kokalari u diagnostikua me kancer të gjirit dhe ashtu e sëmurë u refuzua e u la pa u kuruar nga trupat spitalore. Moskurimi i sëmundjes, dhimbjet dhe vuajtjet e shumta të kaluara nën përndjekjen komuniste i shkaktuan vdekjen në gusht të vitit 1983. Musine Kokalari përfaqëson disidenten e parë shqiptare. Vdiq e vetme dhe u varros vetëm nga varrmihësit. / KultPlus.com
Një produksion i Teatrit Kombëtar Eksperimental “Kujtim Spahivogli” në bashkëpunim me Institutin Italian të Kulturës, do të vijë në datat 16, 17 dhe 18 maj, nën titullin “Koncerti”. Vepra është dramatizimi i romanit të Stefan Çapalikut, “Një engjëll veshë me frak” dhe do të shfaqet në ArTurbina.
Ngjarjet vendosen në Shkodrën e viteve pesëdhjetë. Evropa është e ndarë në dy blloqe politiko-ideologjike. Në Shqipërinë e dominuar nga Enver Hoxha, një burrë bie nga ballkoni dhe vdes. Aksident? Vetëvrasje? Në diktaturë “nuk ka” vetëvrasje. Kush ishte ky njeri i quajtur Pol Gjakova? Ai ishte kompozitor. Çfarë do të thotë të jesh kompozitor në diktaturë? Të kompozosh çfarë dhe për kë, në Shqipërinë e viteve ‘50, apo sot në Evropë?
Këto janë disa nga pyetjet që ngre drama me regji dhe dramatizim të Giacomo Pedini-t. Në dramën “Koncerti” interpretojnë aktorët e mirënjohur Helidon Fino, Laert Vasili, Ilirda Bejleri, Matia Llupa e Ismail Shino./atsh/KultPlus.com
