Më 31 maj, duke filluar nga ora 20:00, opera madhështore „Aida“ e Xhuzepe Verdit do të mbyllë tradicionalisht edicionin e 53-të të festivalit „Mbrëmjet e Operës së Majit“. Bashkimi i traditës me inovacionin vizual, i shprehur përmes skenografisë virtuale futuriste, do ta udhëheqë publikun në një udhëtim përmes Egjiptit të lashtë, duke rrëfyer një histori dashurie.
„Aida“, vepra magjike dhe madhështore e Xhuzepe Verdit, do të interpretohet nën drejtimin dirigjues të të ftuarës nga Italia, Xhana Frata. Në produksionin e teatrit Karlo Felice nga Xhenova, Itali, shfaqja në skenën e Operës dhe Baletit Nacional është përshtatur dhe realizuar nga Dejan Proshev. Koreografia është e Luiza Baldineti (Itali), koncertmaestër është Verica Lambevska, ndërsa kor-maestër është Gjurgjica Dashiq.
Në rolin kryesor (Aida) do të interpretojë Daria Maziero (Itali), në rolin e Radamesit do të jetë Xhejms Li (Koreja e Jugut), në rolin e Amnerisit Nensi Fabiola Herrera (Spanjë), rolin e Ramfis do ta luajë Igor Durlovski, faraoni është Vladimir Sazdovski, Amonasro Marjan Jovanoski, Kryepriftëresha: Aleksandra Lazarevska Vasilevski, Lajmëtari: Nikola Stojçevski, solistja e baletit: Ilijana Danilov, së bashku me korin, orkestrën dhe ansamblin mashkullor të baletit të Operës dhe Baletit Nacional.
E vendosur në Egjiptin e lashtë, opera bashkon dramën intime njerëzore me kori madhështor, skena baleti dhe orkestrim të fuqishëm./ KultPlus.com
Dita Ndërkombëtare e Fëmijëve shënohet me ekspozitën personale të Ernest Kabashit në Galerinë Qahili, që hapet me 1 qershor nga ora 11:00.
Kjo ekspozitë zhvillohet në kuadër të shënimit të Ditës Ndërkombëtare të Fëmijëve dhe është një festë e artit, imagjinatës dhe kreativitetit të fëmijëve.
Gjithçka nisi një ditë vere, kur Ernesti, sapo ishte kthyer nga kopshti, filloi të vizatojë një rrëfim në formë libri. Pas disa ditësh, kërkoi një libër ilustrues nga Eric Carle, që për habi, ishte thuajse identik me vizatimin që kishte krijuar vetë në shtëpi. Aftësia e tij për të treguar histori përmes ngjyrave dhe formave, tashmë e ka çuar në një arritje të veçantë artistike.
Pak para ditëlindjes së tij të dhjetë, Ernesti krenohet me çmimin e parë të fituar në konkursin e organizuar nga Ambasada e Japonisë në Shkup, si dhe me punimet e tija të ekspozuara në shkollën ILG në Prishtinë, ku e vijon mësimin në klasën e katërt.
Me frymëzim nga galeritë e mëdha të botës, nga Nju Jorku dhe Vjena, te Athina, Madridi, Prishtina dhe Shkupi, Ernesti sjell një qasje unike në art. Vizatimet e tij abstrakte mbajnë tituj të guximshëm si “Pula e frikuar në terr” dhe “Njeriu që çmendet”, dhe janë të mbushura me ndjenja të thella, sinqeritet dhe një stil krejtësisht personal. Ai vizaton botën që ne të rriturit, ndoshta, e kemi harruar.
Në kuadër të ekspozitës, të gjithë fëmijët janë të mirëseardhur të marrin pjesë në një punëtori krijuese, që do të mbahet gjatë ditës në Galerinë Qahili, një mundësi për të krijuar dhe për të bashkëvepruar me artin në një atmosferë të ngrohtë dhe inspiruese./ KultPlus.com
Pirro Çako vazhdon të mbetet ndër këngëtarët më të veçantë të skenës së muzikës shqipe, shkruan KultPlus.
Pirro Çako ka lindur në Tiranë në një familje artistësh. Të dy prindërit e tij ishin këngëtarë, Gaqo dhe Luiza Çako, njëri tenor dhe tjetra soprano. Mjedisi artistik familjar krijoi traditën që ndoqi më pas dhe Pirron, duke e bërë atë ndër emrat më të njohur të muzikës shqiptare.
Sonte, KultPlus ju sjell njërën nga këngët më të mira të Çakos, një këngë kjo që përmes zërit tejet të veçantë i këndohet dashurisë së paharruar. Bëhet fjalë për këngën ‘Xhulit’. Një këngë që edhe pas kaq kohësh prej publikimit vazhdon akoma të përçojë emocione të mëdha.
Bashkangjitur gjeni videon dhe tekstin e këngës.
Nga dashuria që kam për ty Mund të të shquaj edhe në mjegull Nga dashuria u ktheva sy Xhind, bohem, djalosh i rregullt
(refren) Nga dashuria në qiell u shtriva Me kokë në diell unë fjeta gjatë Dhe s’u pendova që aq të desha Ndërmend e kam të të dua prapë
Nga dashuria ditët e gjata Në bukë i ktheva dhe gurë tespije Me to të gjallë e mbajta ndjenjën Me to sfidova ankthin në pritje
(refreni 2x) Nga dashuria në qiell u shtriva Me kokë në diell unë fjeta gjatë Dhe s’u pendova që aq të desha Ndërmend e kam të të dua prapë
Dhe s’u pendova që aq të desha Ndërmend e kam të të dua prapë./ KultPlus.com
Grupi për Siguri dhe Barazi Gjinore dënon ashpër kërcënimet me vdekje të bëra së fundmi ndaj Sh.S.Z. Presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu.
Deklarata mbi kërcënimet ndaj presidentes Vjosa Osmani dhe nevojën e menjëhershme për të trajtuar dhunën ndaj grave në politikë:
Akte të tilla frikësimi dhe kërcënime të kësaj natyre nuk janë vetëm sulm ndaj Presidentes Osmani si person, por edhe sulm ndaj demokracisë, sundimit të ligjit dhe parimit të paqes e stabilitetit.
I bëjmë thirrje institucioneve shtetërore, partive politike, shoqërisë civile dhe mediave që të ndërmarrin veprime të menjëhershme dhe të koordinuara për të mbrojtur gratë në politikë dhe për të u siguruar që ato mund të udhëheqin pa frikë.
Shprehim solidaritet të plotë me Presidenten Osmani dhe rikonfirmojmë mbështetjen tonë të palëkundur për sigurinë, mbrojtjen dhe dinjitetin e të gjithë zyrtarëve publikë, pa dallim gjinie, që shërbejnë me integritet dhe përkushtim.
Nuk ka vend për dhunë apo frikësim në shoqëritë demokratike./ KultPlus.com
Kryeqyteti po bëhet gati të mikpresë Javën Kulturore Italiane e cila nis në datën 1 dhe mbyllet më 8 qershor.
Organizatorët premtojnë një javë plot muzikë, art, shije dhe kulturë italiane. Në të gjitha aktivitetet do të jetë hyrja e lirë për artdashësit të cilëve do u ofrohet muzikë klasike, koncerte, shfaqje teatrore, filma dhe aktivitete të tjera në sheshe.
Nga 1 deri në 8 qershor do të jetë një javë që bashkon Italinë dhe Shqipërinë me tradita të mrekullueshme.
Java e Kulturës Italiane do të nisë me një koncert në Kishën Katolike tek Rruga e Kavajës, nga Orkestra Rinore e Magna Grecia, që vjen nga rajoni i Puglia-s.
Diçka e veçantë do të jetë aktiviteti Fashion Chat me stilistë të rinj, që do të zhvillohet datën 2 qershor në COIN, ndërkohë që koncerti i muzikës klasike zhvendoset në hapësirën e Amfiteatrit të Durrësit. Gjithashtu dhe Vlora do të gjallërohet nga koncerti i grupit italian “Neri per caso”, të cilët do të festojnë 30-vjetorin e fitores së tyre në Sanremo.
Tek Piramida në Tiranë do të nisë një cikël diskutimesh mbi arkitekturën, ndërkohë që mbrëmjen e 4 qershorit banorët dhe turistët e Beratit mund të shijojnë një koncert jazz-i nga “Aperitivo Italiano”.
Një tjetër qytet i përfshirë në kalendarin e Javës Kulturore Italiane do të jetë Gjirokastra, ku do të vihet në skenën teatrore një produksion i përbashkët, titulluar “Onora tuo padre”, gjithashtu do të ketë edhe një projeksion filmi mbi këngëtaren Mia Martini./ KultPlus.com
“Voskopoja dhe bota përreth” (Një histori e dokumentuar) është libri i radhës i paraqitur nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit.
I shkruar nga historiani i njohur, prof. Pëllumb Xhufi, “Voskopoja dhe bota përreth” rikthehet për lexuesin 15 vjet pas botimit të parë me titull: “Shekulli i Voskopojës”.
Në botimin e dytë, libri është një vëllim i përpunuar thellësisht dhe i zgjeruar me materiale të shumta, që përbëjnë më tepër se 200 faqe të reja.
“Një studim i ri, ndërmarrë nga historiani Pëllumb Xhufi në kuadër të ambicies së tij profesionale për të vënë mbi baza solide shkencore historinë e një qyteti që, si rrallëherë, është shënjestruar për ta dehistorizuar e për ta kthyer në një ikonë të mitologjisë nacionaliste”, shkruan Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, e cila ka mbështetur këtë botim./ KultPlus.com
“Secili mund ta arrijë potencialin e tij të plotë, të cilin ne mund ta kemi të paracaktuar, por shtegu që ndjekim drejt kësaj është gjithmonë zgjidhje e jona. Ne kurrë nuk duhet të lejojmë që frika dhe pritjet e të tjerëve t’i vendosin kufijtë e fatit tonë. Fati juaj nuk mund të ndryshohet, por ai mund të sfidohet. Secili njeri është i lindur si çdo njeri tjetër dhe vdes si një i vetëm.”
“Nëse e marr vdekjen brenda jetës time, e pranoj atë, përballem me të drejpërdrejt, atëher do ta liroj veten nga ankthi i vdekjes – dhe vetëm atëherë do të jem plotësisht i lirë për të qenë vetvetja.”
“Secili është dikush tjetër dhe askush nuk është vetja.”
– Martin Heidegger, “Hyrje në Metafizikë”/ KultPlus.com
Paulo Coelho, romancieri i njohur brazilian është një ndër autorët më të lexuar në të gjithë botën.
Ai botoi më shumë se 20 libra dhe u bë i famshëm në mbarë botën pasi botoi romanin “Alkimisti”. Ai është një ndër fituesit e çmimeve më të mëdha ku një ndër këto është “Kristal Awords” i dhënë nga forumi “World Economic”. Gazeta “Panorama” rikthen këtë figurë të vlerësuar si një prej autorëve më të rëndësishëm të letërsisë botërore. Veprat e tij, të botuara në më shumë se 170 vende dhe të përkthyera në 80 gjuhë, janë shitur në mbi 175 milionë kopje në të gjithë botën.
Paulo Coelho lindi në Rio de Janeiro dhe me krijimtarinë e tij fitoi famë në të gjithë botën duke u bërë me ndikimin më të madh ndërkombëtar dhe një nga shkrimtarët më të lexuar në botë. Librat e Paulo Coelho-s, të botuara në mbarë botën, kanë arritur shifrën mahnitëse prej rreth 320 milionë kopjesh të shitura në më shumë se 170 vende. Autori më i përkthyer nga portugalishtja është botuar në 88 gjuhë të ndryshme. “Alkimisti”, libri i tij më i suksesshëm, u botua në qershor 1988, fillimisht nga i njëjti botues “Eco”. Meqenëse pronari i shtëpisë botuese të parë nuk besonte shumë në suksesin e titullit, ribotimi i “Alkimisti” u bë nga botuesi tjetër “Rocco” dhe shpejt u bë një nga fenomenet më të mëdha të shitjeve në Brazil. Libri shitet rreth 1 milion kopje çdo vit vetëm në Shtetet e Bashkuara, duke qenë libri më i dhuruar për nxënësit që mbarojnë gjimnazin atje.
“Alkimisti” ka një rekord duke qëndruar për 427 javë rresht në listën e librave më të shitur të “The New York Times”. Në tregun e Amerikës së Veriut, ekziston një version audio i “Alkimistit” i treguar nga aktori i madh anglez Jeremy Irons, fitues i “Oscar”-it për aktorin më të mirë në vitin 1991.
VIZIONI PËR BOTËN
Që në fëmijëri, Coelho dëshironte të bëhej shkrimtar. Kur ai ia tregoi mamasë së tij këtë gjë, ajo iu përgjigj “I dashur, babi yt është një inxhinier. Ai ka një vizion të qartë për botën. A e di çfarë do të thotë të jesh një shkrimtar?”. Shkrimtari Brazilian Coelho lulëzon në kontradikta dhe ekstreme. Coelho më vonë vërejti se “Nuk ishte se ata donin të me lëndonin mua, por ata nuk e dinin se çfarë të bëja … Ata nuk e kanë bërë që të më shkatërrojnë, ata e bënë që të më shpëtojnë”. Si student, filloi të udhëtonte. Ai vizitoi Perunë, Meksikën, Bolivinë, Kilin dhe Afrikën e Veriut. Gjatë kësaj kohe, Coelho filloi të shkruante tekste për këngë të njohura. Ai ka bashkëpunuar me artistë nga Brazili, si Raul Seixas. Paulo iu nënshtrua terapisë me elektroshok gjatë qëndrimit në një institucion psikiatrik. Kjo përvojë ndikoi në romanin e tij “Veronika vendos të vdesë”.
Paulo Coelho e la atdheun e tij në vitin 1977 dhe u transferua në Londër me gruan e tij për një vit, ku u përpoq pa sukses të vendosej si autor. Pas kthimit në Brazil, ai punoi për një kohë të shkurtër si drejtor i labelit diskografik CBS në Brazil përpara se të vendoste të fokusohej në shkrime. Ndërkohë kishte kaluar në katolicizëm. Librat e parë të Coelho-s u frymëzuan nga përvojat e tij në rrugën e pelegrinazhit të Saint James në Santiago de Compostela. Asgjë nuk mund ta parashikonte suksesin e tyre të mëvonshëm kur u liruan në vitet 1980. Por sa e njeh Shqipërinë shkrimtari Brazilian? “Njoh historinë e vendit tuaj, por kurrë nuk e kam vizituar atë.
U gëzova shumë kur mora vesh se libri im Alkimisti u botua dhe në Shqipëri. Madje kur vinin në shtëpi miq të ndryshëm dhe më flisnin për suksesin e madh të Alkimistit, unë u tregoja librin e botuar në shqip. E jashtëzakonshme. Në fakt kam shumë dëshirë të vij në Shqipëri, edhe pse më kanë thënë se ka njerëz me kallashnikovë. Do doja të takoja lexuesit e mi, të bisedoja me studentët. Tri ditë në Shqipëri do të ishin diçka fantastike për mua”, u shpreh ai gjatë një interviste në vitin 2016.
RRUGA E PELIGRINAZHIT
Librat e parë të Coelho-s u frymëzuan nga përvojat e tij në rrugën e pelegrinazhit të Saint James në Santiago de Compostela. Asgjë nuk mund ta parashikonte suksesin e tyre të mëvonshëm kur u liruan në vitet 1980. Megjithatë, kur “Alkimisti” u botua në Brazil në vitin 1988, ai e çoi autorin drejt suksesit financiar. Historia e Santiagos, një të riu andaluzian që dëshiron të udhëtojë nëpër botë si bari, u bë libri më i shitur në Brazil, duke u shfaqur në listat e bestsellerëve në 18 vende njëkohësisht. Librat e Paulo Coelhos, autorit bashkëkohor brazilian më të suksesshëm në botë, nuk tregtohen si vepra të një autori brazilian pasi ai arriti të sfidojë stereotipet e autorëve brazilianë vendas. Coelho e veçon veten nga autorët e tjerë brazilianë.
Librave të tij u mungon pasuria tropikale e veprave të njohura të Jorge Amados dhe dhuna urbane e bestsellerit të Paulo Lins, “Qyteti i Zotit”, i cili, gjithashtu, u përshtat në një film. Në botën perëndimore, eksplorimet fetare të Coelhos, të cilat varionin nga misticizmi në monoteizëm, u pritën mirë. Coelho u bë i njohur si një guru i spiritualitetit letrar. Receta e tij ishte e thjeshtë dhe efektive: në vend që të humbiste kohë me pirueta gjuhësore apo analiza psikologjike, ai i jepte lexuesit rrëfime të shkruara mirë, të kombinuara me këshilla për vetëndihmë. Kritikët letrarë e kanë dënuar shpesh stilin e tij si tepër të thjeshtë, por lexuesit në mbarë botën e adhurojnë atë për fjalët e tij të thjeshta. Të famshëm si Madonna dhe fituesi i çmimit Nobel për letërsinë Kenzaburo Oe janë ndër fansat e tij. Coelho prezantoi zhanrin e shëmbëlltyrës në letërsinë moderne tregtare. Shëmbëlltyra tradicionalisht ka magjepsur lexuesit sepse është e thjeshtë dhe e lehtë për t’u kuptuar, ndërkohë që mbetet enigmatike. Kjo ishte e vërtetë për Jezusin në Bibël dhe për ministrat në Mesjetë. Puna e Coelho-s funksionon në një gamë të gjerë nivelesh pasi librat e tij nuk janë tërësisht manuale vetëndihme, por shkojnë përtej letërsisë. Veprat e Coelho-s shfaqen në listat e bestsellerëve dhe në tavolinat e kafes së Akademisë Braziliane të Letërsisë.
JASHTË RREGULLAVE
Paulo Coelho lindi në një familje katolike në Rio de Zhaneiro më 24 gusht 1947 por u rrit kundër fesë. Ai ëndërronte që të hynte në shkollë, Coelho ëndërronte të bëhej shkrimtar. Por që herët jeta e tij kaloi nëpër spitale. Shkrimtari brazilian u shtrua në një spital mendor për tre vite me radhë kur ishte vetëm 17 vjeç. Ai u trajtua për skizofreninë, por trajtimi nuk i ndihmoi dhe poeti iku. Për disa kohë, ai endej dhe më pas u kthye në shtëpi, pas së cilës u dërgua përsëri në spital. Pas kësaj, ai u arratis edhe dy herë nga spitali psikiatrik, por më vonë familja u pajtua me rrugën që ai kishte zgjedhur dhe Paulo u bë shkrimtar. Pasi shpëtoi për herë të dytë nga spitali i tyre mendor, ai iu bashkua lëvizjes teatrore amatore, e cila ishte jo vetëm një fenomen arti, por edhe një protestë sociale. Aktiviteti i tij përfundoi me faktin se ai ishte sërish në spital. Pasi u largua nga spitali për herë të tretë, Paulo u angazhua me shkrim dhe teatër.
Të afërmit e tij mund të pranonin vetëm se ai kurrë nuk do të gjente një punë “normale”. Në fillim të viteve 70, Coelho vendosi të krijojë një “Shoqëri Alternative” që do të funksiononte jashtë sistemit dhe rregullave. Parimi bazë i kësaj shoqërie dukej si “Bëj çfarë të duash – ky është i gjithë ligji”, të cilin shkrimtari e huazoi nga Aleister Crowley. Ushtria braziliane e konsideroi këtë një veprimtari subversive dhe e dënoi Paulon me burg. Paulo nuk shërbeu në burg për shumë kohë, ai u shpëtua nga një diagnozë e bërë më herët në një spital psikiatrik. Ai u shpall i çmendur dhe u la i lirë. VLERËSIMET Midis 115 çmimeve të rëndësishme që ka marrë autori, mund të përmendim titullin prestigjioz “Kalorësi i Urdhrit Kombëtar të Legjionit të Nderit”, i dhënë nga qeveria franceze, si dhe “Medalja e Artë e Galicisë”. Nga tetori 2002, Paulo Coelho është anëtar i Akademisë Braziliane të Letrave. Atij iu dha titulli “Lajmëtar i Paqes” nga OKB-ja, më 2007. Ndër librat më të suksesshëm të tij, të cilët janë sjellë në qarkullim nga Botimet Toena, përmendim: “Alkimisti”, “Mali i pestë”, “Veronika vendos të vdesë”, “Djalli dhe zonjusha Prym”, “Njëmbëdhjetë minuta”, “Manuali i luftëtarit të dritës”, “Pelegrini i Kompostelës”, “Zahiri”, “Shtriga e Portobellos”, “Buzë lumit Piedra u ula dhe qava”, “Fitimtari është i vetëm”, “Brida”, “Alef”, si dhe librin e tij të fundit “Shkelja e kurorës” (Adultério), i cili është futur në listat e librave më të shitur në mbarë botën. Deri tani, të drejtat për përkthim të këtij romani janë shitur në 45 gjuhë.
“Sigurisht, shpresoj që në hapat e “Shigjetarit”, njerëzit do të shohin të njëjtin udhëtim që ekziston tek “Alkimisti”. Sigurisht, ata janë të ndryshëm. “Alkimisti” është një libër referues. Edhe “Shigjetari” është po kështu, por shpresoj që njerëzit ta përdorin atë për t’i ndihmuar të mësojnë bazat e jetës. E shpresoj vërtet këtë! Një ditë, isha ulur në shtëpinë time në Pirenej dhe po mendoja se sa e jashtëzakonshme është gjuajtja me hark, dhe thashë pse të mos shkruaj një libër rreth kësaj eksperience. Dëshiroja ta shkruaja, në fund të fundit, edhe për veten time, që ta lexoja më pas ose “ta kondensoja” brenda vetes sime. U përpoqa t’i mësoja vetes atë çka kisha mësuar në mënyrë instiktive. Ndonjëherë, kur ti mëson, duhet të ulesh dhe të kuptosh çfarë ishte ajo që mësove. Duke bërë këtë gjë, shkrova librin”, është shprehur gjatë një interviste shkrimtari brazilian./ KultPlus.com
Pas takimeve të zhvilluara në Tiranë, përfaqësues nga studio ndërkombëtare të industrisë së filmit: HBO, Warner Bros, Amazon, Disney, Paramount, NBCUniversal dhe të tjerë, vizituan Beratin e “Një mbi Një Dritareve”.
Mes ndalesave të tjera, një moment i veçantë ishte vizita në Muzeun Ikonografik “Onufri”, një prej perlave të trashëgimisë sonë kulturore.
Përfaqësuesit e industrisë globale të filmit panë nga afër potencialin unik që Shqipëria ofron, jo vetëm si skenë natyrore, por edhe si pasuri kulturore me vlera të jashtëzakonshme për rrëfime filmike.
Fam Tour Albania vijon turneun në qytete të tjera të vendit për të zbuluar mundësitë e shumta që Shqipëria ofron për xhirime dhe bashkëprodhime ndërkombëtare./ KultPlus.com
Katundi arbëresh Shën Sofia gjendet në krahinën e Kalabrisë. Në italisht njihet si Santa Sofia d’Epiro. Ai ka mbi 2500 banorë dhe gjendet në provincën e Kozencës në rajonin e Kalabrisë. Është një vend plot shije, stil e bukuri. Banorët e tij në masë ruajnë traditat nga etërit shqiptarë, siç janë gjuha e vjetër, ritet bizantine, zakonet dhe traditat tipike.
Në këtë ngulim gjendet edhe “Muzeu i Kostumit në Shën Sofia”, i cili është ngritur në Palazzo Bugliari, një ndërtim i mesit të shekullit XIX.
Veshja në kulturën arbëreshe është një nga manifestimet më artistike. Dihet se çdo qendër arbëreshe ka stilin e vet në bërjen e rrobave tradicionale, të punuara tërësisht me dorë. Duke parë të gjitha së bashku, matrica e zakonshme njihet qartë, por në të njëjtën kohë identifikohen veçantitë e secilës veshje. Megjithëse popullsia ishte e varfër, ata që mbërritën në Kalabri nga Shqipëria nuk hoqën dorë nga bukuria dhe madhështia e rrobave të tyre./ KultPlus.com
E mban mend, moj Marë, dashurin’ e parë? Njeri nuk e gjegji, se jeshmë te vegji. Unë pa ty s’rroj, vij’ e të kërkoj; tl pa mua s’rroje, vij’ e me kërkoje. Në lule me erë putheshim ngahere, dhe si burr’ e grua losnim nënë ftua. Një ditë, të dyza losnim mbylla-syza: U fshyem pa dukur Cinë të besoj taninë, perëndin’ a dashurinë? Perëndi në këte jetë është dashuria vetë. —— Bukuria jote, leshërat e tua posi pëndë korbi, të gjata mbi thua,ballëtë si diell, faqetë si mollë,qafa jot’ e gjatë, mesi yt i hollë,sisëtë si shegë, dhëmbët si thëlpënjë,buzët si burbuqe, sytë si gështënjë, dora si dëborë, fjala jote mjaltë, kurmi yt i derdhur, shtati yt i naltë; gjithë më kënaqin, të tëra t’i dua, po zëmëra jote u bë gur për mua! —– Pika-pika bie shiu dhe dëbora flokë-flokë, vetëtin e fryn veriu, breshëri kërcet mi tokë! Le të fryjë er’ e ftohtë, s’ka ç’më bën dimëri mua: Dashuria më mban ngrohtë, se pushtoj atë që dua. Kur fryn era me tallas, kur bie dëbor’ e shi, sa flë njeriu me gas, kur ka mikenë në gji!/ KultPlus.com
Me sa duket, familja Brontë i detyrohet shumë Jorkshirit dhe Hauorthit. Veçanërisht tri motrat Brontë: Sharlotë (Charlotte), Emili (Emily) dhe Anë (Anne), emrat e të cilave lidhen menjëherë me peizazhin e lagësht e të vrazhdë të lëndinave angleze.
A ju thonë gjë malet dhe gëmushat e shqopishtave?
A nuk thërresin titujt e romaneve më të famshëm të epokës viktoriane?
Po, sigurisht që po, por edhe jeta e përditshme dhe mbresat e tri vajzave të reja, tri motrave të bashkuara nga pasioni i përbashkët. Në të vërtetë, fshati që i mikpriti që fëmijë, Hauorthi, me kalimin e viteve u shndërrua në vend pelegrinazhi, po kështu edhe shtëpia e familjes dhe kisha ku punonte i ati, një reverend. Se ç’ndikim ka pasur peizazhi që shoqëroi rrugëtimin e jetës së tyre të shkurtër dhe natyra e vendit në krijimtarinë e tyre, është një pyetje që mund të marrë lehtësisht përgjigje. Ndikimi ka qenë i madh dhe, pavarësisht disa udhëtimeve dhe periudhave jashtë vendit, ato i kanë qëndruar gjithmonë besnike. nga ana tjetër, një fakt edhe më magjepsës ka të bëjë me artin që i bashkon. Secila prej tyre shprehet vetëm me fjalë dhe njëkohësisht njëra me tjetrën. Në fakt, në 1847, ato kanë gati 3 romanet e tyre kryesore: “Xhejn Er”, “Maja të stuhishme” dhe “Anjezë Grej” – njëherazi. Botimi, në harmoni të përsosur, ishte një fakt që i kishte ndodhur tashmë treshes, vetëm dy vjet më parë. Kishin vendosur të botonin poezitë e tyre, të cilat i kishin shkruar në fshehtësi të plotë dhe tejet personale. Përballë heshtjes së Emilisë, Sharlotë pranon një kompromis. Koleksioni mund të shohë dritën, por vetëm me një pseudonim.
Shkrimi me pseudonim: e përbashkëta artistike e motrave Brontë
Zgjedhja e emrit, nuk është e rastësishme. Secila supozon një emër, që nuk lë të nënkuptojë aspak atë realen, përveç shkronjës së parë: Sharlotë zgjedh “Currer” , Emili dhe Anë, bëhen “Ellis” dhe “Acton”. Të gjitha me mbiemrin Bell – “këmbanë” në anglisht, për të na sjellë ndërmend një poetikë të caktuar. Me pseudonimi qëllimisht bishtnuese për sa i përket gjinisë, pasi nuk specifikojnë nëse janë autorë apo autore dhe pikërisht për këtë pasiguri funksionojnë aq mirë. Botimi bëhet në një vëllim të vetëm, edhe për shkak të temave të përbashkëta: marrëdhëniet e njeriut me natyrën ose me hyjninë, trazimet e dashurisë dhe lavdërimi i lirisë. Marrëveshja mes tre Brontëve është evidente në disa përshkrime të peizazhit dhe në mbresat më shpirtërore. Shpesh dashuria bëhet vuajtje, nuk u kthehet në këmbim ose tradhtohet. Sa herë kërkojnë ngushëllim, tashmë në shtëpi – si Anjeza te poezia “Ngushëllim” – në agimin e parë të ditës – si Sharlotë te “Mëngjesi”. Edhe Emili i bashkohet korit melankolik, duke gjetur strehë në livadhet e njohura.
“Do të shkoj atje ku do të më çojë natyra: / Nuk dua të zgjedh tjetër udhërrëfyes: / ku kopetë gri kullosin midis grigjave; / ku era fryn e tërbuar mbi mal”. (E. Brontë).
Natyra është e gjallë dhe manifestohet në praninë e tyre, por evokimi i hapësirave të shqopishtës dhe shkëlqimit të hënës, nuk ngjallin gjithmonë ndjenja mirëqenieje ose përkatësie. Ndonjëherë tek Emilia, vargjet e së cilës janë më komplekset, shpirti i njeriut është i stuhishëm dhe po ashtu edhe natyra, e cila lidhet me të në harmonizim. Pamjet e stuhisë dhe erës, që trondit lumenjtë dhe pyjet përsëriten shpeshherë. Përkundrazi, Zoti mund të shfaqet indiferent ndaj kërkesave, të cilat bëhen të kota dhe të pashprehshme.
Marrëdhënia midis motrave dhe natyra e Jorkshirit
Emili Brontë përqafon kontrastet: dashurinë dhe urrejtjen, jetën dhe vdekjen, realen dhe imagjinare, i deshifron dhe e pohon praninë e tyre në çdo formë jetike. Në vend të kësaj, poezia e Sharlotë dhe Anë Brontë, ka luhatje të dobëta. E lëshojnë veten në keqardhje dashurie dhe lutje melankolike, herë-herë shtrijnë dorën drejt lirisë dhe refuzojnë hallkat e burgosjes, të gjitha me një dozë më të vogël tensioni.
“Do të doja të bredhërija lirshëm,/ një dehje po ma pushton mendjen/ me mendimin për të shkuar larg/ në botët fantastike-gëzim i çuditshëm /që nuk duron dot të jetë i burgosur/erë më të lehtë perëndimore”. (Sh. Brontë) .
Karriera e tyre si poetesha është mjaft e shkurtër, ashtu si ekzistenca e tyre. Na lënë pak rreshta dhe preferojnë të shprehen me prozë. Megjithatë, në paraqitjet e përshtypjeve të tyre romantike, ato sjellin elemente dhe tema që do të kthehen edhe në romane, shumë më të famshme se poezitë. Si pasojë, njohja e këtij aspekti të letërsisë së motrave Brontë mund të jetë e dobishme si në fushën artistike, ashtu edhe në atë njerëzore, për një qasje në njohjen e gjendjes së tyre shpirtërore.
Virxhinia Ulf, në një shkrim publikuar në “The Guardian” më 1904, nuk e ka të vështirë t’i përcaktojë “sentimentale” udhëtimet në Jorkshir dhe shtëpinë-muze të tri shkrimtareve. Në rrëfim, ajo përmend vendet që ka vizituar dhe për secilin përjeton një emocion të ndryshëm, thuajse kaq të fortë. Edhe tek ajo, Hauorth provokon njëherazi ëmbëlsi dhe zymtësi, drithërimë dhe frikë. Edhe Ulf rijeton stuhitë e jetës së shkurtër, të motrave Brontë në Jorkshir./Konica.al/ KultPlus.com
A mund të ndihemi sikur kemi më shumë kohë duke ndryshuar perceptimin tonë për të?
Tempus fugit: koha fluturon. Nëse ndonjëherë të duket sikur ditët po kalojnë me një shpejtësi marramendëse mes takimeve, njoftimeve në telefon dhe dozave të kafesë, dije se nuk je i vetmi. Kjo frazë latine e ka origjinën në shkrimet e poetit romak Virgjil, rreth dy mijë vjet më parë.
Kohët e fundit, një sondazh vitin e kaluar zbuloi se 6 në 10 persona ndihen sikur nuk kanë mjaftueshëm kohë për të përmbushur gjithçka gjatë ditës. “Koha fluturon” nuk mjafton për ta përshkruar; shpesh ndjehemi sikur ka kaluar në regjim supersonik.
Por kërkime të reja nga Universiteti George Mason në SHBA ofrojnë një dritë shprese për ngadalësim. Neuroshkencëtarët atje po studiojnë dilatimin e kohës, një fenomen ku perceptimi ynë për kohën duket se zgjatet dhe ngadalësohet.
Në studimin e fundit, ata po shqyrtojnë nëse imazhe, përvoja ose skena të caktuara kanë më shumë gjasë të ndikojnë në këtë ndjesi të zgjatjes së kohës dhe zbuluan se imazhet që lënë mbresa mund të ndikojnë ndjeshëm në këtë perceptim. Sa më mbresëlënëse të jetë një pamje, aq më shumë ka të ngjarë që ta perceptosh sikur e ke parë për më gjatë sesa ka ndodhur realisht.
Në laborator, bëhet fjalë për sekonda, thotë profesori Martin Wiener, që drejtoi studimin. “Kjo do të thotë që një moment shfaqet më i gjatë për vëzhguesin sesa është në të vërtetë,” thotë ai.
“Ndoshta ne ‘zgjatim’ kohën për të marrë më shumë informacion. Është një mënyrë në të cilën truri thotë: ‘Po shoh diçka dhe është e rëndësishme, ndaj më mirë ta zgjeroj kohën për të mbledhur sa më shumë informacion nga ky moment.’”
Kjo ngre një pikë interesante: A mund të ngadalësojmë mendërisht kohën, të mësojmë të jetojmë më shumë në moment dhe të zgjatim kohët e bukura?
Ne e dimë që perceptimi subjektiv i kohës është i ndryshueshëm. Logjika dhe arsyeja na thonë se koha fluturon kur jemi të lumtur dhe shkon shumë ngadalë kur jemi duke pritur ose jemi të mërzitur.
“Problemi është, kur ndjehemi sikur kemi më shumë kohë, zakonisht nuk është një ndjesi e mirë,” thotë Wiener. “Në përgjithësi, kur koha tërhiqet ngadalë, ato janë momente që na mërzisin ose na shqetësojnë – koha punon kundër nesh.”
Faktorë të tjerë mund të ndikojnë në mënyrën si e përjetojmë kohën. Për shembull, përvojat e zhurmshme ndihen më të gjata sesa ato të qeta, ndërsa pamjet emocionale apo frikësuese japin ndjesinë se i ke parë për më gjatë sesa ato më pasive.
Nëse je person impulsiv ose me ADHD, koha mund të duket se kalon më shpejt për ty sesa për njerëzit e tjerë.
Dhe pastaj është edhe ndjesia e “rrjedhjes” (flow): një gjendje mendore ku ti je “në elementin tënd”, kur ti je plotësisht i zhytur në diçka që gjithashtu të jep kënaqësi.
“Gjendja e rrjedhës (flow) është një përvojë ku koha duket se ngadalësohet pak në çast, por në një mënyrë të këndshme,” thotë Wiener. “Meditimi është një shembull. Është një nga ato raste ku koha duket se zgjatet.”
Wiener thekson se ka një dallim mes kohës që përjetojmë në moment dhe mënyrës se si e kujtojmë më vonë.
“Koha fluturon në çastin që ndodh, por kur kthehemi pas në kujtime, na duket sikur ka zgjatur më shumë. Nëse shkon me pushime për një javë në një vend ku nuk ke qenë kurrë, kur të kthesh kokën pas, mund të mendosh: ‘Uau, bëra gjithë këto gjëra?!’”
Në mendjen tonë, një javë pushimi na duket më e gjatë sesa një javë tipike me rutinën e zakonshme të përditshme që fluturon. Ndoshta kjo ndodh sepse truri nuk ndalet të përthithë informacionin kur përjetojmë të njëjtën gjë të përditshme.
“Kur përjetojmë të njëjtën gjë, përvojat nuk mbeten në mendje si të paharrueshme,” thotë ai. “Dhe na mungon koha.”
Si ta përkulim kohën sipas vullnetit tonë?
Si mund ta përkulim kohën sipas dëshirës sonë dhe t’i japim vetes më shumë prej saj – qoftë edhe në mënyrë të shtirur, si një jetë në “slow-motion”?
Studimi i Wiener-it sugjeron që: “Të kërkosh informacion interesant, gjëra të reja dhe ndryshe, stimuluese dhe emocionuese, është e dobishme, sepse jo vetëm që zgjat ndjesinë e kohës, por edhe përmirëson kujtesën tonë për ato situata.”
Bëhet fjalë për të pasur hobi të rinj, për të parë vende të reja, për t’u zhytur në tema të panjohura apo për të takuar njerëz të rinj. Me fjalë të tjera, nëse do të përjetosh më shumë kohë, duhet të bësh më shumë me kohën që ke. / bota.al/ KultPlus.com
Dita Botërore e Lojërave, e sponsorizuar nga Shoqata Ndërkombëtare e Bibliotekave të Lodrave (ITLA), mbahet më 28 maj. Ndryshe nga shumica e ditëve zyrtare, Dita Botërore e Lojërave është më shumë një qëndrim që nxit lidhjen mes brezave përmes lojës dhe jo një ditë aktivitetesh të planifikuara.
Shoqata Ndërkombëtare e Bibliotekave të Lodrave beson se loja përfshin eksplorimin, eksperimentimin gjuhësor, njohjen dhe zhvillimin e aftësive sociale dhe si e tillë është thelbësore për mësimin e fëmijëve dhe themeli për arritjet dhe kreativitetin e të rriturve.
Për më tepër, UNESCO pohon se “inkurajimi i krijimtarisë që në moshë të re është një nga garancitë më të mira të rritjes në një mjedis të shëndetshëm të vetëvlerësimit dhe respektit të ndërsjellë, përbërës kritikë për ndërtimin e një kulture paqeje”.
Dita Botërore e Lojërave u caktua më 1999, gjatë një konference në Japoni, prej nga u hodh edhe motoja e kësaj dite: “Lejoni një fëmijë të luajë sot. Shikoni një fëmijë duke luajtur sot. Luaj me një fëmijë sot”. Madje aktivistë e mbështetës së kësaj dite ftojnë që në aktivitete argëtuese të përfshihen veçanërisht fëmijët në zonat e fatkeqësive dhe të luftës, pasi përmes lojës, fëmijët duhet të interpretojnë tragjedinë dhe të përballen me traumën në jetën e tyre./KultPlus.com
Me rastin e 28-vjetorit të vdekjes së poetit të madh Azem Shkreli, Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka përkujtuar figurën dhe veprën e tij. Në një postim të publikuar sot, Kurti ndau me ndjekësit e tij edhe një dhuratë të veçantë që ka marrë nga vajza e poetit, Aida Shkreli-Miloti, kompletin e veprave të babait të saj, përcjell KultPlus.
Kryeministri vlerëson se poezia e Shkrelit është gjithmonë përpara nesh, si një udhërrëfyes shpirtëror dhe intelektual. Ai e cilëson poetin si rilindas të çdo kohe dhe si një mik të kohës, të dheut dhe të atdheut. Për Kurtin, vargjet e Shkrelit mbeten një pasuri që duhet t’i kthehemi në çdo brez, për të mos humbur rrugën dhe për të kujtuar se liria e vërtetë jeton në artin e poetit.
Në vijim gjeni postimin e plotë të kryeministrit Kurti:
Sot janë mbushur 28 vjet nga vdekja e Azem Shkrelit. Vajza e tij Aida Shkreli-Miloti, doktorante e psikologjisë që jeton dhe punon në Kanada, ma dhuroi kompletin e veprave të babait të saj. Me ëndje i kthehem poezive të Azem Shkrelit. Dhe përherë vë re të njëjtën gjë: poezia është gjithnjë para nesh, lart dhe larg. E dalë nga fymëzimi, ajo është më pranë frymës. Poeti realizon nëpër vargëzim përmasën e lirisë. Ai është gjithnjë më pranë lirisë. Poeti i vërtetë është për çdo kohë rilindas. Dhe kur e shquajmë poetin, e vendosim në aradhën e të lartëve. Azem Shkreli bën pjesë aty.
Poeti Azem Shkreli u largua nga të vetët e jetës dhe gjuhës pa e parë lirinë. Porse poeti Azem Shkreli, si poet i vërtetë e ka parë lirinë në gjeninë e vet:
“Për historinë asnjëherë dhe askund nuk janë rezervuar kohë të tjera…”
Veç me kaq frazë poeti vulos bindjen e kohës sonë historike, e tashmja:
“Se nesër nuk do të ishte nesër
pa të djeshmen tënde”. Veç kaq mjafton për të bërë llogarinë e çdo brezi që ka dashur të shkruajë përgjegjshëm të ardhmen.
Të merr malli për Azem Shkrelin siç të merr malli për të tashmen e historisë. Poeti e ka edhe dijen edhe shijen e lirisë. Nëse nuk duam ta humbim udhën, mjaft të kujtohemi se ajo ruhet diku: në vargjet e poetit. Le t’u rikthehemi në çdo brez e për çdo ditë. Sepse poeti Azem Shkreli na e thotë vetë:
“E një ditë do të takohemi diku përtej harrimit” ose “… Ata që s’vijnë me ne
miku im, le të ulen mbi varret e tyre dhe le t’i presin t’qetë kohët që më s’kthehen.”
E gjithkund poeti i drejtohet anonimit si një miku. Sepse poeti është miku i këtij Dheu, miku i Kohës, miku i Atit:
“Në vargun me krushq Atdheu është krushku i parë
Në tërë meshat shenjte ai është Meshari
Në kulm e në flamur ai është kumti e kremtja
Në kokën e rënduar në mendime ai është mendimi.”
Azem Shkreli, si poet i madh, të sillte në çdo varg njeriun, kohën dhe atdheun. “Në myshk, në pushkë, në gur/ në kokë më fëshfërini Shkrelë”./KultPlus.com
Një përjetim artistik mbërtheu audiencën mbrëmjen e kaluar në skenën e “Chopin Piano Fest Prishtina”, ku u mbajt koncerti i tetë me radhë i këtij edicioni. Kryefjala e mbrëmjes ishte pianisti ukrainas Vadym Kholodenko, tashmë rezident në Luksemburg, fitues i medaljes së artë në garën prestigjioze “Van Cliburn” në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, një ndër garat më të njohura në botë për pianist, shkruan KultPlus.
I pranishëm në këtë mbrëmje të veçantë ishte edhe Eric Dietz nga Ambasada e Luksemburgut në Kosovë, i cili me praninë dhe fjalën e tij vuri në pah rëndësinë që ky festival ka në ndërlidhjen kulturore mes vendeve. Duke theksuar mbështetjen e vazhdueshme të Luksemburgut për zhvillimin e industrive kreative në Kosovë, ai shprehu entuziazmin e tij për këtë bashkëpunim artistik dhe për mundësinë që publiku i Prishtinës të përjetojë nga afër interpretimin e pianistit të njohur latin-amerikan, Vladislav Kolodenko.
“Jemi shumë të lumtur që mbështesim këtë performancë si pjesë e edicionit të 15-të të Festivalit të Pianos Chopin këtu në Prishtinë. Ngjarje si kjo na kujtojnë sa e fuqishme mund të jetë muzika në ndërtimin e lidhjeve dhe mirëkuptimit mes vendeve dhe shoqërive. Ajo bashkon njerëzit, pavarësisht gjuhëve dhe kulturave. Sonte mezi presim të përjetojmë talentin e Vladislavit në Prishtinë, dhe jam e sigurt që do të jetë një përvojë e paharrueshme për të gjithë ne. Në Luksemburg, ne organizojmë aktivitete që nxisin ndikimin e muzikës, kulturës dhe artit në Gjermani, që pasqyrojnë mënyrën më të lehtë për të thelluar marrëdhëniet dhe miqësinë ndërmjet vendeve”, u shpreh Dietz duke shtuar se Qeveria e Luksemburgut e mbështet fuqishëm industrinë kreative në Kosovë, dhe nismat si kjo fuqizojnë artistët dhe promovojnë shkëmbimin kulturor.
Më pas, ai ftoi publikun që të bashkohen për të shijuar performancën e pianistit Kholodenko.
Kholodenko solli një program të guximshëm dhe teknikisht sfidues, duke e nisur koncertin me njërën nga veprat më të ndërlikuara të repertorit pianist “Hammerklavier” të Ludwig van Beethoven. Me mjeshtëri të rrallë, ai i dha jetë katër lëvizjeve të kësaj vepre kolosale: Allegro, Scherzo: Assai vivace, Adagio sostenuto dhe Introduzione – Fuga: Allegro risoluto, duke e mbushur sallën me intensitet emocional dhe virtuozitet të jashtëzakonshëm.
Pas një pjese të parë monumentale, pjesa e dytë e koncertit solli një tjetër gjigant të repertorit pianistic, Franz Liszt. Kholodenko interpretoi me ndjeshmëri dhe finesë Three Concert Etudes, S.144 – ‘Il Lamento’, ‘La Leggierezza’ dhe ‘Un Sospiro’, ku çdo tingull solli emocione të thella dhe hije romantike.
Programi vazhdoi me Four Forgotten Waltzes, S.215, një cikël që, ndonëse më pak i njohur, u shpalos me një ndjeshmëri poetike të veçantë nën interpretimin e Kholodenkos. Koncerti u përmbyll me energjinë brilante të Valse – Impromptu, S.213 dhe Scherzo and March, S.177, duke lënë publikun e pranishëm të entuziazmuar dhe falënderues për një natë të paharrueshme muzikore.
Pas përfundimit të koncertit, për KultPlus foli dirigjenti dhe pianisti i njohur sllovak, Peter Valentovic, i cili këtë kohë po qëndron në Prishtinë. Ai vlerësoi lart interpretimin e Vadym Kholodenkos, duke e cilësuar mbrëmjen si një përvojë të jashtëzakonshme artistike.
“Duhet të them se kurrë në jetën time nuk kam dëgjuar një cilësi të tillë në një koncert live si pianist. Ishte absolutisht brilant, muzikal dhe perfekt – transparent, gjithçka. Mendoj se ishte koncerti më i mirë i jetës sime. Dëgjova një teknikë vërtet të jashtëzakonshme dhe Vadimi bëri një punë fantastike. Edhe repertori që zgjodhi – Sonata Hammerklavier nga Beethoven – pothuajse nuk luhet kurrë, sepse është jashtëzakonisht e vështirë. Po ashtu edhe pjesët e tjera që interpretoi. Jam shumë mirënjohës që pata mundësinë ta shoh këtë koncert”, tha Valentovic duke vazhduar më tutje se ndjehet i mahnitur nga virtuoziteti dhe zgjedhja sfiduese e repertorit.
Ndërkaq, ju kujtojmë se festivali Chopin Piano Fest Prishtina do të zgjasë deri më 9 qershor, e përgjatë këtyre ditëve publiku do të ketë mundësi të shijojë performanca të artistëve të mirënjohur vendorë e ndërkombëtare./KultPlus.com
Sot shënohen 102 vjet nga lindja e protagonistit më influent dhe kontradiktor të politikës ndërkombëtare të shekullit XX, historianit, Henry Kissinger.
Kissinger: Duhet të kuptosh se je në krye të një procesi historik me një rëndësi të paprecedent. […] Sigurisht që do të bëja të njëjtat zgjedhje, sado të dhimbshme të kenë qenë. […] Në këtë periudhë të jetës time nuk kam interest ë fitoj një sfidë popullariteti në Google. Duhet të reflektoj lidhur me çka kam bërë, të shkruaj dhe të jem fatalist lidhur me të.
Raporti me Richard Nixonin
K: Pas zgjedhjeve të vitit 1968, Nixon më ftoi pranë shtabit qendror të tij në Pierre Hotel të New York. / Më foli për situatën ndërkombëtare për rreth 2 orë – e dija se donte diçka nga unë, por nuk e kuptoja se çfarë. Një javë më pas John Mitchell, një nga njerëzit më të afërt me Nixon në atë periudhë, më telefonoi për të më kërkuar nëse e pranoja postin. Unë e pyeta: Cilin?
K: Gjithmonë kam menduar se për të shpjeguar personalitetin e Richard Nixon do të ishte e nevojshme aftësia e Shakespeare. Parasëgjithash qenë kaq shumë Nixon! Duhet të jetë ndjerë i refuzuar nga dikush në moshë të re. […] Nixon nuk kishte miq të ngushtë, aq unë nuk isha mik i ngushtë me të. / Nuk kishte jetë sociale. Nuk shikohej me askënd. […] Duhet kujtuar se nuk ishte i përgatitur të bënte politikanin. Urrente të njihte njerëz të rinj. Ndjehej gjithmonë i kërcënuar. […] Pas çdo diskutimi pretendonte që asistentët e tij t’i telefononin për t’i thënë se ishte i zoti, gjë që e bindte se nuk kishte qenë edhe aq keq. Influence ime varej nga raporti me Nixon. / I telefonoja 10 herë në ditë dhe e takoja çdo herë që mundesha. Kalonim shumë kohë duke diskutuar me zjarr. […]
K: Në janarin e 1969, Shtetet e Bashkuara qenë në një gjendje jashtëzakonisht të komplikuar. / Kishin kaluar 3 vjet nga fillimi i luftës në Vietnam. Atë vit, protesta ishte bërë luftarake dhe e dhunshme. / Në nivel ndërkombëtar, nuk kishim raporte me Kinën. / Raportet me Bashkimin Sovjetik qenë ngrirë / dhe rusët po ndërtonin një bazë nëndetësesh në Kubë. / Kështu që Presidenti nuk ishte paranojak kur fliste për një problem të markës komuniste në botë. […]
Vietnami
Ferguson: Lufta e Ftohtë menjanë, lufta në Vietnam nuk po ecte mirë. Gjatë presidencës së mëparshme, atë të Lyndon Johnson, kishin vdekur tashmë 30000 amerikanë në terren. Pse të mos ndërpritej lufta dhe të tërhiqeshin trupat?
K: Duhet kuptuar strategjia që ishte në themelin e presidencës Johnson. […] U përdorën 500000 ushtarë për një përkufizim të fitores. / Objektivi ishte t’u shkaktoheshin sa më shumë dëm që të ishte e mundur vietnamezëve të Veriut në mënyrë që të shtyheshin të negocionin. Fatkeqësisht, aftësia duruese e tyre qe shumë më e larta nga parashikimi. […]
K: Administrata Nixon filloi me 20 janar. 3 javë më pas vietnamezët filluan një ofensivë që vrau midis 400 dhe 500 amerikanëve në një javë. / Strategjia jonë parashikonte tërheqjen e trupave dhe, në të njëjtën kohë, mbrojtjen e aleatëve tanë në jug të Vietnamit. […] Vietnami i Veriut pretendonte tërheqjen e pakushtëzuar të trupave amerikane. / Praktikisht flitej për dorëzim / gjë që, natyrisht, nuk ishte e pranueshme. / Një konservator me një histori politike personale më shumë se 20 vjeçare nuk do ta inauguronte kurrë administratën e tij duke shpallur një dorëzim pa kushte. Ishte mundësia e vetme që kishim, por nuk ishte e konceptueshme. […]
K: Në gushtin e 1969 nisëm një seri takimesh sekrete në Paris me vietnamezoveriorët. / Kisha arritur në konkluzionin se lufta nuk mund të fitohej në terren, kështu që doja të negocioja. Kundërshtari im kryesor ishte Le Duc Tho. / Pavarësisht se më ka bërë të plakem parakohe, më duhet të them se ishte një njeri i spikatur. Vinte nga kryeqyteti i vendi të largët dhe nuk kishte përvojë në fushën ndërkombëtare. Kishte jetuar si revolucionar dhe tani gjendej përpara kundërshtimit të një superfuqie, e megjithatë nuk e humbi kurrë përmbajtjen. Ishte këmbëngulës dhe gjithmonë i sjellshëm. Ishte kokëfortë dhe i pagabueshëm. […] Detyra e tij nuk ishte të negocionte. Detyra e tij ishte që të thyente vullnetin tonë, duke shfrytëzuar përçarjet tona të brendshme. Në Amerikë akuzoheshim në mënyrë konstante se nuk e donim një marrëveshje.
Bombardimi i Kamboxhias
Ferguson: Pika themelore e këtij kundërshtimi të brendshëm qe bombardimi i Kamboxhias. Pse ishte – dhe është akoma sot – një aspekt kaq kontradiktor?
K: I ashtuquajturi bombardim “sekret” i Kamboxhias është një prej episodeve qëllimisht të anashkaluar të kësaj periudhe. Le të sqarojmë më parë se çfarë ndodhi. […] Me 20 janar, pas 3 javësh nga fillimi i mandatit, teksa stafi i Shtëpisë së Bardhë duhej të gjente se ku ishin banjot, Vietnami i Veriut ndërmorri një sulm ku u vranë 400 amerikanë brenda një jave. Pjesa më e madhe e këtyre sulmeve vinin nga baza që vietkongët kishin ngritur në territorin kamboxhian. I mbushur me dyshime, Nixon autorizoi sulmin. / Vendosi të minimizonte rrezikun e demonstrimeve të mëdha masive duke e shmangur njoftimin e sulmit. […] Mendoja se ishte ide e mirë të sulmoheshin këto baza.
Ferguson: E çfarë mund të më thoni për akuzën se qindra mijëra civilë të pambrojtur do të mbeteshin të vrarë?
K: Ky është budallallëk. Po flas për të ashtuquajturin bombardim sekret. / Është e natyrshme që ka pasur viktima midis civilëve, duke qenë se bëhej fjalë për një operacion ushtarak, / por po flas ekskluzivisht për bombardimin sekret.
Exit strategy
Ferguson: Gjendeshit kështu në mes të Luftës së Ftohtë, të kërcënuar nga një sulm bërthamor, dhe duhej të mbyllnit një luftë në Juglindjen aziatike që po përçante vendin. Si mendonit ta bënit?
K: Presidenti Nixon dhe unë kishim në mendje një strategji paqeje qysh nga fillimi. / Kishim kuptuar se Bashkimi Sovjetik dhe Kina qenë armiq dhe jo aleatë. Veç të tjerash, besonim se shpërndarja e botës ishte e panatyrshme. / Kina ishte jashtë sistemit ndërkombëtar, / kështu që strategjia ishte të përfshihej, në mënyrë që Bashkimi Sovjetik do të kishte tjetër se çfarë të mendonte. / Një aspekt tjetër i rëndësishëm ishte se, duke favoprizuar marrëdhëniet me Kinën, do të mund të na ndihmonin që të bindnin vietkongët që të na bënin lëshime. […] Nixon pati kurajën që t’i hapej Kinës i mbështetur nga një këshilltar i vetëm, pa konsultuar vendet e tjera. Mendonte se sikur gjëja të ishte bërë publike përpara se ta shpallte, nuk do të përfundonte kurrë me sukses.
Ballë për ballë me Mao Ce Dunin
K: Çdo takim kishte një skemë të tijin dhe skema ishte që kinezët nuk do të na e thonin kurrë përpara kohe se kur do ta takonim Maon. Të shoqëronin në rezidencën e Maos, e cila ndodhej në Qytetin e Ndaluar dhe ishte si çdo shtëpi tjetër, shumë e thjeshtë, pa roje. / Kalohej një korridor me një tavolinë pingpongu për të arritur në studion e tij, e cila gjatë vizitës time të parë përfshinte edhe një krevat, që më pas u zhduk. Kishte libra nëpër gjithë dyshemenë. Mao ishte i ulur në një gjysmërrethi me karrige. […] Gjatë jetës time kam takuar pak njerëz që e dominonin dhomën si ai, si ata aktorë që dalin në skenë dhe e pushtojnë publikun brenda një sekonde. Mao ishte nga ata njerëz. […] Kishte një ndjenjë sardonike humorizmi dhe ishte gjithmonë paksa kërcënues, pak fare, aq sa duhej. Më tha: “E shikoni profesor, është e lehtë të bashkëbisedosh me mua. Çdo lëshim që bëj zgjat 100 vjet”. Por në të vërtetë nënkuptonte: “Ki kujdes: nëse më sulmon, nuk do t’ia kalosh lehtë”.
Origjina gjermane
K: Isha 9 vjeç kur nazistët erdhën në pushtet. / Mu ndalua të frekuentoja shkolla gjermane. / Gjermanët me të cilët prindërit e mi kishin raporte i ndërprenë menjëherë ato. / Për prindërit e mi qe një ndryshim tronditës jetese. / Ata nuk qenë intelektualë. Im atë ishte mësues, jo njeri praktik. Ferri nazist e paralizonte. Ime më ishte më e thjeshtë dhe shumë praktike. Për të mirën e fëmijëve, vendosi ta lërë Gjermaninë dhe im atë nuk e kundërshtoi. Unë vuajta për humbjen e shokëve të mi dhe të jetës time. Qe një kthesë e madhe në jetëm time, e cila pati një influencë të thellë mbi mua. Të gjitha siguritë e mia u zhdukën. […] 3 vite më vonë, erdha s refugjat. Amerika dhe Gjermania qenë në luftë. U mobilizova në ushtrinë amerikane. Kur u ktheva në Gjermani, eksperimentova personalisht holokaustin, nga këndvështrimi i anëtari të ushtrisë pushtuese. Arrita në vend i pari. / Respektivisht drejtimit nga vinim, kampi hebre ishte në të djathtë. Mbanin uniforma me vija. […] Kampi i përqëndrimit Ahlem ka qenë… hëm, nuk kisha parë kurrë kamp përqëndrimi, nuk kisha parë kurrë të burgosur si ata. […] Hebrenjtë qenë në një gjendje çnjerëzore. / Qenë shumë të dobët. Jetonin në Baraka druri, 3 ose 4 për shtrat. Përreth kishte shumë kufoma. Instiktivisht, menduam që t’u jepnim të hanin, duke u dhënë atyre racionet tona, duke vrarë kështu disa prej tyre, pasi nuk qenë në gjendje të përtypnin ushqime të ngurta. / Ishte një botë me mospërputhje idioteske. […] Shumë prej familjarëve të mi dhe rreth 70% e shokëve të mi të klasës kanë vdekur në kampet e përqëndrimit. Është një gjë që nuk mund ta harroj. […] Ishte detyra ime të pengoja që gjëra të ngjashme të ndodhnin sërish.
Grushti i shtetit në Kili
K: Në shtator të 1970, marksisti Salvador Allende ishte në fushatë elektorale për presidencën e Kilit. / Siç u demonstrua më pas nga disa dokumenta, ekzistonte frika se mos Allende ishte i lidhur me Bashkimin Sovjetik dhe me Kubën. I frikësoheshim vendosjes së një qeverie komuniste në Santiago. Besoj se edhe një student e kuptonte se Allende ishte në të majtë të partisë komuniste. […] Qenë këto bazat e problemit kilian. Por nuk i shkova më thellë çështjes kiliane. […] Papritmas, na lajmëruan se Allende kishte fituar zgjedhjet. / Kështu, në mes të një krize, Presidenti i dha urdhëra drejtpërsëdrejti inteligjencës. / Në thelb, Nixon dha urdhëra që të merreshin masa. […] Papritmas, na lajmëruan se Allende kishte fituar zgjedhjet. / Nixon ishte absolutisht i indinjuar. Papritmas e informuan se në Santiago kishte një qeveri komuniste. […] Kështu, Shtetet e Bashkuara nuk bënë asgjë për ta kundërshtuar. Gjëja e vetme që bënë që furnizimi me fonde partitë dhe gazetat që Allende kishte ndaluar.
Ferguson: Kur ushtarakët kilianë e përmbysën Allende në 1973, qeveria e Shteteve të Bashkuara, vetë ju, qetë përfshirë?
K: Nuk kishim të bënim aspak me çfarë ndodhur dhe çdo hetim e konfirmon. […]
Ferguson: Imagjinoj që ju dhe Presidenti Nixon e keni pritur me kënaqësi lajmin e grushtit të shtetit.
K: Nartyrisht.
Ferguson: Nuk duhet t’ju ketë ardhur keq… As Presidentit Nixon.
K: Jo. Asnjërit nga ne nuk i erdhi keq.
Lufta e Ftohtë
K: E gjitha kjo ndodhte ndërkohë që rajone të ndryshme të botës qenë në erupsion, pasi Bashkimi Sovjetik, me ideologjinë e tij, por fitonte terren. Problemi themelor ishte të menaxhohej agresioni sovjetik, duke reduktuar në të njëjtën kohë kërcënimi i një asgjësimi bërthamor. Dialogu me udhëheqësit sovjetikë ishte me rëndësi jetike. Ata qenë një produkt i spastrimeve dhe qenë ngjitur në gradë ndërkohë që Stalini shfaroste baballarët e tyre. qenë rritur në një regjim terrori. / Në një farë kuptimi, qenë vullkanë të shuar. / Ajo që i bënte në një farë mënyrë të cënueshëm ishte dëshira që të njiheshin sit ë barabartë, në gjendje të jetonin në bazë të standardeve ekonomike perëndimore. […] Brezhnjevi na ftoi në Sovietpol, një rezervat gjuetie ku kishte një shtëpi deridiku të sofistikuar. / Më pyeti sesa do të kushtonte kjo shtëpi në Shtetet e Bashkuara. / Ju përgjigja “400000 dollarë’, që më dukeshin shumë. E pashë të shokuar. Një nga të mitë më sugjeroi t’i thoja se i gjithë rezervati do të kushtonte disa milionë. Pas këtyre fjalëve, Brezhnjevit i ndriti fytyra. […] Ai ishte në krye të ndërmarrjeje të madhe të cilës po i humbiste kontrollin. E dinte se gjërat nuk po funksiononin. Donte paqen me Shtetet e Bashkuara. Plani fillestar parashikonte një samit me rusët lidhur me kontrollin e armatimeve përpara se të kompletonim marrëdhëniet diplomatike të saponisura me Kinën, por rusët qenë të zotë dhe e mësuan se kisha qenë në Pekin. […] Tri javë pas vizitës time në Pekin, rusët pranuan që të bëhej samiti që uronim të bëhej. […] Qe kurorëzimi i 4 viteve punë. Do të konkludonim një marrëdhënie të bilancuar midis dy fuqishë bërthamore. Qe një prej momenteve më elektrizuese që mund të jetohen.
Fundi i Vietnamit dhe Watergate
K: Një përdorim masiv i forcave ajrore amerikane e dobësoi mbrojtjen e Vietnamit të Veriut. […] Në shtator, Le Duc Tho u tërhoq dhe në tetor jo dorëzua negociimit. U ktheva nga takimi me Le Duc Tho dhe i raportova Nixon. Besoj t’i kem thënë: “Ja dolëm. Kemi tre në tre; Rusi, Kinë dhe Vietnam”. […]
K: U mbërthyem në një diskutim lidhur me atë se çfarë do të ndodhte, çfarë do të mbetej dhe çfarë do të nënkuptonte. Përpara se të largohesha, më kërkoi që të luteshim bashkë. / Duke parë solemnitetin e rastit dhe fatin e pamëshirshëm, nuk pashë asgjë të çuditshme. Çfarë mund të bëhej tjetër? […] Ka qenë një ndër momentet më mallëngjyes të jetës time dhe është edhe për këtë që e respektoj Nixon. Nuk donte të linte dëshmi, por të mbyllte mbrëmjen që do të përfundonte një jetë kushtuar politikës. […] Rënia e Vietnamit të Jugut dhe evakuimi i Sajgonit qenë padyshim momenti më i trishtuar i karrierës time politike. […] Kishte një President të ri që duhej të ndeshej me një Kongres armiqësor. I shkurtoi ndihmat ekonomike dhe financiare për Vietnamin e Jugut me dy të tretat. Duke shfrytëzuar atmosferën demoralizuese, Vietnami i Veriut e drejtoi të gjithë ushtrinë për nga jugu. Ju deshën 3 muaj që të thyenin rezistencën e Vietnamit të Jugut. […] Jam shumë i bindur se Vietnami nuk duhej të binte. Është faji ynë.
Bilanci
[…] Mendoj se është legjitime të thuhet se unë e kam dhënë tashmë një pjesë të madhe të kontributit tim për botën. Vija nga një grup akademikësh dhe kam përfunduar në krah të një Presidenti që ka përqafuar politika pasojat e të cilave nuk qe në gjendje t’i përballonte. […] Gjatë gjithë jetës kam kërkuar që ta bëj botën më paqësore. Kam kërkuar që të parandaloj një luftë katastrofike dhe ta çoj Amerikën në një drejtim më të qëndrueshëm. / Është e vështirë të thuhet nëse e gjitha kjo do të më nihet ndonjëherë. Në të mirë dhe në të keq, vendimet kryesore pasqyronin bindjet e mia. Do ta ribëja gjithçka që kam bërë, edhe gjërat më të dhimbshme, si Vietnami. […] Nuk do t’u jap një përgjigje të duhur për atë që doni të dini, edhe pse e di se publiku do të mbetej më shumë i goditur nga një mea culpa e imja.
Kafshatë që s’kapërdihet asht, or vlla, mjerimi, kafshatë që të mbetë në fyt edhe të zë trishtimi kur shef ftyra të zbeta edhe sy t’jeshilta që t’shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin të tan jetën e vet derisa të vdesin.
e mbi ta n’ajri, si në qesendi, therin qiellën kryqat e minaret e ngurta, profetënt dhe shejtënt në fushqeta të shumngjyrta shkëlqejnë. e mjerimi mirfilli ndien tradhti. mjerimi ka vulën e vet t’shëmtueme, asht e neveritshme, e keqe, e turpshme, balli që e ka, syt që e shprehin, buzët që më kot mundohen ta mshefin – janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes, t’mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës mbi t’cilën hangri darkën një qen e pamshirshëm me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm.
mjerimi s’ka fat. por ka vetëm zhele, zhele fund e majë, flamujt e një shprese t’shkyem dhe të coptuem me t’dalun bese.
mjerimi tërbohet n’dashuni epshore. nëpër skaje t’errta, bashkë me qej, mij, mica, mbi pecat e mykta, t’qelbta, t’ndyta, t’lagta lakuriqen mishnat, si zhangë; t’verdhë e pisa, kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore, kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta edhe shuhet uja, dhe fashitet etja n’epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja. dhe aty zajnë fillin t’marrët, shërbtorët dhe lypsat që nesër do linden me na i mbushë rrugat.
mjerimi në dritzën e synit t’kërthinit dridhet posi flaka e mekun e qirit nën tavan t’tymuem dhe plot merimanga, ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga, ku foshnja e smume qan si shpirt’ i keq tu’ ndukë gjitë e shterruna t’zezës amë, e kjo prap shtazanë, mallkon zot e dreq, mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë. foshnj’ e saj nuk qesh, por vetëm lëngon, e ama s’e don, por vetëm mallkon. vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit ku foshnjën përkundin lot edhe të fshamit!
mjerimi rrit fëmin në hijen e shtëpive të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis, ku nuk mund t’u prishet qetsia zotnive kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis.
mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet, don ta msojë t’i iki grushtit q’i kërcnohet, atij grusht që n’gjumë e shtërngon për fytit kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit dhe fetyrën e fëmis e mblon hij’ e vdekjes, një stoli e kobshme në vend të buzqeshjes. nji fryt kur s’piqet dihet se ku shkon qashtu edhe fëmia n’bark t’dheut mbaron.
mjerimi punon, punon dit e natë tu’ i vlue djersa në gjoks edhe në ballë, tue u zhigatun deri n’gjujë, n’baltë e prap zorrët nga uja i bahen palë-palë. shpërblim qesharak! për qindenjë afsh në ditë – vetëm: lekë tre-katër dhe “marsh!”.
mjerimi kaiher’ i ka faqet e lustrueme, buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme, trupin përmendore e një tregtis s’ndytë, që asht i gjikuem të bijë në shtrat vet i dytë, dhe për at shërbim ka për të marrë do franga ndër çarçafë, ndër fëtyra dhe në ndërgjegje danga.
mjerimi gjithashtu len dhe n’trashigim -jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme, por eshtnat e shtrembta e n’gjoks ndoj dhimbë, mund që t’len kujtim ditën e dikurshme kur pullaz’ i shpis u shemb edhe ra nga kalbsin’ e kohës, nga pesha e qiellit, kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshmi za plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit, ish zan’ i njeriut që vdiste nën tra. kështu nën kambët’randë t’zotit t’egërsuem – thotë prifti – vdes ai që çon jetë të dhunuem.
dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqësinash mbushet got’ e helmit në trashigim brezninash. mjerimi ka motër ngushulluese gotën. në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale të neveritshme, shpirti me etje derdh gotën n’fyt për me harrue nandhetenand’ halle. e gota e turbull, gota satanike tu’ e ledhatue e pickon si gjarpni- dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni, nën tryezë qan-qeshet në formë tragjikomike. tê gjitha hallet skami n’gotë i mbyt kur njiqind i derdh një nga një në fyt. mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina dhe bajnë tym si hejt q’i ban shkrum shkreptima.
mjerimi s’ka gëzim, por ka vetëm dhimba, dhimba paduruese qe t’bajnë t’çmendesh, që t’ap in litarin të shkojsh fill’ e t’varesh ose bahe fli e mjerë e paragrafesh.
mjerimi s’don mshirë. por don vetëm të drejt! mshirë? bijë bastardhe e etënve dinakë, t’cilt n’mnyrë pompoze posi farisejt i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak tu’ ia lëshue lypsiti një grosh të holl’ n’shplakë.
mjerimi asht një njollë e pashlyeme n’ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj. dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme ta shlyejnë paçavrat që zunë myk ndër tempuj./ KultPlus.com
Në një mbrëmje që do të mbetet gjatë në memorien kulturore të Shkodrës, Teatri “Migjeni” u kthye në një qendër graviteti për artin dramatik shqiptar, me premierën e shfaqjes “Kërkoj vrasës për nënën” – vepër e autorit amerikan Tracy Letts, e ribërë mjeshtërisht për skenën shqiptare nga regjisori Naser Shatrolli.
Shatrolli sjell një regji të guximshme, poetike dhe të thellë, që nuk i shmanget errësirës së tekstit, por përpiqet ta ndriçojë nga brenda, duke vendosur nënën dhe jetën si forca shpëtuese. Ai nuk kopjon, por krijon: i jep një fund tjetër veprës, më njerëzor, më të hapur, më shpresëplotë.
“Shatrolli nuk e mohon protestën e autorit origjinal, por e thellon atë në një refuzim estetik të shkatërrimit”, – shkruan kuratori dhe kritiku Skënder Boshtrakaj.
Kasti i aktorëve – Jozef Shiroka, Ermal Sadiku, Ina Morinaj, Lusi Bregu dhe Jurgen Marku – sollën në skenë një performancë të fuqishme dhe të përmbajtur, duke mishëruar karaktere të thyera por të mbushur me tension të brendshëm. Loja e tyre ishte një poezi e dhimbshme, që përfundon me një himn për jetën dhe nënën.
Skenografia ishte një element i gjallë i rrëfimit: jo thjesht sfond, por bashkëaktor që ndihmoi në ndërtimin e atmosferës simbolike dhe të tensionit dramatik. Çdo detaj vizual i hapësirës skenike fliste, provokonte, sillte peshë emocionale.
Kritiku Skënder Boshtrakaj e përkufizoi këtë shfaqje si “një testament artistik që trondit, provokon, por edhe shëron”, ndërsa regjinë e Shatrollit e cilësoi si një akt të guximshëm estetik, që vendos thellësinë përpara spektaklit.
Publiku shkodran reagoi me emocion, ndërsa prania e personaliteteve kulturore nga gjithë vendi i dha këtij eventi peshën e një akti të mirëfilltë bashkëpunimi kulturor kombëtar.
“Kërkoj vrasës për nënën” nuk eshte thjesht një shfaqje – është një ngjarje artistike, një shqetësim estetik dhe një lutje për nënën, në një botë që kërkon shpresë. Një mesazh i fuqishëm në kohëra të krisura: jeta mund të mbrohet ende me artin!/KultPlus.com
Një bukë 5 000-vjeçare është zbuluar nga arkeologët në Turqi, ku tani po riprodhohet, duke nxitur interesin për kultivimin e grurit të lashtë që është më i përshtatshëm për thatësirën.
“Kjo është buka më e vjetër me maja dhe e pjekur e zbuluar gjatë një gërmimi, e cila ka ruajtur kryesisht formën e saj”, thotë Murat Turkteki, arkeolog dhe drejtor i gërmimeve në Kulluoba, 35 kilometra nga qyteti i Eskisehirit.
“Buka është një zbulim i rrallë gjatë një gërmimi. Zakonisht, gjen vetëm thërrime. Por këtu, ajo u ruajt sepse ishte djegur dhe varrosur”, shpjegoi ai.
E rrumbullakët dhe e sheshtë si një petull, me diametër 12 centimetra, buka u zbulua në shtator 2024, e karbonizuar dhe e varrosur nën pragun e një banese të ndërtuar në Epokën e Bronzit, rreth vitit 3 300 para Krishtit.
Një copë ishte shkëputur përpara se buka të digjej dhe më pas ishte varrosur gjatë ndërtimit të shtëpisë.
Cilat janë filmat me fitimet më të larta në historinë e kinemasë?, shkruan faqja e internetit cinema.everyeye.it.
Sipas një liste të përditësuar 10 filmat më të mirë, kanë arritur të mbledhin miliarda dollarë duke shitur bileta në të gjithë globin.
Duhet ta dini se, pas disa vitesh, pesë vendet e para kanë ndryshuar pikërisht këto ditë: në vendin e parë kemi ende ”Avatar” nga James Cameron, i ndjekur nga” Avengers: Endgame” nga Russo Brothers dhe më pas ”Avatar: The Way of the Water dhe Titanic”, gjithashtu nga James Cameron, por tani për herë të parë në pesë pozicionet e para është një film i animuar, filmi kinez ”Ne Zha 2”.
Filmi i animuar e tejkaloi ”J.J. Star Wars: The Force Awakens” i Abrams, i cili kishte qenë në pesë më të mirët që nga viti 2015, duke e ngritur atë në vendin e 6-të në listë.
Pozicionet e mbetura zihen më pas nga ”Avengers: Infinity War” nga Russo Brothers, ”Spider-Man: No Way Home” nga Jon Watts, ”Inside Out 2” nga Kelsey Mann dhe ”Jurassic World” nga Colin Trevorrow.
Renditja e plotë:
”Avatar” – 2,9 miliardë
”Avengers: Endgame” – 2,7 miliardë
”Avatar: The Way of Water” – 2,3 miliardë
”Titanik” – 2,2 miliardë
”Ne Zha 2” – 2,08 miliardë
”Star Wars: The Force Awakens” – 2,07 miliardë dollarë
”Avengers: Infinity War” – 2,05 miliardë
”Spider-Man: No Way Home” – 1,9 miliardë
”Inside Out 2” – 1,69 miliardë
”Jurasik Park” – 1,67 miliardë
”Fire and Ashes” i James Cameron: a do të jetë në gjendje filmi i tretë në sagë të barazohet me dy të tjerët dhe të tejkalojë ”Ne Zha 2”?./KultPlus.com
Azem Shkreli ishte nga shkrimtarët e parë të Kosovës që njoha nga afër. Nga ai kisha lexuar poezi dhe kisha dëgjuar të më tregonte ndonjëri, se jeton në Prishtinë një poet me emrin Azem Shkreli , se ka një pamje të tillë dhe se flet kështu apo ashtu dhe kaq. Por kur shkova për herën e parë në Kosovë në vjeshtën e 1972-së për Ditët e Poezisë që organizoheshin në Gjakovë e takova edhe Azemin mes grupit të shquar të poetëve të asaj ane të Shqipërisë.
Në fillim më bënë përshtypje lëvizjet e tij të përhershme si veriu. Ai ulej pak në tryezë dhe papritur ngrihej, shkonte të takonte ndonjërin, kthehej për të qëndruar pakëz në tryezë dhe ikte përsëri ,se dikush e priste në ndonjë anë. Por edhe kur rrinte në tryezë , shpesh heshtëte me sy të përhumbur diku dhe dukej sikur nuk dëgjonte asgjë nga ç’flitej. Vetëm kur fjala vinte tek poezia dhe tek arti në përgjithësi dhe kur ndizej ndonjë polemikë, sytë e tij dilnin nga përhumbja duke shkrepëtirë, shikonte me kokën mënjanë dhe pastaj hidhej për të pohuar apo mohuar ndonjë mendim . Atëherë harronte të lëvizte nga tryeza dhe bëhej një bashkëbisefues i mirë. Megjithatë ai nuk fliste shumë.
Kjo ishte përshtypja ime e parë në takimet e fillimit me Azem Shkrelin. Në ato takimet poetike të Gjakovës , ku lexonim nga një vjershë poetët pjesëmarrës , unë lexova disa vargje kushtuar nënës sime, që fillonin: Nëna ime , e bukura Hatixhé, Më e bukura nga gjithë fshatarkat, Atje në minder mbi një dyshemé, Më polli mua kur u kthye nga arat.
Azem Shkreli gjithë ato ditë që qëndrova në Prishtinë, sa më takonte , e bënte zërin si timin, më imitonte dhe përsëriste: -Dritëro! -Hë, Azem?-përgjegjesha unë. Dhe ai qëndronte para meje, duke më imituar në recitim dhe duke përsëritur vargjet: Nëna ime , e bukura Hatixhé, Më e bukura nga gjithë fshatarkat… Pastaj qeshte dhe tundte kokën: -E, Dritëro, nëna ime e bukura Hatixhé? Edhe ti boll i bukur ke dalë!… Kaluan vitet dhe ne u bëmë miq. Sa herë që vinte në Tiranë , kur ishte drejtor i Teatrit të Prishtinës dhe më vonë drejtor i Kosova Filmit, ne takoheshim herë në Hotel Dajti dhe herë në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve, takoheshim edhe me Beharen, të shoqen e tij , një grua e dashur, e këndshme në kuvendime , e pashme dhe atdhetare.
Por më vonë , pas lëvizjeve për liri dhe pavarësi në Kosovë, në fillimin e viteve 80-të, dhe pas mbylljes së kufinjve , rrallë takoheshim. Vetëm në vitet 90-të , filluan përsëri të vinin në Tiranë poetët e Kosovës, si zogj shtegtarë, të vinin nga vendet e tjera të Evropës, nga Gjermania, Zvicra apo Austria. Ne këtej po nuk mund të lëviznim për në Kosovë për ato arsye që përmenda . Megjithatë , në vitin 1992, pas Mbrëmjeve Poetike të Strugës, unë dhe gruaja ime Sadija, morëm guximin dhe shkuam në Prishtinë , duke e kaluar kufirin me Maqedoninë së fshehurazi.
Në Prishtinë ne fjetëm atë natë gushti në shtëpinë e mikut tonë të dashur, Ali Aliut , që bashkë me të shoqen e tij Merza, grua fisnike dhe e palodhur për mysafirët, na pritën ngrohtë dhe mirë. Të nesërmen dolëm nëpër Prishtinë, e cila nuk e kishte atë gëzimin e njëzet vjetëve të shkuar , por dukej sikur ishte mbuluar nga një hije e rëndë si teneqe, hije e pushtimit të egër sërb. Nën këtë hije si teneqe ne u takuam me Rexhep Qosen, me Ibrahim Rugovën, Adem Demaçin e të tjerë. Mes tyre takuam edhe Azem Shkrelin. Ai na tha se gruan e kishte të sëmurë rëndë nga veshkat dhe ne vumë re një trishtim në sytë e tij . Por Azemi ishte i çuditshëm! Na ftoi për drekë në shtëpi , edhe se Beharen e kishte të sëmurë. Në shtëpi ne e gjetëm Beharen duke punuar për tryezën e mysafirëve. Kishte një fytyrë gati gri, fytyrë prej të sëmuri të vërtetë, por sëmundjen mundohej ta vinte poshtë me punën. U përqafuam dhe u ulëm bashkë me Ali Aliun , që ishte me ne. Pastaj erdhi edhe Ibrahim Rugova dhe një tjetër që nuk më kujtohet. U ul edhe Beharja në tryezë dhe ne shijuam gjellët e saj të mira. Azemi, në fillim i heshtur, u gjallërua. Duke pirë ne filluam të flisnim për politikën , dhe vetëm për atë, për gjendjen në Tiranë , për rrugën e demokracisë në Shqipëri, për genocidin sërb në Kosovë, për problemet e Lidhjes Demokratike e me radhë. Azemi, i menduar, donte t’ia ndryshonte drejtimin bisedës: -E po, si nuk folëm për letërsinë!- tha ai dhe psherëtiu. -Kur gjëmojnë topat, hesht muza!- përsërita unë një shprehje latine. Vërtet , Azemin e shqetësonte letërsia : si do ecte ajo në kushtet e reja të ndryshimeve demokratike pas rënies së sistemit të socializmit totalitar, cilat do të ishin raportet mes shkrimtarëve dhe çfarë lidhje do të kishin shkrimtarët e Shqipërive këtej dhe andej Drinit.
Këto shqetësime ai i kishte të sinqerta, pasi ishte një shkrimtar i vërtetë, një poet i shquar me një origjinalitet të papërsëritshëm. Ai është njê poet modern i një natyre të veçantë. Në poezinë e ti shkrihet fryma kombëtare me frymën evropiane me një harmoni të natyrshme, duke krijuar një variacion të lakmueshëm në artin poetik. Vargjet e tij janë metrikë dhe ametrikë , të matur e të lirë , po gjithmonë të shoqëruar me muzikalitetin poetik. Në to ndjehet shqetësimi për kohën dhe njeriun, kombin dhe lirinë. Në gjithë poezinë e Azem Shkrelit mbizotërojnë zogjtë dhe guri. Këto janë dy simbole apo metafora të qëndresës dhe ëndrrës , që përbëjnë jetën. Edhe vëllimi i fundit poetik , i botuar pas vdekjes, në qendër ka këto dy metafora. Këtë e tregon edhe titulli”Zogj dhe gurë”. Unë këtë libër e kam lexuar në dorëshkrim para nja dy muajve se të vdiste Azemi .Ai erdhi në shtëpi tek unë , si gjithmonë kur ndodhej në Tiranë , dhe ma dha dorëshkrimin në gjysma letrash . -Ky është libri im i fundit-tha ai. -Jo i fundit , por i gjashtëmbëdhjeti !- thashë unë duke qeshur. -Fjala që vjen !- tha ai i skuqur pakëz. Unë pastaj e pyeta për Ali Podrimjen se çfarë po bënte, biseduam për Fahredin Gungën dhe e kujtuam me dhimbje për vdekjen e tij të papritur.
Folēm për Din Mehmetin dhe për poezinë e tij , që unë e çmoj shumë, e me radhē. Pastaj kujtuam ato shtatë-tetë ditë të vitit 1992, kur ai bashkë me Ali Podrimjen banuan në shtëpinë time . Në ato ditë mbrëmjeve polemizonim për partitë e majta dhe të djathta në Shqipëri. Unë mbroja të majtën , ata anonin nga e djathta. Kur polemika ndizej. Azemi ngrihej në këmbë me kokën mënjanë dhe me duart në xhepa, ndërsa Aliu shtrihej në kanape me krahun nën qafë. Heshtnim për një çast dhe pastaj fillonim e lexonim vjetsha. Ata kishin qenë në Vlorē dhe kishin shkruar vargje me motive nga ai qytet dhe nga deti . -E , Azem? Poezia nuk na zemëron si politika!-thosha unë. -Po të mos ishte poezia , do të kishim ngrënë njëri-tjetrin , siç ke thënë ti njëherë!- kujtonte Azemi një thënien time të vjetër diku në ndonjë tryezë. Pas disa ditëve nga çasti që ma la dorëshkrimin “Zogj dhe gurë”, erdhi dhe e mori, doemos të përcjellë me lavdërimet e mia të përzemërta. Kur hyri në shtëpi ai ishte skuqur dhe merrte frymë me zor. – Janë të larta këto shkallët tuaja!- i tha ai Sadijes. Dhe këto ishin fjalët e fundit që dëgjova prej tij.
Një Mbrëmje Gala e veçantë do të zhvillohet këtë pranverë në Nju Jork në koncertin ‘Promenada e vonshme e pranverës’, duke sjellë në skenë larminë kulturore dhe shpirtin e gjallë të qytetit përmes një koncerti që premton të jetë i paharrueshëm, përcjell KultPlus.
Të pranishmit do të përjetojnë një udhëtim muzikor që shpalos elegancën e Barokut, pasionin e tangos dhe ndjeshmërinë e fados, të interpretuara nga një kast i përzgjedhur artistësh – përfshirë instrumentistë rezidentë të Carnegie Hall dhe ish-performues të Broadway-it.
Në vijim gjeni njoftimin e plotë:
PROMENADA E VONSHME E PRANVERËS
Bashkohuni me ne në një Mbrëmje Gala të paharrueshme që feston larminë dhe shpirtin multikulturor të Nju Jorkut!
Kjo produksion sjell mozaikun e pasur të qytetit në ngjyra të gjalla muzikore! Ashtu si vetë pranvera, ju përfshin në një promenadë ku zhanret dhe kulturat shkrihen në një të vetme, duke rrëshqitur nga eleganca e Barokut te pasioni i tangos dhe melankolia e fados – një udhëtim i vërtetë emocional.
Një kast i jashtëzakonshëm, instrumentistë rezidentë nga Carnegie Hall, së bashku me ish-performues të Broadway-it, do të sjellin një Mbrëmje Gala që do t’ju mbetet gjatë në kujtesë.
Pas kaleidoskopit pranveror të koncertit, na bashkohuni në një pritje të pasur me kokteje, ku do të shërbehet kuzhinë e shkëlqyer dhe verëra të mira – një mundësi për të shoqëruar, për të ngritur një dolli për jetën dhe për të festuar së bashku muzikën.
